Caērŭlĕīs prōvēctă vădīs iām Dārdănă pūppīs
trīstĭă māgnănĭmī pōrtābāt iūssă sĕnātūs
prīmōrēsquĕ pătrūm. Făbĭūs, Tīrŷnthĭă prōlēs,
tēr cēntūm mĕmŏrābăt ăvōs, quōs tūrbĭnĕ Mārtīs
ābstŭlĭt ūnă dĭēs, cūm Fōrs nōn aēquă lăbōrī
pātrĭcĭō Crĕmĕraē măcŭlāvīt sānguĭnĕ rīpās.
huīc cŏmĕs aēquātō sŏcĭāvīt mūnĕrĕ cūrās
Pūblĭcŏla, īngēntīs Vŏlĕsī Spārtānă prŏpāgŏ.
īs cūltām rĕfĕrēns īnsīgnī nōmĭnĕ plēbēm
Aūsŏnĭōs ătăvō dūcēbāt cōnsŭlĕ fāstūs.
Hōs ūt dēpŏsĭtīs pōrtūm cōntīngĕrĕ vēlīs
āllātum Hānnĭbălī cōnsūltăquĕ fērrĕ sĕnātūs
iām mĕdĭō sērām bēllō pōscēntĭă pācēm
dūctōrīsquĕ sĭmūl cōncēptās foēdĕrĕ poēnās,
ōcĭŭs ārmātās pāssīm pēr lītŏră tūrmās
ōstēntārĕ iŭbēt mĭnĭtāntĭă sīgnă rĕcēnsquĕ
pērfūsōs clĭpĕōs ēt tēlă rŭbēntĭă caēdĕ.
haūd dīctīs nūnc ēssĕ lŏcūm, strĕpĕre ōmnĭă clāmāt
Tŷrrhēnaē clāngōrĕ tŭbaē gĕmĭtūquĕ cădēntūm.
dūm dētūr, rĕlĕgānt pōntūm neū se āddĕrĕ claūsīs
fēstīnēnt; nōtūm, quīd caēdĕ călēntĭbŭs ārmīs,
quāntum īraē lĭcĕāt, mōtūsvĕ quĭd aūdĕăt ēnsīs.
sīc dŭcĭs āffātū pĕr ĭnhōspĭtă lītŏră pūlsī
cōnvērsō Tўrĭōs pĕtĭērūnt rēmĭgĕ pātrēs.
Hīc āltō Poēnūs fūndēntēm vēlă cărīnām
īncēssēns dēxtrā: "nōstrūm, prō Iūppĭtĕr!" īnquīt
"nōstrūm fērrĕ căpūt părăt īllă pĕr aēquŏră pūppīs.
heū caēcaē mēntēs tŭmĕfāctăquĕ cōrdă sĕcūndīs!
ārmātum Hānnĭbălēm poēnaē pĕtĭt īmpĭă tēllūs!
nē dēpōsce, ădĕrō; dăbĭtūr tĭbĭ cōpĭă nōstrī
ānte ēxspēctātūm, pōrtīsquĕ fŏcīsquĕ tĭmēbīs,
quaē nūnc ēxtērnōs dēfēndīs, Rōmă, pĕnātēs.
Tārpĕĭōs ĭtĕrūm scŏpŭlōs praērūptăquĕ sāxă
scāndātīs lĭcĕt ēt cēlsām mīgrētĭs ĭn ārcēm,
nūllō iām cāptī vītām pēnsābĭtĭs aūrō".
Īncēnsī dīctīs ănĭmi, ēt fŭrŏr āddĭtŭs ārmīs.
cōndĭtŭr ēxtēmplō tēlōrūm nūbĭbŭs aēthēr,
ēt dēnsā rĕsŏnānt sāxōrūm grāndĭnĕ tūrrēs.
ārdŏr ăgīt, prōvēctă quĕāt dūm cērnĕrĕ mūrōs,
īnque ŏcŭlīs prŏfŭgaē Mārtem ēxērcērĕ cărīnaē.
īpse aūtem īncēnsās prōmīssă pĭācŭlă tūrmās
flāgĭtăt īnsīgnīs nūdātō vūlnĕrĕ dūctōr
āc rĕpĕtēns quēstūs fŭrĭbūndō pērsŏnăt ōrĕ:
"pōscĭmŭr, ō sŏcĭī, Făbĭūsque ē pūppĕ cătēnās
ōstēntāt, dŏmĭnīquĕ vŏcāt nōs īră sĕnātūs.
sī taēdēt coēptī cūlpāndăvĕ mōvĭmŭs ārmă
Aūsŏnĭām pōntō prŏpĕrē rĕvŏcātĕ cărīnām;
nīl mŏrŏr; ēn vīnctā lăcĕrāndūm trādĭtĕ dēxtrā.
nām cūr Ēōī dēdūctŭs ŏrīgĭnĕ Bēlī
tōt Lĭbўaē pŏpŭlīs, tōt cīrcūmfūsŭs Hĭbērīs
sērvĭtĭūm pērfērrĕ nĕgēm? Rhoētēĭŭs īmmō
aētērnum īmpĕrĭtēt pŏpŭlūs saēclīsquĕ prŏpāgēt
rēgnă fĕrōx; nōs iūssă vĭrūm nūtūsquĕ trĕmāmūs."
ēffūndūnt gĕmĭtūs ātque ōmĭnă trīstĭă vērtūnt
īn stīrpem Aēnĕădum āc stĭmŭlānt clāmōrĭbŭs īrās.
Dīscīnctōs īntēr Lĭbўās pŏpŭlōsquĕ bĭlīnguēs
Mārmărĭcīs aūdāx īn bēlla Oēnōtrĭă sīgnīs
vēnĕrăt Āsbŷtē, prōlēs Gărămāntĭs Hĭārbaē.
Hāmmōne hīc gĕnĭtūs Phōrcŷnĭdŏs āntră Mĕdūsaē
Cīnўphĭūmquĕ Măcēn ĕt ĭnīquo ē sōlĕ călēntēs
Bāttĭădās lāte īmpĕrĭō scēptrīsquĕ rĕgēbāt.
cuī pătrĭūs Năsămōn aētērnūmque ārĭdă Bārcē,
cuī nĕmŏra Aūtŏlŏlum ātque īnfīdaē lītŏră Sŷrtīs
pārēbānt nūllāquĕ lĕvīs Gaētūlŭs hăbēnā.
ātque īs fūndārāt thălămōs Trītōnĭdĕ nŷmphā,
ūndĕ gĕnūs prŏăvūmquĕ Iŏvēm rēgīnă fĕrēbāt
ēt sŭă fātĭdĭcō rĕpĕtēbāt nōmĭnă lūcō.
haēc īgnāră vĭrī văcŭōque āssuētă cŭbīlī
vēnātu ēt sīlvīs prīmōs dēfēndĕrăt ānnōs;
nōn călăthīs mōllītă mănūs ŏpĕrātăvĕ fūsō
Dīctŷnnam ēt sāltūs ĕt ănhēlum īmpēllĕrĕ plāntā
cōrnĭpĕdem āc strāvīssĕ fĕrās īmmītĭs ămābāt,
quālēs Thrēĭcĭaē Rhŏdŏpēn Pāngaēăquĕ lūstrānt
sāxōsīs nĕmŏra āltă iŭgīs cūrsūquĕ fătīgānt
Hēbrum īnnūptă mănūs; sprētī Cĭcŏnēsquĕ Gĕtaēquĕ
ēt Rhēsī dŏmŭs ēt lūnātīs Bīstŏnĕs ārmīs.
Ērgo hăbĭtu īnsīgnīs pătrĭō, rĕlĭgātă flŭēntēm
Hēspĕrĭdūm crīnēm dōnō dēxtrūmquĕ fĕrōcī
nūdă lătūs Mārti āc fūlgēntēm tēgmĭnĕ laēvām
Thērmōdōntĭăcā mūnīta īn proēlĭă pēltā
fūmāntēm răpĭdīs quătĭēbāt cūrsĭbŭs āxēm.
pārs cŏmĭtūm bĭiŭgō cūrrū, pārs cētĕră dōrsō
fērtŭr ĕquī; nēc nōn Vĕnĕrīs iām foēdĕră pāssaē
rēgīnām cīngūnt, sēd vīrgĭnĕ dēnsĭŏr ālāst.
īpsa aūtēm grĕgĭbūs pēr lōngă măpālĭă lēctōs
ānte ăcĭem ōstēntābăt ĕquōs tŭmŭlōquĕ prŏpīnquō,
dūm sĕquĭtūr gŷrīs cāmpūm, vībrātă pĕr aūrās
spīcŭlă cōntōrquēns sūmmā pōnēbăt ĭn ārcĕ.
Hānc hāstā tŏtĭēns īntrāntēm moēnĭă Mōpsūs
nōn tŭlĭt ēt cēlsīs sĕnĭōr Gōrtŷnĭă mūrīs
tēlă sŏnāntĕ fŭgāt nērvō lĭquĭdāsquĕ pĕr aūrās
dērĭgĭt ālĭgĕrō lētālĭă vūlnĕră fērrō.
Crēs ĕrăt, aērĭsŏnīs Cūrētum ādvēctŭs ăb āntrīs,
Dīctaēōs ăgĭtārĕ pŭēr lĕvĭōrĭbŭs ānnīs
pēnnātā sāltūs āssuētŭs hărūndĭnĕ Mōpsūs.
īllĕ văgām caēlō dēmīsīt saēpĕ vŏlūcrēm,
īllĕ prŏcūl cāmpō līnquēntēm rētĭă cērvūm
vūlnĕrĕ sīstēbāt, rŭĕrētque ĭnŏpīnă sŭb īctū
āntĕ fĕra īncaūtō, quām sībĭlă pōnĕrĕt ārcūs.
nēc sē tūm phărĕtrā iāctāvīt iūstĭŭs ūllā,
Ēōīs quāmquām cērtēt Gōrtŷnă săgīttīs.
vērum ŭt ŏpūm lĕvĭōr vēnātu ēxtēndĕrĕ vītām
ābnŭĭt ātque ārtaē rēs ēxēgērĕ pĕr aēquōr,
cōniŭgĕ cūm Mĕrŏē nātīsque īnglōrĭŭs hōspēs
īntrārāt mĭsĕrām fātō dūcēntĕ Săgūntūm.
cōrŷtī frātrum ēx ŭmĕrīs călămīquĕ pătērnī
pēndēbānt vŏlŭcērquĕ chălŷbs, Mīnōĭă tēlă.
hīc mĕdĭūs iŭvĕnūm Māssŷlaē gēntĭs ĭn āgmēn
crēbră Cўdōnēō fūndēbāt spīcŭlă cōrnū.
iām Gărămum aūdācēmquĕ Thўrūm părĭtērquĕ rŭēntēs
Gīscōnēm laēvūmquĕ Băgam īndīgnūmquĕ săgīttaē,
īmpūbēm mālās, tām cērtae ōccūrrĕrĕ Līxūm
fūdĕrăt ēt plēnā trāctābāt bēllă phărētrā.
tūm vūltum īntēndēns tēlūmque īn vīrgĭnĭs ōră
dēsērtūm nōn grātă Iŏvēm pēr vōtă vŏcābāt.
nāmque ūt fātĭfĕrōs cōnvērtī prōspĭcĭt ārcūs,
ōppŏsĭtō prŏcŭl īnsĭdĭīs Năsămōnĭăs Hārpē
cōrpŏrĕ praērĭpŭīt lētūm călămūmquĕ vŏlāntēm,
dūm clāmāt, pătŭlo ēxcĭpĭēns trāmīsĭt hĭātū,
ēt prīmaē fērrum ā tērgō vīdērĕ sŏrōrēs.
āt cŏmĭtīs cāsū frēndēns lābēntĭă vīrgŏ
mēmbră lĕvāt pārvāque ŏcŭlōs iām lūcĕ nătāntēs
īrrōrāt lăcrĭmīs tōtīsque ānnīsă dŏlōrīs
vīrĭbŭs īntōrquēt lētālem īn moēnĭă cōrnūm.
īllă vŏlāns ŭmĕrūm răpĭdō trānsvērbĕrăt īctū
cōnāntīs Dŏrўlaē iūnctīs iām cōrnĭbŭs ārcūs
ēt dūctī spătĭūm nērvī cōmplēntĕ săgīttā
ēxcŭtĕre īn vēntōs rĕsŏlūtō pōllĭcĕ fērrūm.
tūm sŭbĭtum īn vūlnūs praēcēps dēvōlvĭtŭr āltīs
āggĕrĭbūs mūrī, iūxtāquĕ cădēntĭă mēmbră
ēffūsī vērsā călămī flūxērĕ phărētrā.
ēxclāmāt părĭbūs frātēr vīcīnŭs ĭn ārmīs
Īcărŭs ūlcīscīquĕ părāt lăcrĭmābĭlĕ fātūm.
ātque īllūm rāptīm prōmēntem īn proēlĭă tēlūm
Hānnĭbăl ēxcūssī praēvērtīt tūrbĭnĕ sāxī.
lābūntūr gĕlĭdō tōrpēntĭă frīgŏrĕ mēmbră,
dēfĭcĭēnsquĕ mănūs phărĕtraē sŭă tēlă rĕmīsīt.
āt pătĕr īn gĕmĭnō nātōrūm fūnĕrĕ Mōpsūs
cōrrēptōs ārcūs tēr maēstā mōvĭt ăb īrā,
tēr cĕcĭdīt dēxtra, ēt nōtās dŏlŏr ābstŭlĭt ārtēs.
paēnĭtĕt heū sērō dūlcēs līquīssĕ pĕnātēs,
ārrēptōque ăvĭdē, quō cōncĭdĭs, Īcărĕ, sāxō,
pōstquam aēvūm sĕnĭōr pērcūssăquĕ pēctŏră frūstrā
sēntĭt ĕt, ūt tāntōs cōmpēscāt mōrtĕ dŏlōrēs,
nīl ŏpĭs īn dēxtrā, vāstaē sē cūlmĭnĕ tūrrīs
praēcĭpĭtēm iăcĭt ēt dēlāpsūs pōndĕrĕ prōnō
mēmbră sŭpēr nātī mŏrĭbūndōs ēxplĭcăt ārtūs.
Dūm cădĭt ēxtērnō Gōrtŷnĭŭs ādvĕnă bēllō,
iām nŏvă mōlītūs stĭmŭlātō mīlĭtĕ Thērōn,
Ālcīdaē tēmplī cūstōs āraēquĕ săcērdōs,
nōn ēxspēctātūm Tўrĭīs ēffūdĕrăt āgmēn
ēt fĕră mīscēbāt rĕsĕrātā proēlĭă pōrtā.
ātque īllī nōn hāstă mănū, nōn vērtĭcĕ cāssīs,
sēd fīsūs lātīs ŭmĕrīs ēt mōlĕ iŭvēntaē
āgmĭnă vāstābāt clāvā nĭhĭl īndĭgŭs ēnsīs.
ēxŭvĭaē căpĭti īmpŏsĭtaē tĕgĭmēnquĕ lĕōnīs
tērrĭbĭlem āttōllūnt ēxcēlsō vērtĭcĕ rīctūm.
cēntum ānguēs īdēm Lērnaēăquĕ mōnstră gĕrēbāt
īn clĭpĕo ēt sēctīs gĕmĭnām sērpēntĭbŭs hŷdrām.
īllĕ Iŭbām Thāpsūmquĕ pătrēm clārūmquĕ Mĭcīpsām
nōmĭne ăvī Maūrūmquĕ Săcēn ā moēnĭbŭs āctōs
pālāntēsquĕ fŭgā praēcēps ād lītŏră cūrsū
ēgĕrăt, ātque ūnā spūmābānt aēquŏră dēxtrā.
nēc cōntēntŭs Ĭdī lētō lētōquĕ Cŏthōnīs
Mārmărĭdaē nēc caēdĕ Rŏthī nēc caēdĕ Iŭgūrthaē
Āsbŷtēs cūrrum ēt rădĭāntīs tēgmĭnă laēvaē
pōscēbāt vōtīs gēmmātăquĕ lūmĭnă pēltaē
ātque īn bēllĭgĕrā vērsābāt vīrgĭnĕ mēntēm.
quēm rŭĕre ūt tēlō vīdīt rēgīnă crŭēntō,
ōblīquōs dētōrquĕt ĕquōs laēvūmquĕ pĕr ōrbēm
fāllācī gŷrō cāmpūm sĕcăt āc vĕlŭt ālēs
āvērsō răpĭtūr sĭnŭātă pĕr aēquŏră cūrrū.
dūmque ĕă se ēx ŏcŭlīs aūfērt ātque ōcĭŏr Eūrō
īncĭtă pūlvĕrĕām cāmpō trăhĭt ūngŭlă nūbēm,
ādvērsūm lātē strīdēns rŏtă prōtĕrĭt āgmēn,
īngĕrĭt ēt crēbrās vīrgō trĕpĭdāntĭbŭs hāstās.
hīc cĕcĭdērĕ Lўcūs Thămўrīsque ēt nōbĭlĕ nōmēn
Eūrўdămās, clārī dēdūctūm stīrpĕ părēntīs,
quī thălămōs aūsūs quōndām spērārĕ sŭpērbōs
(heū dēmēns!) Ĭthăcīquĕ tŏrūm; sĕd ĕnim ārtĕ pŭdīcā
fāllācīs tŏtĭēns rĕvŏlūtō stāmĭnĕ tēlaē
dēcēptūs mērsūm pĕlăgō iāctārăt Ŭlīxēn.
āst Ĭthăcūs vērō fīctā prō mōrtĕ lŏquācēm
āffēcīt lētō, taēdaēque ād fūnĕră vērsaē.
gēns ēxtrēmă vĭrī cāmpīs dēlētŭr Hĭbērīs
Eūrўdămās Nŏmădōs dēxtrā; sŭpĕrīnstrĕpĭt ātēr
ēt sērvāt cūrsūm pērfrāctīs ōssĭbŭs āxīs.
Iāmque ădĕrāt rĕmĕāns vīrgo, īntēr proēlĭă pōstquām
dīstrīngī Thērōnă vĭdēt, saēvāmquĕ bĭpēnnēm
pērlībrāns mĕdĭaē frōntī spŏlĭum īndĕ sŭpērbūm
Hērcŭlĕāsquĕ tĭbi ēxŭvĭās, Dīctŷnnă, vŏvēbāt.
nēc sēgnīs Thērōn tāntaē spē laūdĭs ĭn īpsōs
ādvērsūs cōnsūrgĭt ĕquōs vīllōsăquĕ fūlvī
īngĕrĭt ōbiēctāns trĕpĭdāntĭbŭs ōră lĕōnīs.
āttŏnĭtī tērrōrĕ nŏvō rīctūquĕ mĭnācī
quādrŭpĕdēs iāctānt rĕsŭpīnō pōndĕrĕ cūrrūm.
tūm sāltu Āsbŷtēn cōnāntēm līnquĕrĕ pūgnās
ōccŭpăt īncūssā gĕmĭna īntēr tēmpŏră clāvā
fērvēntēsquĕ rŏtās tūrbātăquĕ frēnă păvōrĕ
dīsiēctō spārgīt cōllīsă pĕr ōssă cĕrēbrō
āc rāptā prŏpĕrāns caēdem ōstēntārĕ bĭpēnnī
āmpŭtăt ē cūrrū rĕvŏlūtaē vīrgĭnĭs ōră.
nēcdum īraē pŏsĭtaē. cēlsā nām fīgĭtŭr hāstā
spēctāndūm căpŭt; īd gēstēnt ānte āgmĭnă Poēnūm
īmpĕrăt ēt prŏpĕrē cūrrūs ād moēnĭă vērtānt.
haēc caēcūs fātī dīvūmque ăbĕūntĕ făvōrĕ
vīcīnō Thērōn ēdēbāt proēlĭă lētō.
nāmque ădĕrāt tōto ōrĕ fĕrēns īrāmquĕ mĭnāsquĕ
Hānnĭbăl ēt caēsam Āsbŷtēn fīxīquĕ trŏpaēūm
īnfāndūm căpĭtīs fŭrĭātā mēntĕ dŏlēbāt.
āc sĭmŭl aērātī rădĭāvīt lūmĭnĭs ūmbŏ
ēt cōncūssă prŏcūl mēmbrīs vēlōcĭbŭs ārmă
lētĭfĕrum īntŏnŭērĕ, fŭgām pērcūlsă rĕpēntĕ
ād mūrōs trĕpĭdō cōnvērtūnt āgmĭnă cūrsū
sīcŭt ăgīt lĕvĭbūs pēr sēră crĕpūscŭlă pēnnīs
ē pāstū vŏlŭcrēs ād nōtă cŭbīlĭă vēspēr
aūt, ŭbĭ Cēcrŏpĭūs fōrmīdĭnĕ nūbĭs ăquōsaē
spārsă sŭpēr flōrēs ēxāmĭnă tōllĭt Hўmēttōs,
ād dūlcēs cērās ĕt ŏdōrī cōrtĭcĭs āntră
mēllĭs ăpēs grăvĭdaē prŏpĕrānt dēnsōquĕ vŏlātū
raūcūm cōnēxaē glŏmĕrānt ād līmĭnă mūrmūr.
praēcĭpĭtāt mĕtŭs āttŏnĭtōs, caēcīquĕ fĕrūntūr.
heū blāndūm caēlī lūmēn! tāntōnĕ căvētūr
mōrs rĕdĭtūră mĕtū nāscēntīque āddĭtă fātă?
cōnsĭlĭūm dāmnānt pōrtāque ātque āggĕrĕ tūtō
ērūpīssĕ gĕmūnt. rĕtĭnēt vīx āgmĭnă Thērōn
īntērdūmquĕ mănu, īntērdūm clāmōrĕ mĭnīsquĕ:
"stātĕ, vĭrī; mĕŭs īlle hōstīs; mĭhĭ glōrĭă māgnaē,
stātĕ, vĕnīt pūgnaē. mūrō tēctīsquĕ Săgūntī
hāc ăbĭgām Poēnōs dēxtrā; spēctācŭlă tāntă
fērtĕ, vĭrī; vēl sī cūnctōs mĕtŭs ācĕr ĭn ūrbēm
(heū dēfōrmĕ!) răpīt, sōlī mĭhĭ claūdĭtĕ pōrtās".
Āt Poēnūs răpĭdō praēcēps ād moēnĭă cūrsū
dūm păvĭtānt trĕpĭdī rērūm fēssīquĕ sălūtīs
tēndēbāt. stāt prīmam ūrbēm mūrōsquĕ pătēntēs
pōstpŏsĭtā caēde ēt dīlāta īnvādĕrĕ pūgnā.
īd pōstquam Hērcŭlĕaē cūstōs vĭdĕt īmpĭgĕr āraē
ēmĭcăt ēt vēlōx fōrmīdĭnĕ praēvĕnĭt hōstēm.
glīscĭt Ĕlīssaēō vĭŏlēntĭŏr īră tўrānnō:
"tū sōlve īntĕrĕā nōbīs, bŏnĕ iānĭtŏr ūrbīs,
sūpplĭcĭum, ūt pāndās" īnquīt "tŭă moēnĭă lētō".
nēc plūra ēffārī sĭnĭt īră, rŏtātquĕ cŏrūscūm
mūcrōnēm; sēd cōntōrtūm prĭŏr īmpĕtĕ vāstō
Daūnĭŭs huīc rōbūr iŭvĕnīs iăcĭt. ārmă frăgōrĕ
īctă grăvī raūcūm gĕmŭēre, āltēquĕ rĕsūltānt
aēre īllīsă căvō nōdōsaē pōndĕră clāvaē.
āt vĭdŭūs tēli ēt frūstrātō prōdĭtŭs īctū
pērnīcī vēlōx cūrsū răpĭt īncĭtă mēmbră
ēt cĕlĕrī fŭgĭēns pērlūstrāt moēnĭă plāntā.
īnstăt ătrōx tērga īncrĕpĭtāns fŭgĭēntĭă vīctōr.
cōnclāmānt mātrēs, cēlsōque ē cūlmĭnĕ mūrī
lāmēntīs vōx mīxtă sŏnāt; nūnc nōmĭnĕ nōtō
āppēllānt, sērās fēssō nūnc pāndĕrĕ pōrtās
pōssĕ vŏlūnt. quătĭt hōrtāntūm praēcōrdĭă tērrōr,
nē sĭmŭl āccĭpĭānt īngēntēm moēnĭbŭs hōstēm.
īncŭtĭt ūmbōnēm fēsso āssūltātquĕ rŭēntī
Poēnŭs ĕt ōstēntāns spēctāntem ē moēnĭbŭs ūrbēm
"ī, mĭsĕram Āsbŷtēn lētō sōlārĕ prŏpīnquō."
haēc dīcēns iŭgŭlo ōptāntīs dīmīttĕrĕ vītām
īnfēstūm cōndīt mūcrōnem āc rēgĭă laētūs
quādrŭpĕdēs spŏlĭa ābrēptōs ā moēnĭbŭs īpsīs,
quīs ădĭtūm pōrtaē trĕpĭdāntūm saēpsĕrăt āgmēn,
vīctŏr ăgīt cūrrūquĕ vŏlāt pĕr ŏvāntĭă cāstră.
Āt Nŏmădūm fŭrĭbūndă cŏhōrs mĭsĕrābĭle hŭmāndī
dēprŏpĕrāt mūnūs tŭmŭlīque ādiūngĭt hŏnōrēm
ēt rāptō cĭnĕrēs tēr cīrcūm cōrpŏrĕ lūstrāt.
hīnc lētālĕ vĭrī rōbūr tĕgĭmēnquĕ trĕmēndūm
īn flāmmās iăcĭūnt āmbūstōque ōrĕ gĕnīsquĕ
dēfōrme ālĭtĭbūs līquērĕ cădāvĕr Hĭbērīs.
Poēnōrum īntĕrĕā quīs rērūm sūmmă pŏtēstās
cōnsūltānt bēllō sŭpĕr ēt quaē dīctă fĕrāntūr
Aūsŏnĭaē pŏpŭlīs, ōrātōrūmquĕ mĭnācī
ādvēntū trĕpĭdānt. mŏvĕt hīnc foēdūsquĕ fĭdēsquĕ
ēt tēstēs sŭpĕrī iūrātăquĕ pāctă părēntūm
hīnc pŏpŭlārĭs ămōr coēptāntīs māgnă iŭvēntaē
ēt spērārĕ iŭvāt bēllī mĕlĭōră. sĕd ōlīm
dūctōrem īnfēstāns ŏdĭīs gēntīlĭbŭs Hānnōn
sīc ădĕo īncrĕpĭtāt stŭdĭa īncaūtūmquĕ făvōrēm:
"cūnctă quĭdēm, pātrēs, (nĕque ĕnīm cŏhĭbērĕ mĭnāntūm
īraē sē vălŭērĕ) prĕmūnt fōrmīdĭnĕ vōcēm.
haūd tămĕn ābstĭtĕrīm. mōrtēm lĭcĕt ārmă prŏpīnquēnt,
tēstābōr sŭpĕrōs ēt caēlō vōtă rĕlīnquām,
quaē pōstrēmă sălūs rērūm pătrĭaēquĕ rĕpōscīt.
nēc nūnc ōbsēssā dēmum ēt fūmāntĕ Săgūntō
haēc sērūs vātēs Hānnōn cănĭt. ānxĭă rūpī
pēctŏră; nē cāstrīs īnnūtrīrētŭr ĕt ārmīs
ēxĭtĭālĕ căpūt, mŏnŭi ēt, dūm vītă, mŏnēbō
īngĕnĭtūm nōscēns vīrūs flātūsquĕ pătērnōs,
ūt, quī stēllĭgĕrō spĕcŭlātūr sīdĕră caēlō,
vēntūrām pĕlăgī răbĭēm Caūrīquĕ fŭtūră
praēdīcīt mĭsĕrīs haūd vānūs flāmĭnă naūtīs.
cōnsēdīt sŏlĭō rērūmque īnvāsĭt hăbēnās
ērgo ārmīs foēdūs fāsque ōmne ābrūmpĭtŭr ārmīs,
ōppĭdă quāssāntūr, lōngēque īn moēnĭă nōstră
Aēnĕădum ārrēctaē mēntēs, dīsiēctăquĕ pāx ēst.
ēxăgĭtānt mānēs iŭvĕnēm fŭrĭaēquĕ pătērnaē
āc fūnēstă săcra ēt cōnvērsī foēdĕrĕ rūptō
īn căpŭt īnfīdūm sŭpĕrī Māssŷlăquĕ vātēs.
ān nūnc īllĕ nŏvī caēcūs cālīgĭnĕ rēgnī
ēxtērnās ārcēs quătĭt aūt Tīrŷnthĭă tēctă?
sīc prŏprĭā lŭăt hōc poēnā nēc mīscĕăt ūrbīs
fātă sŭīs, nūnc hōc, hōc īnquām, tēmpŏrĕ mūrōs
ōppūgnāt, Cārthāgŏ, tŭōs tēque ōbsĭdĕt ārmīs.
lāvĭmŭs Aētnaēās ănĭmōsō sānguĭnĕ vāllēs
ēt vīx cōndūctō prōdūxĭmŭs ārmă Lăcōnĕ.
nōs rătĭbūs lăcĕrīs Scŷllaēă rĕplēvĭmŭs āntră
clāssĭbŭs ēt rĕflŭō spēctāvĭmŭs aēquŏrĕ rāptīs
cōntōrta ē fūndō rĕvŏmēntēm trānstră Chărŷbdīn.
rēspĭcĕ, prō dēmēns, prō pēctŭs ĭnānĕ dĕōrūm,
Aēgātēs Lĭbўaēquĕ prŏcūl flŭĭtāntĭă mēmbră!
quō rŭĭs ēt pătrĭae ēxĭtĭō tĭbĭ nōmĭnă quaērīs?
scīlĭcĕt īmmēnsaē vīsīs iŭvĕnīlĭbŭs ārmīs
sūbsīdēnt Ālpēs, sūbsīdēt mōlĕ nĭvālī
Ālpĭbŭs aēquātum āttōllēns căpŭt Āpēnnīnūs.
sēd cāmpōs fāc, vānĕ, dărī. nūm gēntĭbŭs īstīs
mōrtālēs ănĭmi, aūt fērrō flāmmāvĕ fătīscūnt?
haūd tĭbĭ Nērĭtĭā cērnēs cūm prōlĕ lăbōrēm.
pūbēscīt cāstrīs mīlēs, gălĕāquĕ tĕrūntūr
nōndūm sīgnātaē flāvā lānūgĭnĕ mālaē.
nēc rĕquĭēs aēvī nōta, ēxsānguēsquĕ mĕrēndō
stānt prīma īntēr sīgnă sĕnēs lētūmquĕ lăcēssūnt.
īpse ĕgŏ Rōmānās pērfōssō cōrpŏrĕ tūrmās
tēla īntōrquēntēs cōrrēpta ē vūlnĕrĕ vīdī,
vīdi ănĭmōs mōrtēsquĕ vĭrūm dĕcŏrīsquĕ fŭrōrēm.
sī bēllo ābsīstīs nēc tē vīctōrĭbŭs ōffērs,
quāntum heū, Cārthāgō, dōnāt tĭbĭ sānguĭnĭs Hānnōn!"
Gēstăr ăd haēc (nāmque īmpătĭēns āspērquĕ cŏquēbāt
iāmdūdum īmmītēs īrās mĕdĭāmquĕ lŏquēntīs
bīs cōnātŭs ĕrāt tūrbāndo ābrūmpĕrĕ vōcēm)
"cōncīliōne" īnquīt "Lĭbўaē Tўrĭōquĕ sĕnātū,
prō sŭpĕri, Aūsŏnĭūs mīlēs sĕdĕt? ārmăquĕ tāntūm
haūd dūm sūmptă vĭrō? nām cētĕră nōn lătĕt hōstīs.
nūnc gĕmĭnās Ālpēs Āpēnnīnūmquĕ mĭnātūr
nūnc frĕtă Sīcănĭae ēt Scŷllaēī lītŏrĭs ūndās
nēc prŏcŭl ēst, quīn iām mānēs ūmbrāsquĕ păvēscāt
Dārdāmās; tānta āccŭmŭlāt praēcōnĭă lētō
vūlnĕrĭbūsquĕ vĭrum āc tōllīt sūb sīdĕră gēntēm.
mōrtālēm, mĭhĭ crēdĕ, lĭcēt fōrmīdĭnĕ tūrpī
frīgĭdă cōrdă prĕmānt, mōrtālēm sūmĭmŭs hōstēm.
vīdi ĕgŏ, cūm gĕmĭnās ārtīs pōst tērgă cătēnīs
ēvīnctūs pālmās vūlgō trăhĕrētŭr ŏvāntĕ
cārcĕrĭs īn tĕnĕbrās spēs ēt fīdūcĭă gēntīs
Rēgŭlŭs Hēctŏrĕaē; vīdī, cūm rōbŏrĕ pēndēns
Hēspĕrĭām crŭcĕ sūblīmīs spēctārĕt ăb āltā.
nēc vērō tērrēnt pŭĕrīlĭă prōtĭnŭs ōră
sūb gălĕa ēt prēssaē prŏpĕrātā cāssĭdĕ mālaē
īndŏlĕ nōn ădĕō sēgnī sŭmŭs. āspĭcĕ, tūrmaē
quōt Lĭbўcaē cērtānt ānnōs ānteīrĕ lăbōrĕ
ēt nūdīs bēllāntŭr ĕquīs. īpse, āspĭcĕ, dūctōr,
cūm prīmām tĕnĕrō vōcēm prōfērrĕt ăb ōrĕ
iām bēlla ēt lĭtŭōs āc flāmmīs ūrĕrĕ gēntēm
iūrābāt Phrўgĭam ātque ănĭmō pătrĭa ārmă mŏvēbāt.
proīndĕ pŏlō crēscānt Ālpēs, āstrīsquĕ cŏrūscōs
Āpēnnīnŭs ăgāt scŏpŭlōs, pēr sāxă nĭvēsquĕ
(dīcam ĕtĕnim, ūt stĭmŭlēnt ātrām vĕl ĭnānĭă mēntēm),
pēr caēlum ēst quī pāndăt ĭtēr. pŭdĕt Hērcŭlĕ trītās
dēspērārĕ vĭās laūdēmquĕ tĭmērĕ sĕcūndām.
sēd Lĭbўaē clādēs ēt prīmi īncēndĭă bēllī
āggĕrăt ātque ĭtĕrūm prō lībērtātĕ lăbōrēs
Hānnōn fērrĕ vĕtāt. pōnāt fōrmīdĭnĭs aēstūs
pāriĕtĭbūsquĕ dŏmūs īmbēllīs fēmĭnă sērvēt
sīngūltāntem ănĭmām; nōs, nōs cōntra ībĭmŭs hōstēm,
quīs prŏcŭl ā Tўrĭā dŏmĭnōs dēpēllĕrĕ Bŷrsā
vēl Iŏvĕ nōn aēquō fīxum ēst. sīn fātă rĕpūgnānt,
ēt iām dāmnātā cēssīt Cārthāgĭnĕ Māvōrs,
ōccūmbām pŏtĭūs nēc tē, pătrĭa īnclĭtă dūdūm,
aētērnūm fămŭlām lībērque Ăchĕrōntă vĭdēbō.
nām quaē, prō sŭpĕrī! Făbĭūs iŭbĕt? ōcĭŭs ārmă
ēxŭĭte ēt cāptā dēscēndĭte ăb ārcĕ Săgūntī.
tūm dēlēctă mănūs scūtōrum īncēndăt ăcērvōs,
ūrāntūrquĕ rătēs, āc tōto ābsīstĭtĕ pōntō.
dī, prŏcŭl ō, mĕrĭta ēst nūmquām sī tālĭă plēctī
Cārthāgō, prŏhĭbētĕ nĕfās nōstrīquĕ sŏlūtās
dūctōrīs sērvātĕ mănūs!" ūt deīndĕ rĕsēdīt,
fāctăquĕ cēnsēndī pātrūm dē mōrĕ pŏtēstās,
hīc Hānnōn rēddī prŏpĕrē cērtāmĭnĕ rāptă
īnstăt ĕt aūctōrēm vĭŏlātī foēdĕrĭs āddīt.
tūm vēro āttŏnĭtī, ceū tēmplo īrrūmpĕrĕt hōstīs,
ēxsĭlŭērĕ pătrēs Lătĭōque īd vērtĕrĕt ōmēn
ōrāvērĕ dĕum. āt pōstquām dīscōrdĭă sēnsīt
pēctŏra ĕt īnfīdās ād Mārtēm vērgĕrĕ mēntēs,
nōn ūltrā pătĭēns Făbĭūs rēxīssĕ dŏlōrēm
cōnsĭlĭūm prŏpĕre ēxpōscīt pătrĭbūsquĕ vŏcātīs
bēllūm sē gēstārĕ sĭnū pācēmquĕ prŏfātūs,
quīd sĕdĕāt, lĕgĕre āmbĭgŭīs neū fāllĕrĕ dīctīs
īmpĕrăt āc, saēvō neūtrūm rĕnŭēntĕ sĕnātū,
ceū claūsās ăcĭēs grĕmĭōque ēffūndĕrĕt ārmă,
"āccĭpĭte īnfaūstūm Lĭbўae ēvēntūmquĕ prĭōrī
pār" īnquīt "bēllum" - ēt lāxōs ēffūndĭt ămīctūs.
tūm pătrĭās rĕpĕtīt pūgnāndī nūntĭŭs ārcēs.
Ātque ĕă dūm prŏfŭgaē rēgnīs ăgĭtāntŭr Ĕlīssaē,
āccīsīs vēlōx pŏpŭlīs, quīs aēgră lăbābāt
āmbĭgŭō sūb Mārtĕ fĭdēs, praēdāquĕ grăvātūs
ād mūrōs Poēnūs rĕvŏcāvĕrăt ārmă Săgūntī.
ēcce aūtēm clĭpĕūm saēvō fūlgōrĕ mĭcāntēm
Ōcĕănī gēntēs dūctōrī dōnă fĕrēbānt,
Cāllăĭcaē tēllūrĭs ŏpūs, gălĕāmquĕ cŏrūscīs
sūbnīxām crīstīs, vībrānt cuī vērtĭcĕ cōnī
ālbēntīs nĭvĕaē trĕmŭlō nūtāmĭnĕ pēnnaē,
ēnsem, ūnam āc mūltīs fātālēm mīlĭbŭs hāstām.
praētĕrĕā tēxtām nōdīs aūrōquĕ trĭlīcēm
lōrīcam ēt nūllī tĕgĭmēn pĕnĕtrābĭlĕ tēlō.
haēc aēre ēt dūrī chălўbīs pērfēctă mĕtāllō
ātque ŏpĭbūs pērfūsă Tăgī pēr sīngŭlă laētīs
lūstrăt ŏvāns ŏcŭlīs ēt gaūdĕt ŏrīgĭnĕ rēgnī.
Cōndēbāt prīmaē Dīdō Cārthāgĭnĭs ārcēs,
īnstābātque ŏpĕrī sūbdūctā clāssĕ iŭvēntūs.
mōlĭbŭs hī claūdūnt pōrtūs, hīs tēctă dŏmōsquĕ
pārtīrīs, iūstaē Bĭtĭā vĕnĕrāndĕ sĕnēctaē.
ōstēntānt căpŭt ēffōssā tēllūrĕ rĕpērtūm
bēllātōrĭs ĕqui ātque ōmēn clāmōrĕ sălūtānt.
hās īntēr spĕcĭēs ōrbātūm clāssĕ sŭīsquĕ
Aēnēān pūlsūm pĕlăgō dēxtrāquĕ prĕcāntēm
cērnĕre ĕrāt. frōnte hūnc ăvĭdē rēgīnă sĕrēnā
īnfēlīx āc iām vūltū spēctābăt ămīcō.
hīnc ēt spēlūncām fūrtīvăquĕ foēdĕra ămāntūm
Cāllăĭcaē fēcērĕ mănūs; īt clāmŏr ăd aūrās
lātrātūsquĕ cănūm, sŭbĭtōque ēxtērrĭtă nīmbō
ōccūltānt ālaē vēnāntūm cōrpŏră sīlvīs.
nēc prŏcŭl Aēnĕădūm văcŭō iām lītŏrĕ clāssīs
aēquŏră nēquīquām rĕvŏcānte ŏpĕrībăt Ĕlīssă.
īpsă pўrām sŭpĕr īngēntēm stāns saūcĭă Dīdŏ
māndābāt Tўrĭīs ūltrīcĭă bēllă fŭtūrīs,
ārdēntēmquĕ rŏgūm mĕdĭā spēctābăt ăb ūndā
Dārdănŭs ēt māgnīs pāndēbāt cārbăsă fātīs.
pārte ălĭā sūpplēx īnfērnīs Hānnĭbăl ārīs
ārcānūm Stўgĭā lībāt cūm vātĕ crŭōrēm
ēt prīmō bēlla Aēnĕădūm iūrābăt ăb aēvō.
āt sĕnĭōr Sĭcŭlīs ēxsūltăt Hămīlcăr ĭn ārvīs:
spīrāntēm crēdās cērtāmĭna ănhēlă mŏvērĕ;
ārdŏr ĭnēst ŏcŭlīs, tōrvūmquĕ mĭnātŭr ĭmāgŏ.
Nēcnōn ēt laēvūm clĭpĕī lătŭs āspĕră sīgnīs
īmplēbāt Spārtānă cŏhōrs; hānc dūcĭt ŏvāntēm
Lēdaēīs vĕnĭēns vīctōr Xānthīppŭs Ămŷclīs.
iūxtā, trīstĕ dĕcūs, pēndēt sŭb ĭmāgĭnĕ poēnaē
Rēgŭlŭs ēt fĭdĕī dāt māgna ēxēmplă Săgūntō.
laētĭŏr āt cīrcā făcĭēs, ăgĭtātă fĕrārūm
āgmĭnă vēnātu ēt caēlātă măpālĭă fūlgēnt.
nēc prŏcŭl ūstă cŭtēm nīgrī sŏrŏr hōrrĭdă Maūrī
āssuētās mūlcēt pătrĭō sērmōnĕ lĕaēnās.
īt lībēr cāmpī pāstōr, cuī fīnĕ sĭne ūllō
īnvĕtĭtūm sāltūs pĕnĕtrāt pĕcŭs; ōmnĭă Poēnūm
ārmēntī vĭgĭlēm pătrĭō dē mōrĕ sĕquūntūr:
gaēsăquĕ lātrātōrquĕ Cўdōn tēctūmquĕ fŏcīquĕ
īn sĭlĭcīs vēnīs ēt fīstŭlă nōtă iŭvēncīs.
ēmĭnĕt ēxcēlsō cōnsūrgēns cōllĕ Săgūntōs,
quām cīrca īmmēnsī pŏpŭlī cōndēnsăquĕ cīngūnt
āgmĭnă cērtāntūm pūlsāntquĕ trĕmēntĭbŭs hāstīs.
ēxtrēmā clĭpĕī stāgnābăt Hĭbērŭs ĭn ōrā
cūrvātīs claūdēns īngēntēm flēxĭbŭs ōrbēm.
Hānnĭbăl ābrūptō trānsgrēssūs foēdĕrĕ rīpās
Poēnōrūm pŏpŭlōs Rōmāna īn bēllă vŏcābāt.
tālī sūblīmīs dōnō nŏvă tēgmĭnă lātīs
āptāt cōncŭtĭēns ŭmĕrīs cēlsūsquĕ prŏfātūr:
"heū quāntum Aūsŏnĭō sūdābĭtĭs, ārmă, crŭōrĕ!
quās, bēllī iūdēx, poēnās mĭhĭ, Cūrĭă, pēndēs!"
Iāmquĕ sĕnēscēbāt vāllātūs moēnĭbŭs hōstīs,
cārpēbātquĕ dĭēs ūrbēm, dūm sīgnă mănūsquĕ
ēxspēctānt fēssī sŏcĭās. tāndem aēquŏrĕ vānō
āvērtūnt ŏcŭlōs frūstrātăquĕ lītŏră pōnūnt
ēt prŏpĭūs sūprēmă vĭdēnt. sĕdĕt āctă mĕdūllīs
iāmdūdum ātque ĭnŏpēs pĕnĭtūs cŏquĭt īntĭmă pēstīs.
ēst fūrtīm lēntō mĭsĕrē dūrāntĭă tābō
vīscĕra ĕt ēxūrīt sīccātās sānguĭnĕ vēnās
pēr lōngūm cēlātă fămēs. iām lūmĭnă rētrō
ēxēsīs fūgērĕ gĕnīs, iām lūrĭdă sōlā
tēctă cŭte ēt vēnīs mălĕ iūnctă trĕmēntĭbŭs ōssă
ēxstānt cōnsūmptīs vīsū dēfōrmĭă mēmbrīs.
ūmēntīs rōrēs nōctīs tērrāmquĕ mădēntēm
sōlāmēn fēcērĕ mălī cāssōquĕ lăbōrĕ
ē sīccō frūstrā prēssērūnt rōbŏrĕ sūcōs.
nīl tĕmĕrārĕ pĭgēt; răbĭdī iēiūnĭă vēntrīs
īnsŏlĭtīs ădĭgūnt vēscī, rĕsŏlūtăquĕ nūdōs
līnquēntēs clĭpĕōs ārmōrūm tēgmĭnă māndūnt.
Dēsŭpĕr haēc caēlō spēctāns Tīrŷnthĭŭs āltō
īllăcrĭmāt frāctaē nēquīquām cāsĭbŭs ūrbīs.
nāmquĕ mĕtūs māgnīquĕ tĕnēnt praēcēptă părēntīs,
nē saēvaē tēndāt cōntrā dēcrētă nŏvērcaē.
sīc ĭgĭtūr coēpta ōccūltāns ād līmĭnă sānctaē
cōntēndīt Fĭdĕī sēcrētăquĕ pēctŏră tēmptāt.
ārcānīs dĕă laētă pŏlō tūm fōrtĕ rĕmōtō
caēlĭcŏlūm māgnās vōlvēbāt cōnscĭă cūrās.
quām tāli āllŏquĭtūr Nĕmĕaē pācātŏr hŏnōrĕ:
"āntĕ Iŏvēm gĕnĕrātă, dĕcūs dīvūmque hŏmĭnūmquĕ,
quā sĭnĕ nōn tēllūs pācēm, nōn aēquŏră nōrūnt,
iūstĭtĭaē cōnsōrs tăcĭtūmque īn pēctŏrĕ nūmēn,
ēxĭtĭūmnĕ tŭaē dūrūm spēctārĕ Săgūntī
ēt tōt pēndēntēm prō tē, dĕă, cērnĕrĕ poēnās
ūrbēm lēntă pŏtēs? mŏrĭtūr tĭbĭ vūlgŭs, ĕt ūnām
tē mātrēs vīncēntĕ fămē, tē maēstă vĭrōrūm
ōră vŏcānt, prīmāquĕ sŏnānt tē vōcĕ mĭnōrēs.
fēr caēlo aūxĭlĭum ēt fēssīs dā sūrgĕrĕ rēbūs."
Haēc sătŭs Ālcmēnā; cōntrā cuī tālĭă vīrgŏ:
"cērno ĕquĭdēm nēc prō nĭhĭlo ēst mĭhĭ foēdĕră rūmpī,
stātquĕ dĭēs aūsīs ōlīm tām trīstĭbŭs ūltōr.
sēd mē pōllūtās prŏpĕrāntēm līnquĕrĕ tērrās
sēdĭbŭs hīs tēctīsquĕ Iŏvīs sūccēdĕre ădēgīt
fēcūndum īn fraūdēs hŏmĭnūm gĕnŭs; īmpĭă līquī
ēt, quāntūm tērrēnt, tāntūm mĕtŭēntĭă rēgnă
āc fŭrĭās aūrī nēc vīlĭă praēmĭă fraūdūm
ēt sŭpĕr haēc rītu hōrrĭfĭcōs āc mōrĕ fĕrārūm
vīvēntēs rāptō pŏpŭlōs lūxūquĕ sŏlūtūm
ōmnĕ dĕcūs mūltāque ōpprēssūm nōctĕ pŭdōrēm.
vīs cŏlĭtūr, iūrīsquĕ lŏcūm sĭbĭ vīndĭcăt ēnsīs,
ēt prōbrīs cēssīt vīrtūs. ēn, āspĭcĕ gēntēs!
nēmo īnsōns; pācēm sērvānt cōmmērcĭă cūlpaē.
sēd sī cūră tŭā fūndāta ūt moēnĭă dēxtrā
dīgnūm tē sērvēnt mĕmŏrāndō fīnĕ vĭgōrēm
dēdĭtă nēc fēssī trāmīttānt cōrpŏră Poēnō,
quōd sōlūm nūnc fātă sĭnūnt sĕrĭēsquĕ fŭtūrī,
ēxtēndām lētī dĕcŭs ātque īn saēcŭlă mīttām
īpsăquĕ laūdātās ād mānēs prōsĕquăr ūmbrās."
Īndĕ sĕvēră lĕvī dēcūrrēns aēthĕrĕ vīrgŏ
lūctāntēm fātīs pĕtĭt īnflāmmātă Săgūntūm.
īnvādīt mēntēs ēt pēctŏră nōtă pĕrērrāt
īmmīttītque ănĭmīs nūmēn. tūm fūsă mĕdūllīs
īmplĭcăt ātquĕ sŭī flāgrāntem īnspīrăt ămōrēm.
ārmă vŏlūnt tēmptāntque aēgrōs ād proēlĭă nīsūs.
īnspērātŭs ădēst vĭgŏr, īntĕrĭūsquĕ rĕcūrsāt
dūlcĭs hŏnōr dīvae ēt sācrūm prō vīrgĭnĕ lētūm.
īt tăcĭtūs fēssīs pĕr ŏvāntĭă pēctŏră sēnsūs
vēl lētō grăvĭōră pătī saēvāsquĕ fĕrārūm
āttēmptārĕ dăpēs ēt mēnsīs āddĕrĕ crīmēn.
sēd prŏhĭbēt cūlpā pōllūtam ēxtēndĕrĕ lūcēm
cāstă fĭdēs părĭbūsquĕ fămēm cōmpēscĕrĕ mēmbrīs.
Quām sĭmŭl īnvīsaē gēntīs cōnspēxĭt ĭn ārcĕ,
fōrtĕ fĕrēns sēsē Lĭbўcīs Sātūrnĭă cāstrīs,
vīrgĭnĕum īncrĕpĭtāt mīscēntēm bēllă fŭrōrēm
ātque īrā tūrbātă grădūm cĭĕt ōcĭŭs ātrām
Tīsĭphŏnēn īmōs ăgĭtāntēm vērbĕrĕ mānēs
ēt pālmām tēndēns "hōs" īnquīt "nōctĭs ălūmnă,
hōs mūrōs īmpēllĕ mănū pŏpŭlūmquĕ fĕrōcēm
dēxtrīs stērnĕ sŭīs. Iūnō iŭbĕt. īpsă prŏpīnquā
ēffēctūs stŭdĭūmquĕ tŭūm dē nūbĕ vĭdēbō.
īllă dĕōs sūmmūmquĕ Iŏvēm tūrbāntĭă tēlă,
quīs Ăchĕrōntă mŏvēs, flāmmam īmmānēsquĕ chĕlŷdrōs
strīdōrēmquĕ tŭūm, quō tērrĭtă cōmprĭmĭt ōră
Cērbĕrŭs, āc mīxtō quaē spūmānt fēllĕ vĕnēnă
ēt quīcquīd scĕlĕrūm, poēnārūm quīcquĭd ĕt īraē
pēctŏrĕ fēcūndō cŏquĭtūr tĭbĭ, cōngĕrĕ praēcēps
īn Rŭtŭlōs tōtāmque Ĕrĕbō dēmīttĕ Săgūntūm.
hāc mērcēdĕ Fĭdēs cōnstēt dēlāpsă pĕr aūrās."
Sīc vōce īnstĭmŭlāns dēxtrā dĕă cōncĭtă saēvām
Eūmĕnĭda īncūssīt mūrīs, trĕmŭītquĕ rĕpēntĕ
mōns cīrcum, ēt grăvĭōr sŏnŭīt pēr lītŏră flūctūs.
sībĭlăt īnsūrgēns căpĭti ēt tūrgēntĭă cīrcā
mūltūs cōllă mĭcāt squālēntī tērgŏrĕ sērpēns.
Mōrs grădĭtūr vāstō căvă pāndēns gūttŭră rīctū
cāsūrōque ĭnhĭāt pŏpŭlō; tūnc Lūctŭs ĕt ātrī
pēctŏră cīrcūmstānt Plānctūs Maērōrquĕ Dŏlōrquĕ,
ātque ōmnēs ādsūnt Poēnaē, fōrmāquĕ trĭfaūcī
pērsŏnăt īnsōmnīs lăcrĭmōsaē iānĭtŏr aūlaē.
prōtĭnŭs āssĭmŭlāt făcĭēm mūtābĭlĕ mōnstrūm
Tībūrnaē grēssūmquĕ sĭmūl sŏnĭtūmquĕ lŏquēntī.
haēc bēllō văcŭōs ēt saēvī tūrbĭnĕ Mārtīs
lūgēbāt thălămōs Mūrrō spŏlĭātă mărītō,
clāră gĕnūs Daūnīquĕ trăhēns ā sānguĭnĕ nōmēn.
cuī vūltūs īndūtă părēs dīsiēctăquĕ crīnēm
Eūmĕnĭs īn mĕdĭōs īrrūmpīt tūrbĭdă coētūs
ēt maēstās lăcĕrātă gĕnās "quīs tērmĭnŭs?" īnquīt
"sāt Fĭdĕī prŏăvīsquĕ dătūm. vīdi īpsă crŭēntūm,
īpsă mĕūm vīdī lăcĕrātō fūnĕrĕ nōstrās
tērrēntēm Mūrrūm nōctēs ēt dīră sŏnāntēm:
"ērĭpĕ tē, cōniūnx, mĭsĕrāndaē cāsĭbŭs ūrbīs
ēt fŭgĕ, sī tērrās ădĭmīt vīctōrĭă Poēnī,
ād mānēs, Tībūrnă, mĕōs; cĕcĭdērĕ pĕnātēs,
ōccĭdĭmūs Rŭtŭlī, tĕnĕt ōmnĭă Pūnĭcŭs ēnsīs".
mēns hōrrēt, nĕc ădhūc ŏcŭlīs ābsīstĭt ĭmāgŏ.
nūllănĕ iām pōsthāc tŭă tēctă, Săgūntĕ, vĭdēbō?
fēlīx, Mūrrĕ, nĕcīs pătrĭāquĕ sŭpērstĭtĕ fēlīx.
āt nōs Sīdŏnĭīs fămŭlātūm mātrĭbŭs āctās
pōst bēllī cāsūs vāstīquĕ pĕrīcŭlă pōntī
Cārthāgo āspĭcĭēt vīctrīx, tāndēmquĕ sŭprēmūm
nōcte ŏbĭtā Lĭbўaē grĕmĭō cāptīvă iăcēbō.
sēd vōs, ō iŭvĕnēs, vĕtŭīt quōs cōnscĭă vīrtūs
pōssĕ căpī, quīs tēlum īngēns cōntra āspĕră mōrs ēst,
vēstrīs sērvĭtĭō mănĭbūs sūbdūcĭtĕ mātrēs.
ārdŭă vīrtūtēm prōfērt vĭă. pērgĭtĕ prīmī
nēc făcĭlēm pŏpŭlīs nēc nōtam īnvādĕrĕ laūdēm."
Hīs ŭbĭ tūrbātās hōrtātĭbŭs īmpŭlĭt aūrēs,
īndĕ pĕtīt tŭmŭlūm, sūmmō quēm vērtĭcĕ mōntīs
Āmphĭtrўōnĭădēs spēctāndum ēx aēquŏrĕ naūtīs
strūxĕrăt ēt grātō cĭnĕrēs dĕcŏrārăt hŏnōrĕ.
ēxcītūs sēde, hōrrēndūm, prōrūmpĭt ăb īmā
caērŭlĕūs măcŭlīs aūrō squālēntĭbŭs ānguīs.
īgnĕă sānguĭnĕā rădĭābānt lūmĭnă flāmmā,
ōrăquĕ vībrāntī strīdēbānt sībĭlă līnguā.
īsque īntēr trĕpĭdōs coētūs mĕdĭāmquĕ pĕr ūrbēm
vōlvĭtŭr ēt mūrīs prŏpĕrē dēlābĭtŭr āltīs
āc sĭmĭlīs prŏfŭgō vīcīna ād lītŏră tēndīt
spūmāntīsquĕ frĕtī praēcēps īmmērgĭtŭr ūndīs.
Tūm vēro ēxcūssaē mēntēs, ceū prōdĭtă tēctă
ēxpūlsī fŭgĭānt mānēs ūmbraēquĕ rĕcūsēnt
cāptīvō lătŭīssĕ sŏlō. spērārĕ sălūtī
pērtaēsūm, dāmnāntquĕ cĭbōs, ăgĭt āddĭta Ĕrīnŷs.
haūd grăvĭōr dūrīs dīvum īnclēmēntĭă rēbūs
quām lētī pērfērrĕ mŏrās; ābrūmpĕrĕ vītām
ōcĭŭs āttŏnĭtī quaērūnt lūcēmquĕ grăvāntūr.
cērtātīm strūctūs sūrrēctaē mōlĭs ăd āstră
īn mĕdĭā stĕtĭt ūrbĕ rŏgūs; pōrtāntquĕ trăhūntquĕ
lōngaē pācĭs ŏpēs quaēsītăquĕ praēmĭă dēxtrīs
Cāllăĭcō vēstēs dīstīnctās mātrĭbŭs aūrō
ārmăquĕ Dūlĭchĭā prŏăvīs pōrtātă Zăcŷnthō
ēt prīsca ādvēctōs Rŭtŭlōrum ēx ūrbĕ pĕnātēs.
hūc, quīcquīd sŭpĕrēst cāptīs, clĭpĕōsquĕ sĭmūlquĕ
īnfaūstōs iăcĭūnt ēnsēs ēt cōndĭtă bēllō
ēffŏdĭūnt pĕnĭtūs tērraē gaūdēntquĕ sŭpērbī
ūltōrīs praēdām flāmmīs dōnārĕ sŭprēmīs.
Quaē pōstquām cōngēstă vĭdēt fērālĭs Ĕrīnŷs,
lāmpădă flāmmĭfĕrīs tīnctām Phlĕgĕthōntĭs ĭn ūndīs
quāssăt ĕt īnfērnā sŭpĕrōs cālīgĭnĕ cōndīt.
īnde ŏpŭs āggrēssī, tōtō quōd nōbĭlĕ mūndō
aētērnum īnvīctīs īnfēlīx glōrĭă sērvāt.
prīncēps Tīsĭphŏnē lēntum īndīgnātă părēntēm
prēssĭt ŏvāns căpŭlūm cūnctāntēmque īmpŭlĭt ēnsēm
ēt dīrum īnsŏnŭīt Stўgĭō bīs tērquĕ flăgēllō.
īnvītās măcŭlānt cōgnātō sānguĭnĕ dēxtrās
mīrāntūrquĕ nĕfās āvērsā mēntĕ pĕrāctūm
ēt fāctō scĕlĕri īllăcrĭmānt. hīc tūrbĭdŭs īrā
ēt răbĭē clādūm pērpēssaēque ūltĭmă vītaē
ōblīquōs vērsāt mātērnă pĕr ūbĕră vīsūs.
hīc rāptām lībrāns dīlēctae īn cōllă sĕcūrīm
cōniŭgĭs īncrĕpĭtāt sēsē mĕdĭūmquĕ fŭrōrēm
prōiēctā dāmnāt stŭpĕfāctūs mēmbră bĭpēnnī.
nēc tămĕn ēvāsīssĕ dătūr; nām vērbĕra Ĕrīnŷs
īncŭtĭt ātque ātrōs īnsībĭlăt ōrĕ tĭmōrēs.
sīc thălămī fŭgĭt ōmnĭs ămōr, dūlcēsquĕ mărītō
ēfflūxērĕ tŏri ēt sŭbĭēre ōblīvĭă taēdaē.
īllĕ iăcīt tōtīs cōnīsūs vīrĭbŭs aēgrūm
īn flāmmās cōrpūs, dēnsūm quā tūrbĭnĕ nīgrō
ēxūndāt fūmāns pĭcĕūs cālīgĭnĕ vērtēx.
Āt mĕdĭōs īntēr coētūs pĭĕtātĕ sĭnīstrā,
īnfēlīx Tŷmbrēnĕ, fŭrīs, Poēnōquĕ părēntīs
dūm prŏpĕrās aūfērrĕ nĕcēm, rēddēntĭă fōrmām
ōră tŭām lăcĕrās tĕmĕrāsquĕ sĭmīllĭmă mēmbră.
vōs ĕtĭām prīmō gĕmĭnī cĕcĭdīstĭs ĭn aēvō,
Eūrўmĕdōn frātrem ēt frātrēm mēntītĕ Lўcōrmā,
cūnctă părēs, dūlcīsquĕ lăbōr sŭă nōmĭnă nātīs
rēddĕre ĕt īn vūltū gĕnĕtrīcī stārĕ sŭōrūm.
iām fīxūs iŭgŭlō cūlpā tē sōlvĕrăt ēnsīs,
Eūrўmĕdōn, īntēr mĭsĕraē lāmēntă sĕnēctaē,
dūmquĕ mălīs tūrbātă părēns dēcēptăquĕ vīsīs
"quō rŭĭs? hūc fērrūm" clāmāt "cōnvērtĕ, Lўcōrmā",
ēccĕ sĭmūl iŭgŭlūm pērfōdĕrăt ēnsĕ Lўcōrmās.
sēd māgnō "quīnam, Eūrўmĕdōn, fŭrŏr īstĕ?" sŏnābāt
cūm plānctū gĕmĭnaēquĕ nŏtīs dēcēptă fĭgūraē
fūnĕră mūtātō rĕvŏcābāt nōmĭnĕ mātēr,
dōnēc trānsāctō trĕmĕbūndă pĕr ūbĕră fērrō
tūnc ĕtĭam āmbĭgŭōs cĕcĭdīt sŭpĕr īnscĭă nātōs.
Quīs dīrōs ūrbīs cāsūs laūdāndăquĕ mōnstră
ēt fĭdĕī poēnās āc trīstĭă fātă pĭōrūm
īmpĕrĕt ēvōlvēns lăcrĭmīs? vīx Pūnĭcă flētū
cēssāssēnt cāstra āc mĭsĕrēscĕrĕ nēscĭŭs hōstīs.
ūrbs hăbĭtātă dĭū Fĭdĕī caēlōquĕ părēntēm
mūrōrūm rĕpĕtēns rŭĭt īntēr pērfĭdă gēntīs
Sīdŏnĭaē tēla ātque īmmānĭă fāctă sŭōrūm
īniūstīs nēglēctă dĕīs. fŭrĭt ēnsĭs ĕt īgnīs,
quīquĕ cărēt flāmmā, scĕlĕrum ēst lŏcŭs. ērĭgĭt ātrō
nīgrāntēm fūmō rŏgŭs ālta ād sīdĕră nūbēm.
ārdĕt ĭn ēxcēlsō prōcērī vērtĭcĕ mōntīs
ārx īntāctă prĭūs bēllīs (hīnc Pūnĭcă cāstră
lītŏrăque ēt tōtām sŏlĭtī spēctārĕ Săgūntūm),
ārdēnt tēctă dĕūm. rēsplēndĕt ĭmāgĭnĕ flāmmaē
aēquŏr, ĕt īn trĕmŭlō vībrānt īncēndĭă pōntō.
Ēcce īntēr mĕdĭōs caēdūm Tībūrnă fŭrōrēs
fūlgēntī dēxtrām mūcrōne ārmātă mărītī
ēt laēva īnfēlīx ārdēntēm lāmpădă quāssāns
squālēntēmque ērēctă cŏmam āc līvēntĭă plānctū
pēctŏră nūdātīs ōstēndēns saēvă lăcērtīs
ād tŭmŭlūm Mūrrī sŭpĕr īpsă cădāvĕră fērtūr,
quālĭs, ŭbi īnfērnī dīrūm tŏnăt aūlă părēntīs
īrăquĕ tūrbātōs ēxērcēt rēgĭă mānēs,
Āllēctō sŏlĭum āntĕ dĕī sēdēmquĕ trĕmēndām
Tārtărĕo ēst ŏpĕrātă Iŏvī poēnāsquĕ mĭnīstrāt.
ārmă vĭrī mūltō nūpēr dēfēnsă crŭōrĕ
īmpōnīt tŭmŭlo īllăcrĭmāns mānēsquĕ prĕcātă,
āccĭpĕrēnt sēsē, flāgrāntēm lāmpădă sūbdīt.
tūnc răpĭēns lētūm "tĭbi ĕgo haēc" ăĭt "ōptĭmĕ cōniūnx,
ād mānēs, ēn, īpsă fĕrō." sīc ēnsĕ rĕcēptō
ārmă sŭpēr rŭĭt ēt flāmmās īnvādĭt hĭātū.
Sēmiāmbūstă iăcēt nūllō dīscrīmĭnĕ pāssīm
īnfēlīx ŏbĭtūs pērmīxtō fūnĕrĕ tūrbă,
ceū stĭmŭlāntĕ fămē cūm vīctŏr ŏvīlĭă tāndēm
faūcĭbŭs īnvāsīt sīccīs lĕŏ, māndĭt hĭāntī
ōrĕ frĕmēns īmbēllĕ pĕcūs, pătŭlōquĕ rĕdūndāt
gūttŭrĕ rūctātūs lārgē crŭŏr; īncŭbăt ātrīs
sēmēsaē strāgīs cŭmŭlīs aūt mūrmŭre ănhēlō
īnfrēndēns lăcĕrōs īntēr spătĭātŭr ăcērvōs;
lātē fūsă iăcēnt pĕcŭdēs cūstōsquĕ Mŏlōssūs
pāstōrūmquĕ cŏhōrs stăbŭlīquĕ grĕgīsquĕ măgīstēr,
tōtăquĕ vāstātīs dīsiēctă măpālĭă tēctīs.
īrrūmpūnt văcŭām Poēnī tōt clādĭbŭs ārcēm.
tūm dēmum ād mānēs pērfēctō mūnĕre Ĕrīnŷs
Iūnōnī laūdātă rĕdīt māgnāmquĕ sŭpērbă
ēxsūltāt răpĭēns sēcūm sūb Tārtără tūrbām.
Āt vōs, sīdĕrĕaē, quās nūlla aēquāvĕrĭt aētās,
ītĕ, dĕcūs tērrārum, ănĭmaē, vĕnĕrābĭlĕ vūlgūs,
Ēlўsĭum ēt cāstās sēdēs dĕcŏrātĕ pĭōrūm.
cuī vērō nōn aēquă dĕdīt vīctōrĭă nōmēn
(aūdīte, ō gēntēs, neū rūmpĭtĕ foēdĕră pācīs
nēc rēgnīs pōstfērtĕ fĭdēm), văgŭs ēxŭl ĭn ōrbĕ
ērrābīt tōtō pătrĭīs prōiēctŭs ăb ōrīs,
tērgăquĕ vērtēntēm trĕpĭdāns Cārthāgŏ vĭdēbīt.
saēpĕ Săgūntīnīs sōmnōs ēxtērrĭtŭs ūmbrīs
ōptābīt cĕcĭdīssĕ mănū, fērrōquĕ nĕgātō
īnvīctūs quōndām Stўgĭās bēllātŏr ăd ūndās
dēfōrmātă fĕrēt līvēntī mēmbră vĕnēnō.
Caeruleis prouecta uadis iam Dardana puppis
tristia magnanimi portabat iussa senatus
primoresque patrum. Fabius, Tirynthia proles,
ter centum memorabat auos, quos turbine Martis
abstulit una dies, cum Fors non aequa labori
patricio Cremerae maculauit sanguine ripas.
huic comes aequato sociauit munere curas
Publicola, ingentis Volesi Spartana propago.
is cultam referens insigni nomine plebem
Ausonios atauo ducebat consule fastus.
Hos ut depositis portum contingere uelis
allatum Hannibali consultaque ferre senatus
iam medio seram bello poscentia pacem
ductorisque simul conceptas foedere poenas,
ocius armatas passim per litora turmas
ostentare iubet minitantia signa recensque
perfusos clipeos et tela rubentia caede.
haud dictis nunc esse locum, strepere omnia clamat
Tyrrhenae clangore tubae gemituque cadentum.
dum detur, relegant pontum neu se addere clausis
festinent; notum, quid caede calentibus armis,
quantum irae liceat, motusue quid audeat ensis.
sic ducis affatu per inhospita litora pulsi
conuerso Tyrios petierunt remige patres.
Hic alto Poenus fundentem uela carinam
incessens dextra: "nostrum, pro Iuppiter!" inquit
"nostrum ferre caput parat illa per aequora puppis.
heu caecae mentes tumefactaque corda secundis!
armatum Hannibalem poenae petit impia tellus!
ne deposce, adero; dabitur tibi copia nostri
ante exspectatum, portisque focisque timebis,
quae nunc externos defendis, Roma, penates.
Tarpeios iterum scopulos praeruptaque saxa
scandatis licet et celsam migretis in arcem,
nullo iam capti uitam pensabitis auro".
Incensi dictis animi, et furor additus armis.
conditur extemplo telorum nubibus aether,
et densa resonant saxorum grandine turres.
ardor agit, prouecta queat dum cernere muros,
inque oculis profugae Martem exercere carinae.
ipse autem incensas promissa piacula turmas
flagitat insignis nudato uulnere ductor
ac repetens questus furibundo personat ore:
"poscimur, o socii, Fabiusque e puppe catenas
ostentat, dominique uocat nos ira senatus.
si taedet coepti culpandaue mouimus arma
Ausoniam ponto propere reuocate carinam;
nil moror; en uincta lacerandum tradite dextra.
nam cur Eoi deductus origine Beli
tot Libyae populis, tot circumfusus Hiberis
seruitium perferre negem? Rhoeteius immo
aeternum imperitet populus saeclisque propaget
regna ferox; nos iussa uirum nutusque tremamus."
effundunt gemitus atque omina tristia uertunt
in stirpem Aeneadum ac stimulant clamoribus iras.
Discinctos inter Libyas populosque bilingues
Marmaricis audax in bella Oenotria signis
uenerat Asbyte, proles Garamantis Hiarbae.
Hammone hic genitus Phorcynidos antra Medusae
Cinyphiumque Macen et iniquo e sole calentes
Battiadas late imperio sceptrisque regebat.
cui patrius Nasamon aeternumque arida Barce,
cui nemora Autololum atque infidae litora Syrtis
parebant nullaque leuis Gaetulus habena.
atque is fundarat thalamos Tritonide nympha,
unde genus proauumque Iouem regina ferebat
et sua fatidico repetebat nomina luco.
haec ignara uiri uacuoque assueta cubili
uenatu et siluis primos defenderat annos;
non calathis mollita manus operataue fuso
Dictynnam et saltus et anhelum impellere planta
cornipedem ac strauisse feras immitis amabat,
quales Threiciae Rhodopen Pangaeaque lustrant
saxosis nemora alta iugis cursuque fatigant
Hebrum innupta manus; spreti Ciconesque Getaeque
et Rhesi domus et lunatis Bistones armis.
Ergo habitu insignis patrio, religata fluentem
Hesperidum crinem dono dextrumque feroci
nuda latus Marti ac fulgentem tegmine laeuam
Thermodontiaca munita in proelia pelta
fumantem rapidis quatiebat cursibus axem.
pars comitum biiugo curru, pars cetera dorso
fertur equi; nec non Veneris iam foedera passae
reginam cingunt, sed uirgine densior alast.
ipsa autem gregibus per longa mapalia lectos
ante aciem ostentabat equos tumuloque propinquo,
dum sequitur gyris campum, uibrata per auras
spicula contorquens summa ponebat in arce.
Hanc hasta totiens intrantem moenia Mopsus
non tulit et celsis senior Gortynia muris
tela sonante fugat neruo liquidasque per auras
derigit aligero letalia uulnera ferro.
Cres erat, aerisonis Curetum aduectus ab antris,
Dictaeos agitare puer leuioribus annis
pennata saltus assuetus harundine Mopsus.
ille uagam caelo demisit saepe uolucrem,
ille procul campo linquentem retia ceruum
uulnere sistebat, rueretque inopina sub ictu
ante fera incauto, quam sibila poneret arcus.
nec se tum pharetra iactauit iustius ulla,
Eois quamquam certet Gortyna sagittis.
uerum ut opum leuior uenatu extendere uitam
abnuit atque artae res exegere per aequor,
coniuge cum Meroë natisque inglorius hospes
intrarat miseram fato ducente Saguntum.
coryti fratrum ex umeris calamique paterni
pendebant uolucerque chalybs, Minoia tela.
hic medius iuuenum Massylae gentis in agmen
crebra Cydoneo fundebat spicula cornu.
iam Garamum audacemque Thyrum pariterque ruentes
Gisconem laeuumque Bagam indignumque sagittae,
impubem malas, tam certae occurrere Lixum
fuderat et plena tractabat bella pharetra.
tum uultum intendens telumque in uirginis ora
desertum non grata Iouem per uota uocabat.
namque ut fatiferos conuerti prospicit arcus,
opposito procul insidiis Nasamonias Harpe
corpore praeripuit letum calamumque uolantem,
dum clamat, patulo excipiens tramisit hiatu,
et primae ferrum a tergo uidere sorores.
at comitis casu frendens labentia uirgo
membra leuat paruaque oculos iam luce natantes
irrorat lacrimis totisque annisa doloris
uiribus intorquet letalem in moenia cornum.
illa uolans umerum rapido transuerberat ictu
conantis Dorylae iunctis iam cornibus arcus
et ducti spatium nerui complente sagitta
excutere in uentos resoluto pollice ferrum.
tum subitum in uulnus praeceps deuoluitur altis
aggeribus muri, iuxtaque cadentia membra
effusi uersa calami fluxere pharetra.
exclamat paribus frater uicinus in armis
Icarus ulciscique parat lacrimabile fatum.
atque illum raptim promentem in proelia telum
Hannibal excussi praeuertit turbine saxi.
labuntur gelido torpentia frigore membra,
deficiensque manus pharetrae sua tela remisit.
at pater in gemino natorum funere Mopsus
correptos arcus ter maesta mouit ab ira,
ter cecidit dextra, et notas dolor abstulit artes.
paenitet heu sero dulces liquisse penates,
arreptoque auide, quo concidis, Icare, saxo,
postquam aeuum senior percussaque pectora frustra
sentit et, ut tantos compescat morte dolores,
nil opis in dextra, uastae se culmine turris
praecipitem iacit et delapsus pondere prono
membra super nati moribundos explicat artus.
Dum cadit externo Gortynius aduena bello,
iam noua molitus stimulato milite Theron,
Alcidae templi custos araeque sacerdos,
non exspectatum Tyriis effuderat agmen
et fera miscebat reserata proelia porta.
atque illi non hasta manu, non uertice cassis,
sed fisus latis umeris et mole iuuentae
agmina uastabat claua nihil indigus ensis.
exuuiae capiti impositae tegimenque leonis
terribilem attollunt excelso uertice rictum.
centum angues idem Lernaeaque monstra gerebat
in clipeo et sectis geminam serpentibus hydram.
ille Iubam Thapsumque patrem clarumque Micipsam
nomine aui Maurumque Sacen a moenibus actos
palantesque fuga praeceps ad litora cursu
egerat, atque una spumabant aequora dextra.
nec contentus Idi leto letoque Cothonis
Marmaridae nec caede Rothi nec caede Iugurthae
Asbytes currum et radiantis tegmina laeuae
poscebat uotis gemmataque lumina peltae
atque in belligera uersabat uirgine mentem.
quem ruere ut telo uidit regina cruento,
obliquos detorquet equos laeuumque per orbem
fallaci gyro campum secat ac uelut ales
auerso rapitur sinuata per aequora curru.
dumque ea se ex oculis aufert atque ocior Euro
incita pulueream campo trahit ungula nubem,
aduersum late stridens rota proterit agmen,
ingerit et crebras uirgo trepidantibus hastas.
hic cecidere Lycus Thamyrisque et nobile nomen
Eurydamas, clari deductum stirpe parentis,
qui thalamos ausus quondam sperare superbos
(heu demens!) Ithacique torum; sed enim arte pudica
fallacis totiens reuoluto stamine telae
deceptus mersum pelago iactarat Vlixen.
ast Ithacus uero ficta pro morte loquacem
affecit leto, taedaeque ad funera uersae.
gens extrema uiri campis deletur Hiberis
Eurydamas Nomados dextra; superinstrepit ater
et seruat cursum perfractis ossibus axis.
Iamque aderat remeans uirgo, inter proelia postquam
distringi Therona uidet, saeuamque bipennem
perlibrans mediae fronti spolium inde superbum
Herculeasque tibi exuuias, Dictynna, uouebat.
nec segnis Theron tantae spe laudis in ipsos
aduersus consurgit equos uillosaque fului
ingerit obiectans trepidantibus ora leonis.
attoniti terrore nouo rictuque minaci
quadrupedes iactant resupino pondere currum.
tum saltu Asbyten conantem linquere pugnas
occupat incussa gemina inter tempora claua
feruentesque rotas turbataque frena pauore
disiecto spargit collisa per ossa cerebro
ac rapta properans caedem ostentare bipenni
amputat e curru reuolutae uirginis ora.
necdum irae positae. celsa nam figitur hasta
spectandum caput; id gestent ante agmina Poenum
imperat et propere currus ad moenia uertant.
haec caecus fati diuumque abeunte fauore
uicino Theron edebat proelia leto.
namque aderat toto ore ferens iramque minasque
Hannibal et caesam Asbyten fixique tropaeum
infandum capitis furiata mente dolebat.
ac simul aerati radiauit luminis umbo
et concussa procul membris uelocibus arma
letiferum intonuere, fugam perculsa repente
ad muros trepido conuertunt agmina cursu
sicut agit leuibus per sera crepuscula pennis
e pastu uolucres ad nota cubilia uesper
aut, ubi Cecropius formidine nubis aquosae
sparsa super flores examina tollit Hymettos,
ad dulces ceras et odori corticis antra
mellis apes grauidae properant densoque uolatu
raucum conexae glomerant ad limina murmur.
praecipitat metus attonitos, caecique feruntur.
heu blandum caeli lumen! tantone cauetur
mors reditura metu nascentique addita fata?
consilium damnant portaque atque aggere tuto
erupisse gemunt. retinet uix agmina Theron
interdumque manu, interdum clamore minisque:
"state, uiri; meus ille hostis; mihi gloria magnae,
state, uenit pugnae. muro tectisque Sagunti
hac abigam Poenos dextra; spectacula tanta
ferte, uiri; uel si cunctos metus acer in urbem
(heu deforme!) rapit, soli mihi claudite portas".
At Poenus rapido praeceps ad moenia cursu
dum pauitant trepidi rerum fessique salutis
tendebat. stat primam urbem murosque patentes
postposita caede et dilata inuadere pugna.
id postquam Herculeae custos uidet impiger arae
emicat et uelox formidine praeuenit hostem.
gliscit Elissaeo uiolentior ira tyranno:
"tu solue interea nobis, bone ianitor urbis,
supplicium, ut pandas" inquit "tua moenia leto".
nec plura effari sinit ira, rotatque coruscum
mucronem; sed contortum prior impete uasto
Daunius huic robur iuuenis iacit. arma fragore
icta graui raucum gemuere, alteque resultant
aere illisa cauo nodosae pondera clauae.
at uiduus teli et frustrato proditus ictu
pernici uelox cursu rapit incita membra
et celeri fugiens perlustrat moenia planta.
instat atrox terga increpitans fugientia uictor.
conclamant matres, celsoque e culmine muri
lamentis uox mixta sonat; nunc nomine noto
appellant, seras fesso nunc pandere portas
posse uolunt. quatit hortantum praecordia terror,
ne simul accipiant ingentem moenibus hostem.
incutit umbonem fesso assultatque ruenti
Poenus et ostentans spectantem e moenibus urbem
"i, miseram Asbyten leto solare propinquo."
haec dicens iugulo optantis dimittere uitam
infestum condit mucronem ac regia laetus
quadrupedes spolia abreptos a moenibus ipsis,
quis aditum portae trepidantum saepserat agmen,
uictor agit curruque uolat per ouantia castra.
At Nomadum furibunda cohors miserabile humandi
deproperat munus tumulique adiungit honorem
et rapto cineres ter circum corpore lustrat.
hinc letale uiri robur tegimenque tremendum
in flammas iaciunt ambustoque ore genisque
deforme alitibus liquere cadauer Hiberis.
Poenorum interea quis rerum summa potestas
consultant bello super et quae dicta ferantur
Ausoniae populis, oratorumque minaci
aduentu trepidant. mouet hinc foedusque fidesque
et testes superi iurataque pacta parentum
hinc popularis amor coeptantis magna iuuentae
et sperare iuuat belli meliora. sed olim
ductorem infestans odiis gentilibus Hannon
sic adeo increpitat studia incautumque fauorem:
"cuncta quidem, patres, (neque enim cohibere minantum
irae se ualuere) premunt formidine uocem.
haud tamen abstiterim. mortem licet arma propinquent,
testabor superos et caelo uota relinquam,
quae postrema salus rerum patriaeque reposcit.
nec nunc obsessa demum et fumante Sagunto
haec serus uates Hannon canit. anxia rupi
pectora; ne castris innutriretur et armis
exitiale caput, monui et, dum uita, monebo
ingenitum noscens uirus flatusque paternos,
ut, qui stelligero speculatur sidera caelo,
uenturam pelagi rabiem Caurique futura
praedicit miseris haud uanus flamina nautis.
consedit solio rerumque inuasit habenas
ergo armis foedus fasque omne abrumpitur armis,
oppida quassantur, longeque in moenia nostra
Aeneadum arrectae mentes, disiectaque pax est.
exagitant manes iuuenem furiaeque paternae
ac funesta sacra et conuersi foedere rupto
in caput infidum superi Massylaque uates.
an nunc ille noui caecus caligine regni
externas arces quatit aut Tirynthia tecta?
sic propria luat hoc poena nec misceat urbis
fata suis, nunc hoc, hoc inquam, tempore muros
oppugnat, Carthago, tuos teque obsidet armis.
lauimus Aetnaeas animoso sanguine ualles
et uix conducto produximus arma Lacone.
nos ratibus laceris Scyllaea repleuimus antra
classibus et refluo spectauimus aequore raptis
contorta e fundo reuomentem transtra Charybdin.
respice, pro demens, pro pectus inane deorum,
Aegates Libyaeque procul fluitantia membra!
quo ruis et patriae exitio tibi nomina quaeris?
scilicet immensae uisis iuuenilibus armis
subsident Alpes, subsidet mole niuali
Alpibus aequatum attollens caput Apenninus.
sed campos fac, uane, dari. num gentibus istis
mortales animi, aut ferro flammaue fatiscunt?
haud tibi Neritia cernes cum prole laborem.
pubescit castris miles, galeaque teruntur
nondum signatae flaua lanugine malae.
nec requies aeui nota, exsanguesque merendo
stant prima inter signa senes letumque lacessunt.
ipse ego Romanas perfosso corpore turmas
tela intorquentes correpta e uulnere uidi,
uidi animos mortesque uirum decorisque furorem.
si bello absistis nec te uictoribus offers,
quantum heu, Carthago, donat tibi sanguinis Hannon!"
Gestar ad haec (namque impatiens asperque coquebat
iamdudum immites iras mediamque loquentis
bis conatus erat turbando abrumpere uocem)
"concilione" inquit "Libyae Tyrioque senatu,
pro superi, Ausonius miles sedet? armaque tantum
haud dum sumpta uiro? nam cetera non latet hostis.
nunc geminas Alpes Apenninumque minatur
nunc freta Sicaniae et Scyllaei litoris undas
nec procul est, quin iam manes umbrasque pauescat
Dardamas; tanta accumulat praeconia leto
uulneribusque uirum ac tollit sub sidera gentem.
mortalem, mihi crede, licet formidine turpi
frigida corda premant, mortalem sumimus hostem.
uidi ego, cum geminas artis post terga catenis
euinctus palmas uulgo traheretur ouante
carceris in tenebras spes et fiducia gentis
Regulus Hectoreae; uidi, cum robore pendens
Hesperiam cruce sublimis spectaret ab alta.
nec uero terrent puerilia protinus ora
sub galea et pressae properata casside malae
indole non adeo segni sumus. aspice, turmae
quot Libycae certant annos anteire labore
et nudis bellantur equis. ipse, aspice, ductor,
cum primam tenero uocem proferret ab ore
iam bella et lituos ac flammis urere gentem
iurabat Phrygiam atque animo patria arma mouebat.
proinde polo crescant Alpes, astrisque coruscos
Apenninus agat scopulos, per saxa niuesque
(dicam etenim, ut stimulent atram uel inania mentem),
per caelum est qui pandat iter. pudet Hercule tritas
desperare uias laudemque timere secundam.
sed Libyae clades et primi incendia belli
aggerat atque iterum pro libertate labores
Hannon ferre uetat. ponat formidinis aestus
parietibusque domus imbellis femina seruet
singultantem animam; nos, nos contra ibimus hostem,
quis procul a Tyria dominos depellere Byrsa
uel Ioue non aequo fixum est. sin fata repugnant,
et iam damnata cessit Carthagine Mauors,
occumbam potius nec te, patria inclita dudum,
aeternum famulam liberque Acheronta uidebo.
nam quae, pro superi! Fabius iubet? ocius arma
exuite et capta descendite ab arce Sagunti.
tum delecta manus scutorum incendat aceruos,
uranturque rates, ac toto absistite ponto.
di, procul o, merita est numquam si talia plecti
Carthago, prohibete nefas nostrique solutas
ductoris seruate manus!" ut deinde resedit,
factaque censendi patrum de more potestas,
hic Hannon reddi propere certamine rapta
instat et auctorem uiolati foederis addit.
tum uero attoniti, ceu templo irrumperet hostis,
exsiluere patres Latioque id uerteret omen
orauere deum. at postquam discordia sensit
pectora et infidas ad Martem uergere mentes,
non ultra patiens Fabius rexisse dolorem
consilium propere exposcit patribusque uocatis
bellum se gestare sinu pacemque profatus,
quid sedeat, legere ambiguis neu fallere dictis
imperat ac, saeuo neutrum renuente senatu,
ceu clausas acies gremioque effunderet arma,
"accipite infaustum Libyae euentumque priori
par" inquit "bellum" - et laxos effundit amictus.
tum patrias repetit pugnandi nuntius arces.
Atque ea dum profugae regnis agitantur Elissae,
accisis uelox populis, quis aegra lababat
ambiguo sub Marte fides, praedaque grauatus
ad muros Poenus reuocauerat arma Sagunti.
ecce autem clipeum saeuo fulgore micantem
Oceani gentes ductori dona ferebant,
Callaicae telluris opus, galeamque coruscis
subnixam cristis, uibrant cui uertice coni
albentis niueae tremulo nutamine pennae,
ensem, unam ac multis fatalem milibus hastam.
praeterea textam nodis auroque trilicem
loricam et nulli tegimen penetrabile telo.
haec aere et duri chalybis perfecta metallo
atque opibus perfusa Tagi per singula laetis
lustrat ouans oculis et gaudet origine regni.
Condebat primae Dido Carthaginis arces,
instabatque operi subducta classe iuuentus.
molibus hi claudunt portus, his tecta domosque
partiris, iustae Bitia uenerande senectae.
ostentant caput effossa tellure repertum
bellatoris equi atque omen clamore salutant.
has inter species orbatum classe suisque
Aenean pulsum pelago dextraque precantem
cernere erat. fronte hunc auide regina serena
infelix ac iam uultu spectabat amico.
hinc et speluncam furtiuaque foedera amantum
Callaicae fecere manus; it clamor ad auras
latratusque canum, subitoque exterrita nimbo
occultant alae uenantum corpora siluis.
nec procul Aeneadum uacuo iam litore classis
aequora nequiquam reuocante operibat Elissa.
ipsa pyram super ingentem stans saucia Dido
mandabat Tyriis ultricia bella futuris,
ardentemque rogum media spectabat ab unda
Dardanus et magnis pandebat carbasa fatis.
parte alia supplex infernis Hannibal aris
arcanum Stygia libat cum uate cruorem
et primo bella Aeneadum iurabat ab aeuo.
at senior Siculis exsultat Hamilcar in aruis:
spirantem credas certamina anhela mouere;
ardor inest oculis, toruumque minatur imago.
Necnon et laeuum clipei latus aspera signis
implebat Spartana cohors; hanc ducit ouantem
Ledaeis ueniens uictor Xanthippus Amyclis.
iuxta, triste decus, pendet sub imagine poenae
Regulus et fidei dat magna exempla Sagunto.
laetior at circa facies, agitata ferarum
agmina uenatu et caelata mapalia fulgent.
nec procul usta cutem nigri soror horrida Mauri
assuetas mulcet patrio sermone leaenas.
it liber campi pastor, cui fine sine ullo
inuetitum saltus penetrat pecus; omnia Poenum
armenti uigilem patrio de more sequuntur:
gaesaque latratorque Cydon tectumque focique
in silicis uenis et fistula nota iuuencis.
eminet excelso consurgens colle Saguntos,
quam circa immensi populi condensaque cingunt
agmina certantum pulsantque trementibus hastis.
extrema clipei stagnabat Hiberus in ora
curuatis claudens ingentem flexibus orbem.
Hannibal abrupto transgressus foedere ripas
Poenorum populos Romana in bella uocabat.
tali sublimis dono noua tegmina latis
aptat concutiens umeris celsusque profatur:
"heu quantum Ausonio sudabitis, arma, cruore!
quas, belli iudex, poenas mihi, Curia, pendes!"
Iamque senescebat uallatus moenibus hostis,
carpebatque dies urbem, dum signa manusque
exspectant fessi socias. tandem aequore uano
auertunt oculos frustrataque litora ponunt
et propius suprema uident. sedet acta medullis
iamdudum atque inopes penitus coquit intima pestis.
est furtim lento misere durantia tabo
uiscera et exurit siccatas sanguine uenas
per longum celata fames. iam lumina retro
exesis fugere genis, iam lurida sola
tecta cute et uenis male iuncta trementibus ossa
exstant consumptis uisu deformia membris.
umentis rores noctis terramque madentem
solamen fecere mali cassoque labore
e sicco frustra presserunt robore sucos.
nil temerare piget; rabidi ieiunia uentris
insolitis adigunt uesci, resolutaque nudos
linquentes clipeos armorum tegmina mandunt.
Desuper haec caelo spectans Tirynthius alto
illacrimat fractae nequiquam casibus urbis.
namque metus magnique tenent praecepta parentis,
ne saeuae tendat contra decreta nouercae.
sic igitur coepta occultans ad limina sanctae
contendit Fidei secretaque pectora temptat.
arcanis dea laeta polo tum forte remoto
caelicolum magnas uoluebat conscia curas.
quam tali alloquitur Nemeae pacator honore:
"ante Iouem generata, decus diuumque hominumque,
qua sine non tellus pacem, non aequora norunt,
iustitiae consors tacitumque in pectore numen,
exitiumne tuae durum spectare Sagunti
et tot pendentem pro te, dea, cernere poenas
urbem lenta potes? moritur tibi uulgus, et unam
te matres uincente fame, te maesta uirorum
ora uocant, primaque sonant te uoce minores.
fer caelo auxilium et fessis da surgere rebus."
Haec satus Alcmena; contra cui talia uirgo:
"cerno equidem nec pro nihilo est mihi foedera rumpi,
statque dies ausis olim tam tristibus ultor.
sed me pollutas properantem linquere terras
sedibus his tectisque Iouis succedere adegit
fecundum in fraudes hominum genus; impia liqui
et, quantum terrent, tantum metuentia regna
ac furias auri nec uilia praemia fraudum
et super haec ritu horrificos ac more ferarum
uiuentes rapto populos luxuque solutum
omne decus multaque oppressum nocte pudorem.
uis colitur, iurisque locum sibi uindicat ensis,
et probris cessit uirtus. en, aspice gentes!
nemo insons; pacem seruant commercia culpae.
sed si cura tua fundata ut moenia dextra
dignum te seruent memorando fine uigorem
dedita nec fessi tramittant corpora Poeno,
quod solum nunc fata sinunt seriesque futuri,
extendam leti decus atque in saecula mittam
ipsaque laudatas ad manes prosequar umbras."
Inde seuera leui decurrens aethere uirgo
luctantem fatis petit inflammata Saguntum.
inuadit mentes et pectora nota pererrat
immittitque animis numen. tum fusa medullis
implicat atque sui flagrantem inspirat amorem.
arma uolunt temptantque aegros ad proelia nisus.
insperatus adest uigor, interiusque recursat
dulcis honor diuae et sacrum pro uirgine letum.
it tacitus fessis per ouantia pectora sensus
uel leto grauiora pati saeuasque ferarum
attemptare dapes et mensis addere crimen.
sed prohibet culpa pollutam extendere lucem
casta fides paribusque famem compescere membris.
Quam simul inuisae gentis conspexit in arce,
forte ferens sese Libycis Saturnia castris,
uirgineum increpitat miscentem bella furorem
atque ira turbata gradum ciet ocius atram
Tisiphonen imos agitantem uerbere manes
et palmam tendens "hos" inquit "noctis alumna,
hos muros impelle manu populumque ferocem
dextris sterne suis. Iuno iubet. ipsa propinqua
effectus studiumque tuum de nube uidebo.
illa deos summumque Iouem turbantia tela,
quis Acheronta moues, flammam immanesque chelydros
stridoremque tuum, quo territa comprimit ora
Cerberus, ac mixto quae spumant felle uenena
et quicquid scelerum, poenarum quicquid et irae
pectore fecundo coquitur tibi, congere praeceps
in Rutulos totamque Erebo demitte Saguntum.
hac mercede Fides constet delapsa per auras."
Sic uoce instimulans dextra dea concita saeuam
Eumenida incussit muris, tremuitque repente
mons circum, et grauior sonuit per litora fluctus.
sibilat insurgens capiti et turgentia circa
multus colla micat squalenti tergore serpens.
Mors graditur uasto caua pandens guttura rictu
casuroque inhiat populo; tunc Luctus et atri
pectora circumstant Planctus Maerorque Dolorque,
atque omnes adsunt Poenae, formaque trifauci
personat insomnis lacrimosae ianitor aulae.
protinus assimulat faciem mutabile monstrum
Tiburnae gressumque simul sonitumque loquenti.
haec bello uacuos et saeui turbine Martis
lugebat thalamos Murro spoliata marito,
clara genus Daunique trahens a sanguine nomen.
cui uultus induta pares disiectaque crinem
Eumenis in medios irrumpit turbida coetus
et maestas lacerata genas "quis terminus?" inquit
"sat Fidei proauisque datum. uidi ipsa cruentum,
ipsa meum uidi lacerato funere nostras
terrentem Murrum noctes et dira sonantem:
"eripe te, coniunx, miserandae casibus urbis
et fuge, si terras adimit uictoria Poeni,
ad manes, Tiburna, meos; cecidere penates,
occidimus Rutuli, tenet omnia Punicus ensis".
mens horret, nec adhuc oculis absistit imago.
nullane iam posthac tua tecta, Sagunte, uidebo?
felix, Murre, necis patriaque superstite felix.
at nos Sidoniis famulatum matribus actas
post belli casus uastique pericula ponti
Carthago aspiciet uictrix, tandemque supremum
nocte obita Libyae gremio captiua iacebo.
sed uos, o iuuenes, uetuit quos conscia uirtus
posse capi, quis telum ingens contra aspera mors est,
uestris seruitio manibus subducite matres.
ardua uirtutem profert uia. pergite primi
nec facilem populis nec notam inuadere laudem."
His ubi turbatas hortatibus impulit aures,
inde petit tumulum, summo quem uertice montis
Amphitryoniades spectandum ex aequore nautis
struxerat et grato cineres decorarat honore.
excitus sede, horrendum, prorumpit ab ima
caeruleus maculis auro squalentibus anguis.
ignea sanguinea radiabant lumina flamma,
oraque uibranti stridebant sibila lingua.
isque inter trepidos coetus mediamque per urbem
uoluitur et muris propere delabitur altis
ac similis profugo uicina ad litora tendit
spumantisque freti praeceps immergitur undis.
Tum uero excussae mentes, ceu prodita tecta
expulsi fugiant manes umbraeque recusent
captiuo latuisse solo. sperare saluti
pertaesum, damnantque cibos, agit addita Erinys.
haud grauior duris diuum inclementia rebus
quam leti perferre moras; abrumpere uitam
ocius attoniti quaerunt lucemque grauantur.
certatim structus surrectae molis ad astra
in media stetit urbe rogus; portantque trahuntque
longae pacis opes quaesitaque praemia dextris
Callaico uestes distinctas matribus auro
armaque Dulichia proauis portata Zacyntho
et prisca aduectos Rutulorum ex urbe penates.
huc, quicquid superest captis, clipeosque simulque
infaustos iaciunt enses et condita bello
effodiunt penitus terrae gaudentque superbi
ultoris praedam flammis donare supremis.
Quae postquam congesta uidet feralis Erinys,
lampada flammiferis tinctam Phlegethontis in undis
quassat et inferna superos caligine condit.
inde opus aggressi, toto quod nobile mundo
aeternum inuictis infelix gloria seruat.
princeps Tisiphone lentum indignata parentem
pressit ouans capulum cunctantemque impulit ensem
et dirum insonuit Stygio bis terque flagello.
inuitas maculant cognato sanguine dextras
miranturque nefas auersa mente peractum
et facto sceleri illacrimant. hic turbidus ira
et rabie cladum perpessaeque ultima uitae
obliquos uersat materna per ubera uisus.
hic raptam librans dilectae in colla securim
coniugis increpitat sese mediumque furorem
proiecta damnat stupefactus membra bipenni.
nec tamen euasisse datur; nam uerbera Erinys
incutit atque atros insibilat ore timores.
sic thalami fugit omnis amor, dulcesque marito
effluxere tori et subiere obliuia taedae.
ille iacit totis conisus uiribus aegrum
in flammas corpus, densum qua turbine nigro
exundat fumans piceus caligine uertex.
At medios inter coetus pietate sinistra,
infelix Tymbrene, furis, Poenoque parentis
dum properas auferre necem, reddentia formam
ora tuam laceras temerasque simillima membra.
uos etiam primo gemini cecidistis in aeuo,
Eurymedon fratrem et fratrem mentite Lycorma,
cuncta pares, dulcisque labor sua nomina natis
reddere et in uultu genetrici stare suorum.
iam fixus iugulo culpa te soluerat ensis,
Eurymedon, inter miserae lamenta senectae,
dumque malis turbata parens deceptaque uisis
"quo ruis? huc ferrum" clamat "conuerte, Lycorma",
ecce simul iugulum perfoderat ense Lycormas.
sed magno "quinam, Eurymedon, furor iste?" sonabat
cum planctu geminaeque notis decepta figurae
funera mutato reuocabat nomine mater,
donec transacto tremebunda per ubera ferro
tunc etiam ambiguos cecidit super inscia natos.
Quis diros urbis casus laudandaque monstra
et fidei poenas ac tristia fata piorum
imperet euoluens lacrimis? uix Punica fletu
cessassent castra ac miserescere nescius hostis.
urbs habitata diu Fidei caeloque parentem
murorum repetens ruit inter perfida gentis
Sidoniae tela atque immania facta suorum
iniustis neglecta deis. furit ensis et ignis,
quique caret flamma, scelerum est locus. erigit atro
nigrantem fumo rogus alta ad sidera nubem.
ardet in excelso proceri uertice montis
arx intacta prius bellis (hinc Punica castra
litoraque et totam soliti spectare Saguntum),
ardent tecta deum. resplendet imagine flammae
aequor, et in tremulo uibrant incendia ponto.
Ecce inter medios caedum Tiburna furores
fulgenti dextram mucrone armata mariti
et laeua infelix ardentem lampada quassans
squalentemque erecta comam ac liuentia planctu
pectora nudatis ostendens saeua lacertis
ad tumulum Murri super ipsa cadauera fertur,
qualis, ubi inferni dirum tonat aula parentis
iraque turbatos exercet regia manes,
Allecto solium ante dei sedemque tremendam
Tartareo est operata Ioui poenasque ministrat.
arma uiri multo nuper defensa cruore
imponit tumulo illacrimans manesque precata,
acciperent sese, flagrantem lampada subdit.
tunc rapiens letum "tibi ego haec" ait "optime coniunx,
ad manes, en, ipsa fero." sic ense recepto
arma super ruit et flammas inuadit hiatu.
Semiambusta iacet nullo discrimine passim
infelix obitus permixto funere turba,
ceu stimulante fame cum uictor ouilia tandem
faucibus inuasit siccis leo, mandit hianti
ore fremens imbelle pecus, patuloque redundat
gutture ructatus large cruor; incubat atris
semesae stragis cumulis aut murmure anhelo
infrendens laceros inter spatiatur aceruos;
late fusa iacent pecudes custosque Molossus
pastorumque cohors stabulique gregisque magister,
totaque uastatis disiecta mapalia tectis.
irrumpunt uacuam Poeni tot cladibus arcem.
tum demum ad manes perfecto munere Erinys
Iunoni laudata redit magnamque superba
exsultat rapiens secum sub Tartara turbam.
At uos, sidereae, quas nulla aequauerit aetas,
ite, decus terrarum, animae, uenerabile uulgus,
Elysium et castas sedes decorate piorum.
cui uero non aequa dedit uictoria nomen
(audite, o gentes, neu rumpite foedera pacis
nec regnis postferte fidem), uagus exul in orbe
errabit toto patriis proiectus ab oris,
tergaque uertentem trepidans Carthago uidebit.
saepe Saguntinis somnos exterritus umbris
optabit cecidisse manu, ferroque negato
inuictus quondam Stygias bellator ad undas
deformata feret liuenti membra ueneno.