PERSONAE

IVNO

AMPHITRYON

MEGARA

LYCVS

HERCVLES

THESEVS

CHORVS

SCAENA THEBIS

IVNO

Soror Tonantis (hoc enim solum mihi

nomen relictum est) semper alienum Iouem

ac templa summi uidua deserui aetheris

locumque caelo pulsa paelicibus dedi;

tellus colenda est, paelices caelum tenent:

hinc Arctos alta parte glacialis poli

sublime classes sidus Argolicas agit;

hinc, qua recenti uere laxatur dies,

Tyriae per undas uector Europae nitet;

illinc timendum ratibus ac ponto gregem

passim uagantes exserunt Atlantides;

ferro minax hinc terret Orion deos

suasque Perseus aureus stellas habet;

hinc clara gemini signa Tyndaridae micant

quibusque natis mobilis tellus stetit.

Nec ipse tantum Bacchus aut Bacchi parens

adiere superos: ne qua pars probro uacet,

mundus puellae serta Cnosiacae gerit.

Sed uetera sero querimur ...

... una me dira ac fera

Thebana tellus matribus sparsa impiis

quotiens nouercam fecit! escendat licet

meumque uictrix teneat Alcmene locum,

pariterque natus astra promissa occupet,

in cuius ortus mundus impendit diem

tardusque Eoo Phoebus effulsit mari

retinere mersum iussus Oceano iubar?

non sic abibunt odia; uiuaces aget

uiolentus iras animus et saeuus dolor

aeterna bella pace sublata geret.

Quae bella? quidquid horridum tellus creat

inimica, quidquid pontus aut aer tulit

terribile dirum pestilens atrox ferum,

fractum atque domitum est. Superat et crescit malis

iraque nostra fruitur; in laudes suas

mea uertit odia: dum nimis saeua impero,

patrem probaui, gloriae feci locum.

Qua Sol reducens quaque deponens diem

binos propinqua tinguit Aethiopas face,

indomita uirtus colitur et toto deus

narratur orbe. Monstra iam desunt mihi

minorque labor est Herculi iussa exsequi,

quam mihi iubere: laetus imperia excipit.

Quae fera tyranni iussa uiolento queant

nocere iuueni? nempe pro telis gerit

quae timuit et quae fudit: armatus uenit

leone et hydra. Nec satis terrae patent:

effregit ecce limen inferni Iouis

et opima uicti regis ad superos refert.

Parum est reuerti, foedus umbrarum perit:

uidi ipsa, uidi nocte discussa inferum

et Dite domito spolia iactantem patri

fraterna. Cur non uinctum et oppressum trahit

ipsum catenis paria sortitum Ioui

Ereboque capto potitur? en retegit Styga!

patefacta ab imis manibus retro uia est

et sacra dirae mortis in aperto iacent.

At ille, rupto carcere umbrarum ferox,

de me triumphat et superbifica manu

atrum per urbes ducit Argolicas canem.

Viso labantem Cerbero uidi diem

pauidumque Solem; me quoque inuasit tremor,

et terna monstri colla deuicti intuens

timui imperasse. Leuia sed nimium queror;

caelo timendum est, regna ne summa occupet

qui uicit ima: sceptra praeripiet patri.

Nec in astra lenta ueniet ut Bacchus uia:

iter ruina quaeret et uacuo uolet

regnare mundo. Robore experto tumet,

et posse caelum uiribus uinci suis

didicit ferendo; subdidit mundo caput

mediusque collo sedit Herculeo polus

nec flexit umeros molis immensae labor;

immota ceruix sidera et caelum tulit

et me prementem: quaerit ad superos uiam.

Perge, ira, perge et magna meditantem opprime,

congredere, manibus ipsa dilacera tuis:

quid tanta mandas odia? discedant ferae,

ipse imperando fessus Eurystheus uacet.

Titanas ausos rumpere imperium Iouis

emitte, Siculi uerticis laxa specum,

tellus gigante Doris excusso tremens

supposita monstri colla terrifici leuet,

sublimis alias Luna concipiat feras

sed uicit ista. quaeris Alcidae parem?

nemo est nisi ipse: bella iam secum gerat.

Adsint ab imo Tartari fundo excitae

Eumenides, ignem flammeae spargant comae,

uiperea saeuae uerbera incutiant manus.

I nunc, superbe, caelitum sedes pete,

humana temne. Iam Styga et manes, ferox,

fugisse credis? hic tibi ostendam inferos.

Reuocabo in alta conditam caligine,

ultra nocentum exilia, discordem deam

quam munit ingens montis oppositi specus;

educam et imo Ditis e regno extraham

quidquid relictum est: ueniet inuisum Scelus

suumque lambens sanguinem Impietas ferox

Errorque et in se semper armatus Furor -

hoc hoc ministro noster utatur dolor.

Incipite, famulae Ditis, ardentem citae

concutite pinum et agmen horrendum anguibus

Megaera ducat atque luctifica manu

uastam rogo flagrante corripiat trabem.

Hoc agite, poenas petite uiolatae Stygis;

concutite pectus, acrior mentem excoquat

quam qui caminis ignis Aetnaeis furit.

Vt possit animum captus Alcides agi,

magno furore percitus, nobis prius

insaniendum est: Iuno, cur nondum furis?

me me, sorores, mente deiectam mea

uersate primam, facere si quicquam apparo

dignum nouerca. Vota mutentur mea:

natos reuersus uideat incolumes pater

manuque fortis redeat. Inueni diem,

inuisa quo nos Herculis uirtus iuuet.

Me uicit? et se uincat et cupiat mori

ab inferis reuersus. Hic prosit mihi

Ioue esse genitum. Stabo et, ut certo exeant

emissa neruo tela, librabo manu,

regam furentis arma, pugnanti Herculi

tandem fauebo - scelere perfecto licet

admittat illas genitor in caelum manus.

Mouenda iam sunt bella: clarescit dies

ortuque Titan lucidus croceo subit.

CHORVS

Iam rara micant sidera prono

languida mundo, nox uicta uagos

contrahit ignes luce renata,

cogit nitidum Phosphoros agmen;

signum celsi glaciale poli

septem stellis Arcados ursae

lucem uerso temone uocat.

Iam caeruleis euectus aquis

Titan summa prospicit Oeta;

iam Cadmeis incluta Bacchis

aspersa die dumeta rubent

Phoebique fugit reditura soror.

Pendet summo stridula ramo

pinnasque nouo tradere soli

gestit querulos inter nidos

Thracia paelex,

turbaque circa confusa sonat

murmure mixto testata diem.

Labor exoritur durus et omnis

agitat curas aperitque domos:

pastor gelida cana pruina

grege dimisso pabula carpit;

ludit prato liber aperto

nondum rupta fronte iuuencus,

uacuae reparant ubera matres;

errat cursu leuis incerto

molli petulans haedus in herba.

Carbasa uentis credit dubius

nauita uitae

laxos aura complente sinus.

Hic exesis pendens scopulis

aut deceptos instruit hamos

aut suspensus spectat pressa

praemia dextra:

sentit tremulum linea piscem.

Haec, innocuae quibus est uitae

tranquilla quies

et laeta suo paruoque domus.

Spes immanes urbibus errant

trepidique metus:

ille superbos aditus regum

durasque fores expers somni

colit, hic nullo fine beatas

componit opes gazis inhians

et congesto pauper in auro.

Illum populi fauor attonitum

fluctuque magis mobile uulgus

aura tumidum tollit inani;

hic clamosi rabiosa fori

iurgia uendens

improbus iras et uerba locat.

Nouit paucos secura quies,

qui uelocis memores aeui

tempora numquam reditura tenent.

Dum fata sinunt, uiuite laeti:

properat cursu uita citato

uolucrique die rota praecipitis

uertitur anni.

Durae peragunt pensa sorores

nec sua retro fila reuoluunt.

At gens hominum fertur rapidis

obuia fatis incerta sui:

Stygias ultro quaerimus undas.

Nimium, Alcide, pectore forti

properas maestos uisere manes:

certo ueniunt tempore Parcae,

nulli iusso cessare licet,

nulli scriptum proferre diem:

recipit populos urna citatos.

Alium multis gloria terris

tradat et omnes fama per urbes

garrula laudet caeloque parem

tollat et astris,

alius curru sublimis eat:

me mea tellus lare secreto

tutoque tegat.

Venit ad pigros cana senectus,

humilique loco sed certa sedet

sordida paruae fortuna domus:

alte uirtus animosa cadit.

Sed maesta uenit crine soluto

Megara paruum comitata gregem,

tardusque senio graditur Alcidae parens.

AMPHITRYON

O magne Olympi rector et mundi arbiter,

iam statue tandem grauibus aerumnis modum

finemque cladi. Nulla lux umquam mihi

secura fulsit: finis alterius mali

gradus est futuri. Protinus reduci nouus

paratur hostis; antequam laetam domum

contingat, aliud iussus ad bellum meat;

nec ulla requies tempus aut ullum uacat,

nisi dum iubetur. Sequitur a primo statim

infesta Iuno: numquid immunis fuit

infantis aetas? monstra superauit prius

quam nosse posset. Gemina cristati caput

angues ferebant ora, quos contra obuius

reptauit infans igneos serpentium

oculos remisso pectore ac placido intuens;

artos serenis uultibus nodos tulit,

et tumida tenera guttura elidens manu

prolusit hydrae. Maenali pernix fera,

multo decorum praeferens auro caput,

deprensa cursu; maximus Nemeae timor

pressus lacertis gemuit Herculeis leo.

Quid stabula memorem dira Bistonii gregis

suisque regem pabulum armentis datum,

solitumque densis hispidum Erymanthi iugis

Arcadia quatere nemora Maenalium suem,

taurumque centum non leuem populis metum?

inter remotos gentis Hesperiae greges

pastor triformis litoris Tartessii

peremptus, acta est praeda ab occasu ultimo:

notum Cithaeron pauit Oceano pecus.

penetrare iussus solis aestiui plagas

et adusta medius regna quae torret dies

utrimque montes soluit ac rupto obice

latam ruenti fecit Oceano uiam.

Post haec adortus nemoris opulenti domos

aurifera uigilis spolia serpentis tulit.

Quid? saeua Lernae monstra, numerosum malum,

non igne demum uicit et docuit mori,

solitasque pinnis condere obductis diem

petit ab ipsis nubibus Stymphalidas?

non uicit illum caelibis semper tori

regina gentis uidua Thermodontiae,

nec ad omne clarum facinus audaces manus

stabuli fugauit turpis Augei labor.

Quid ista prosunt? orbe defenso caret.

Sensere terrae pacis auctorem suae

abesse terris: prosperum ac felix scelus

uirtus uocatur; sontibus parent boni,

ius est in armis, opprimit leges timor.

Ante ora uidi nostra truculenta manu

gnatos paterni cadere regni uindices

ipsumque, Cadmi nobilis stirpem ultimam,

occidere, uidi regium capiti decus

cum capite raptum - quis satis Thebas fleat?

ferax deorum terra, quem dominum tremit!

e cuius aruis eque fecundo sinu

stricto iuuentus orta cum ferro stetit

cuiusque muros natus Amphion Ioue

struxit canoro saxa modulatu trahens,

in cuius urbem non semel diuum parens

caelo relicto uenit, haec quae caelites

recepit et quae fecit et - fas sit loqui -

fortasse faciet, sordido premitur iugo.

Cadmea proles atque Ophionium genus,

quo reccidistis? tremitis ignauum exulem,

suis carentem finibus, nostris grauem.

Qui scelera terra quique persequitur mari

ac saeua iusta sceptra confregit manu

nunc seruit absens fertque quae fieri uetat,

tenetque Thebas exul Herculeas Lycus. -

Sed non tenebit. Aderit et poenas petet

subitusque ad astra emerget; inueniet uiam

aut faciet. Adsis sospes et remees tuis

tandemque uenias uictor ad uictam domum.

MEGARA

Emerge, coniunx, atque dispulsas manu

abrumpe tenebras; nulla si retro uia

iterque clusum est, orbe diducto redi

et quidquid atra nocte possessum latet

emitte tecum. Dirutis qualis iugis

praeceps citato flumini quaerens iter

quondam stetisti, scissa cum uasto impetu

patuere Tempe, pectore impulsus tuo

huc mons et illuc cecidit, et rupto aggere

noua cucurrit Thessalus torrens uia:

talis, parentes liberos patriam petens,

erumpe rerum terminos tecum efferens,

et quidquid auida tot per annorum gradus

abscondit aetas redde et oblitos sui

lucisque pauidos ante te populos age:

indigna te sunt spolia, si tantum refers

quantum imperatum est. Magna sed nimium loquor

ignara nostrae sortis. Vnde illum mihi

quo te tuamque dexteram amplectar diem

reditusque lentos nec mei memores querar?

tum tibi, deorum ductor, indomiti ferent

centena tauri colla; tibi, frugum potens,

secreta reddam sacra; tibi muta fide

longas Eleusin tacita iactabit faces.

Tum restitutas fratribus rebor meis

animas et ipsum regna moderantem sua

florere patrem. Si qua te maior tenet

clausum potestas, sequimur: aut omnis tuo

defende reditu sospes aut omnes trahe. -

Trahes nec ullus eriget fractos deus.

AM. O socia nostri sanguinis, casta fide

seruans torum gnatosque magnanimi Herculis,

meliora mente concipe atque animum excita.

Aderit profecto, qualis ex omni solet

labore, maior. ME. Quod nimis miseri uolunt,

hoc facile credunt. AM. Immo quod metuunt nimis

numquam moueri posse nec tolli putant:

prona est timoris semper in peius fides.

ME. Demersus ac defossus et toto insuper

oppressus orbe quam uiam ad superos habet?

AM. Quam tunc habebat cum per arentem plagam

et fluctuantes more turbati maris

adit harenas bisque discedens fretum

et bis recurrens, cumque deserta rate

deprensus haesit Syrtium breuibus uadis

et puppe fixa maria superauit pedes.

ME. Iniqua raro maximis uirtutibus

fortuna parcit; nemo se tuto diu

periculis offerre tam crebris potest:

quem saepe transit casus, aliquando inuenit.

Sed ecce saeuus ac minas uultu gerens

et qualis animo est talis incessu uenit

aliena dextra sceptra concutiens Lycus.

LYCVS

Vrbis regens opulenta Thebanae loca

et omne quidquid uberis cingit soli

obliqua Phocis, quidquid Ismenos rigat,

quidquid Cithaeron uertice excelso uidet

et bina findens Isthmos exilis freta,

non uetera patriae iura possideo domus

ignauus heres; nobiles non sunt mihi

aui nec altis inclitum titulis genus,

sed clara uirtus: qui genus iactat suum,

aliena laudat. Rapta sed trepida manu

sceptra optinentur; omnis in ferro est salus:

quod ciuibus tenere te inuitis scias,

strictus tuetur ensis. Alieno in loco

haut stabile regnum est; una sed nostras potest

fundare uires iuncta regali face

thalamisque Megara: ducet e genere inclito

nouitas colorem nostra. Non equidem reor

fore ut recuset ac meos spernat toros;

quod si impotenti pertinax animo abnuet,

stat tollere omnem penitus Herculeam domum.

Inuidia factum ac sermo popularis premet?

ars prima regni est posse in inuidia pati.

Temptemus igitur, fors dedit nobis locum;

namque ipsa, tristi uestis obtentu caput

uelata, iuxta praesides adstat deos,

laterique adhaeret uerus Alcidae sator.

ME. Quidnam iste, nostri generis exitium ac lues,

noui parat? quid temptat? LY. O clarum trahens

a stirpe nomen regia, facilis mea

parumper aure uerba patienti excipe.

Si aeterna semper odia mortales gerant,

nec coeptus umquam cedat ex animis furor,

sed arma felix teneat, infelix paret,

nihil relinquent bella; tum uastis ager

squalebit aruis, subdita tectis face

altus sepultas obruet gentes cinis.

Pacem reduci uelle uictori expedit,

uicto necesse est - particeps regno ueni;

sociemur animis; pignus hoc fidei cape:

continge dextram. Quid truci uultu siles?

ME. Egone ut parentis sanguine aspersam manum

fratrumque gemina caede contingam? prius

extinguet ortus, referet occasus diem,

pax ante fida niuibus et flammis erit

et Scylla Siculum iunget Ausonio latus,

priusque multo uicibus alternis fugax

Euripus unda stabit Euboica piger.

Patrem abstulisti, regna, germanos, larem

patrium - quid ultra est? una res superest mihi

fratre ac parente carior, regno ac lare:

odium tui, quod esse cum populo mihi

commune doleo: pars quota ex isto mea est?

Dominare tumidus, spiritus altos gere:

sequitur superbos ultor a tergo deus.

Thebana noui regna: quid matres loquar

passas et ausas scelera? quid geminum nefas

mixtumque nomen coniugis gnati patris?

quid bina fratrum castra? quid totidem rogos?

riget superbo Tantalis luctu parens

maestusque Phrygio manat in Sipylo lapis.

Quin ipse toruum subrigens crista caput

Illyrica Cadmus regna permensus fuga

longas reliquit corporis tracti notas.

Haec te manent exempla: dominare ut libet,

dum solita regni fata te nostri uocent.

LY. Agedum efferatas rabida uoces amoue

et disce regum imperia ab Alcide pati.

ego rapta quamuis sceptra uictrici geram

dextra regamque cuncta sine legum metu

quas arma uincunt, pauca pro causa loquar

nostra. Cruento cecidit in bello pater?

cecidere fratres? arma non seruant modum;

nec temperari facile nec reprimi potest

stricti ensis ira; bella delectat cruor.

Sed ille regno pro suo, nos improba

cupidine acti? quaeritur belli exitus,

non causa. Sed nunc pereat omnis memoria:

cum uictor arma posuit, et uictum decet

deponere odia. Non ut inflexo genu

regnantem adores petimus: hoc ipsum placet

animo ruinas quod capis magno tuas;

es rege coniunx digna: sociemus toros.

ME. Gelidus per artus uadit exsanguis tremor.

Quod facinus aures pepulit? haut equidem horrui,

cum pace rupta bellicus muros fragor

circumsonaret, pertuli intrepide omnia:

thalamos tremesco; capta nunc uideor mihi. -

Grauent catenae corpus et longa fame

mors protrahatur lenta: non uincet fidem

uis ulla nostram; moriar, Alcide, tua.

LY. Animosne mersus inferis coniunx facit?

ME. Inferna tetigit, posset ut supera assequi.

LY. Telluris illum pondus immensae premit.

ME. Nullo premetur onere, qui caelum tulit.

LY. Cogere. ME. Cogi qui potest nescit mori.

LY. Effare thalamis quod nouis potius parem

regale munus. ME. Aut tuam mortem aut meam.

LY. Moriere demens. ME. Coniugi occurram meo.

LY. Sceptrone nostro famulus est potior tibi?

ME. Quot iste famulus tradidit reges neci!

LY. Cur ergo regi seruit et patitur iugum?

ME. Imperia dura tolle: quid uirtus erit?

LY. Obici feris monstrisque uirtutem putas?

ME. Virtutis est domare quae cuncti pauent.

LY. Tenebrae sequentem magna Tartareae premunt.

ME. Non est ad astra mollis e terris uia.

LY. Quo patre genitus caelitum sperat domos?

AM. Miseranda coniunx Herculis magni, sile:

partes meae sunt reddere Alcidae patrem

genusque uerum. Post tot ingentis uiri

memoranda facta postque pacatum manu

quodcumque Titan ortus et labens uidet,

post monstra tot perdomita, post Phlegram impio

sparsam cruore postque defensos deos

nondum liquet de patre? mentimur Iouem?

Iunonis odio crede. LY. Quid uiolas Iouem?

mortale caelo non potest iungi genus.

AM. Communis ista pluribus causa est deis.

LY. Famuline fuerant ante quam fierent dei?

AM. Pastor Pheraeos Delius pauit greges.

LY. Sed non per omnes exul errauit plagas.

AM. Quem profuga terra mater errante edidit?

LY. Num monstra saeua Phoebus aut timuit feras?

AM. Primus sagittas imbuit Phoebi draco.

LY. Quam grauia partus tulerit ignoras mala?

AM. E matris utero fulmine eiectus puer

mox fulminanti proximus patri stetit.

Quid? qui gubernat astra, qui nubes quatit,

non latuit infans rupis exesae specu?

sollicita tanti pretia natales habent

semperque magno constitit nasci deum.

LY. Quemcumque miserum uideris, hominem scias.

AM. Quemcumque fortem uideris, miserum neges.

LY. Fortem uocemus cuius ex umeris leo,

donum puellae factus, et claua excidit

fulsitque pictum ueste Sidonia latus?

fortem uocemus cuius horrentes comae

maduere nardo, laude qui notas manus

ad non uirilem tympani mouit sonum,

mitra ferocem barbara frontem premens?

AM. Non erubescit Bacchus effusos tener

sparsisse crines nec manu molli leuem

uibrare thyrsum, cum parum forti gradu

auro decorum syrma barbarico trahit:

post multa uirtus opera laxari solet.

LY. Hoc Euryti fatetur euersi domus

pecorumque ritu uirginum oppressi greges;

hoc nulla Iuno, nullus Eurystheus iubet:

ipsius haec sunt opera. AM. Non nosti omnia:

ipsius opus est caestibus fractus suis

Eryx et Eryci iunctus Antaeus Libys,

et qui hospitali caede manantes foci

bibere iustum sanguinem Busiridis;

ipsius opus est uulneri et ferro obuius

mortem coactus integer Cycnus pati,

nec unus una Geryon uictus manu.

Eris inter istos - qui tamen nullo stupro

laesere thalamos. LY. Quod Ioui hoc regi licet:

Ioui dedisti coniugem, regi dabit;

et te magistro non nouum hoc discet nurus,

etiam uiro probante meliorem sequi.

Sin copulari pertinax taedis negat,

uel ex coacta nobilem partum feram.

ME. Vmbrae Creontis et penates Labdaci

et nuptiales impii Oedipodae faces,

nunc solita nostro fata coniugio date.

Nunc nunc, cruentae regis Aegypti nurus,

adeste multo sanguine infectae manus.

Dest una numero Danais: explebo nefas.

LY. Coniugia quoniam peruicax nostra abnuis

regemque terres, sceptra quid possint scies.

Complectere aras: nullus eripiet deus

te mihi, nec orbe si remolito queat

ad supera uictor numina Alcides uehi.

Congerite siluas: templa supplicibus suis

iniecta flagrent, coniugem et totum gregem

consumat unus igne subiecto rogus.

AM. Hoc munus a te genitor Alcidae peto,

rogare quod me deceat, ut primus cadam.

LY. Qui morte cunctos luere supplicium iubet

nescit tyrannus esse: diuersa inroga;

miserum ueta perire, felicem iube.

Ego, dum cremandis trabibus accrescit rogus,

sacro regentem maria uotiuo colam.

AM. Pro numinum uis summa, pro caelestium

rector parensque, cuius excussis tremunt

humana telis, impiam regis feri

compesce dextram! - quid deos frustra precor?

ubicumque es, audi, gnate. - Cur subito labant

agitata motu templa? cur mugit solum?

infernus imo sonuit e fundo fragor.

Audimur! est est sonitus Herculei gradus.

CHORVS

O Fortuna uiris inuida fortibus,

quam non aequa bonis praemia diuidis!

Eurystheus facili regnet in otio,

Alcmena genitus bella per omnia

monstris exagitet caeliferam manum?

serpentis resecet colla feracia,

deceptis referat mala sororibus,

cum somno dederit peruigiles genas

pomis diuitibus praepositus draco?

Intrauit Scythiae multiuagas domos

et gentes patriis sedibus hospitas,

calcauitque freti terga rigentia

et mutis tacitum litoribus mare.

Illic dura carent aequora fluctibus,

et qua plena rates carbasa tenderent,

intonsis teritur semita Sarmatis.

Stat pontus, uicibus mobilis annuis,

nauem nunc facilis, nunc equitem pati.

Illic quae uiduis gentibus imperat,

aurato religans ilia balteo,

detraxit spolium nobile corpori

et peltam et niuei uincula pectoris,

uictorem posito suspiciens genu.

Qua spe praecipites actus ad inferos,

audax ire uias inremeabiles,

uidisti Siculae regna Proserpinae?

illic nulla noto nulla fauonio

consurgunt tumidis fluctibus aequora;

non illic geminum Tyndaridae genus

succurrunt timidis sidera nauibus:

stat nigro pelagus gurgite languidum,

et cum Mors auidis pallida dentibus

gentes innumeras manibus intulit,

uno tot populi remige transeunt.

Euincas utinam iura ferae Stygis

Parcarumque colos non reuocabiles.

Hic qui rex populis pluribus imperat,

bello cum peteres Nestoream Pylon,

tecum conseruit pestiferas manus

telum tergemina cuspide praeferens:

effugit tenui uulnere saucius

et mortis dominus pertimuit mori.

fatum rumpe manu, tristibus inferis

prospectus pateat lucis et inuius

limes det faciles ad superos uias.

Immites potuit flectere cantibus

umbrarum dominos et prece supplici

Orpheus, Eurydicen dum repetit suam.

Quae siluas et aues saxaque traxerat

ars, quae praebuerat fluminibus moras,

ad cuius sonitum constiterant ferae,

mulcet non solitis uocibus inferos,

et surdis resonat clarius in locis.

Deflent Eumenides Threiciam nurum,

deflent et lacrimis difficiles dei,

et qui fronte nimis crimina tetrica

quaerunt ac ueteres excutiunt reos

flentes Eurydicen iuridici sedent.

Tandem mortis ait "uincimur" arbiter,

"euade" ad superos, lege tamen data:

tu post terga tui perge uiri comes,

tu non ante tuam respice coniugem,

quam cum clara deos obtulerit dies

Spartanique aderit ianua Taenari."

Odit uerus amor nec patitur moras:

munus dum properat cernere, perdidit.

Quae uinci potuit regia carmine,

haec uinci poterit regia uiribus.

HERCVLES

O lucis almae rector et caeli decus,

qui alterna curru spatia flammifero ambiens

inlustre laetis exseris terris caput,

da, Phoebe, ueniam, si quid inlicitum tui

uidere uultus: iussus in lucem extuli

arcana mundi. Tuque, caelestum arbiter

parensque, uisus fulmine opposito tege;

et tu, secundo maria qui sceptro regis,

imas pete undas. Quisquis ex alto aspicit

terrena, facie pollui metuens noua,

aciem reflectat oraque in caelum erigat

portenta fugiens: hoc nefas cernant duo,

qui aduexit et quae iussit. In poenas meas

atque in labores non satis terrae patent

Iunonis odio: uidi inaccessa omnibus,

ignota Phoebo quaeque deterior polus

obscura diro spatia concessit Ioui;

et, si placerent tertiae sortis loca,

regnare potui: noctis aeternae chaos

et nocte quiddam grauius et tristes deos

et fata uici. Morte contempta redi:

quid restat aliud? Vidi et ostendi inferos:

da si quid ultra est, iam diu pateris manus

cessare nostras, Iuno: quae uinci iubes?

Sed templa quare miles infestus tenet

limenque sacrum terror armorum obsidet?

AMPHITRYON

Vtrumne uisus uota decipiunt meos,

an ille domitor orbis et Graium decus

tristi silentem nubilo liquit domum?

Estne ille natus? Membra laetitia stupent.

O nate, certa at sera Thebarum salus,

teneone in auras editum an uana fruor

deceptus umbra? Tune es? Agnosco toros

umerosque et alto nobile in trunco caput.

HE. Vnde iste, genitor, squalor et lugubribus

amicta coniunx? Vnde tam foedo obsiti

paedore nati? Quae domum clades grauat?

AM. Socer est peremptus, regna possedit Lycus,

natos parentem coniugem leto petit.

HE. Ingrata tellus, nemo ad Herculeae domus

auxilia uenit? Vidit hoc tantum nefas

defensus orbis? - Cur diem questu tero?

Mactetur hostis, hanc ferat uirtus notam

fiatque summus hostis Alcidae Lycus.

Ad hauriendum sanguinem inimicum feror;

Theseu, resiste, ne qua uis subita ingruat.

Me bella poscunt, differ amplexus, parens,

coniunxque differ. Nuntiet Diti Lycus

me iam redisse.

THESEVS

Flebilem ex oculis fuga,

regina, uultum, tuque nato sospite

lacrimas cadentes reprime: si noui Herculem,

Lycus Creonti debitas poenas dabit.

Lentum est dabit: dat; hoc quoque est lentum: dedit.

AM. Votum secundet qui potest nostrum deus

rebusque lassis adsit. O magni comes

magnanime nati, pande uirtutum ordinem,

quam longa maestos ducat ad manes uia,

ut uincla tulerit dura Tartareus canis.

TH. Memorare cogis acta securae quoque

horrenda menti. Vix adhuc certa est fides

uitalis aurae, torpet acies luminum

hebetesque uisus uix diem insuetum ferunt.

AM. Peruince, Theseu, quidquid alto in pectore

remanet pauoris neue te fructu optimo

frauda laborum: quae fuit durum pati,

meminisse dulce est. Fare casus horridos.

TH. Fas omne mundi teque dominantem precor

regno capaci teque quam toto inrita

quaesiuit orbe mater, ut iura abdita

et operta terris liceat impune eloqui.

Spartana tellus nobile attollit iugum,

densis ubi aequor Taenarus siluis premit;

hic ora soluit Ditis inuisi domus

hiatque rupes alta et immenso specu

ingens uorago faucibus uastis patet

latumque pandit omnibus populis iter.

Non caeca tenebris incipit primo uia;

tenuis relictae lucis a tergo nitor

fulgorque dubius solis adflicti cadit

et ludit aciem: nocte sic mixta solet

praebere lumen primus aut serus dies.

Hinc ampla uacuis spatia laxantur locis,

in quae omne mersum pergat humanum genus.

Nec ire labor est; ipsa deducit uia:

ut saepe puppes aestus inuitas rapit,

sic pronus aer urguet atque auidum chaos,

gradumque retro flectere haut umquam sinunt

umbrae tenaces. Intus immenso sinu

placido quieta labitur Lethe uado

demitque curas, neue remeandi amplius

pateat facultas, flexibus multis grauem

inuoluit amnem: qualis incertis uagus

Maeander undis ludit et cedit sibi

instatque dubius litus an fontem petat.

Palus inertis foeda Cocyti iacet;

hic uultur, illic luctifer bubo gemit

omenque triste resonat infaustae strigis.

Horrent opaca fronde nigrantes comae

taxo imminente, quam tenet segnis Sopor,

Famesque maesta tabido rictu iacet

Pudorque serus conscios uultus tegit.

Metus Pauorque, Funus et frendens Dolor

aterque Luctus sequitur et Morbus tremens

et cincta ferro Bella; in extremo abdita

iners Senectus adiuuat baculo gradum.

AM. Estne aliqua tellus Cereris aut Bacchi ferax?

TH. Non prata uiridi laeta facie germinant

nec adulta leni fluctuat Zephyro seges;

non ulla ramos silua pomiferos habet:

sterilis profundi uastitas squalet soli

et foeda tellus torpet aeterno situ.

[rerumque maestus finis et mundi ultima]

Immotus aer haeret et pigro sedet

nox atra mundo: cuncta maerore horrida

ipsaque morte peior est mortis locus.

AM. Quid ille opaca qui regit sceptro loca?

qua sede positus temperat populos leues?

TH. Est in recessu Tartari obscuro locus,

quem grauibus umbris spissa caligo alligat.

A fonte discors manat hinc uno latex,

alter quieto similis (hunc iurant dei)

tacente sacram deuehens fluuio Styga;

at hic tumultu rapitur ingenti ferox

et saxa fluctu uoluit Acheron inuius

renauigari. Cingitur duplici uado

aduersa Ditis regia, atque ingens domus

umbrante luco tegitur. Hic uasto specu

pendent tyranni limina, hoc umbris iter,

haec porta regni. Campus hanc circa iacet,

in quo superbo digerit uultu sedens

animas recentes. Dira maiestas deo,

frons torua, fratrum quae tamen specimen gerat

gentisque tantae, uultus est illi Iouis,

sed fulminantis: magna pars regni trucis

est ipse dominus, cuius aspectus timet

quidquid timetur. AM. Verane est fama inferis

tam sera reddi iura et oblitos sui

sceleris nocentes debitas poenas dare?

quis iste ueri rector atque aequi arbiter?

TH. Non unus alta sede quaesitor sedens

iudicia trepidis sera sortitur reis.

Aditur illo Gnosius Minos foro,

Rhadamanthus illo, Thetidis hoc audit socer.

Quod quisque fecit, patitur; auctorem scelus

repetit suoque premitur exemplo nocens:

uidi cruentos carcere includi duces

et impotentis terga plebeia manu

scindi tyranni. Quisquis est placide potens

dominusque uitae seruat innocuas manus

et incruentum mitis imperium regit

animoque parcit, longa permensus diu

felicis aeui spatia uel caelum petit

uel laeta felix nemoris Elysii loca,

iudex futurus. Sanguine humano abstine

quicumque regnas: scelera taxantur modo

maiore uestra. AM. Certus inclusos tenet

locus nocentes? utque fert fama, impios

supplicia uinclis saeua perpetuis domant?

TH. Rapitur uolucri tortus Ixion rota;

ceruice saxum grande Sisyphia sedet;

in amne medio faucibus siccis senex

sectatur undas, alluit mentum latex,

fidemque cum iam saepe decepto dedit,

perit unda in ore; poma destituunt famem.

praebet uolucri Tityos aeternas dapes

urnasque frustra Danaides plenas gerunt;

errant furentes impiae Cadmeides

terretque mensas auida Phineas auis.

AM. Nunc ede nati nobilem pugnam mei.

Patrui uolentis munus an spolium refert?

TH. Ferale tardis imminet saxum uadis,

stupente ubi unda segne torpescit fretum.

Hunc seruat amnem cultu et aspectu horridus

pauidosque manes squalidus gestat senex.

Impexa pendet barba, deformem sinum

nodus coercet, concauae lucent genae;

regit ipse longo portitor conto ratem.

Hic onere uacuus litori puppem applicans

repetebat umbras; poscit Alcides uiam

cedente turba; dirus exclamat Charon:

"quo pergis, audax? siste properantem gradum."

Non passus ullas natus Alcmena moras

ipso coactum nauitam conto domat

scanditque puppem. Cumba populorum capax

succubuit uni; sidit et grauior ratis

utrimque Lethen latere titubanti bibit.

Tunc uicta trepidant monstra, Centauri truces

Lapithaeque multo in bella succensi mero;

Stygiae paludis ultimos quaerens sinus

fecunda mergit capita Lernaeus labor.

Post haec auari Ditis apparet domus:

hic saeuus umbras territat Stygius canis,

qui trina uasto capita concutiens sono

regnum tuetur. Sordidum tabo caput

lambunt colubrae, uiperis horrent iubae

longusque torta sibilat cauda draco.

par ira formae: sensit ut motus pedum,

attollit hirtas angue uibrato comas

missumque captat aure subrecta sonum,

sentire et umbras solitus. Vt propior stetit

Ioue natus antro, sedit incertus canis

leuiterque timuit - ecce latratu graui

loca muta terret; sibilat totos minax

serpens per armos. Vocis horrendae fragor

per ora missus terna felices quoque

exterret umbras. Soluit a laeua feros

tunc ipse rictus et Cleonaeum caput

opponit ac se tegmine ingenti clepit,

uictrice magnum dextera robur gerens.

Huc nunc et illuc uerbere assiduo rotat,

ingeminat ictus. Domitus infregit minas

et cuncta lassus capita summisit canis

antroque toto cessit. Extimuit sedens

uterque solio dominus et duci iubet;

me quoque petenti munus Alcidae dedit.

Tum grauia monstri colla permulcens manu

adamante texto uincit; oblitus sui

custos opaci peruigil regni canis

componit aures timidus et patiens trahi

erumque fassus, ore summisso obsequens,

utrumque cauda pulsat anguifera latus.

Postquam est ad oras Taenari uentum et nitor

percussit oculos lucis ignotae nouus,

resumit animos uictus et uastas furens

quassat catenas; paene uictorem abstulit

pronumque retro uexit et mouit gradu.

Tunc et meas respexit Alcides manus;

geminis uterque uiribus tractum canem

ira furentem et bella temptantem inrita

intulimus orbi. Vidit ut clarum diem

et pura nitidi spatia conspexit poli,

[oborta nox est, lumina in terram dedit]

compressit oculos et diem inuisum expulit

aciemque retro flexit atque omni petit

ceruice terram; tum sub Herculeas caput

abscondit umbras. Densa sed laeto uenit

clamore turba frontibus laurum gerens

magnique meritas Herculis laudes canit.

CHORVS

Natus Eurystheus properante partu

iusserat mundi penetrare fundum:

derat hoc solum numero laborum,

tertiae regem spoliare sortis.

Ausus es caecos aditus inire,

ducit ad manes uia qua remotos

tristis et nigra metuenda silua,

sed frequens magna comitante turba.

Quantus incedit populus per urbes

ad noui ludos auidus theatri,

quantus Eleum ruit ad Tonantem,

quinta cum sacrum reuocauit aestas;

quanta, cum longae redit hora nocti

crescere et somnos cupiens quietos

libra Phoebeos tenet aequa currus,

turba secretam Cererem frequentat

et citi tectis properant relictis

Attici noctem celebrare mystae:

tanta per campos agitur silentes

turba; pars tarda graditur senecta

tristis et longa satiata uita;

pars adhuc currit melioris aeui:

uirgines nondum thalamis iugatae

et comis nondum positis ephebi

matris et nomen modo doctus infans.

His datum solis, minus ut timerent,

igne praelato releuare noctem;

ceteri uadunt per opaca tristes.

Qualis est uobis animus, remota

luce cum maestus sibi quisque sensit

obrutum tota caput esse terra?

stat chaos densum tenebraeque turpes

et color noctis malus ac silentis

otium mundi uacuaeque nubes.

Sera nos illo referat senectus:

nemo ad id sero uenit, unde numquam,

cum semel uenit, potuit reuerti.

Quid iuuat, durum, properare, fatum?

omnis haec magnis uaga turba terris

ibit ad manes facietque inerti

uela Cocyto: tibi crescit omne,

et quod occasus uidet et quod ortus.

Parce uenturis: tibi, mors, paramur;

sis licet segnis, properamus ipsi:

prima quae uitam dedit hora carpit.

Thebis laeta dies adest.

aras tangite supplices,

pingues caedite uictimas;

permixtae maribus nurus

sollemnes agitent choros;

cessent deposito iugo

arui fertilis incolae.

Pax est Herculea manu

Auroram inter et Hesperum,

et qua sol medium tenens

umbras corporibus negat;

quodcumque alluitur solum

longo Tethyos ambitu,

Alcidae domuit labor.

Transuectus uada Tartari

pacatis redit inferis.

Iam nullus superest timor:

nil ultra iacet inferos.

Stantes sacrificus comas

dilecta tege populo.

HERCVLES

Vltrice dextra fusus aduerso Lycus

terram cecidit ore; tum quisquis comes

fuerat tyranni iacuit et poenae comes.

Nunc sacra patri uictor et superis feram

caesisque meritas uictimis aras colam.

Te te laborum socia et adiutrix precor,

belligera Pallas, cuius in laeua ciet

aegis feroces ore saxifico minas;

adsit Lycurgi domitor et rubri maris,

tectam uirente cuspidem thyrso gerens,

geminumque numen Phoebus et Phoebi soror

(soror sagittis aptior, Phoebus lyrae)

fraterque quisquis incolit caelum meus

non ex nouerca frater. Huc appellite

greges opimos, quidquid Indorum seges

...

Arabesque odoris quidquid arboribus legunt

conferte in aras, pinguis exundet uapor.

Populea nostras arbor exornet comas,

te ramus oleae fronde gentili tegat,

Theseu; Tonantem nostra adorabit manus,

tu conditores urbis et siluestria

trucis antra Zethi, nobilis Dircen aquae

laremque regis aduenae Tyrium coles.

date tura flammis. AM. Nate, manantes prius

manus cruenta caede et hostili expia.

HE. Vtinam cruore capitis inuisi deis

libare possem: gratior nullus liquor

tinxisset aras; uictima haut ulla amplior

potest magisque opima mactari Ioui,

quam rex iniquus. AM. Finiat genitor tuus

opta labores, detur aliquando otium

quiesque fessis. HE. Ipse concipiam preces

Ioue meque dignas: stet suo caelum loco

tellusque et aether; astra inoffensos agant

aeterna cursus, alta pax gentes alat;

ferrum omne teneat ruris innocui labor

ensesque lateant. Nulla tempestas fretum

uiolenta turbet, nullus irato Ioue

exiliat ignis, nullus hiberna niue

nutritus agros amnis euersos trahat.

Venena cessent, nulla nocituro grauis

suco tumescat herba. Non saeui ac truces

regnent tyranni; si quod etiamnum est scelus

latura tellus, properet, et si quod parat

monstrum, meum sit. - Sed quid hoc? medium diem

cinxere tenebrae. Phoebus obscuro meat

sine nube uultu. Quis diem retro fugat

agitque in ortus? Vnde nox atrum caput

ignota profert? Vnde tot stellae polum

implent diurnae? Primus en noster labor

caeli refulget parte non minima leo

iraque totus feruet et morsus parat.

Iam rapiet aliquod sidus: ingenti minax

stat ore et ignes efflat et rutilam iubam

ceruice iactans quidquid autumnus grauis

hiemsque gelido frigida spatio refert

uno impetu transiliet et uerni petet

frangetque tauri colla. AM. Quod subitum hoc malum est?

Quo, nate, uultus huc et huc acres refers

acieque falsum turbida caelum uides?

HE. Perdomita tellus, tumida cesserunt freta,

inferna nostros regna sensere impetus:

immune caelum est, dignus Alcide labor.

In alta mundi spatia sublimis ferar,

petatur aether: astra promittit pater.

Quid, si negaret? Non capit terra Herculem

tandemque superis reddit. En ultro uocat

omnis deorum coctus et laxat fores,

una uetante. Recipis et reseras polum?

an contumacis ianuam mundi traho?

dubitatur etiam? Vincla Saturno exuam

contraque patris impii regnum impotens

auum resoluam; bella Titanes parent,

me duce furentes; saxa cum siluis feram

rapiamque dextra plena Centauris iuga.

Iam monte gemino limitem ad superos agam:

uideat sub Ossa Pelion Chiron suum,

in caelum Olympus tertio positus gradu

perueniet aut mittetur. AM. Infandos procul

auerte sensus; pectoris sani parum

magni tamen compesce dementem impetum.

HE. Quid hoc? Gigantes arma pestiferi mouent.

Profugit umbras Tityos ac lacerum gerens

et inane pectus quam prope a caelo stetit.

Labat Cithaeron, alta Pallene tremit

Macetumque Tempe. Rapuit hic Pindi iuga,

hic rapuit Oeten, saeuit horrendum Mimas.

Flammifera Erinys uerbere excusso sonat

rogisque adustas propius ac propius sudes

in ora tendit; saeua Tisiphone, caput

serpentibus uallata, post raptum canem

portam uacantem clausit opposita face.

Sed ecce proles regis inimici latet,

Lyci nefandum semen: inuiso patri

haec dextra iam uos reddet. Excutiat leuis

neruus sagittas. Tela sic mitti decet

Herculea. AM. Quo se caecus impegit furor?

Vastum coactis flexit arcum cornibus

pharetramque soluit, stridet emissa impetu

harundo - medio spiculum collo fugit

uulnere relicto. HE. Ceteram prolem eruam

omnisque latebras. Quid moror? Maius mihi

bellum Mycenis restat, ut Cyclopia

euersa manibus saxa nostris concidant.

Huc eat et illuc claua disiecto obice

rumpatque postes; columen impulsum labet. -

Perlucet omnis regia: hic uideo abditum

gnatum scelesti patris. AM. En blandas manus

ad genua tendens uoce miseranda rogat.

Scelus nefandum, triste et aspectu horridum:

dextra precantem rapuit et circa furens

bis ter rotatum misit; ast illi caput

sonuit, cerebro tecta disperso madent. -

At misera, paruum protegens gnatum sinu,

Megara furenti similis e latebris fugit.

HE. Licet Tonantis profuga condaris sinu,

petet undecumque temet haec dextra et feret.

AM. Quo misera pergis? Quam fugam aut latebras petis?

Nullus salutis Hercule infesto est locus.

Amplectere ipsum potius et blanda prece

lenire tempta. ME. Parce iam, coniunx, precor,

agnosce Megaram. Gnatus hic uultus tuos

habitusque reddit; cernis, ut tendat manus?

HE. Teneo nouercam. Sequere, da poenas mihi

iugoque pressum libera turpi Iouem;

sed ante matrem paruulum hoc monstrum occidat.

ME. Quo tendis amens? Sanguinem fundes tuum?

AM. Pauefactus infans igneo uultu patris

perit ante uulnus, spiritum eripuit pauor.

In coniugem nunc claua libratur grauis:

perfregit ossa, corpori trunco caput

abest nec usquam est. Cernere hoc audes, nimis

uiuax senectus? Si piget luctus, habes

mortem paratam - Pectus en telo indue,

uel stipitem istum huc caede monstrorum inlitum

conuerte, falsum ac nomini turpem tuo

remoue parentem, ne tuae laudi obstrepat.

CHO. Quo te ipse, senior, obuium morti ingeris?

Quo pergis amens? Profuge et obtectus late

unumque manibus aufer Herculeis scelus.

HE. Bene habet, pudendi regis excisa est domus.

Tibi hunc dicatum, maximi coniunx Iouis,

gregem cecidi; uota persolui libens

te digna, et Argos uictimas alias dabit.

AM. Nondum litasti, nate: consumma sacrum.

Stat ecce ad aras hostia, exspectat manum

ceruice prona; praebeo, occurro, insequor:

macta - quid hoc est? Errat acies luminum

uisusque maeror hebetat? An uideo Herculis

manus trementes? Vultus in somnum cadit

et fessa ceruix capite summisso labat;

flexo genu iam totus ad terram ruit,

ut caesa siluis ornus aut portum mari

datura moles. Viuis an leto dedit

idem tuos qui misit ad mortem furor?

Sopor est: reciprocos spiritus motus agit.

Detur quieti tempus, ut somno grauis

uis uicta morbi pectus oppressum leuet. -

Remouete, famuli, tela, ne repetat furens.

CHORVS

Lugeat aether magnusque parens

aetheris alti tellusque ferax

et uaga ponti mobilis unda,

tuque ante omnis, qui per terras

tractusque maris fundis radios

noctemque fugas ore decoro,

feruide Titan:

obitus pariter tecum Alcides

uidit et ortus

nouitque tuas utrasque domos.

Soluite tantis animum monstris,

soluite, superi,

rectam in melius flectite mentem.

Tuque, o domitor, Somne, malorum,

requies animi,

pars humanae melior uitae,

uolucre o matris genus asteriae,

frater durae languide Mortis,

ueris miscens falsa, futuri

certus et idem pessimus auctor,

pax o rerum, portus uitae,

lucis requies noctisque comes,

qui par regi famuloque uenis

placidus fessum lenisque fouens,

pauidum leti genus humanum

cogis longam discere noctem:

preme deuinctum torpore graui,

sopor indomitos alliget artus,

nec torua prius pectora linquat,

quam mens repetat pristina cursum.

En fusus humi saeua feroci

corde uolutat somnia: nondum est

tanti pestis superata mali;

clauaeque graui lassum solitus

mandare caput

quaerit uacua pondera dextra,

motu iactans bracchia uano,

nec adhuc omnis expulit aestus,

sed ut ingenti uexata noto

seruat longos unda tumultus

et iam uento cessante tumet,

....

Pelle insanos fluctus animi,

redeat pietas uirtusque uiro -

uel sit potius mens uesano

concita motu:

error caecus qua coepit eat;

solus te iam praestare potest

furor insontem: proxima puris

sors est manibus nescire nefas.

Nunc Herculeis percussa sonent

pectora palmis,

mundum solitos ferre lacertos

uerbera pulsent ultrice manu;

gemitus uastos audiat aether,

audiat atri regina poli

uastisque ferox qui colla gerit

uincta catenis

imo latitans Cerberus antro.

Resonet maesto clamore chaos

latique patens unda profundi

et qui medius tua tela tamen

senserat aer.

Pectora tantis obsessa malis

non sunt ictu ferienda leui:

uno planctu tria regna sonent.

Et tu collo decus ac telum

suspensa diu, fortis harundo,

pharetraeque graues,

date saeua fero uerbera tergo.

Caedant umeros robora fortes

stipesque potens duris oneret

pectora nodis:

plangant tantos arma dolores.

Ite infaustum genus, o pueri,

noti per iter triste laboris,

non uos patriae laudis comites

ulti saeuos uulnere reges,

non Argiua membra palaestra

flectere docti fortes caestu

fortesque manu,

iam tamen ausi telum Scythicis

leue corytis

missum certa librare manu

tutosque fuga figere ceruos

nondumque ferae terga iubatae:

ite ad Stygios, umbrae, portus,

ite, innocuae,

quas in primo limine uitae

scelus oppressit patriusque furor:

ite, iratos uisite reges.

HERCVLES

Quis hic locus, quae regio, quae mundi plaga?

Vbi sum? Sub ortu solis, an sub cardine

glacialis ursae? Numquid Hesperii maris

extrema tellus hunc dat Oceano modum?

Quas trahimus auras? Quod solum fesso subest?

Certe redimus - unde prostrata ad domum

uideo cruenta corpora? An nondum exuit

simulacra mens inferna? Post reditus quoque

oberrat oculis turba feralis meis?

Pudet fateri: paueo; nescioquod mihi,

nescioquod animus grande praesagit malum.

Vbi est parens? Vbi illa natorum grege

animosa coniunx? Cur latus laeuum uacat

spolio leonis? Quonam abit tegimen meum

idemque somno mollis Herculeo torus?

Vbi tela? Vbi arcus? Arma quis uiuo mihi

detrahere potuit? Spolia quis tanta abstulit

ipsumque quis non Herculis somnum horruit?

Libet meum uidere uictorem, libet,

exurge, uirtus: quem nouum caelo pater

genuit relicto, cuius in fetu stetit

nox longior quam nostra? - Quod cerno nefas?

Gnati cruenta caede confecti iacent,

perempta coniunx. Quis Lycus regnum obtinet?

Quis tanta Thebis scelera moliri ausus est

Hercule reuerso? Quisquis Ismeni loca,

Actaea quisquis arua, qui gemino mari

pulsata Pelopis regna Dardanii colis,

succurre, saeuae cladis auctorem indica.

Ruat ira in omnis: hostis est quisquis mihi

non monstrat hostem. Victor Alcidae, lates?

Procede, seu tu uindicas currus truces

Thracis cruenti siue Geryonae pecus

Libyaeue dominos, nulla pugnandi mora est.

En nudus asto; uel meis armis licet

petas inermem. - Cur meos Theseus fugit

paterque uultus? Ora cur condunt sua?

Differte fletus; quis meos dederit neci

omnis simul, profare. Quid, genitor, siles?

At tu ede, Theseu, sed tua, Theseu, fide. -

Vterque tacitus ora pudibunda obtegit

furtimque lacrimas fundit. In tantis malis

quid est pudendum? Numquid Argiuae impotens

dominator urbis, numquid infestum Lyci

pereuntis agmen clade nos tanta obruit?

Per te meorum facinorum laudem precor,

genitor, tuique nominis semper mihi

numen secundum, fare. Quis fudit domum?

Cui praeda iacui? AM. Tacita sic abeant mala.

HE. Vt inultus ego sim? AM. Saepe uindicta obfuit.

HE. Quisquamne segnis tanta tolerauit mala?

AM. Maiora quisquis timuit. HE. His etiam, pater,

quicquam timeri maius aut grauius potest?

AM. Cladis tuae pars ista quam nosti quota est!

HE. Miserere, genitor, supplices tendo manus.

Quid hoc? Manus refugit - hic errat scelus.

Vnde hic cruor? Quid illa puerili madens

harundo leto? Tincta Lernaea nece:

iam tela uideo nostra. Non quaero manum:

quis potuit arcum flectere aut quae dextera

sinuare neruom uix recedentem mihi?

Ad uos reuertor; genitor, hoc nostrum est scelus?

tacuere: nostrum est. AM. Luctus est istic tuus,

crimen nouercae: casus hic culpa caret.

HE. Nunc parte ab omni, genitor, iratus tona;

oblite nostri, uindica sera manu

saltem nepotes. Stelliger mundus sonet

flammasque et hic et ille iaculetur polus;

rupes ligatum Caspiae corpus trahant

atque ales auida - cur Promethei uacant

scopuli? Paretur uertice immenso feras

uolucresque pascens Caucasi abruptum latus

nudumque siluis. Illa quae pontum Scythen

Symplegas artat hinc et hinc uinctas manus

distendat alto, cumque reuocata uice

in se coibunt saxa et in caelum expriment

actis utrimque rupibus medium mare,

ego inquieta montium iaceam mora.

Quin structum aceruans nemore congesto aggerem

cruore corpus impio sparsum cremo?

Sic, sic agendum est: inferis reddam Herculem.

AM. Nondum tumultu pectus attonito carens

mutauit iras, quodque habet proprium furor,

in se ipse saeuit. HE. Furiarum loca

et inferorum carcer et sonti plaga

decreta turbae - si quod exilium latet

ulterius Erebo, Cerbero ignotum et mihi,

hoc me abde, Tellus; Tartari ad finem ultimum

mansurus ibo. Pectus o nimium ferum!

Quis uos per omnem, liberi, sparsos domum

deflere digne poterit? Hic durus malis

lacrimare uultus nescit. Huc arcum date,

date huc sagittas, stipitem huc uastum date.

Tibi tela frangam nostra, tibi nostros, puer,

rumpemus arcus; at tuis stipes grauis

ardebit umbris; ipsa Lernaeis frequens

pharetra telis in tuos ibit rogos:

dent arma poenas. Vos quoque infaustas meis

cremabo telis, o nouercales manus.

AM. Quis nomen usquam sceleris errori addidit?

HE. Saepe error ingens sceleris obtinuit locum.

AM. Nunc Hercule opus est: perfer hanc molem mali.

HE. Non sic furore cessit extinctus pudor,

populos ut omnes impio aspectu fugem.

Arma, arma, Theseu, flagito propere mihi

subtracta reddi. Sana si mens est mihi,

referte manibus tela; si remanet furor,

pater, recede: mortis inueniam uiam.

AM. Per sancta generis sacra, per ius nominis

utrumque nostri, siue me altorem uocas

seu tu parentem, perque uenerandos piis

canos, senectae parce desertae, precor,

annisque fessis; unicum lapsae domus

firmamen, unum lumen afflicto malis

temet reserua. Nullus ex te contigit

fructus laborum; semper aut dubium mare

aut monstra timui; quisquis in toto furit

rex saeuus orbe, manibus aut aris nocens,

a me timetur; semper absentis pater

fructum tui tactumque et aspectum peto.

HE. Cur animam in ista luce detineam amplius

morerque nihil est: cuncta iam amisi bona,

mentem arma famam coniugem gnatos manus,

etiam furorem. Nemo polluto queat

animo mederi: morte sanandum est scelus.

AM. Perimes parentem? HE. Facere ne possim, occidam.

AM. Genitore coram? HE. Cernere hunc docui nefas.

AM. Memoranda potius omnibus facta intuens

unius a te criminis ueniam pete.

HE. Veniam dabit sibi ipse, qui nulli dedit?

laudanda feci iussus: hoc unum meum est.

Succurre, genitor; siue te pietas mouet

seu triste factum siue uiolatum decus

uirtutis, effer arma; uincatur mea

fortuna dextra. TH. Sunt quidem patriae preces

satis efficaces, sed tamen nostro quoque

mouere fletu. Surge et aduersa impetu

perfringe solito. Nunc tuum nulli imparem

animum malo resume, nunc magna tibi

uirtute agendum est: Herculem irasci ueta.

HE. Si uiuo, feci scelera; si morior, tuli.

Purgare terras propero. Iamdudum mihi

monstrum impium saeuumque et immite ac ferum

oberrat: agedum, dextra, conare aggredi

ingens opus, labore bis seno amplius.

Ignaue, cessas, fortis in pueros modo

pauidasque matres? Arma nisi dantur mihi,

altum omne Pindi Thracis excidam nemus

Bacchique lucos et Cithaeronis iuga

mecum cremabo, tota cum domibus suis

dominisque tecta, cum deis templa omnibus

Thebana supra corpus excipiam meum

atque urbe uersa condar, et, si fortibus

leue pondus umeris moenia immissa incident

septemque opertus non satis portis premar,

onus omne media parte quod mundi sedet

dirimitque superos, in meum uertam caput.

AM. Reddo arma. HE. Vox est digna genitore Herculis.

Hoc en peremptus spiculo cecidit puer.

AM. Hoc Iuno telum manibus emisit tuis.

HE. Hoc ego utar. AM. Ecce quam miserum metu

cor palpitat pectusque sollicitum ferit.

HE. Aptata harundo est. AM. Ecce iam facies scelus

uolens sciensque. HE. Pande, quid fieri iubes?

AM. Nihil rogamus: noster in tuto est dolor.

Natum potes seruare tu solus mihi,

eripere nec tu; maximum euasi metum:

miserum haut potes me facere, felicem potes.

Sic statue, quidquid statuis, ut causam tuam

famamque in arto stare et ancipiti scias:

aut uiuis aut occidis. Hanc animam leuem

fessamque senio nec minus fessam malis

in ore primo teneo. Tam tarde patri

uitam dat aliquis? Non feram ulterius moram,

senile ferro pectus impresso induam:

hic, hic iacebit Herculis sani scelus.

HE. Iam parce, genitor, parce, iam reuoca manum.

Succumbe, uirtus, perfer imperium patris.

Eat ad labores hic quoque Herculeos labor:

uiuamus. Artus alleua afflicti solo,

Theseu, parentis. Dextra contactus pios

scelerata refugit. AM. Hanc manum amplector libens,

hac nisus ibo, pectori hanc aegro admouens

pellam dolores. HE. Quem locum profugus petam?

Vbi me recondam quaue tellure obruar?

Quis Tanais aut quis Nilus aut quis Persica

uiolentus unda Tigris aut Rhenus ferox

Tagusue Hibera turbidus gaza fluens

abluere dextram poterit? Arctoum licet

Maeotis in me gelida transfundat mare

et tota Tethys per meas currat manus,

haerebit altum facinus. In quas impius

terras recedes? Ortum an occasum petes?

Vbique notus perdidi exilio locum.

Me refugit orbis, astra transuersos agunt

obliqua cursus, ipse Titan Cerberum

meliore uultu uidit. O fidum caput,

Theseu, latebram quaere longinquam, abditam;

quoniamque semper sceleris alieni arbiter

amas nocentes, gratiam meritis refer

uicemque nostris: redde me infernis, precor,

umbris reductum, meque subiectum tuis

restitue uinclis: ille me abscondet locus -

sed et ille nouit. TH. Nostra te tellus manet.

Illic solutam caede Gradiuus manum

restituit armis: illa te, Alcide, uocat,

facere innocentes terra quae superos solet.