Prima Syracosio dignata est ludere versu
nostra neque erubuit silvas habitare Thalia.
Cum canerem reges et proelia, Cynthius aurem
vellit et admonuit: "Pastorem, Tityre, pinguis
pascere oportet ovis, deductum dicere carmen."
Nunc ego - namque super tibi erunt qui dicere laudes,
Vare, tuas cupiant et tristia condere bella -
agrestem tenui meditabor harundine musam.
Non iniussa cano. Si quis tamen haec quoque, si quis
captus amore leget: te nostrae, Vare, myricae,
te nemus omne canet; nec Phoebo gratior ulla est,
quam sibi quae Vari praescripsit pagina nomen.
Pergite, Pierides. Chromis et Mnasyllos in antro
Silenum pueri somno videre iacentem,
inflatum hesterno venas, ut semper, Iaccho;
serta procul, tantum capiti delapsa, iacebant,
et gravis adtrita pendebat cantharus ansa.
Adgressi - nam saepe senex spe carminis ambo
luserat - iniciunt ipsis ex vincula sertis.
Addit se sociam timidisque supervenit Aegle,
Aegle, Naiadum pulcerrima, iamque videnti
sanguineis frontem moris et tempora pingit.
Ille dolum ridens "quo vincula nectitis?" inquit.
"Solvite me, pueri: satis est potuisse videri.
Carmina quae vultis cognoscite; carmina vobis,
huic aliud mercedis erit". Simul incipit ipse.
Tum vero in numerum Faunosque ferasque videres
ludere, tum rigidas motare cacumine quercus;
nec tantum Phoebo gaudet Parnasia rupes,
nec tantum Rhodope miratur et Ismarus Orphea.
Namque canebat uti magnum per inane coacta
semina terrarumque animaeque marisque fuissent
et liquidi simul ignis; ut his exordia primis
omnia et ipse tener mundi concreverit orbis;
tum durare solum et discludere Nerea ponto
coeperit et rerum paulatim sumere formas;
iamque novum terrae stupeant lucescere solem,
altius, utque cadant summotis nubibus imbres;
incipiant silvae cum primum surgere, cumque
rara per ignaros errent animalia montis.
Hinc lapides Pyrrhae iactos, Saturnia regna,
Caucasiasque refert volucres furtumque Promethei.
His adiungit, Hylan nautae quo fonte relictum
clamassent, ut litus "Hyla, | Hyla", omne sonaret;
et fortunatam, si numquam armenta fuissent,
Pasiphaen nivei solatur amore iuvenci.
Ah virgo infelix, quae te dementia cepit!
Proetides implerunt falsis mugitibus agros:
at non tam turpis pecudum tamen ulla secuta est
concubitus, quamvis collo timuisset aratrum,
et saepe in levi quaesissent cornua fronte.
Ah virgo infelix, tu nunc in montibus erras:
ille, latus niveum molli fultus hyacintho,
ilice sub nigra pallentes ruminat herbas.
Aut aliquam in magno sequitur grege. Claudite, Nymphae,
Dictaeae Nymphae, nemorum iam claudite saltus,
si qua forte ferant oculis sese obvia nostris
errabunda bovis vestigia: forsitan illum
aut herba captum viridi aut armenta secutum
perducant aliquae stabula ad Gortynia vaccae.
Tum canit Hesperidum miratam mala puellam;
tum Phaethontiadas musco circumdat amarae
corticis atque solo proceras erigit alnos.
Tum canit, errantem Permessi ad flumina Gallum
Aonas in montes ut duxerit una sororum,
atque viro Phoebi chorus adsurrexerit omnis;
ut Linus haec illi divino carmine pastor
floribus atque apio crinis ornatus amaro
dixerit: "hos tibi dant calamos, en accipe, Musae,
Ascraeo quos ante seni, quibus ille solebat
cantando rigidas deducere montibus ornos.
His tibi Grynei nemoris dicatur origo,
ne quis sit lucus, quo se plus iactet Apollo".
Quid loquar, aut Scyllam Nisi, quam fama secuta est
candida succinctam latrantibus inguina monstris
Dulichias vexasse rates et gurgite in alto
ah, timidos nautas canibus lacerasse marinis:
aut ut mutatos Terei narraverit artus,
quas illi Philomela dapes, quae dona pararit,
quo cursu deserta petiverit et quibus ante
infelix sua tecta supervolitaverit alis?
Omnia, quae Phoebo quondam meditante beatus
audiit Eurotas iussitque ediscere lauros,
ille canit - pulsae referunt ad sidera valles -
cogere donec oves stabulis numerumque referri
iussit et invito processit Vesper Olympo.
Prīmă Sўrācŏsĭō dīgnāta ēst lūdĕrĕ vērsū
nōstră nĕque ērŭbŭīt sīlvās hăbĭtārĕ Thălīă.
Cūm cănĕrēm rēgēs ēt proēlĭă, Cŷnthĭŭs aūrēm
vēllĭt ĕt ādmōnvīt: "Pāstōrēm, Tītўrĕ, pīnguīs
pāscĕre ŏpōrtĕt ŏvīs, dēdūctūm dīcĕrĕ cārmēn."
Nūnc ĕgŏ - nāmquĕ sŭpēr tĭbi ĕrūnt quī dīcĕrĕ laūdēs,
Vārĕ, tŭās cŭpĭānt ēt trīstĭă cōndĕrĕ bēllă
āgrēstēm tĕnŭī mĕdĭtābŏr hărūndĭnĕ mūsām.
Nōn īniūssă cănō. Sī quīs tămĕn haēc quŏquĕ, sī quīs
cāptŭs ămōrĕ lĕgēt: tē nōstraē, Vārĕ, mўrīcaē,
tē nĕmŭs ōmnĕ cănēt; nēc Phoēbō grātĭŏr ūlla ēst,
quām sĭbĭ quaē Vārī praēscrīpsīt pāgĭnă nōmēn.
Pērgĭtĕ, Pīĕrĭdēs. Chrŏmĭs ēt Mnāsŷllŏs ĭn āntrō
Sīlēnūm pŭĕrī sōmnō vīdērĕ iăcēntēm,
īnflātum hēstērnō vēnās, ūt sēmpĕr, Ĭācchō;
sērtă prŏcūl, tāntūm căpĭtī dēlāpsă, iăcēbānt,
ēt grăvĭs ādtrītā pēndēbāt cānthărŭs ānsā.
Ādgrēssī - nām saēpĕ sĕnēx spē cārmĭnĭs āmbō
lūsĕrăt - īnĭcĭūnt īpsīs ēx vīncŭlă sērtīs.
Āddīt sē sŏcĭām tĭmĭdīsquĕ sŭpērvĕnĭt Aēglē,
Aēglē, Nāĭădūm pūlcērrĭmă, iāmquĕ vĭdēntī
sānguĭnĕīs frōntēm mōrīs ēt tēmpŏră pīngīt.
Īllĕ dŏlūm rīdēns "quō vīncŭlă nēctĭtĭs?" īnquīt.
"Sōlvĭtĕ mē, pŭĕrī: sătĭs ēst pŏtŭīssĕ vĭdērī.
Cārmĭnă quaē vūltīs cōgnōscĭtĕ; cārmĭnă vōbīs,
huīc ălĭūd mērcēdĭs ĕrīt". Sĭmŭl īncĭpĭt īpsĕ.
Tūm vēro īn nŭmĕrūm Faūnōsquĕ fĕrāsquĕ vĭdērēs
lūdĕrĕ, tūm rĭgĭdās mōtārĕ căcūmĭnĕ quērcūs;
nēc tāntūm Phoēbō gaūdēt Pārnāsĭă rūpēs,
nēc tāntūm Rhŏdŏpē mīrātŭr ĕt Īsmărŭs Ōrpheă.
Nāmquĕ cănēbăt ŭtī māgnūm pĕr ĭnānĕ cŏāctă
sēmĭnă tērrārūmque ănĭmaēquĕ mărīsquĕ fŭīssēnt
ēt lĭquĭdī sĭmŭl īgnĭs; ŭt hīs ēxōrdĭă prīmīs
ōmnĭa ĕt īpsĕ tĕnēr mūndī cōncrēvĕrĭt ōrbīs;
tūm dūrārĕ sŏlum ēt dīsclūdĕrĕ Nērĕă pōntō
coēpĕrĭt ēt rērūm paūlātīm sūmĕrĕ fōrmās;
iāmquĕ nŏvūm tērraē stūpeānt lūcēscĕrĕ sōlēm,
āltĭŭs, ūtquĕ cădānt sūmmōtīs nūbĭbŭs īmbrēs;
īncĭpĭānt sīlvaē cūm prīmūm sūrgĕrĕ, cūmquĕ
rāră pĕr īgnārōs ērrēnt ănĭmālĭă mōntīs.
Hīnc lăpĭdēs Pŷrrhaē iāctōs, Sātūrnĭă rēgnă,
Caūcăsĭāsquĕ rĕfērt vŏlŭcrēs fūrtūmquĕ Prŏmētheī.
Hīs ādiūngĭt, Hўlān naūtaē quō fōntĕ rĕlīctūm
clāmāssēnt, ūt lītŭs "Hўlā, | Hŷla", ōmnĕ sŏnārēt;
ēt fōrtūnātām, sī nūmquam ārmēntă fŭīssēnt,
Pāsĭphăēn nĭvĕī sōlātŭr ămōrĕ iŭvēncī.
Āh vīrgo īnfēlīx, quaē tē dēmēntĭă cēpīt!
Proētĭdĕs īmplērūnt fālsīs mūgītĭbŭs āgrōs:
āt nōn tām tūrpīs pĕcŭdūm tămĕn ūllă sĕcūta ēst
cōncŭbĭtūs, quāmvīs cōllō tĭmŭīssĕt ărātrūm,
ēt saēpe īn lēvī quaēsīssēnt cōrnŭă frōntĕ.
Āh vīrgo īnfēlīx, tū nūnc īn mōntĭbŭs ērrās:
īllĕ, lătūs nĭvĕūm mōllī fūltūs hўăcīnthō,
īlĭcĕ sūb nīgrā pāllēntēs rūmĭnăt hērbās.
Aūt ălĭquam īn māgnō sĕquĭtūr grĕgĕ. Claūdĭtĕ, Nŷmphaē,
Dīctaēaē Nŷmphaē, nĕmŏrūm iām claūdĭtĕ sāltūs,
sī quā fōrtĕ fĕrānt ŏcŭlīs sēse ōbvĭă nōstrīs
ērrābūndă bŏvīs vēstīgĭă: fōrsĭtăn īllūm
aūt hērbā cāptūm vĭrĭdi aūt ārmēntă sĕcūtūm
pērdūcānt ălĭquaē stăbŭla ād Gōrtŷnĭă vāccaē.
Tūm cănĭt Hēspĕrĭdūm mīrātām mālă pŭēllām;
tūm Phaēthōntĭădās mūscō cīrcūmdăt ămāraē
cōrtĭcĭs ātquĕ sŏlō prōcērās ērĭgĭt ālnōs.
Tūm cănĭt, ērrāntēm Pērmēssi ād flūmĭnă Gāllūm
Aōnās īn mōntēs ūt dūxĕrĭt ūnă sŏrōrūm,
ātquĕ vĭrō Phoēbī chŏrŭs ādsūrrēxĕrĭt ōmnīs;
ūt Lĭnŭs haēc īllī dīvīnō cārmĭnĕ pāstōr
flōrĭbŭs ātque ăpĭō crīnīs ōrnātŭs ămārō
dixerit: "hos tibi dant calamos, en accipe, Musae,
Āscraēō quōs āntĕ sĕnī, quĭbŭs īllĕ sŏlēbāt
cāntāndō rĭgĭdās dēdūcĕrĕ mōntĭbŭs ōrnōs.
Hīs tĭbĭ Grŷnēī nĕmŏrīs dīcātŭr ŏrīgŏ,
nē quīs sīt lūcūs, quō sē plūs iāctĕt Ăpōllŏ".
Quīd lŏquăr, aūt Scŷllām Nīsī, quām fāmă sĕcūta ēst
cāndĭdă sūccīnctām lātrāntĭbŭs īnguĭnă mōnstrīs
Dūlĭchĭās vēxāssĕ rătēs ēt gūrgĭte ĭn āltō
āh, tĭmĭdōs naūtās cănĭbūs lăcĕrāssĕ mărīnīs:
aūt ūt mūtātōs Tĕrĕī nārrāvĕrĭt ārtūs,
quās īllī Phĭlŏmēlă dăpēs, quaē dōnă părārīt,
quō cūrsū dēsērtă pĕtīvĕrĭt ēt quĭbŭs āntĕ
īnfēlīx sŭă tēctă sŭpērvŏlĭtāvĕrĭt ālīs?
Ōmnĭă, quaē Phoēbō quōndām mĕdĭtāntĕ bĕātūs
aūdĭĭt Eūrōtās iūssītque ēdīscĕrĕ laūrōs,
īllĕ cănīt - pūlsaē rĕfĕrūnt ād sīdĕră vāllēs -
cōgĕrĕ dōnĕc ŏvēs stăbŭlīs nŭmĕrūmquĕ rĕfērrī
iūssĭt ĕt īnvītō prōcēssīt Vēspĕr Ŏlŷmpō.