1

1

(PROPERTIVS)

"Hoc quodcumque uides, hospes, qua maxima Roma est,

ante Phrygem Aenean collis et herba fuit;

atque ubi Nauali stant sacra Palatia Phoebo,

Euandri profugae concubuere boues.

Fictilibus creuere deis haec aurea templa,

nec fuit opprobrio facta sine arte casa;

Tarpeiusque pater nuda de rupe tonabat

et Tiberis nostris aduena bubus erat.

Qua gradibus domus ista Remi se sustulit, olim

unus erat fratrum maxima regna focus.

Curia, praetexto quae nunc nitet alta senatu,

pellitos habuit, rustica corda, Patres.

Bucina cogebat priscos ad uerba Quiritis:

centum illi in prato saepe senatus erat.

Nec sinuosa cauo pendebant uela theatro,

pulpita sollemnis non oluere crocos.

Nulli cura fuit externos quaerere diuos,

cum tremeret patrio pendula turba sacro,

annuaque accenso celebrare Parilia faeno,

qualia nunc curto lustra nouantur equo.

Vesta coronatis pauper gaudebat asellis,

ducebant macrae uilia sacra boues.

Parua saginati lustrabant compita porci,

pastor et ad calamos exta litabat ouis.

Verbera pellitus saetosa mouebat arator,

unde licens Fabius sacra Lupercus habet.

Nec rudis infestis miles radiabat in armis:

miscebant usta proelia nuda sude.

Prima galeritus posuit praetoria Lycmon,

magnaque pars Tatio rerum erat inter ouis.

Hinc Tities Ramnesque uiri Luceresque Soloni,

quattuor hinc albos Romulus egit equos.

Quippe suburbanae parua minus urbe Bouillae

et, qui nunc nulli, maxima turba Gabi,

et stetit Alba potens, albae suis omine nata,

ac tibi Fidenas longa erat isse uia.

Nil patrium nisi nomen habet Romanus alumnus:

sanguinis altricem non pudet esse lupam.

Huc melius profugos misisti, Troia, Penatis;

heu quali uecta est Dardana puppis aue!

iam bene spondebant tunc omina, quod nihil illam

laeserat abiegni uenter apertus equi,

cum pater in nati trepidus ceruice pependit

et uerita est umeros urere flamma pios.

Tunc animi uenere Deci Brutique secures,

uexit et ipsa sui Caesaris arma Venus,

arma resurgentis portans uictricia Troiae.

Felix terra tuos cepit, Iule, deos,

si modo Auernalis tremulae cortina Sibyllae

dixit Auentino rura pianda Remo,

aut si Pergameae sero rata carmina uatis

longaeuum ad Priami uera fuere caput:

"uertite equum, Danai! male uincitis! Ilia tellus

uiuet et huic cineri Iuppiter arma dabit."

Optima nutricum nostris lupa Martia rebus,

qualia creuerunt moenia lacte tuo!

moenia namque pio coner disponere uersu:

ei mihi, quod nostro est paruus in ore sonus!

sed tamen exiguo quodcumque e pectore riui

fluxerit, hoc patriae seruiet omne meae.

Ennius hirsuta cingat sua dicta Corona:

mi folia ex hedera porrige, Bacche, tua,

ut nostris tumefacta superbiat Vmbria libris,

Vmbria Romani patria Callimachi!

scandentis quisquis cernit de uallibus arces,

ingenio muros aestimet ille meo!

Roma, faue, tibi surgit opus: date candida, ciues,

omina et inceptis dextera cantet auis!

sacra diesque canam et cognomina prisca locorum:

has meus ad metas sudet oportet equus."

HOROS

"Quo ruis imprudens, uage, dicere fata, Properti?

non sunt a dextro condita fila colo.

Accersis lacrimas cantans; auersus Apollo:

poscis ab inuita uerba pigenda lyra.

Certa feram certis auctoribus, aut ego uates

nescius aerata signa mouere pila.

Me creat Archytae suboles Babylonius Orops

Horon, et a proauo ducta Conone domus.

Di mihi sunt testes non degenerasse propinquos,

inque meis libris nil prius esse fide.

Nunc pretium fecere deos et fallitur auro

Iuppiter. obliquae signa iterata rotae,

felicesque Iouis stellas Martisque rapaces

et graue Saturni sidus in omne caput,

quid moueant Pisces animosaque signa Leonis,

lotus et Hesperia quid Capricornus aqua

dicam. "Troia cades, et Troica Roma resurges"

et maris et terrae longa †sepulcra† canam.

Dixi ego, cum geminos produceret Arria natos

(illa dabat natis arma uetante deo),

non posse ad patrios sua pila referre Penates:

nempe meam firmant nunc duo busta fidem.

Quippe Lupercus, equi dum saucia protegit ora,

heu sibi prolapso non bene cauit equo;

Gallus at, in castris dum credita signa tuetur,

concidit ante aquilae rostra cruenta suae:

fatales pueri, duo funera matris auarae!

uera, sed inuito, contigit ista fides.

Idem ego, cum Cinarae traheret Lucina dolores

et facerent uteri pondera lenta moram,

"Iunonis facito uotum impetrabile" dixi:

illa parit: libris est data palma meis!

hoc neque harenosum Libyae Iouis explicat antrum,

aut sibi commissos fibra locuta deos,

aut si quis motas cornicis senserit alas,

umbraue quae magicis mortua prodit aquis:

aspicienda uia est caeli uerusque per astra

trames, et ab zonis quinque petenda fides.

Exemplum graue erit Calchas: namque Aulide soluit

ille bene haerentis ad pia saxa ratis;

idem Agamemnoniae ferrum ceruice puellae

tinxit, et Atrides uela cruenta dedit.

Nec rediere tamen Danai: tu diruta fletum

supprime et Euboicos respice, Troia, sinus!

Nauplius ultores sub noctem porrigit ignis

et natat exuuiis Graecia pressa suis.

Victor Oiliade, rape nunc et dilige uatem,

quam uetat auelli ueste Minerua sua!

hactenus historiae! nunc ad tua deuehar astra;

incipe tu lacrimis aequus adesse nouis.

Vmbria te notis antiqua Penatibus edit

(mentior? an patriae tangitur ora tuae?)

qua nebulosa cauo rorat Meuania campo,

et lacus aestiuis intepet Vmber aquis,

scandentisque Asisi consurgit uertice murus,

murus ab ingenio notior ille tuo.

Ossaque legisti non illa aetate legenda

patris et in tenuis cogeris ipse lares:

nam tua cum multi uersarent rura iuuenci,

abstulit excultas pertica tristis opes.

Mox ubi bulla rudi dimissa est aurea collo,

matris et ante deos libera sumpta toga,

tum tibi pauca suo de carmine dictat Apollo

et uetat insano uerba tonare Foro.

At tu finge elegos, fallax opus (haec tua castra!),

scribat ut exemplo cetera turba tuo.

Militiam Veneris blandis patiere sub armis

et Veneris pueris utilis hostis eris.

Nam tibi uictrices quascumque labore parasti,

eludit palmas una puella tuas:

et bene cum fixum mento discusseris uncum,

nil erit hoc: rostro te premet ansa tuo.

Illius arbitrio noctem lucemque uidebis,

gutta quoque ex oculis non nisi iussa cadet.

Nec mille excubiae nec te signata iuuabunt

limina: persuasae fallere rima sat est.

Nunc tua uel mediis puppis luctetur in undis,

uel licet armatis hostis inermis eas,

uel tremefacta cauo tellus diducat hiatum:

octipedis Cancri terga sinistra time!"

2

Quid mirare meas tot in uno corpore formas?

accipe Vertumni signa paterna dei.

Tuscus ego Tuscis orior, nec paenitet inter

proelia Volsinios deseruisse focos.

Haec mea turba iuuat, nec templo laetor eburno:

Romanum satis est posse uidere Forum.

Hac quondam Tiberinus iter faciebat, et aiunt

remorum auditos per uada pulsa sonos:

at postquam ille suis tantum concessit alumnis,

Vertumnus uerso dicor ab amne deus.

Seu, quia uertentis fructum praecepimus anni,

Vertumni rursus credis id esse sacrum.

Prima mihi uariat liuentibus uua racemis

et coma lactenti spicea fruge tumet;

hic dulcis cerasos, hic autumnalia pruna

cernis et aestiuo mora rubere die;

insitor hic soluit pomosa uota corona,

cum pirus inuito stipite mala tulit.

Mendax fama, noces: alius mihi nominis index:

de se narranti tu modo crede deo!

opportuna mea est cunctis natura figuris:

in quamcumque uoles uerte, decorus ero.

Indue me Cois, fiam non dura puella:

meque uirum sumpta quis neget esse toga?

da falcem et torto frontem mihi comprime faeno:

iurabis nostra gramina secta manu.

Arma tuli quondam et, memini, laudabar in illis:

corbis in imposito pondere messor eram.

Sobrius ad lites: at cum est imposta corona,

clamabis capiti uina subisse meo.

Cinge caput mitra, speciem furabor Iacchi;

furabor Phoebi, si modo plectra dabis.

Cassibus impositis uenor: sed harundine sumpta

fautor plumoso sum deus aucupio.

Est etiam aurigae species Vertumnus et eius

traicit alterno qui leue pondus equo.

Suppetat hic, piscis calamo praedabor et ibo

mundus demissis institor in tunicis.

Pastor me ad baculum possum curuare uel idem

sirpiculis medio puluere ferre rosam.

Nam quid ego adiciam, de quo mihi maxima fama est,

hortorum in manibus dona probata meis?

caeruleus cucumis tumidoque cucurbita uentre

me notat et iunco brassica uincta leui;

nec flos ullus hiat pratis, quin ille decenter

impositus fronti langueat ante meae.

At mihi, quod formas unus uertebar in omnis,

nomen ab euentu patria lingua dedit;

et tu, Roma, meis tribuisti praemia Tuscis

(unde hodie Vicus nomina Tuscus habet),

tempore quo sociis uenit Lycomedius armis

atque Sabina feri contudit arma Tati.

Vidi ego labentis acies et tela caduca,

atque hostis turpi terga dedisse fugae.

Sed facias, diuum Sator, ut Romana per aeuum

transeat ante meos turba togata pedes.

Sex superant uersus: te, qui ad uadimonia curris,

non moror: haec spatiis ultima creta meis.

Stipes acernus eram, properanti falce dolatus,

ante Numam grata pauper in urbe deus.

At tibi, Mamurri, formae caelator aenae,

tellus artifices ne terat Osca manus,

qui me tam docilis potuisti fundere in usus.

Vnum opus est, operi non datur unus honos.

3

Haec Arethusa suo mittit mandata Lycotae,

cum totiens absis, si potes esse meus.

Si qua tamen tibi lecturo pars oblita derit,

haec erit e lacrimis facta litura meis:

aut si qua incerto fallet te littera tractu,

signa meae dextrae iam morientis erunt.

Te modo uiderunt iteratos Bactra per ortus,

te modo munito Neuricus hostis equo,

hibernique Getae pictoque Britannia curru

ustus et Eoa decolor Indus aqua.

Haecne marita fides et †parce | auia† noctes,

cum rudis urgenti bracchia uicta dedi?

quae mihi deductae fax omen praetulit, illa

traxit ab euerso lumina nigra rogo;

et Stygio sum sparsa lacu, nec recta capillis

uitta data est: nupsi non comitante deo.

Omnibus heu portis pendent mea noxia uota:

texitur haec castris quarta lacerna tuis.

Occidat, immerita qui carpsit ab arbore uallum

et struxit querulas rauca per ossa tubas,

dignior obliquo funem qui torqueat Ocno,

aeternusque tuam pascat, aselle, famem!

dic mihi, num teneros urit lorica lacertos?

num grauis imbellis atterit hasta manus?

haec noceant potius, quam dentibus ulla puella

det mihi plorandas per tua colla notas!

diceris et macie uultum tenuasse: sed opto

e desiderio sit color iste meo.

At mihi cum noctes induxit uesper amaras,

si qua relicta iacent, osculor arma tua;

tum queror in toto non sidere pallia lecto,

lucis et auctores non dare carmen auis.

Noctibus hibernis castrensia pensa laboro

et Tyria in gladios uellera secta suos;

et disco, qua parte fluat uincendus Araxes,

quot sine aqua Parthus milia currat equus;

cogor et e tabula pictos ediscere mundos,

qualis et haec docti sit positura dei,

quae tellus sit lenta gelu, quae putris ab aestu,

uentus in Italiam qui bene uela ferat.

Assidet una soror, curis et pallida nutrix

peierat hiberni temporis esse moras.

Felix Hippolyte! nuda tulit arma papilla

et texit galea barbara molle caput.

Romanis utinam patuissent castra puellis!

essem militiae sarcina fida tuae,

nec me tardarent Scythiae iuga, cum Pater altas

acriter in glaciem frigore nectit aquas.

Omnis amor magnus, sed aperto in coniuge maior:

hanc Venus, ut uiuat, uentilat ipsa facem.

Nam mihi quo Poenis nunc purpura fulgeat ostris

crystallusque meas ornet aquosa manus?

omnia surda tacent, rarisque assueta kalendis

uix aperit clausos una puella Lares.

Craugidos et catulae uox est mihi grata querentis:

illa tui partem uindicat una toro.

Flore sacella tego, uerbenis compita uelo

et crepat ad ueteres herba Sabina focos.

Siue in finitimo gemuit stans noctua tigno,

seu uoluit tangi parca lucerna mero,

illa dies hornis caedem denuntiat agnis,

succinctique calent ad noua lucra popae.

Ne, precor, ascensis tanti sit gloria Bactris

raptaue odorato carbasa lina duci,

plumbea cum tortae sparguntur pondera fundae,

subdolus et uersis increpat arcus equis!

sed (tua sic domitis Parthae telluris alumnis

pura triumphantis hasta sequatur equos)

incorrupta mei conserua foedera lecti!

hac ego te sola lege redisse uelim:

armaque cum tulero portae uotiua Capenae,

subscribam "saluo grata puella viro".

4

Tarpeium nemus et Tarpeiae turpe sepulcrum

fabor et antiqui limina capta Iouis.

Lucus erat felix hederoso conditus antro,

multaque natiuis obstrepit arbor aquis,

Siluani ramosa domus, quo dulcis ab aestu

fistula poturas ire iubebat ouis.

Hunc Tatius fontem uallo praecingit acerno,

fidaque suggesta castra coronat humo.

(Quid tum Roma fuit, tubicen uicina Curetis

cum quateret lento murmure saxa Iouis,

atque ubi nunc terris dicuntur iura subactis,

stabant Romano pila Sabina Foro?

murus erant montes: ubi nunc est Curia, saepta,

bellicus ex illo fonte bibebat equus).

Hinc Tarpeia deae fontem libauit: at illi

urgebat medium fictilis urna caput.

Et satis una malae potuit mors esse puellae,

quae uoluit flammas fallere, Vesta, tuas?

uidit harenosis Tatium proludere campis

pictaque per flauas arma leuare iubas:

obstupuit regis facie et regalibus armis,

interque oblitas excidit urna manus.

Saepe illa immeritae causata est omina lunae

et sibi tingendas dixit in amne comas:

saepe tulit blandis argentea litia Nymphis,

Romula ne faciem laederet hasta Tati:

dumque subit primo Capitolia nubila fumo,

rettulit hirsutis bracchia secta rubis,

et sua Tarpeia residens ita fleuit ab arce

uulnera, uicino non patienda Ioui:

"Ignes castrorum et Tatiae praetoria turmae

et formosa oculis arma Sabina meis,

o | utinam ad uestros sedeam captiua Penatis,

dum captiua mei conspicer esse Tati!

Romani montes, et montibus addita Roma,

et ualeat probro Vesta pudenda meo:

ille equus, ille meos in castra reponet amores,

cui Tatius dextras collocat ipse iubas!

quid mirum in patrios Scyllam saeuisse capillos,

candidaque in saeuos inguina uersa canis?

prodita quid mirum fraterni cornua monstri,

cum patuit lecto stamine torta uia?

quantum ego sum Ausoniis crimen factura puellis,

improba uirgineo lecta ministra foco!

Pallados exstinctos si quis mirabitur ignis,

ignoscat: lacrimis spargitur ara meis.

Cras, ut rumor ait, tota pugnabitur urbe:

tu cape spinosi rorida terga iugi!

lubrica tota uia est et perfida: quippe tacentis

fallaci celat limite semper aquas.

O | utinam magicae nossem cantamina Musae!

haec quoque formoso lingua tulisset opem.

Te toga picta decet, non quem sine matris honore

nutrit inhumanae dura papilla lupae.

†Sic hospes pariamne tua regina sub aula†

dos tibi non humilis prodita Roma uenit.

Si minus, at raptae ne sint impune Sabinae,

me rape et alterna lege repende uices!

commissas acies ego possum soluere, nuptae:

uos medium palla foedus inite mea!

adde, Hymenaee, modos! tubicen, fera murmura conde!

credite, uestra meus molliet arma torus.

Et iam quarta canit uenturam bucina lucem,

ipsaque in Oceanum sidera lapsa cadunt.

Experiar somnum, de te mihi somnia quaeram:

fac uenias oculis umbra benigna meis!"

dixit, et incerto permisit bracchia somno,

nescia, uae, furiis accubuisse nouis.

Nam Vesta, Iliacae felix tutela fauillae,

culpam alit et plures condit in ossa faces.

Illa ruit, qualis celerem prope Thermodonta

Strymonis abscisso pectus aperta sinu.

Vrbi festus erat (dixere Parilia patres),

hic primus coepit moenibus esse dies,

annua pastorum conuiuia, lusus in urbe,

cum pagana madent fercula diuitiis,

cumque super raros faeni flammantis aceruos

traicit immundos ebria turba pedes.

Romulus excubias decreuit in otia solui

atque intermissa castra silere tuba.

Hoc Tarpeia suum tempus rata conuenit hostem:

pacta ligat, pactis ipsa futura comes.

Mons erat ascensu dubius †festoque remissus†

nec mora, uocalis occupat ense canis.

Omnia praebebant somnos: sed Iuppiter unus

decreuit poenis inuigilare tuis.

Prodiderat portaeque fidem patriamque iacentem,

nubendique petit, quem uelit ipse, diem.

At Tatius (neque enim sceleri dedit hostis honorem)

"Nube" ait "et regni scande cubile mei!"

dixit, et ingestis comitum super obruit armis.

Haec, uirgo, officiis dos erat apta tuis.

A duce Tarpeia mons est cognomen adeptus:

o uigil, iniustae praemia sortis habes.

5

Terra tuum spinis obducat, lena, sepulcrum

et tua, quod non uis, sentiat umbra sitim;

nec sedeant cineri Manes, et Cerberus ultor

turpia ieiuno terreat ossa sono!

docta uel Hippolytum Veneri mollire negantem,

concordique toro pessima semper auis,

Penelopen quoque neglecto rumore mariti

nubere lasciuo cogeret Antinoo.

Illa uelit, poterit magnes non ducere ferrum

et uolucris nidis esse nouerca suis.

Quippe et, Collinas ad fossam mouerit herbas,

stantia currenti diluerentur aqua.

Audax cantatae leges imponere lunae

et sua nocturno fallere terga lupo,

posset ut intentos astu caecare maritos,

cornicum immeritas eruit ungue genas;

consuluitque striges nostro de sanguine, et in me

hippomanes fetae semina legit equae.

Exorabat opus uerbis †ceu blanda perure†

saxosamque forat sedula gutta uiam:

"Si te Eoa †dorozantum† iuuat aurea ripa,

et quae sub Tyria concha superbit aqua,

Eurypylique placet Coae textura Mineruae,

sectaque ab Attalicis putria signa toris,

seu quae palmiferae mittunt uenalia Thebae,

murreaque in Parthis pocula cocta focis;

sperne fidem, prouolue deos, mendacia uincant,

frange et damnosae iura pudicitiae!

et simulare uirum pretium facit: utere causis!

maior dilata nocte recurret amor.

Si tibi forte comas uexauerit, utilis ira:

post modo mercata pace premendus erit.

Denique ubi amplexu Venerem promiseris empto,

fac simules puros Isidis esse dies.

Ingerat Aprilis Iole tibi, tundat Omichle

natalem Maiis Idibus esse tuum.

Supplex ille sedet: posita tu scribe cathedra

quidlibet; has artis si pauet ille, tenes!

semper habe morsus circa tua colla recentis,

litibus alternis quos putet esse datos.

Nec te Medeae delectent probra sequacis

(nempe tulit fastus ausa rogare prior),

sed potius mundi Thais pretiosa Menandri,

cum ferit astutos comica moecha Getas.

In mores te uerte uiri: si cantica iactat,

i comes et uoces ebria iunge tuas.

Ianitor ad dantis uigilet: si pulset inanis,

surdus in obductam somniet usque seram.

Nec tibi displiceat miles non factus amori,

nauta nec attrita si ferat aera manu,

aut quorum titulus per barbara colla pependit,

cretati medio cum saluere foro.

Aurum spectato, non quae manus afferat aurum!

uersibus auditis quid nisi uerba feres?

"Quid iuuat ornato procedere, uita, capillo

et tenuis Coa ueste mouere sinus?"

qui uersus, Coae dederit nec munera uestis,

istius tibi sit surda sine aere lyra.

Dum uernat sanguis, dum rugis integer annus,

utere, ne quid cras libet ab ore dies!

uidi ego odorati uictura rosaria Paesti

sub matutino cocta iacere Noto."

His animum nostrae dum uersat Acanthis amicae,

per tenuem ossa mihi sunt numerata cutem.

Sed cape torquatae, Venus o regina, columbae

ob meritum ante tuos guttura secta focos!

uidi ego rugoso tussim concrescere collo,

sputaque per dentis ire cruenta cauos,

atque animam in tegetes putrem exspirare paternas:

horruit algenti pergula curta foco.

Exsequiae fuerant rari furtiua capilli

uincula et immundo pallida mitra situ

et canis, in nostros nimis experrecta dolores,

cum fallenda meo pollice clatra forent.

Sit tumulus lenae curto uetus amphora collo:

urgeat hunc supra uis, caprifice, tua.

Quisquis amas, scabris hoc bustum caedite saxis,

mixtaque cum saxis addite uerba mala!

6

Sacra facit uates: sint ora fauentia sacris

et cadat ante meos icta iuuenca focos.

cera Philiteis certet Romana corymbis

et Cyrenaeas urna ministret aquas.

Costum molle date et blandi mihi turis honores,

terque focum circa laneus orbis eat!

spargite me lymphis, carmenque recentibus aris

tibia Mygdoniis libet eburna cadis.

Ite procul fraudes, alio sint aëre noxae:

pura nouum uati laurea mollit iter.

Musa, Palatini referemus Apollinis aedem:

res est, Calliope, digna fauore tuo.

Caesaris in nomen ducuntur carmina: Caesar

dum canitur, quaeso, Iuppiter ipse uaces.

Est Phoebi fugiens Athamana ad litora portus,

qua sinus Ioniae murmura condit aquae,

Actia Iuleae pelagus monumenta carinae,

nautarum uotis non operosa uia.

Huc mundi coiere manus: stetit aequore moles

pinea, nec remis aequa fauebat auis.

Altera classis erat Teucro damnata Quirino,

pilaque femineae turpiter apta manu:

hinc Augusta ratis plenis Iouis omine uelis,

signaque iam patriae uincere docta suae.

Tandem aciem geminos Nereus lunarat in arcus,

armorum et radiis icta tremebat aqua,

cum Phoebus linquens stantem se uindice Delon

(nam tulit iratos mobilis una Notos)

astitit Augusti puppim super, et noua flamma

luxit in obliquam ter sinuata facem.

Non ille attulerat crinis in colla solutos

aut testudineae carmen inerme lyrae,

sed quali aspexit Pelopeum Agamemnona uultu

egessitque auidis Dorica castra rogis,

aut qualis flexos soluit Pythona per orbis

serpentem, imbelles quem timuere lyrae.

Mox ait: "O Longa mundi seruator ab Alba,

Auguste, Hectoreis cognite maior auis,

uince mari: iam terra tua est: tibi militat arcus

et fauet ex umeris hoc onus omne meis.

Solue metu patriam, quae nunc te uindice freta

imposuit prorae publica uota tuae.

Quam nisi defendes, murorum Romulus augur

ire Palatinas non bene uidit auis.

Et nimium remis audent prope: turpe Latinis

principe te fluctus regia uela pati!

nec te, quod classis centenis remiget alis,

terreat (inuito labitur illa mari),

quodque uehunt prorae Centaurica saxa minantis

(tigna caua et pictos experiere metus).

Frangit et attollit uires in milite causa;

quae nisi iusta subest, excutit arma pudor.

Tempus adest, committe ratis: ego temporis auctor

ducam laurigera Iulia rostra manu."

dixerat, et pharetrae pondus consumit in arcus:

proxima post arcus Caesaris hasta fuit.

Vincit Roma fide Phoebi: dat femina poenas:

sceptra per Ionias fracta uehuntur aquas.

At pater Idalio miratur Caesar ab astro:

"Tu deus; est nostri sanguinis ista fides."

Prosequitur cantu Triton omnesque marinae

plauserunt circa libera signa deae.

Illa petit Nilum cumba male nixa fugaci,

hoc unum, iusso non moritura die.

Di melius! quantus mulier foret una triumphus,

ductus erat per quas ante Iugurtha uias!

Actius hinc traxit Phoebus monumenta, quod eius

una decem uicit missa sagitta ratis.

Bella satis cecini: citharam iam poscit Apollo

uictor et ad placidos exuit arma choros.

Candida nunc molli subeant conuiuia luco,

blanditiaeque fluant per mea colla rosae,

uinaque fundantur prelis elisa Falernis,

perque lauet nostras spica Cilissa comas.

Ingenium positis irritet Musa poëtis:

Bacche, soles Phoebo fertilis esse tuo.

Ille paludosos memoret seruire Sycambros,

Cepheam hic Meroën fuscaque regna canat;

hic referat sero confessum foedere Parthum:

"Reddat signa Remi, mox dabit ipse sua:

siue aliquid pharetris Augustus parcet Eois,

differat in pueros ista tropaea suos.

Gaude, Crasse, nigras si quid sapis inter harenas:

ire per Euphraten ad tua busta licet."

sic noctem patera, sic ducam carmine, donec

iniciat radios in mea uina dies.

7

Sunt aliquid Manes: letum non omnia finit,

luridaque euictos effugit umbra rogos.

Cynthia namque meo uisa est incumbere fulcro,

murmur ad extremae nuper humata uiae,

cum mihi somnus ab exsequiis penderet amoris

et quererer lecti frigida regna mei.

Eosdem habuit secum quibus est elata capillos,

eosdem oculos: lateri uestis adusta fuit,

et solitum digito beryllon adederat ignis,

summaque Lethaeus triuerat ora liquor.

Spirantisque animos et uocem misit: at illi

pollicibus fragiles increpuere manus:

"Perfide nec cuiquam melior sperande puellae,

in te iam uires somnus habere potest?

iamne tibi exciderant uigilacis furta Suburae

et mea nocturnis trita fenestra dolis,

per quam demisso quotiens tibi fune pependi,

alterna ueniens in tua colla manu?

saepe Venus triuio commissa est, pectore mixto

fecerunt tepidas pallia nostra uias.

Foederis heu taciti, cuius fallacia uerba

non audituri diripuere Noti!

at mihi non oculos quisquam inclamauit euntis:

unum impetrassem te reuocante diem:

nec crepuit fissa me propter harundine custos,

laesit et obiectum tegula curta caput.

Denique quis nostro curuum te funere uidit,

atram quis lacrimis incaluisse togam?

si piguit portas ultra procedere, at illuc

iussisses lectum lentius ire meum.

Cur uentos non ipse rogis, ingrate, petisti?

cur nardo flammae non oluere meae?

hoc etiam graue erat, nulla mercede hyacinthos

inicere et fracto busta piare cado.

Lygdamus uratur - candescat lamina uernae

sensi ego, cum insidiis pallida uina bibi. -

Aut Nomas - arcanas tollat uersuta saliuas;

dicet damnatas ignea testa manus.

Quae modo per uilis inspecta est publica noctes,

haec nunc aurata cyclade signat humum;

et grauiora rependit iniquis pensa quasillis,

garrula de facie si qua locuta mea est;

nostraque quod Petale tulit ad monumenta coronas,

codicis immundi uincula sentit anus;

caeditur et Lalage tortis suspensa capillis,

per nomen quoniam est ausa rogare meum.

Te patiente meae conflauit imaginis aurum,

ardente e nostro dotem habitura rogo.

Non tamen insector, quamuis mereare, Properti:

longa mea in libris regna fuere tuis.

Iuro ego Fatorum nulli reuolubile carmen,

tergeminusque canis sic mihi molle sonet,

me seruasse fidem. Si fallo, uipera nostris

sibilet in tumulis et super ossa cubet.

nam gemina est sedes turpem sortita per amnem,

turbaque diuersa remigat omnis aqua.

Vna Clytaemestrae stuprum uel adultera Cressae

portat mentitae lignea monstra bouis.

Ecce coronato pars altera rapta phaselo,

mulcet ubi Elysias aura beata rosas,

qua numerosa fides quaque aera rotunda Cybebes

mitratisque sonant Lydia plectra choris.

Andromedeque et Hypermestre sine fraude maritae

narrant historiae tempora nota suae:

haec sua maternis queritur liuere catenis

bracchia nec meritas frigida saxa manus;

narrat Hypermestre magnum ausas esse sorores,

in scelus hoc animum non ualuisse suum.

Sic mortis lacrimis uitae sanamus amores:

celo ego perfidiae crimina multa tuae.

Sed tibi nunc mandata damus, si forte moueris,

si te non totum Chloridos herba tenet:

nutrix in tremulis ne quid desideret annis

Parthenie: potuit, nec tibi auara fuit.

Deliciaeque meae Latris, cui nomen ab usu est,

ne speculum dominae porrigat illa nouae.

Et quoscumque meo fecisti nomine uersus,

ure mihi: laudes desine habere meas!

pone hederam tumulo, mihi quae praegnante corymbo

mollia contortis alliget ossa comis.

Ramosis Anio qua pomifer incubat aruis,

et numquam Herculeo numine pallet ebur,

hic carmen media dignum me scribe columna,

sed breue, quod currens uector ab urbe legat:

Hic Tiburtina iacet aurea Cynthia terra:

accessit ripae laus, Aniene, tuae.

Nec tu sperne piis uenientia somnia portis:

cum pia uenerunt somnia, pondus habent.

Nocte uagae ferimur, nox clausas liberat umbras,

errat et abiecta Cerberus ipse sera.

Luce iubent leges Lethaea ad stagna reuerti:

nos uehimur, uectum nauta recenset onus.

Nunc te possideant aliae: mox sola tenebo:

mecum eris et mixtis ossibus ossa teram."

Haec postquam querula mecum sub lite peregit,

inter complexus excidit umbra meos.

8

Disce quid Esquilias hac nocte fugarit aquosas,

cum uicina nouis turba cucurrit agris.

Lanuuium annosi uetus est tutela draconis,

hic ubi tam rarae non perit hora morae,

qua sacer abripitur caeco descensus hiatu,

qua penetrat uirgo (tale iter omne caue!)

ieiuni serpentis honos, cum pabula poscit

annua et ex ima sibila torquet humo.

Talia demissae pallent ad sacra puellae,

cum temere anguino creditur ore manus.

Ille sibi admotas a uirgine corripit escas:

uirginis in palmis ipsa canistra tremunt.

Si fuerint castae, redeunt in colla parentum,

clamantque agricolae: "Fertilis annus erit."

Huc mea detonsis auecta est Cynthia mannis:

causa fuit Iuno, sed mage causa Venus.

Appia, dic quaeso, quantum te teste triumphum

egerit effusis per tua saxa rotis,

turpis in arcana sonuit cum rixa taberna,

si sine me, famae non sine labe meae!

spectaclum ipsa sedens primo temone pependit,

ausa per impuros frena mouere locos.

Serica nam taceo uulsi carpenta nepotis

atque armillatos colla Molossa canis,

qui dabit immundae uenalia fata saginae,

uincet ubi erasas barba pudenda genas.

Cum fieret nostro totiens iniuria lecto,

mutato uolui castra mouere toro.

Phyllis Auentinae quaedam est uicina Dianae,

sobria grata parum: cum bibit, omne decet.

Altera Tarpeios est inter Teia lucos,

candida, sed potae non satis unus erit.

His ego constitui noctem lenire uocatis

et Venere ignota furta nouare mea.

Vnus erat tribus in secreta lectulus herba.

Quaeris concubitus? inter utramque fui.

Lygdamus ad cyathos, uitrique aestiua supellex

et Methymnaei Graeca saliua meri.

Nile, tuus tibicen erat, crotalistria †phillis†,

et facilis spargi munda sine arte rosa;

Magnus et ipse suos breuiter concretus in artus

iactabat truncas ad caua buxa manus.

Sed neque suppletis constabat flamma lucernis,

reccidit inque suos mensa supina pedes.

Me quoque per talos Venerem quaerente secundos

semper damnosi subsiluere canes.

Cantabant surdo, nudabant pectora caeco:

Lanuuii ad portas, ei mihi, totus eram.

Cum subito rauci sonuerunt cardine postes

et leuia ad primos murmura facta Laris;

nec mora, cum totas resupinat Cynthia ualuas,

non operosa comis, sed furibunda decens.

Pocula mi digitos inter cecidere remissos,

palluerantque ipso labra soluta mero.

Fulminat illa oculis et quantum femina saeuit,

spectaclum capta nec minus urbe fuit.

Phyllidos iratos in uultum conicit unguis:

territa uicinas Teia clamat aquas.

Lumina sopitos turbant elata Quiritis,

omnis et insana semita nocte sonat.

Illas direptisque comis tunicisque solutis

excipit obscurae prima taberna uiae.

Cynthia gaudet in exuuiis uictrixque recurrit

et mea peruersa sauciat ora manu,

imponitque notam collo morsuque cruentat,

praecipueque oculos, qui meruere, ferit.

Atque ubi iam nostris lassauit bracchia plagis,

Lygdamus ad plutei fulcra sinistra latens

eruitur, geniumque meum protractus adorat.

Lygdame, nil potui: tecum ego captus eram.

Supplicibus palmis tum demum ad foedera ueni,

cum uix tangendos praebuit illa pedes,

atque ait: "Admissae si uis me ignoscere culpae,

accipe, quae nostrae formula legis erit.

Tu neque Pompeia spatiabere cultus in umbra,

nec cum lasciuum sternet harena Forum.

Colla caue inflectas ad summum obliqua theatrum,

aut lectica tuae se det aperta morae.

Lygdamus in primis, omnis mihi causa querelae,

ueneat et pedibus uincula bina trahat."

Indixit leges; respondi ego: "Legibus utar."

Riserat imperio facta superba dato.

Dein, quemcumque locum externae tetigere puellae,

suffiit, at pura limina tergit aqua,

imperat et totas iterum mutare lacernas,

terque meum tetigit sulpuris igne caput.

Atque ita mutato per singula pallia lecto

respondi, et toto soluimus arma toro.

9

Amphitryoniades qua tempestate iuuencos

egerat a stabulis, o Erythea, tuis,

uenit ad inuictos pecorosa Palatia montis,

et statuit fessos, fessus et ipse, boues,

qua Velabra suo stagnabant flumine quaque

nauta per urbanas uelificabat aquas.

Sed non infido manserunt hospite Caco

incolumis: furto polluit ille Iouem.

Incola Cacus erat, metuendo raptor ab antro,

per tria partitos qui dabat ora sonos.

Hic, ne certa forent manifestae signa rapinae,

auersos cauda traxit in antra boues;

nec sine teste deo: furem sonuere iuuenci,

furis et implacidas diruit ira fores.

Maenalio iacuit pulsus tria tempora ramo

Cacus, et Alcides sic ait: "Ite boues,

Herculis ite boues, nostrae labor ultime clauae,

bis mihi quaesitae, bis mea praeda, boues,

aruaque mugitu sancite Bouaria longo:

nobile erit Romae pascua uestra Forum."

Dixerat, et sicco torquet sitis ora palato,

terraque non ullas feta ministrat aquas.

Sed procul inclusas audit ridere puellas,

lucus ubi umbroso fecerat orbe nemus,

femineae loca clausa deae fontisque piandos,

impune et nullis sacra retecta uiris.

Deuia puniceae uelabant limina uittae,

putris odorato luxerat igne casa,

populus et longis ornabat frondibus aedem,

multaque cantantis umbra tegebat auis.

Huc ruit in siccam congesta puluere barbam

et iacit ante fores uerba minora deo:

"Vos precor, o luci sacro quae luditis antro,

pandite defessis hospita fana uiris.

Fontis egens erro circaque sonantia lymphis,

et caua succepto flumine palma sat est.

Audistisne aliquem, tergo qui sustulit orbem?

ille ego sum: Alciden terra recepta uocat.

Quis facta Herculeae non audit fortia clauae

et numquam ad uastas irrita tela feras,

atque uni Stygias homini luxisse tenebras?

[accipit haec fesso uix mihi terra patet]

angulus hic mundi nunc me mea fata trahentem

accipit: haec fesso uix mihi terra patet.

Quodsi Iunoni sacrum faceretis amarae,

non clausisset aquas ipsa nouerca suas.

Sin aliquem uultusque meus saetaeque leonis

terrent et Libyco sole perusta coma,

idem ego Sidonia feci seruilia palla

officia et Lydo pensa diurna colo,

mollis et hirsutum cepit mihi fascia pectus

et manibus duris apta puella fui."

talibus Alcides; at talibus alma sacerdos,

puniceo canas stamine uincta comas:

"Parce oculis, hospes, lucoque abscede uerendo;

cede agedum et tuta limina linque fuga.

Interdicta uiris metuenda lege piatur

quae se summota uindicat ara casa.

Magno Tiresias aspexit Pallada uates,

fortia dum posita Gorgone membra lauat.

Di tibi dent alios fontis: haec lympha puellis

auia secreti limitis una fluit."

Sic anus: ille umeris postis concussit opacos,

nec tulit iratam ianua clausa sitim.

At postquam exhausto iam flumine uicerat aestum,

ponit uix siccis tristia iura labris:

"Maxima quae gregibus deuota est Ara repertis,

ara per has" inquit "maxima facta manus,

haec nullis umquam pateat ueneranda puellis,

Herculis aeternum ne sit inulta sitis."

Hunc, quoniam manibus purgatum sanxerat orbem,

sic Sancum Tatiae composuere Cures.

Sance pater salue, cui iam fauet aspera Iuno:

Sance, uelis libro dexter inesse meo.

10

Nunc Iouis incipiam causas aperire Feretri

armaque de ducibus trina recepta tribus.

Magnum iter ascendo, sed dat mihi gloria uires:

non iuuat e facili lecta corona iugo.

Imbuis exemplum primae tu, Romule, palmae

huius, et exuuio plenus ab hoste redis,

tempore quo portas Caeninum Acrona petentem

uictor in euersum cuspide fundis equum.

Acron Herculeus Caenina ductor ab arce,

Roma, tuis quondam finibus horror erat!

hic spolia ex umeris ausus sperare Quirini

ipse dedit, sed non sanguine sicca suo.

Hunc uidet ante cauas librantem spicula turris

Romulus et uotis occupat ante ratis:

"Iuppiter, haec hodie tibi uictima corruet Acron."

uouerat, et spolium corruit ille Ioui.

Vrbis uirtutisque parens sic uincere sueuit,

qui tulit a parco frigida castra lare.

Idem eques et frenis, idem fuit aptus aratris,

et galea hirsuta compta lupina iuba.

Picta neque inducto fulgebat parma pyropo:

praebebant caesi baltea lenta boues.

Cossus at insequitur Veientis caede Tolumni,

uincere cum Veios posse laboris erat,

necdum ultra Tiberim belli sonus, ultima praeda

Nomentum et captae iugera terna Corae.

Heu Vei ueteres! et uos tum regna fuistis

et uestro posita est aurea sella foro:

nunc intra muros pastoris bucina lenti

cantat, et in uestris ossibus arua metunt.

Forte super portae dux Veiens astitit arcem

colloquiumque sua fretus ab urbe dedit:

dumque aries murum cornu pulsabat aeno,

uinea qua ductum longa tegebat opus,

Cossus ait: "Forti melius concurrere campo."

Nec mora fit, plano sistit uterque gradum.

Di Latias iuuere manus, desecta Tolumni

ceruix Romanos sanguine lauit equos.

Claudius at Rheno traiectos arcuit hostis,

Belgica cui uasti parma relata ducis:

Virdomari; genus hic Rheno iactabat ab ipso,

mobilis e rectis fundere gaesa rotis.

Illi uirgatis iaculanti ante agmina bracis

torquis ab incisa decidit unca gula.

Nunc spolia in templo tria condita: causa Feretri,

omine quod certo dux ferit ense ducem;

seu quia uicta suis umeris haec arma ferebant,

hinc Feretri dicta est ara superba Iouis.

11

Desine, Paulle, meum lacrimis urgere sepulcrum:

panditur ad nullas ianua nigra preces;

cum semel infernas intrarunt funera leges,

non exorato stant adamante uiae.

Te licet orantem fuscae deus audiat aulae:

nempe tuas lacrimas litora surda bibent.

Vota mouent superos: ubi portitor aera recepit,

obserat herbosos lurida porta rogos.

Sic maestae cecinere tubae, cum subdita nostrum

detraheret lecto fax inimica caput.

Quid mihi coniugium Paulli, quid currus auorum

profuit aut famae pignora tanta meae?

non minus immitis habuit Cornelia Parcas:

et sum, quod digitis quinque legatur, onus.

Damnatae noctes et uos, uada lenta, paludes,

et quaecumque meos implicat unda pedes,

immatura licet, tamen huc non noxia ueni:

det Pater hic umbrae mollia iura meae.

Aut si quis posita iudex sedet Aeacus urna,

in mea sortita iudicet ossa pila:

assideant fratres, iuxta et Minoida sellam

Eumenidum intento turba seuera foro.

Sisyphe, mole uaces; taceant Ixionis orbes;

fallax Tantaleus corripiare liquor;

Cerberus et nullas hodie petat improbus umbras,

et iaceat tacita laxa catena sera.

ipsa loquor pro me: si fallo, poena sororum

infelix umeros urgeat urna meos.

Si cui fama fuit per auita tropaea decori,

Afra Numantinos regna loquuntur auos:

altera maternos exaequat turba Libones

et domus est titulis utraque fulta suis.

Mox, ubi iam facibus cessit praetexta maritis,

uinxit et acceptas altera uitta comas,

iungor, Paulle, tuo sic discessura cubili:

in lapide hoc uni nupta fuisse legar.

Testor maiorum cineres tibi, Roma, colendos,

sub quorum titulis, Africa, tunsa iaces,

et Persen proaui simulantem pectus Achilli,

quique tuas proauo fregit Achille domos,

me neque censurae legem mollisse neque ulla

labe mea uestros erubuisse focos.

Non fuit exuuiis tantis Cornelia damnum:

quin et erat magnae pars imitanda domus.

Nec mea mutata est aetas, sine crimine tota est:

uiximus insignes inter utramque facem.

Mi natura dedit leges a sanguine ductas,

nec possis melior iudicis esse metu.

Quaelibet austeras de me ferat urna tabellas:

turpior assessu non erit ulla meo,

uel tu, quae tardam mouisti fune Cybeben,

Claudia, turritae rara ministra deae,

uel cuius cassos cum Vesta reposceret ignis,

exhibuit uiuos carbasus alba focos.

Nec te, dulce caput, mater Scribonia, laesi:

in me mutatum quid nisi fata uelis?

maternis laudor lacrimis urbisque querelis,

defensa et gemitu Caesaris ossa mea.

Ille sua nata dignam uixisse sororem

increpat, et lacrimas uidimus ire deo.

Et tamen emerui generosos uestis honores,

nec mea de sterili facta rapina domo.

Tu, Lepide, et tu, Paulle, meum post fata leuamen,

condita sunt uestro lumina nostra sinu.

Vidimus et fratrem sellam geminasse curulem;

consule quo facto tempore rapta soror.

Filia, tu specimen censurae nata paternae,

fac teneas unum nos imitata uirum.

Et serie fulcite genus: mihi cumba uolenti

soluitur aucturis tot mea fata meis.

Haec est feminei merces extrema triumphi,

laudat ubi emeritum libera fama rogum.

Nunc tibi commendo communia pignora natos:

haec cura et cineri spirat inusta meo.

Fungere maternis uicibus pater: illa meorum

omnis erit collo turba ferenda tuo.

Oscula cum dederis tua flentibus, adice matris:

tota domus coepit nunc onus esse tuum.

Et si quid doliturus eris, sine testibus illis!

cum uenient, siccis oscula falle genis!

sat tibi sint noctes, quas de me, Paulle, fatiges,

somniaque in faciem credita saepe meam:

atque ubi secreto nostra ad simulacra loqueris,

ut responsurae singula uerba iace.

Seu tamen aduersum mutarit ianua lectum,

sederit et nostro cauta nouerca toro,

coniugium, pueri, laudate et ferte paternum:

capta dabit uestris moribus illa manus;

nec matrem laudate nimis: collata priori

uertet in offensas libera uerba suas.

Seu memor ille mea contentus manserit umbra

et tanti cineres duxerit esse meos,

discite uenturam iam nunc sentire senectam,

caelibis ad curas nec uacet ulla uia.

Quod mihi detractum est, uestros accedat ad annos:

prole mea Paullum sic iuuet esse senem.

Et bene habet: numquam mater lugubria sumpsi;

uenit in exsequias tota caterua meas.

Causa perorata est. Flentes me surgite, testes,

dum pretium uitae grata rependit humus.

Moribus et caelum patuit: sim digna merendo,

cuius honoratis ossa uehantur auis.

1

(PROPERTIVS)

"Hōc quōdcūmquĕ vĭdēs, hōspēs, quā māxĭmă Rōma ēst,

āntĕ Phrўgem Aēnēān ‖ cōllĭs ĕt hērbă fŭīt;

ātque ŭbĭ Nāvālī stānt sācră Pălātĭă Phoēbō,

Ēvāndrī prŏfŭgaē ‖ cōncŭbŭērĕ bŏvēs.

Fīctĭlĭbūs crēvērĕ dĕīs haēc aūrĕă tēmplă,

nēc fŭĭt ōpprŏbrĭō ‖ fāctă sĭne ārtĕ căsă;

Tārpēiūsquĕ pătēr nūdā dē rūpĕ tŏnābāt

ēt Tĭbĕrīs nōstrīs ‖ ādvĕnă būbŭs ĕrāt.

Quā grădĭbūs dŏmŭs īstă Rĕmī sē sūstŭlĭt, ōlīm

ūnŭs ĕrāt frātrūm ‖ māxĭmă rēgnă fŏcūs.

Cūrĭă, praētēxtō quaē nūnc nĭtĕt āltă sĕnātū,

pēllītōs hăbŭīt, ‖ rūstĭcă cōrdă, Pătrēs.

Būcĭnă cōgēbāt prīscōs ād vērbă Quĭrītīs:

cēntum īlli īn prātō ‖ saēpĕ sĕnātŭs ĕrāt.

Nēc sĭnŭōsă căvō pēndēbānt vēlă thĕātrō,

pūlpĭtă sōllēmnīs ‖ nōn ŏlŭērĕ crŏcōs.

Nūllī cūră fŭīt ēxtērnōs quaērĕrĕ dīvōs,

cūm trĕmĕrēt pătrĭō ‖ pēndŭlă tūrbă săcrō,

ānnŭăque āccēnsō cĕlĕbrārĕ Părīlĭă faēnō,

quālĭă nūnc cūrtō ‖ lūstră nŏvāntŭr ĕquō.

Vēstă cŏrōnātīs paūpēr gaūdēbăt ăsēllīs,

dūcēbānt mācraē ‖ vīlĭă sācră bŏvēs.

Pārvă săgīnātī lūstrābānt cōmpĭtă pōrcī,

pāstŏr ĕt ād călămōs ‖ ēxtă lĭtābăt ŏvīs.

Vērbĕră pēllītūs saētōsă mŏvēbăt ărātōr,

ūndĕ lĭcēns Făbĭūs ‖ sācră Lŭpērcŭs hăbēt.

Nēc rŭdĭs īnfēstīs mīlēs rădĭābăt ĭn ārmīs:

mīscēbānt ūstā ‖ proēlĭă nūdă sŭdĕ.

Prīmă gălērītūs pŏsŭīt praētōrĭă Lŷcmōn,

māgnăquĕ pārs Tătĭō ‖ rērum ĕrăt īntĕr ŏvīs.

Hīnc Tĭtĭēs Rāmnēsquĕ vĭrī Lŭcĕrēsquĕ Sŏlōnī,

quāttŭŏr hīnc ālbōs ‖ Rōmŭlŭs ēgĭt ĕquōs.

Quīppĕ sŭbūrbānaē pārvā mĭnŭs ūrbĕ Bŏvīllaē

ēt, quī nūnc nūllī, ‖ māxĭmă tūrbă Găbī,

ēt stĕtĭt Ālbă pŏtēns, ālbaē sŭĭs ōmĭnĕ nātă,

āc tĭbĭ Fīdēnās ‖ lōnga ĕrăt īssĕ vĭă.

Nīl pătrĭūm nĭsĭ nōmĕn hăbēt Rōmānŭs ălūmnūs:

sānguĭnĭs āltrīcēm ‖ nōn pŭdĕt ēssĕ lŭpām.

Hūc mĕlĭūs prŏfŭgōs mīsīstī, Troīă, Pĕnātīs;

heū quālī vēcta ēst ‖ Dārdănă pūppĭs ăvĕ!

iām bĕnĕ spōndēbānt tūnc ōmĭnă, quōd nĭhĭl īllām

laēsĕrăt ābiēgnī ‖ vēntĕr ăpērtŭs ĕquī,

cūm pătĕr īn nātī trĕpĭdūs cērvīcĕ pĕpēndīt

ēt vĕrĭta ēst ŭmĕrōs ‖ ūrĕrĕ flāmmă pĭōs.

Tūnc ănĭmī vēnērĕ Dĕcī Brūtīquĕ sĕcūrēs,

vēxĭt ĕt īpsă sŭī ‖ Caēsărĭs ārmă Vĕnūs,

ārmă rĕsūrgēntīs pōrtāns vīctrīcĭă Troīaē.

Fēlīx tērră tŭōs ‖ cēpĭt, Ĭūlĕ, dĕōs,

sī mŏdo Ăvērnālīs trĕmŭlaē cōrtīnă Sĭbŷllaē

dīxīt Āvēntīnō ‖ rŭră piāndă Rĕmō,

aūt sī Pērgămĕaē sērō rătă cārmĭnă vātīs

lōngaēvum ād Prĭămī ‖ vēră fŭērĕ căpūt:

"vērtĭte ĕquūm, Dănăī! mălĕ vīncĭtĭs! Īlĭă tēllūs

vīvĕt ĕt huīc cĭnĕrī ‖ Iūppĭtĕr ārmă dăbīt."

Ōptĭmă nūtrīcūm nōstrīs lŭpă Mārtĭă rēbūs,

quālĭă crēvērūnt ‖ moēnĭă lāctĕ tŭō!

moēnĭă nāmquĕ pĭō cōnēr dīspōnĕrĕ vērsū:

eī mĭhĭ, quōd nōstro ēst ‖ pārvŭs ĭn ōrĕ sŏnūs!

sēd tămĕn ēxĭgŭō quōdcūmque ē pēctŏrĕ rīvī

flūxĕrĭt, hōc pătrĭaē ‖ sērvĭĕt ōmnĕ mĕaē.

Ēnnĭŭs hīrsūtā cīngāt sŭă dīctă Cŏrōnā:

mī fŏlĭa ēx hĕdĕrā ‖ pōrrĭgĕ, Bācchĕ, tŭā,

ūt nōstrīs tŭmĕfāctă sŭpērbĭăt Ūmbrĭă lībrīs,

Ūmbrĭă Rōmānī ‖ pātrĭă Cāllĭmăchī!

scāndēntīs quīsquīs cērnīt dē vāllĭbŭs ārcēs,

īngĕnĭō mūrōs ‖ aēstĭmĕt īllĕ mĕō!

Rōmă, făvē, tĭbĭ sūrgĭt ŏpūs: dătĕ cāndĭdă, cīvēs,

ōmĭna ĕt īncēptīs ‖ dēxtĕră cāntĕt ăvīs!

sācră dĭēsquĕ cănam ēt cōgnōmĭnă prīscă lŏcōrūm:

hās mĕŭs ād mētās ‖ sūdĕt ŏpōrtĕt ĕquūs."

HOROS

"Quō rŭĭs īmprūdēns, văgĕ, dīcĕrĕ fātă, Prŏpērtī?

nōn sūnt ā dēxtrō ‖ cōndĭtă fīlă cŏlō.

Āccērsīs lăcrĭmās cāntāns; āvērsŭs Ăpōllŏ:

pōscĭs ăb īnvītā ‖ vērbă pĭgēndă lўrā.

Cērtă fĕrām cērtīs aūctōrĭbŭs, aūt ĕgŏ vātēs

nēscĭŭs aērātā ‖ sīgnă mŏvērĕ pĭlā.

Mē crĕăt Ārchŷtaē sŭbŏlēs Băbўlōnĭŭs Ōrōps

Hōrŏn, ĕt ā prŏăvō ‖ dūctă Cŏnōnĕ dŏmūs.

Dī mĭhĭ sūnt tēstēs nōn dēgĕnĕrāssĕ prŏpīnquōs,

īnquĕ mĕīs lībrīs ‖ nīl prĭŭs ēssĕ fĭdē.

Nūnc prĕtĭūm fēcērĕ dĕōs ēt fāllĭtŭr aūrō

Iūppĭtĕr. ōblīquaē ‖ sīgna ĭtĕrātă rŏtaē,

fēlīcēsquĕ Iŏvīs stēllās Mārtīsquĕ răpācēs

ēt grăvĕ Sātūrnī ‖ sīdŭs ĭn ōmnĕ căpūt,

quīd mŏvĕānt Pīscēs ănĭmōsăquĕ sīgnă Lĕōnīs,

lōtŭs ĕt Hēspĕrĭā ‖ quīd Căprĭcōrnŭs ăquā

dīcām. "Troīă cădēs, ēt Trōĭcă Rōmă rĕsūrgēs"

ēt mărĭs ēt tērraē ‖ lōngă †sĕpūlcrㆠcănām.

Dīxi ĕgŏ, cūm gĕmĭnōs prōdūcĕrĕt Ārrĭă nātōs

(īllă dăbāt nātīs ‖ ārmă vĕtāntĕ dĕō),

nōn pōsse ād pătrĭōs sŭă pīlă rĕfērrĕ Pĕnātēs:

nēmpĕ mĕām fīrmānt ‖ nūnc dŭŏ būstă fĭdēm.

Quīppĕ Lŭpērcŭs, ĕquī dūm saūcĭă prōtĕgĭt ōră,

heū sĭbĭ prōlāpsō ‖ nōn bĕnĕ cāvĭt ĕquō;

Gāllŭs ăt, īn cāstrīs dūm crēdĭtă sīgnă tŭētūr,

cōncĭdĭt ānte ăquĭlaē ‖ rōstră crŭēntă sŭaē:

fātālēs pŭĕrī, dŭŏ fūnĕră mātrĭs ăvāraē!

vēră, sĕd īnvītō, ‖ cōntĭgĭt īstă fĭdēs.

Īdem ĕgŏ, cūm Cĭnăraē trăhĕrēt Lūcīnă dŏlōrēs

ēt făcĕrēnt ŭtĕrī ‖ pōndĕră lēntă mŏrām,

"Iūnōnīs făcĭtō vōtum īmpētrābĭlĕ" dīxī:

īllă părīt: lībrīs ‖ ēst dătă pālmă mĕīs!

hōc nĕque hărēnōsūm Lĭbўaē Iŏvĭs ēxplĭcăt āntrūm,

aūt sĭbĭ cōmmīssōs ‖ fībră lŏcūtă dĕōs,

aūt sī quīs mōtās cōrnīcīs sēnsĕrĭt ālās,

ūmbrăvĕ quaē măgĭcīs ‖ mōrtŭă prōdĭt ăquīs:

āspĭcĭēndă vĭa ēst caēlī vērūsquĕ pĕr āstră

trāmĕs, ĕt āb zōnīs ‖ quīnquĕ pĕtēndă fĭdēs.

Ēxēmplūm grăve ĕrīt Cālchās: nāmque Aūlĭdĕ sōlvīt

īllĕ bĕne haērēntīs ‖ ād pĭă sāxă rătīs;

īdem Ăgămēmnŏnĭaē fērrūm cērvīcĕ pŭēllaē

tīnxĭt, ĕt Ātrīdēs ‖ vēlă crŭēntă dĕdīt.

Nēc rĕdĭērĕ tămēn Dănăī: tū dīrŭtă flētūm

sūpprĭme ĕt Eūbŏĭcōs ‖ rēspĭcĕ, Troīă, sĭnūs!

Naūplĭŭs ūltōrēs sūb nōctēm pōrrĭgĭt īgnīs

ēt nătăt ēxŭvĭīs ‖ Graēcĭă prēssă sŭīs.

Vīctŏr Ŏīlĭădē, răpĕ nūnc ēt dīlĭgĕ vātēm,

quām vĕtăt āvēllī ‖ vēstĕ Mĭnērvă sŭā!

hāctĕnŭs hīstŏrĭaē! nūnc ād tŭă dēvĕhăr āstră;

īncĭpĕ tū lăcrĭmīs ‖ aēquŭs ădēssĕ nŏvīs.

Ūmbrĭă tē nōtīs āntīquă Pĕnātĭbŭs ēdīt

(mēntĭŏr? ān pătrĭaē ‖ tāngĭtŭr ōră tŭaē?)

quā nĕbŭlōsă căvō rōrāt Mēvānĭă cāmpō,

ēt lăcŭs aēstīvīs ‖ īntĕpĕt Ūmbĕr ăquīs,

scāndēntīsque Ăsĭsī cōnsūrgīt vērtĭcĕ mūrūs,

mūrŭs ăb īngĕnĭō ‖ nōtĭŏr īllĕ tŭō.

Ōssăquĕ lēgīstī nōn īlla aētātĕ lĕgēndă

pātrĭs ĕt īn tĕnŭīs ‖ cōgĕrĭs īpsĕ lărēs:

nām tŭă cūm mūltī vērsārēnt rūră iŭvēncī,

ābstŭlĭt ēxcūltās ‖ pērtĭcă trīstĭs ŏpēs.

Mōx ŭbĭ būllă rŭdī dīmīssa ēst aūrĕă cōllō,

mātrĭs ĕt āntĕ dĕōs ‖ lībĕră sūmptă tŏgă,

tūm tĭbĭ paūcă sŭō dē cārmĭnĕ dīctăt Ăpōllŏ

ēt vĕtăt īnsānō ‖ vērbă tŏnārĕ Fŏrō.

Āt tū fīnge ĕlĕgōs, fāllāx ŏpŭs (haēc tŭă cāstră!),

scrībăt ŭt ēxēmplō ‖ cētĕră tūrbă tŭō.

Mīlĭtĭām Vĕnĕrīs blāndīs pătĭērĕ sŭb ārmīs

ēt Vĕnĕrīs pŭĕrīs ‖ ūtĭlĭs hōstĭs ĕrīs.

Nām tĭbĭ vīctrīcēs quāscūmquĕ lăbōrĕ părāstī,

ēlūdīt pālmās ‖ ūnă pŭēllă tŭās:

ēt bĕnĕ cūm fīxūm mēntō dīscūssĕrĭs ūncūm,

nīl ĕrĭt hōc: rōstrō ‖ tē prĕmĕt ānsă tŭō.

Īllĭŭs ārbĭtrĭō nōctēm lūcēmquĕ vĭdēbīs,

gūttă quŏque ēx ŏcŭlīs ‖ nōn nĭsĭ iūssă cădēt.

Nēc mīlle ēxcŭbĭaē nēc tē sīgnātă iŭvābūnt

līmĭnă: pērsuāsaē ‖ fāllĕrĕ rīmă săt ēst.

Nūnc tŭă vēl mĕdĭīs pūppīs lūctētŭr ĭn ūndīs,

vēl lĭcĕt ārmātīs ‖ hōstĭs ĭnērmĭs ĕās,

vēl trĕmĕfāctă căvō tēllūs dīdūcăt hĭātūm:

ōctĭpĕdīs Cāncrī ‖ tērgă sĭnīstră tĭmē!"

2

Quīd mīrārĕ mĕās tŏt ĭn ūnō cōrpŏrĕ fōrmās?

āccĭpĕ Vērtūmnī ‖ sīgnă pătērnă dĕī.

Tūscŭs ĕgō Tūscīs ŏrĭōr, nēc paēnĭtĕt īntēr

proēlĭă Vōlsĭnĭōs ‖ dēsĕrŭīssĕ fŏcōs.

Haēc mĕă tūrbă iŭvāt, nēc tēmplō laētŏr ĕbūrnō:

Rōmānūm sătĭs ēst ‖ pōssĕ vĭdērĕ Fŏrūm.

Hāc quōndām Tĭbĕrīnŭs ĭtēr făcĭēbăt, ĕt āiūnt

rēmōrum aūdītōs ‖ pēr vădă pūlsă sŏnōs:

āt pōstquam īllĕ sŭīs tāntūm cōncēssĭt ălūmnīs,

Vērtūmnūs vērsō ‖ dīcŏr ăb āmnĕ dĕūs.

Seū, quĭă vērtēntīs frūctūm praēcēpĭmŭs ānnī,

Vērtūmnī rūrsūs ‖ crēdĭs ĭd ēssĕ săcrūm.

Prīmă mĭhī vărĭāt līvēntĭbŭs ūvă răcēmīs

ēt cŏmă lāctēntī ‖ spīcĕă frūgĕ tŭmēt;

hīc dūlcīs cĕrăsōs, hīc aūtūmnālĭă prūnă

cērnĭs ĕt aēstīvō ‖ mōră rŭbērĕ dĭē;

īnsĭtŏr hīc sōlvīt pōmōsā vōtă cŏrōnā,

cūm pĭrŭs īnvītō ‖ stīpĭtĕ mālă tŭlīt.

Mēndāx fāmă, nŏcēs: ălĭūs mĭhĭ nōmĭnĭs īndēx:

dē sē nārrāntī ‖ tū mŏdŏ crēdĕ dĕō!

ōppōrtūnă mĕa ēst cūnctīs nātūră fĭgūrīs:

īn quāmcūmquĕ vŏlēs ‖ vērtĕ, dĕcōrŭs ĕrō.

Īndŭĕ mē Cōīs, fīām nōn dūră pŭēllă:

mēquĕ vĭrūm sūmptā ‖ quīs nĕgĕt ēssĕ tŏgā?

dā fālcem ēt tōrtō frōntēm mĭhĭ cōmprĭmĕ faēnō:

iūrābīs nōstrā ‖ grāmĭnă sēctă mănū.

Ārmă tŭlī quōndam ēt, mĕmĭnī, laūdābăr ĭn īllīs:

cōrbĭs ĭn īmpŏsĭtō ‖ pōndĕrĕ mēssŏr ĕrām.

Sōbrĭŭs ād lītēs: āt cum ēst īmpōstă cŏrōnă,

clāmābīs căpĭtī ‖ vīnă sŭbīssĕ mĕō.

Cīngĕ căpūt mītrā, spĕcĭēm fūrābŏr Ĭācchī;

fūrābōr Phoēbī, ‖ sī mŏdŏ plēctră dăbīs.

Cāssĭbŭs īmpŏsĭtīs vēnōr: sĕd hărūndĭnĕ sūmptā

faūtōr plūmōsō ‖ sūm dĕŭs aūcŭpĭō.

Ēst ĕtĭam aūrīgaē spĕcĭēs Vērtūmnŭs ĕt ēiūs

trāĭcĭt āltērnō ‖ quī lĕvĕ pōndŭs ĕquō.

Sūppĕtăt hīc, pīscīs călămō praēdābŏr ĕt ībō

mūndūs dēmīssīs ‖ īnstĭtŏr īn tŭnĭcīs.

Pāstōr me ād băcŭlūm pōssūm cūrvārĕ vĕl īdēm

sīrpĭcŭlīs mĕdĭō ‖ pūlvĕrĕ fērrĕ rŏsām.

Nām quĭd ĕgo ādĭcĭām, dē quō mĭhĭ māxĭmă fāma ēst,

hōrtōrum īn mănĭbūs ‖ dōnă prŏbātă mĕīs?

caērŭlĕūs cŭcŭmīs tŭmĭdōquĕ cŭcūrbĭtă vēntrĕ

mē nŏtăt ēt iūncō ‖ brāssĭcă vīnctă lĕvī;

nēc flōs ūllŭs hĭāt prātīs, quīn īllĕ dĕcēntēr

īmpŏsĭtūs frōntī ‖ lānguĕăt āntĕ mĕaē.

Āt mĭhĭ, quōd fōrmās ūnūs vērtēbăr ĭn ōmnīs,

nōmĕn ăb ēvēntū ‖ pātrĭă līnguă dĕdīt;

ēt tū, Rōmă, mĕīs trĭbŭīstī praēmĭă Tūscīs

(ūnde hŏdĭē Vīcūs ‖ nōmĭnă Tūscŭs hăbēt),

tēmpŏrĕ quō sŏcĭīs vēnīt Lўcŏmēdĭŭs ārmīs

ātquĕ Săbīnă fĕrī ‖ cōntŭdĭt ārmă Tătī.

Vīdi ĕgŏ lābēntīs ăcĭēs ēt tēlă cădūcă,

ātque hōstīs tūrpī ‖ tērgă dĕdīssĕ fŭgaē.

Sēd făcĭās, dīvūm Sătŏr, ūt Rōmānă pĕr aēvūm

trānsĕăt āntĕ mĕōs ‖ tūrbă tŏgātă pĕdēs.

Sēx sŭpĕrānt vērsūs: tē, qui ād vădĭmōnĭă cūrrīs,

nōn mŏrŏr: haēc spătĭīs ‖ ūltĭmă crētă mĕīs.

Stīpĕs ăcērnŭs ĕrām, prŏpĕrāntī fālcĕ dŏlātūs,

āntĕ Nŭmām grātā ‖ paūpĕr ĭn ūrbĕ dĕūs.

Āt tĭbĭ, Māmūrrī, fōrmaē caēlātŏr ăēnaē,

tēllūs ārtĭfĭcēs ‖ nē tĕrăt Ōscă mănūs,

quī mē tām dŏcĭlīs pŏtŭīstī fūndĕre ĭn ūsūs.

Ūnum ŏpŭs ēst, ŏpĕrī ‖ nōn dătŭr ūnŭs hŏnōs.

3

Haēc Ărĕthūsă sŭō mīttīt māndātă Lўcōtaē,

cūm tŏtĭēns ābsīs, ‖ sī pŏtĕs ēssĕ mĕūs.

Sī quă tămēn tĭbĭ lēctūrō pārs ōblĭtă dērīt,

haēc ĕrĭt ē lăcrĭmīs ‖ fāctă lĭtūră mĕīs:

aūt sī qua īncērtō fāllēt tē līttĕră trāctū,

sīgnă mĕaē dēxtraē ‖ iām mŏrĭēntĭs ĕrūnt.

Tē mŏdŏ vīdērūnt ĭtĕrātōs Bāctră pĕr ōrtūs,

tē mŏdŏ mūnītō ‖ Neūrĭcŭs hōstĭs ĕquō,

hībērnīquĕ Gĕtaē pīctōquĕ Brĭtānnĭă cūrrū

ūstŭs ĕt Ēōā ‖ dēcŏlŏr Īndŭs ăquā.

Haēcnĕ mărītă fĭdēs ēt †pārcē | āvĭㆠnōctēs,

cūm rŭdĭs ūrgēntī ‖ brācchĭă vīctă dĕdī?

quaē mĭhĭ dēdūctaē fāx ōmēn praētŭlĭt, īllă

trāxĭt ăb ēvērsō ‖ lūmĭnă nīgră rŏgō;

ēt Stўgĭō sūm spārsă lăcū, nēc rēctă căpīllīs

vīttă dăta ēst: nūpsī ‖ nōn cŏmĭtāntĕ dĕō.

Ōmnĭbŭs heū pōrtīs pēndēnt mĕă nōxĭă vōtă:

tēxĭtŭr haēc cāstrīs ‖ quārtă lăcērnă tŭīs.

Ōccĭdăt, īmmĕrĭtā quī cārpsĭt ăb ārbŏrĕ vāllūm

ēt strūxīt quĕrŭlās ‖ raūcă pĕr ōssă tŭbās,

dīgnĭŏr ōblīquō fūnēm quī tōrquĕăt Ōcnō,

aētērnūsquĕ tŭām ‖ pāscăt, ăsēllĕ, fămēm!

dīc mĭhĭ, nūm tĕnĕrōs ūrīt lōrīcă lăcērtōs?

nūm grăvĭs īmbēllīs ‖ āttĕrĭt hāstă mănūs?

haēc nŏcĕānt pŏtĭūs, quām dēntĭbŭs ūllă pŭēllă

dēt mĭhĭ plōrāndās ‖ pēr tŭă cōllă nŏtās!

dīcĕrĭs ēt măcĭē vūltūm tĕnŭāssĕ: sĕd ōptō

ē dēsīdĕrĭō ‖ sīt cŏlŏr īstĕ mĕō.

Āt mĭhĭ cūm nōctēs īndūxīt vēspĕr ămārās,

sī quă rĕlīctă iăcēnt, ‖ ōscŭlŏr ārmă tŭă;

tūm quĕrŏr īn tōtō nōn sīdĕrĕ pāllĭă lēctō,

lūcĭs ĕt aūctōrēs ‖ nōn dărĕ cārmĕn ăvīs.

Nōctĭbŭs hībērnīs cāstrēnsĭă pēnsă lăbōrō

ēt Tўrĭa īn glădĭōs ‖ vēllĕră sēctă sŭōs;

ēt dīscō, quā pārtĕ flŭāt vīncēndŭs Ărāxēs,

quōt sĭne ăquā Pārthūs ‖ mīlĭă cūrrăt ĕquūs;

cōgŏr ĕt ē tăbŭlā pīctōs ēdīscĕrĕ mūndōs,

quālĭs ĕt haēc dōctī ‖ sīt pŏsĭtūră dĕī,

quaē tēllūs sīt lēntă gĕlū, quaē pūtrĭs ăb aēstū,

vēntŭs ĭn Ītălĭām ‖ quī bĕnĕ vēlă fĕrāt.

Āssĭdĕt ūnă sŏrōr, cūrīs ēt pāllĭdă nūtrīx

pēiĕrăt hībērnī ‖ tēmpŏrĭs ēssĕ mŏrās.

Fēlīx Hīppŏlўtē! nūdā tŭlĭt ārmă păpīllā

ēt tēxīt gălĕā ‖ bārbără mōllĕ căpūt.

Rōmānīs ŭtĭnām pătŭīssēnt cāstră pŭēllīs!

ēssēm mīlĭtĭaē ‖ sārcĭnă fīdă tŭaē,

nēc mē tārdārēnt Scўthĭaē iŭgă, cūm Pătĕr āltās

ācrĭtĕr īn glăcĭēm ‖ frīgŏrĕ nēctĭt ăquās.

Ōmnĭs ămōr māgnūs, sĕd ăpērto īn cōniŭgĕ māiōr:

hānc Vĕnŭs, ūt vīvāt, ‖ vēntĭlăt īpsă făcēm.

Nām mĭhĭ quō Poēnīs nūnc pūrpŭră fūlgĕăt ōstrīs

crŷstāllūsquĕ mĕās ‖ ōrnĕt ăquōsă mănūs?

ōmnĭă sūrdă tăcēnt, rārīsque āssuētă kălēndīs

vīx ăpĕrīt claūsōs ‖ ūnă pŭēllă Lărēs.

Craūgĭdŏs ēt cătŭlaē vōx ēst mĭhĭ grātă quĕrēntīs:

īllă tŭī pārtēm ‖ vīndĭcăt ūnă tŏrō.

Flōrĕ săcēllă tĕgō, vērbēnīs cōmpĭtă vēlō

ēt crĕpăt ād vĕtĕrēs ‖ hērbă Săbīnă fŏcōs.

Sīve īn fīnĭtĭmō gĕmŭīt stāns nōctŭă tīgnō,

seū vŏlŭīt tāngī ‖ pārcă lŭcērnă mĕrō,

īllă dĭēs hōrnīs caēdēm dēnūntĭăt āgnīs,

sūccīnctīquĕ călēnt ‖ ād nŏvă lūcră pŏpaē.

Nē, prĕcŏr, āscēnsīs tāntī sīt glōrĭă Bāctrīs

rāptăve ŏdōrātō ‖ cārbăsă līnă dŭcī,

plūmbĕă cūm tōrtaē spārgūntūr pōndĕră fūndaē,

sūbdŏlŭs ēt vērsīs ‖ īncrĕpăt ārcŭs ĕquīs!

sēd (tŭă sīc dŏmĭtīs Pārthaē tēllūrĭs ălūmnīs

pūră trĭūmphāntīs ‖ hāstă sĕquātŭr ĕquōs)

īncōrrūptă mĕī cōnsērvā foēdĕră lēctī!

hāc ĕgŏ tē sōlā ‖ lēgĕ rĕdīssĕ vĕlīm:

ārmăquĕ cūm tŭlĕrō pōrtaē vōtīvă Căpēnaē,

sūbscrībām "sālvō ‖ grātă pŭēllă vĭrō".

4

Tārpēiūm nĕmŭs ēt Tārpēiaē tūrpĕ sĕpūlcrūm

fābŏr ĕt āntīquī ‖ līmĭnă cāptă Iŏvīs.

Lūcŭs ĕrāt fēlīx hĕdĕrōsō cōndĭtŭs āntrō,

mūltăquĕ nātīvīs ‖ ōbstrĕpĭt ārbŏr ăquīs,

Sīlvānī rāmōsă dŏmūs, quō dūlcĭs ăb aēstū

fīstŭlă pōtūrās ‖ īrĕ iŭbēbăt ŏvīs.

Hūnc Tătĭūs fōntēm vāllō praēcīngĭt ăcērnō,

fīdăquĕ sūggēstā ‖ cāstră cŏrōnăt hŭmō.

(Quīd tūm Rōmă fŭīt, tŭbĭcēn vīcīnă Cŭrētīs

cūm quătĕrēt lēntō ‖ mūrmŭrĕ sāxă Iŏvīs,

ātque ŭbĭ nūnc tērrīs dīcūntūr iūră sŭbāctīs,

stābānt Rōmānō ‖ pīlă Săbīnă Fŏrō?

mūrŭs ĕrānt mōntēs: ŭbĭ nūnc ēst Cūrĭă, saēptă,

bēllĭcŭs ēx īllō ‖ fōntĕ bĭbēbăt ĕquūs).

Hīnc Tārpēiă dĕaē fōntēm lībāvĭt: ăt īllī

ūrgēbāt mĕdĭūm ‖ fīctĭlĭs ūrnă căpūt.

Ēt sătĭs ūnă mălaē pŏtŭīt mōrs ēssĕ pŭēllaē,

quaē vŏlŭīt flāmmās ‖ fāllĕrĕ, Vēstă, tŭās?

vīdĭt hărēnōsīs Tătĭūm prōlūdĕrĕ cāmpīs

pīctăquĕ pēr flāvās ‖ ārmă lĕvārĕ iŭbās:

ōbstŭpŭīt rēgīs făcĭe ēt rēgālĭbŭs ārmīs,

īntērque ōblītās ‖ ēxcĭdĭt ūrnă mănūs.

Saēpe īlla īmmĕrĭtaē caūsāta ēst ōmĭnă lūnaē

ēt sĭbĭ tīngēndās ‖ dīxĭt ĭn āmnĕ cŏmās:

saēpĕ tŭlīt blāndīs ārgēntĕă lītĭă Nŷmphīs,

Rōmŭlă nē făcĭēm ‖ laēdĕrĕt hāstă Tătī:

dūmquĕ sŭbīt prīmō Căpĭtōlĭă nūbĭlă fūmō,

rēttŭlĭt hīrsūtīs ‖ brācchĭă sēctă rŭbīs,

ēt sŭă Tārpēiā rĕsĭdēns ĭtă flēvĭt ăb ārcĕ

vūlnĕră, vīcīnō ‖ nōn pătĭēndă Iŏvī:

"Īgnēs cāstrōrum ēt Tătĭaē praētōrĭă tūrmaē

ēt fōrmōsa ŏcŭlīs ‖ ārmă Săbīnă mĕīs,

ō | ŭtĭnam ād vēstrōs sĕdĕām cāptīvă Pĕnātīs,

dūm cāptīvă mĕī ‖ cōnspĭcĕr ēssĕ Tătī!

Rōmānī mōntēs, ēt mōntĭbŭs āddĭtă Rōmă,

ēt vălĕāt prōbrō ‖ Vēstă pŭdēndă mĕō:

īlle ĕquŭs, īllĕ mĕōs īn cāstră rĕpōnĕt ămōrēs,

cuī Tătĭūs dēxtrās ‖ cōllŏcăt īpsĕ iŭbās!

quīd mīrum īn pătrĭōs Scŷllām saēvīssĕ căpīllōs,

cāndĭdăque īn saēvōs ‖ īnguĭnă vērsă cănīs?

prōdĭtă quīd mīrūm frātērnī cōrnŭă mōnstrī,

cūm pătŭīt lēctō ‖ stāmĭnĕ tōrtă vĭă?

quāntum ĕgŏ sum Aūsŏnĭīs crīmēn fāctūră pŭēllīs,

īmprŏbă vīrgĭnĕō ‖ lēctă mĭnīstră fŏcō!

Pāllădŏs ēxstīnctōs sī quīs mīrābĭtŭr īgnīs,

īgnōscāt: lăcrĭmīs ‖ spārgĭtŭr āră mĕīs.

Crās, ūt rūmŏr ăīt, tōtā pūgnābĭtŭr ūrbĕ:

tū căpĕ spīnōsī ‖ rōrĭdă tērgă iŭgī!

lūbrĭcă tōtă vĭa ēst ēt pērfĭdă: quīppĕ tăcēntīs

fāllācī cēlāt ‖ līmĭtĕ sēmpĕr ăquās.

Ō | ŭtĭnām măgĭcaē nōssēm cāntāmĭnă Mūsaē!

haēc quŏquĕ fōrmōsō ‖ līnguă tŭlīssĕt ŏpēm.

Tē tŏgă pīctă dĕcēt, nōn quēm sĭnĕ mātrĭs hŏnōrĕ

nūtrĭt ĭnhūmānaē ‖ dūră păpīllă lŭpaē.

†Sīc hōspēs părĭāmnĕ tŭā rēgīnă sŭb aūlā†

dōs tĭbĭ nōn hŭmĭlīs ‖ prōdĭtă Rōmă vĕnīt.

Sī mĭnŭs, āt rāptaē nē sīnt īmpūnĕ Săbīnaē,

mē răpe ĕt āltērnā ‖ lēgĕ rĕpēndĕ vĭcēs!

cōmmīssās ăcĭēs ĕgŏ pōssūm sōlvĕrĕ, nūptaē:

vōs mĕdĭūm pāllā ‖ foēdŭs ĭnītĕ mĕā!

ādde, Hўmĕnaēĕ, mŏdōs! tŭbĭcēn, fĕră mūrmŭră cōndĕ!

crēdĭtĕ, vēstră mĕūs ‖ mōllĭĕt ārmă tŏrūs.

Ēt iām quārtă cănīt vēntūrām būcĭnă lūcēm,

īpsăque ĭn Ōcĕănūm ‖ sīdĕră lāpsă cădūnt.

Ēxpĕrĭār sōmnūm, dē tē mĭhĭ sōmnĭă quaērām:

fāc vĕnĭās ŏcŭlīs ‖ ūmbră bĕnīgnă mĕīs!"

dīxĭt, ĕt īncērtō pērmīsīt brācchĭă sōmnō,

nēscĭă, vaē, fŭrĭīs ‖ āccŭbŭīssĕ nŏvīs.

Nām Vēsta, Īlĭăcaē fēlīx tūtēlă făvīllaē,

cūlpam ălĭt ēt plūrēs ‖ cōndĭt ĭn ōssă făcēs.

Īllă rŭīt, quālīs cĕlĕrēm prŏpĕ Thērmōdōntă

Strŷmŏnĭs ābscīssō ‖ pēctŭs ăpērtă sĭnū.

Ūrbī fēstŭs ĕrāt (dīxērĕ Părīlĭă pātrēs),

hīc prīmūs coēpīt ‖ moēnĭbŭs ēssĕ dĭēs,

ānnŭă pāstōrūm cōnvīvĭă, lūsŭs ĭn ūrbĕ,

cūm pāgānă mădēnt ‖ fērcŭlă dīvĭtĭīs,

cūmquĕ sŭpēr rārōs faēnī flāmmāntĭs ăcērvōs

trāĭcĭt īmmūndōs ‖ ēbrĭă tūrbă pĕdēs.

Rōmŭlŭs ēxcŭbĭās dēcrēvĭt ĭn ōtĭă sōlvī

ātque īntērmīssā ‖ cāstră sĭlērĕ tŭbā.

Hōc Tārpēiă sŭūm tēmpūs rătă cōnvĕnĭt hōstēm:

pāctă lĭgāt, pāctīs ‖ īpsă fŭtūră cŏmēs.

Mōns ĕrăt āscēnsū dŭbĭūs †fēstōquĕ rĕmīssūs†

nēc mŏră, vōcālīs ‖ ōccŭpăt ēnsĕ cănīs.

Ōmnĭă praēbēbānt sōmnōs: sēd Iūppĭtĕr ūnūs

dēcrēvīt poēnīs ‖ īnvĭgĭlārĕ tŭīs.

Prōdĭdĕrāt pōrtaēquĕ fĭdēm pătrĭāmquĕ iăcēntēm,

nūbēndīquĕ pĕtīt, ‖ quēm vĕlĭt īpsĕ, dĭēm.

Āt Tătĭūs (nĕque ĕnīm scĕlĕrī dĕdĭt hōstĭs hŏnōrēm)

"Nūbe" ăĭt "ēt rēgnī ‖ scāndĕ cŭbīlĕ mĕī!"

dīxĭt, ĕt īngēstīs cŏmĭtūm sŭpĕr ōbrŭĭt ārmīs.

Haēc, vīrgo, ōffĭcĭīs ‖ dōs ĕrăt āptă tŭīs.

Ā dŭcĕ Tārpēiā mōns ēst cōgnōmĕn ădēptūs:

ō vĭgĭl, īniūstaē ‖ praēmĭă sōrtĭs hăbēs.

5

Tērră tŭūm spīnīs ōbdūcāt, lēnă, sĕpūlcrūm

ēt tŭă, quōd nōn vīs, ‖ sēntĭăt ūmbră sĭtīm;

nēc sĕdĕānt cĭnĕrī Mānēs, ēt Cērbĕrŭs ūltōr

tūrpĭă iēiūnō ‖ tērrĕăt ōssă sŏnō!

dōctă vĕl Hīppŏlўtūm Vĕnĕrī mōllīrĕ nĕgāntēm,

cōncōrdīquĕ tŏrō ‖ pēssĭmă sēmpĕr ăvīs,

Pēnĕlŏpēn quŏquĕ nēglēctō rūmōrĕ mărītī

nūbĕrĕ lāscīvō ‖ cōgĕrĕt Āntĭnŏō.

Īllă vĕlīt, pŏtĕrīt māgnēs nōn dūcĕrĕ fērrūm

ēt vŏlŭcrīs nīdīs ‖ ēssĕ nŏvērcă sŭīs.

Quīppe ēt, Cōllīnās ād fōssām mōvĕrĭt hērbās,

stāntĭă cūrrēntī ‖ dīlŭĕrēntŭr ăquā.

Aūdāx cāntātaē lēgēs īmpōnĕrĕ lūnaē

ēt sŭă nōctūrnō ‖ fāllĕrĕ tērgă lŭpō,

pōssĕt ŭt īntēntōs āstū caēcārĕ mărītōs,

cōrnīcum īmmĕrĭtās ‖ ērŭĭt ūnguĕ gĕnās;

cōnsŭlŭītquĕ strĭgēs nōstrō dē sānguĭne, ĕt īn mē

hīppŏmănēs fētaē ‖ sēmĭnă lēgĭt ĕquaē.

Ēxōrābăt ŏpūs vērbīs †ceū blāndă pĕrūrĕ†

sāxōsāmquĕ fŏrāt ‖ sēdŭlă gūttă vĭām:

"Sī te Ēōă †dŏrōzāntūm† iŭvăt aūrĕă rīpă,

ēt quaē sūb Tўrĭā ‖ cōnchă sŭpērbĭt ăquā,

Eūrўpўlīquĕ plăcēt Cōaē tēxtūră Mĭnērvaē,

sēctăque ăb Āttălĭcīs ‖ pūtrĭă sīgnă tŏrīs,

seū quaē pālmĭfĕraē mīttūnt vēnālĭă Thēbaē,

mūrrĕăque īn Pārthīs ‖ pōcŭlă cōctă fŏcīs;

spērnĕ fĭdēm, prōvōlvĕ dĕōs, mēndācĭă vīncānt,

frānge ēt dāmnōsaē ‖ iūră pŭdīcĭtĭaē!

ēt sĭmŭlārĕ vĭrūm prĕtĭūm făcĭt: ūtĕrĕ caūsīs!

māiōr dīlātā ‖ nōctĕ rĕcūrrĕt ămōr.

Sī tĭbĭ fōrtĕ cŏmās vēxāvĕrĭt, ūtĭlĭs īră:

pōst mŏdŏ mērcātā ‖ pācĕ prĕmēndŭs ĕrīt.

Dēnĭque ŭbi āmplēxū Vĕnĕrēm prōmīsĕrĭs ēmptō,

fāc sĭmŭlēs pūrōs ‖ Īsĭdĭs ēssĕ dĭēs.

Īngĕrăt Āprīlīs Ĭŏlē tĭbĭ, tūndăt Ŏmīchlē

nātālēm Māiīs ‖ Īdĭbŭs ēssĕ tŭūm.

Sūpplēx īllĕ sĕdēt: pŏsĭtā tū scrībĕ căthēdrā

quīdlĭbĕt; hās ārtīs ‖ sī păvĕt īllĕ, tĕnēs!

sēmpĕr hăbē mōrsūs cīrcā tŭă cōllă rĕcēntīs,

lītĭbŭs āltērnīs ‖ quōs pŭtĕt ēssĕ dătōs.

Nēc tē Mēdēaē dēlēctēnt prōbră sĕquācīs

(nēmpĕ tŭlīt fāstūs ‖ aūsă rŏgārĕ prĭōr),

sēd pŏtĭūs mūndī Thāīs prĕtĭōsă Mĕnāndrī,

cūm fĕrĭt āstūtōs ‖ cōmĭcă moēchă Gĕtās.

Īn mōrēs tē vērtĕ vĭrī: sī cāntĭcă iāctāt,

ī cŏmĕs ēt vōcēs ‖ ēbrĭă iūngĕ tŭās.

Iānĭtŏr ād dāntīs vĭgĭlēt: sī pūlsĕt ĭnānīs,

sūrdŭs ĭn ōbdūctām ‖ sōmnĭĕt ūsquĕ sĕrām.

Nēc tĭbĭ dīsplĭcĕāt mīlēs nōn fāctŭs ămōrī,

naūtă nĕc āttrītā ‖ sī fĕrăt aēră mănū,

aūt quōrūm tĭtŭlūs pēr bārbără cōllă pĕpēndīt,

crētātī mĕdĭō ‖ cūm sălŭērĕ fŏrō.

Aūrūm spēctātō, nōn quaē mănŭs āffĕrăt aūrūm!

vērsĭbŭs aūdītīs ‖ quīd nĭsĭ vērbă fĕrēs?

"Quīd iŭvăt ōrnātō prōcēdĕrĕ, vītă, căpīllō

ēt tĕnŭīs Cōā ‖ vēstĕ mŏvērĕ sĭnūs?"

quī vērsūs, Cōaē dĕdĕrīt nēc mūnĕră vēstīs,

īstīūs tĭbĭ sīt ‖ sūrdă sĭne aērĕ lўră.

Dūm vērnāt sānguīs, dūm rūgīs īntĕgĕr ānnūs,

ūtĕrĕ, nē quīd crās ‖ lībĕt ăb ōrĕ dĭēs!

vīdi ĕgo ŏdōrātī vīctūră rŏsārĭă Paēstī

sūb mātūtīnō ‖ cōctă iăcērĕ Nŏtō."

Hīs ănĭmūm nōstraē dūm vērsăt Ăcānthĭs ămīcaē,

pēr tĕnŭem ōssă mĭhī ‖ sūnt nŭmĕrātă cŭtēm.

Sēd căpĕ tōrquātaē, Vĕnŭs ō rēgīnă, cŏlūmbaē

ōb mĕrĭtum āntĕ tŭōs ‖ gūttŭră sēctă fŏcōs!

vīdi ĕgŏ rūgōsō tūssīm cōncrēscĕrĕ cōllō,

spūtăquĕ pēr dēntīs ‖ īrĕ crŭēntă căvōs,

ātque ănĭmam īn tĕgĕtēs pūtrem ēxspīrārĕ pătērnās:

hōrrŭĭt ālgēntī ‖ pērgŭlă cūrtă fŏcō.

Ēxsĕquĭaē fŭĕrānt rārī fūrtīvă căpīllī

vīncŭla ĕt īmmūndō ‖ pāllĭdă mītră sĭtū

ēt cănĭs, īn nōstrōs nĭmĭs ēxpērrēctă dŏlōrēs,

cūm fāllēndă mĕō ‖ pōllĭcĕ clātră fŏrēnt.

Sīt tŭmŭlūs lēnaē cūrtō vĕtŭs āmphŏră cōllō:

ūrgĕăt hūnc sūprā ‖ vīs, căprĭfīcĕ, tŭă.

Quīsquĭs ămās, scābrīs hōc būstūm caēdĭtĕ sāxīs,

mīxtăquĕ cūm sāxīs ‖ āddĭtĕ vērbă mălă!

6

Sācră făcīt vātēs: sīnt ōră făvēntĭă sācrīs

ēt cădăt āntĕ mĕōs ‖ īctă iŭvēncă fŏcōs.

cēră Phĭlītēīs cērtēt Rōmānă cŏrŷmbīs

ēt Cŷrēnaēās ‖ ūrnă mĭnīstrĕt ăquās.

Cōstūm mōllĕ dăte ēt blāndī mĭhĭ tūrĭs hŏnōrēs,

tērquĕ fŏcūm cīrcā ‖ lānĕŭs ōrbĭs ĕāt!

spārgĭtĕ mē lŷmphīs, cārmēnquĕ rĕcēntĭbŭs ārīs

tībĭă Mŷgdŏnĭīs ‖ lībĕt ĕbūrnă cădīs.

Ītĕ prŏcūl fraūdēs, ălĭō sīnt āĕrĕ nōxaē:

pūră nŏvūm vātī ‖ laūrĕă mōllĭt ĭtēr.

Mūsă, Pălātīnī rĕfĕrēmŭs Ăpōllĭnĭs aēdēm:

rēs ēst, Cāllĭŏpē, ‖ dīgnă făvōrĕ tŭō.

Caēsărĭs īn nōmēn dūcūntūr cārmĭnă: Caēsār

dūm cănĭtūr, quaēsō, ‖ Iūppĭtĕr īpsĕ văcēs.

Ēst Phoēbī fŭgĭēns Ăthămāna ād lītŏră pōrtūs,

quā sĭnŭs Īŏnĭaē ‖ mūrmŭră cōndĭt ăquaē,

Āctĭă Iūlēaē pĕlăgūs mŏnŭmēntă cărīnaē,

naūtārūm vōtīs ‖ nōn ŏpĕrōsă vĭă.

Hūc mūndī cŏĭērĕ mănūs: stĕtĭt aēquŏrĕ mōlēs

pīnĕă, nēc rēmīs ‖ aēquă făvēbăt ăvīs.

Āltĕră clāssĭs ĕrāt Teūcrō dāmnātă Quĭrīnō,

pīlăquĕ fēmĭnĕaē ‖ tūrpĭtĕr āptă mănū:

hīnc Aūgūstă rătīs plēnīs Iŏvĭs ōmĭnĕ vēlīs,

sīgnăquĕ iām pătrĭaē ‖ vīncĕrĕ dōctă sŭaē.

Tāndem ăcĭēm gĕmĭnōs Nēreūs lūnārăt ĭn ārcūs,

ārmōrum ēt rădĭīs ‖ īctă trĕmēbăt ăquă,

cūm Phoēbūs līnquēns stāntēm sē vīndĭcĕ Dēlōn

nām tŭlĭt īrātōs ‖ mōbĭlĭs ūnă Nŏtōs

āstĭtĭt Aūgūstī pūppīm sŭpĕr, ēt nŏvă flāmmă

lūxĭt ĭn ōblīquām ‖ tēr sĭnŭātă făcēm.

Nōn īlle āttŭlĕrāt crīnīs īn cōllă sŏlūtōs

aūt tēstūdĭnĕaē ‖ cārmĕn ĭnērmĕ lўraē,

sēd quāli āspēxīt Pĕlŏpēum Ăgămēmnŏnă vūltū

ēgēssītque ăvĭdīs ‖ Dōrĭcă cāstră rŏgīs,

aūt quālīs flēxōs sōlvīt Pŷthōnă pĕr ōrbīs

sērpēntem, īmbēllēs ‖ quēm tĭmŭērĕ lўraē.

Mōx ăĭt: "Ō Lōngā mūndī sērvātŏr ăb Ālbā,

Aūgūste, Hēctŏrĕīs ‖ cōgnĭtĕ māiŏr ăvīs,

vīncĕ mărī: iām tērră tŭa ēst: tĭbĭ mīlĭtăt ārcūs

ēt făvĕt ēx ŭmĕrīs ‖ hōc ŏnŭs ōmnĕ mĕīs.

Sōlvĕ mĕtū pătrĭām, quaē nūnc tē vīndĭcĕ frētă

īmpŏsŭīt prōraē ‖ pūblĭcă vōtă tŭaē.

Quām nĭsĭ dēfēndēs, mūrōrūm Rōmŭlŭs aūgūr

īrĕ Pălātīnās ‖ nōn bĕnĕ vīdĭt ăvīs.

Ēt nĭmĭūm rēmīs aūdēnt prŏpĕ: tūrpĕ Lătīnīs

prīncĭpĕ tē flūctūs ‖ rēgĭă vēlă pătī!

nēc tē, quōd clāssīs cēntēnīs rēmĭgĕt ālīs,

tērrĕăt (īnvītō ‖ lābĭtŭr īllă mărī),

quōdquĕ vĕhūnt prōraē Cēntaūrĭcă sāxă mĭnāntīs

(tīgnă căva ēt pīctōs ‖ ēxpĕrĭērĕ mĕtūs).

Frāngĭt ĕt āttōllīt vīrēs īn mīlĭtĕ caūsă;

quaē nĭsĭ iūstă sŭbēst, ‖ ēxcŭtĭt ārmă pŭdōr.

Tēmpŭs ădēst, cōmmīttĕ rătīs: ĕgŏ tēmpŏrĭs aūctōr

dūcām laūrĭgĕrā ‖ Iūlĭă rōstră mănū."

dīxĕrăt, ēt phărĕtraē pōndūs cōnsūmĭt ĭn ārcūs:

prōxĭmă pōst ārcūs ‖ Caēsărĭs hāstă fŭīt.

Vīncīt Rōmă fĭdē Phoēbī: dāt fēmĭnă poēnās:

scēptră pĕr Īŏnĭās ‖ frāctă vĕhūntŭr ăquās.

Āt pătĕr Īdălĭō mīrātūr Caēsăr ăb āstrō:

"Tū dĕŭs; ēst nōstrī ‖ sānguĭnĭs īstă fĭdēs."

Prōsĕquĭtūr cāntū Trītōn ōmnēsquĕ mărīnaē

plaūsērūnt cīrcā ‖ lībĕră sīgnă dĕaē.

Īllă pĕtīt Nīlūm cūmbā mălĕ nīxă fŭgācī,

hōc ūnūm, iūssō ‖ nōn mŏrĭtūră dĭē.

Dī mĕlĭūs! quāntūs mŭlĭēr fŏrĕt ūnă trĭūmphūs,

dūctŭs ĕrāt pēr quās ‖ āntĕ Iŭgūrthă vĭās!

Āctĭŭs hīnc trāxīt Phoēbūs mŏnŭmēntă, quŏd ēiūs

ūnă dĕcēm vīcīt ‖ mīssă săgīttă rătīs.

Bēllă sătīs cĕcĭnī: cĭthărām iām pōscĭt Ăpōllŏ

vīctŏr ĕt ād plăcĭdōs ‖ ēxŭĭt ārmă chŏrōs.

Cāndĭdă nūnc mōllī sŭbĕānt cōnvīvĭă lūcō,

blāndĭtĭaēquĕ flŭānt ‖ pēr mĕă cōllă rŏsaē,

vīnăquĕ fūndāntūr prēlīs ēlīsă Fălērnīs,

pērquĕ lăvēt nōstrās ‖ spīcă Cĭlīssă cŏmās.

Īngĕnĭūm pŏsĭtīs īrrītēt Mūsă pŏētīs:

Bācchĕ, sŏlēs Phoēbō ‖ fērtĭlĭs ēssĕ tŭō.

Īllĕ pălūdōsōs mĕmŏrēt sērvīrĕ Sўcāmbrōs,

Cēphĕăm hīc Mĕrŏēn ‖ fūscăquĕ rēgnă cănāt;

hīc rĕfĕrāt sērō cōnfēssūm foēdĕrĕ Pārthūm:

"Rēddāt sīgnă Rĕmī, ‖ mōx dăbĭt īpsĕ sŭă:

sīve ălĭquīd phărĕtrīs Aūgūstūs pārcĕt Ĕōīs,

dīffĕrăt īn pŭĕrōs ‖ īstă trŏpaēă sŭōs.

Gaūdē, Crāssĕ, nĭgrās sī quīd săpĭs īntĕr hărēnās:

īrĕ pĕr Eūphrātēn ‖ ād tŭă būstă lĭcēt."

sīc nōctēm pătĕrā, sīc dūcām cārmĭnĕ, dōnēc

īnĭcĭāt rădĭōs ‖ īn mĕă vīnă dĭēs.

7

Sūnt ălĭquīd Mānēs: lētūm nōn ōmnĭă fīnīt,

lūrĭdăque ēvīctōs ‖ ēffŭgĭt ūmbră rŏgōs.

Cŷnthĭă nāmquĕ mĕō vīsa ēst īncūmbĕrĕ fūlcrō,

mūrmŭr ăd ēxtrēmaē ‖ nūpĕr hŭmātă vĭaē,

cūm mĭhĭ sōmnŭs ăb ēxsĕquĭīs pēndērĕt ămōrīs

ēt quĕrĕrēr lēctī ‖ frīgĭdă rēgnă mĕī.

Eōsdem hăbŭīt sēcūm quĭbŭs ēst ēlātă căpīllōs,

eōsdem ŏcŭlōs: lătĕrī ‖ vēstĭs ădūstă fŭīt,

ēt sŏlĭtūm dĭgĭtō bērŷllŏn ădēdĕrăt īgnīs,

sūmmăquĕ Lēthaēūs ‖ trīvĕrăt ōră lĭquōr.

Spīrāntīsque ănĭmōs ēt vōcēm mīsĭt: ăt īllī

pōllĭcĭbūs frăgĭlēs ‖ īncrĕpŭērĕ mănūs:

"Pērfĭdĕ nēc cuīquām mĕlĭōr spērāndĕ pŭēllaē,

īn tē iām vīrēs ‖ sōmnŭs hăbērĕ pŏtēst?

iāmnĕ tĭbi ēxcĭdĕrānt vĭgĭlācīs fūrtă Sŭbūraē

ēt mĕă nōctūrnīs ‖ trītă fĕnēstră dŏlīs,

pēr quām dēmīssō quŏtĭēns tĭbĭ fūnĕ pĕpēndī,

āltērnā vĕnĭēns ‖ īn tŭă cōllă mănū?

saēpĕ Vĕnūs trĭvĭō cōmmīssa ēst, pēctŏrĕ mīxtō

fēcērūnt tĕpĭdās ‖ pāllĭă nōstră vĭās.

Foēdĕrĭs heū tăcĭtī, cūiūs fāllācĭă vērbă

nōn aūdītūrī ‖ dīrĭpŭērĕ Nŏtī!

āt mĭhĭ nōn ŏcŭlōs quīsquam īnclāmāvĭt ĕūntīs:

ūnum īmpētrāssēm ‖ tē rĕvŏcāntĕ dĭēm:

nēc crĕpŭīt fīssā mē prōptĕr hărūndĭnĕ cūstōs,

laēsĭt ĕt ōbiēctūm ‖ tēgŭlă cūrtă căpūt.

Dēnĭquĕ quīs nōstrō cūrvūm tē fūnĕrĕ vīdīt,

ātrām quīs lăcrĭmīs ‖ īncălŭīssĕ tŏgām?

sī pĭgŭīt pōrtās ūltrā prōcēdĕre, ăt īllūc

iūssīssēs lēctūm ‖ lēntĭŭs īrĕ mĕūm.

Cūr vēntōs nōn īpsĕ rŏgīs, īngrātĕ, pĕtīstī?

cūr nārdō flāmmaē ‖ nōn ŏlŭērĕ mĕaē?

hōc ĕtĭām grăve ĕrāt, nūllā mērcēde hўăcīnthōs

īnĭcĕre ēt frāctō ‖ būstă pĭārĕ cădō.

Lŷgdămŭs ūrātūr - cāndēscāt lāmĭnă vērnaē

sēnsi ĕgŏ, cum īnsĭdĭīs ‖ pāllĭdă vīnă bĭbī. -

Aūt Nŏmăs - ārcānās tōllāt vērsūtă sălīvās;

dīcēt dāmnātās ‖ īgnĕă tēstă mănūs.

Quaē mŏdŏ pēr vīlīs īnspēcta ēst pūblĭcă nōctēs,

haēc nūnc aūrātā ‖ cŷclădĕ sīgnăt hŭmūm;

ēt grăvĭōră rĕpēndĭt ĭnīquīs pēnsă quăsīllīs,

gārrŭlă dē făcĭē ‖ sī quă lŏcūtă mĕa ēst;

nōstrăquĕ quōd Pĕtălē tŭlĭt ād mŏnŭmēntă cŏrōnās,

cōdĭcĭs īmmūndī ‖ vīncŭlă sēntĭt ănūs;

caēdĭtŭr ēt Lălăgē tōrtīs sūspēnsă căpīllīs,

pēr nōmēn quŏnĭam ēst ‖ aūsă rŏgārĕ mĕūm.

Tē pătĭēntĕ mĕaē cōnflāvĭt ĭmāgĭnĭs aūrūm,

ārdēnte ē nōstrō ‖ dōtem hăbĭtūră rŏgō.

Nōn tămĕn īnsēctōr, quāmvīs mĕrĕārĕ, Prŏpērtī:

lōngă mĕa īn lībrīs ‖ rēgnă fŭērĕ tŭīs.

Iūro ĕgŏ Fātōrūm nūllī rĕvŏlūbĭlĕ cārmēn,

tērgĕmĭnūsquĕ cănīs ‖ sīc mĭhĭ mōllĕ sŏnēt,

mē sērvāssĕ fĭdēm. Sī fāllō, vīpĕră nōstrīs

sībĭlĕt īn tŭmŭlīs ‖ ēt sŭpĕr ōssă cŭbēt.

nām gĕmĭna ēst sēdēs tūrpēm sōrtītă pĕr āmnēm,

tūrbăquĕ dīvērsā ‖ rēmĭgăt ōmnĭs ăquā.

Ūnă Clўtaēmēstraē stūprūm vĕl ădūltĕră Crēssaē

pōrtāt mēntītaē ‖ līgnĕă mōnstră bŏvīs.

Ēccĕ cŏrōnātō pārs āltĕră rāptă phăsēlō,

mūlcĕt ŭbi Ēlўsĭās ‖ aūră bĕātă rŏsās,

quā nŭmĕrōsă fĭdēs quāque aēră rŏtūndă Cўbēbēs

mītrātīsquĕ sŏnānt ‖ Lŷdĭă plēctră chŏrīs.

Āndrŏmĕdēque ĕt Hўpērmēstrē sĭnĕ fraūdĕ mărītaē

nārrānt hīstŏrĭaē ‖ tēmpŏră nōtă sŭaē:

haēc sŭă mātērnīs quĕrĭtūr līvērĕ cătēnīs

brācchĭă nēc mĕrĭtās ‖ frīgĭdă sāxă mănūs;

nārrăt Hўpērmēstrē māgnum aūsās ēssĕ sŏrōrēs,

īn scĕlŭs hōc ănĭmūm ‖ nōn vălŭīssĕ sŭūm.

Sīc mōrtīs lăcrĭmīs vītaē sānāmŭs ămōrēs:

cēlo ĕgŏ pērfĭdĭaē ‖ crīmĭnă mūltă tŭaē.

Sēd tĭbĭ nūnc māndātă dămūs, sī fōrtĕ mŏvērīs,

sī tē nōn tōtūm ‖ Chlōrĭdŏs hērbă tĕnēt:

nūtrīx īn trĕmŭlīs nē quīd dēsīdĕrĕt ānnīs

Pārthĕnĭē: pŏtŭīt, ‖ nēc tĭbi ăvāră fŭīt.

Dēlĭcĭaēquĕ mĕaē Lātrīs, cuī nōmĕn ăb ūsu ēst,

nē spĕcŭlūm dŏmĭnaē ‖ pōrrĭgăt īllă nŏvaē.

Ēt quōscūmquĕ mĕō fēcīstī nōmĭnĕ vērsūs,

ūrĕ mĭhī: laūdēs ‖ dēsĭne hăbērĕ mĕās!

pōne hĕdĕrām tŭmŭlō, mĭhĭ quaē praēgnāntĕ cŏrŷmbō

mōllĭă cōntōrtīs ‖ āllĭgĕt ōssă cŏmīs.

Rāmōsīs Ănĭō quā pōmĭfĕr īncŭbăt ārvīs,

ēt nūmquam Hērcŭlĕō ‖ nūmĭnĕ pāllĕt ĕbūr,

hīc cārmēn mĕdĭā dīgnūm mē scrībĕ cŏlūmnā,

sēd brĕvĕ, quōd cūrrēns ‖ vēctŏr ăb ūrbĕ lĕgāt:

Hīc Tībūrtīnā iăcĕt aūrĕă Cŷnthĭă tērrā:

āccēssīt rīpaē ‖ laūs, Ănĭēnĕ, tŭaē.

Nēc tū spērnĕ pĭīs vĕnĭēntĭă sōmnĭă pōrtīs:

cūm pĭă vēnērūnt ‖ sōmnĭă, pōndŭs hăbēnt.

Nōctĕ văgaē fĕrĭmūr, nōx claūsās lībĕrăt ūmbrās,

ērrăt ĕt ābiēctā ‖ Cērbĕrŭs īpsĕ sĕrā.

Lūcĕ iŭbēnt lēgēs Lēthaēa ād stāgnă rĕvērtī:

nōs vĕhĭmūr, vēctūm ‖ naūtă rĕcēnsĕt ŏnūs.

Nūnc tē pōssĭdĕānt ălĭaē: mōx sōlă tĕnēbō:

mēcum ĕrĭs ēt mīxtīs ‖ ōssĭbŭs ōssă tĕrām."

Haēc pōstquām quĕrŭlā mēcūm sūb lītĕ pĕrēgīt,

īntēr cōmplēxūs ‖ ēxcĭdĭt ūmbră mĕōs.

8

Dīscĕ quĭd Ēsquĭlĭās hāc nōctĕ fŭgārĭt ăquōsās,

cūm vīcīnă nŏvīs ‖ tūrbă cŭcūrrĭt ăgrīs.

Lānŭvĭum ānnōsī vĕtŭs ēst tūtēlă drăcōnīs,

hīc ŭbĭ tām rāraē ‖ nōn pĕrĭt hōră mŏraē,

quā săcĕr ābrĭpĭtūr caēcō dēscēnsŭs hĭātū,

quā pĕnĕtrāt vīrgō ‖ (tāle ĭtĕr ōmnĕ căvē!)

iēiūnī sērpēntĭs hŏnōs, cūm pābŭlă pōscīt

ānnŭa ĕt ēx īmā ‖ sībĭlă tōrquĕt hŭmō.

Tālĭă dēmīssaē pāllēnt ād sācră pŭēllaē,

cūm tĕmĕre ānguīnō ‖ crēdĭtŭr ōrĕ mănūs.

Īllĕ sĭbi ādmōtās ā vīrgĭnĕ cōrrĭpĭt ēscās:

vīrgĭnĭs īn pālmīs ‖ īpsă cănīstră trĕmūnt.

Sī fŭĕrīnt cāstaē, rĕdĕūnt īn cōllă părēntūm,

clāmāntque āgrĭcŏlaē: ‖ "Fērtĭlĭs ānnŭs ĕrīt."

Hūc mĕă dētōnsīs āvēcta ēst Cŷnthĭă mānnīs:

caūsă fŭīt Iūnō, ‖ sēd măgĕ caūsă Vĕnūs.

Āppĭă, dīc quaēsō, quāntūm tē tēstĕ trĭūmphūm

ēgĕrĭt ēffūsīs ‖ pēr tŭă sāxă rŏtīs,

tūrpĭs ĭn ārcānā sŏnŭīt cūm rīxă tăbērnā,

sī sĭnĕ mē, fāmaē ‖ nōn sĭnĕ lābĕ mĕaē!

spēctāclum īpsă sĕdēns prīmō tēmōnĕ pĕpēndīt,

aūsă pĕr īmpūrōs ‖ frēnă mŏvērĕ lŏcōs.

Sērĭcă nām tăcĕō vūlsī cārpēntă nĕpōtīs

ātque ārmīllātōs ‖ cōllă Mŏlōssă cănīs,

quī dăbĭt īmmūndaē vēnālĭă fātă săgīnaē,

vīncĕt ŭbi ērāsās ‖ bārbă pŭdēndă gĕnās.

Cūm fĭĕrēt nōstrō tŏtĭēns īniūrĭă lēctō,

mūtātō vŏlŭī ‖ cāstră mŏvērĕ tŏrō.

Phŷllĭs Ăvēntīnaē quaēdam ēst vīcīnă Dĭānaē,

sōbrĭă grātă părūm: ‖ cūm bĭbĭt, ōmnĕ dĕcēt.

Āltĕră Tārpēiōs ēst īntēr Tēĭă lūcōs,

cāndĭdă, sēd pōtaē ‖ nōn sătĭs ūnŭs ĕrīt.

Hīs ĕgŏ cōnstĭtŭī nōctēm lēnīrĕ vŏcātīs

ēt Vĕnĕre īgnōtā ‖ fūrtă nŏvārĕ mĕā.

Ūnŭs ĕrāt trĭbŭs īn sēcrētā lēctŭlŭs hērbā.

Quaērīs cōncŭbĭtūs? ‖ īntĕr ŭtrāmquĕ fŭī.

Lŷgdămŭs ād cўăthōs, vītrīque aēstīvă sŭpēllēx

ēt Mēthŷmnaēī ‖ Graēcă sălīvă mĕrī.

Nīlĕ, tŭūs tībīcĕn ĕrāt, crŏtălīstrĭă †phīllīs†,

ēt făcĭlīs spārgī ‖ mūndă sĭne ārtĕ rŏsă;

Māgnŭs ĕt īpsĕ sŭōs brĕvĭtēr cōncrētŭs ĭn ārtūs

iāctābāt trūncās ‖ ād căvă būxă mănūs.

Sēd nĕquĕ sūpplētīs cōnstābāt flāmmă lŭcērnīs,

rēccĭdĭt īnquĕ sŭōs ‖ mēnsă sŭpīnă pĕdēs.

Mē quŏquĕ pēr tālōs Vĕnĕrēm quaērēntĕ sĕcūndōs

sēmpēr dāmnōsī ‖ sūbsĭlŭērĕ cănēs.

Cāntābānt sūrdō, nūdābānt pēctŏră caēcō:

Lānŭvĭi ād pōrtās, ‖ eī mĭhĭ, tōtŭs ĕrām.

Cūm sŭbĭtō raūcī sŏnŭērūnt cārdĭnĕ pōstēs

ēt lĕvĭa ād prīmōs ‖ mūrmŭră fāctă Lărīs;

nēc mŏră, cūm tōtās rĕsŭpīnāt Cŷnthĭă vālvās,

nōn ŏpĕrōsă cŏmīs, ‖ sēd fŭrĭbūndă dĕcēns.

Pōcŭlă mī dĭgĭtōs īntēr cĕcĭdērĕ rĕmīssōs,

pāllŭĕrāntque īpsō ‖ lābră sŏlūtă mĕrō.

Fūlmĭnăt īlla ŏcŭlīs ēt quāntūm fēmĭnă saēvīt,

spēctāclūm cāptā ‖ nēc mĭnŭs ūrbĕ fŭīt.

Phŷllĭdŏs īrātōs īn vūltūm cōnĭcĭt ūnguīs:

tērrĭtă vīcīnās ‖ Tēĭă clāmăt ăquās.

Lūmĭnă sōpītōs tūrbānt ēlātă Quĭrītīs,

ōmnĭs ĕt īnsānā ‖ sēmĭtă nōctĕ sŏnāt.

Īllās dīrēptīsquĕ cŏmīs tŭnĭcīsquĕ sŏlūtīs

ēxcĭpĭt ōbscūraē ‖ prīmă tăbērnă vĭaē.

Cŷnthĭă gaūdĕt ĭn ēxŭvĭīs vīctrīxquĕ rĕcūrrīt

ēt mĕă pērvērsā ‖ saūcĭăt ōră mănū,

īmpōnītquĕ nŏtām cōllō mōrsūquĕ crŭēntāt,

praēcĭpŭēque ŏcŭlōs, ‖ quī mĕrŭērĕ, fĕrīt.

Ātque ŭbĭ iām nōstrīs lāssāvīt brācchĭă plāgīs,

Lŷgdămŭs ād plŭtĕī ‖ fūlcră sĭnīstră lătēns

ērŭĭtūr, gĕnĭūmquĕ mĕūm prōtrāctŭs ădōrāt.

Lŷgdămĕ, nīl pŏtŭī: ‖ tēcum ĕgŏ cāptŭs ĕrām.

Sūpplĭcĭbūs pālmīs tūm dēmum ād foēdĕră vēnī,

cūm vīx tāngēndōs ‖ praēbŭĭt īllă pĕdēs,

ātque ăĭt: "Ādmīssaē sī vīs me īgnōscĕrĕ cūlpaē,

āccĭpĕ, quaē nōstraē ‖ fōrmŭlă lēgĭs ĕrīt.

Tū nĕquĕ Pōmpĕĭā spătĭābĕrĕ cūltŭs ĭn ūmbrā,

nēc cūm lāscīvūm ‖ stērnĕt hărēnă Fŏrūm.

Cōllă căve īnflēctās ād sūmmum ōblīquă thĕātrūm,

aūt lēctīcă tŭaē ‖ sē dĕt ăpērtă mŏraē.

Lŷgdămŭs īn prīmīs, ōmnīs mĭhĭ caūsă quĕrēlaē,

vēnĕăt ēt pĕdĭbūs ‖ vīncŭlă bīnă trăhāt."

Īndīxīt lēgēs; rēspōndi ĕgŏ: "Lēgĭbŭs ūtār."

Rīsĕrăt īmpĕrĭō ‖ fāctă sŭpērbă dătō.

Deīn, quēmcūmquĕ lŏcum ēxtērnaē tĕtĭgērĕ pŭēllaē,

sūffĭĭt, āt pūrā ‖ līmĭnă tērgĭt ăquā,

īmpĕrăt ēt tōtās ĭtĕrūm mūtārĕ lăcērnās,

tērquĕ mĕūm tĕtĭgīt ‖ sūlpŭrĭs īgnĕ căpūt.

Ātque ĭtă mūtātō pēr sīngŭlă pāllĭă lēctō

rēspōndi, ēt tōtō ‖ sōlvĭmŭs ārmă tŏrō.

9

Āmphĭtrўōnĭădēs quā tēmpēstātĕ iŭvēncōs

ēgĕrăt ā stābūlīs, ‖ o Ĕrўthēă, tŭīs,

vēnĭt ăd īnvīctōs pĕcŏrōsă Pălātĭă mōntīs,

ēt stătŭīt fēssōs, ‖ fēssŭs ĕt īpsĕ, bŏvēs,

quā Vēlābră sŭō stāgnābānt flūmĭnĕ quāquĕ

naūtă pĕr ūrbānās ‖ vēlĭfĭcābăt ăquās.

Sēd nōn īnfīdō mānsērūnt hōspĭtĕ Cācō

īncŏlŭmīs: fūrtō ‖ pōllŭĭt īllĕ Iŏvēm.

Īncŏlă Cācŭs ĕrāt, mĕtŭēndō rāptŏr ăb āntrō,

pēr trĭă pārtītōs ‖ quī dăbăt ōră sŏnōs.

Hīc, nē cērtă fŏrēnt mănĭfēstaē sīgnă răpīnaē,

āvērsōs caūdā ‖ trāxĭt ĭn āntră bŏvēs;

nēc sĭnĕ tēstĕ dĕō: fūrēm sŏnŭērĕ iŭvēncī,

fūrĭs ĕt īmplăcĭdās ‖ dīrŭĭt īră fŏrēs.

Maēnălĭō iăcŭīt pūlsūs trĭă tēmpŏră rāmō

Cācŭs, ĕt Ālcīdēs ‖ sīc ăĭt: "Ītĕ bŏvēs,

Hērcŭlĭs ītĕ bŏvēs, nōstraē lăbŏr ūltĭmĕ clāvaē,

bīs mĭhĭ quaēsītaē, ‖ bīs mĕă praēdă, bŏvēs,

ārvăquĕ mūgītū sāncītĕ Bŏvārĭă lōngō:

nōbĭle ĕrīt Rōmaē ‖ pāscŭă vēstră Fŏrūm."

Dīxĕrăt, ēt sīccō tōrquēt sĭtĭs ōră pălātō,

tērrăquĕ nōn ūllās ‖ fētă mĭnīstrăt ăquās.

Sēd prŏcŭl īnclūsās aūdīt rīdērĕ pŭēllās,

lūcŭs ŭbi ūmbrōsō ‖ fēcĕrăt ōrbĕ nĕmūs,

fēmĭnĕaē lŏcă claūsă dĕaē fōntīsquĕ pĭāndōs,

īmpūne ēt nūllīs ‖ sācră rĕtēctă vĭrīs.

Dēvĭă pūnĭcĕaē vēlābānt līmĭnă vīttaē,

pūtrĭs ŏdōrātō ‖ lūxĕrăt īgnĕ căsă,

pōpŭlŭs ēt lōngīs ōrnābāt frōndĭbŭs aēdēm,

mūltăquĕ cāntāntīs ‖ ūmbră tĕgēbăt ăvīs.

Hūc rŭĭt īn sīccām cōngēstā pūlvĕrĕ bārbām

ēt iăcĭt āntĕ fŏrēs ‖ vērbă mĭnōră dĕō:

"Vōs prĕcŏr, ō lūcī sācrō quaē lūdĭtĭs āntrō,

pāndĭtĕ dēfēssīs ‖ hōspĭtă fānă vĭrīs.

Fōntĭs ĕgēns ērrō cīrcāquĕ sŏnāntĭă lŷmphīs,

ēt căvă sūccēptō ‖ flūmĭnĕ pālmă săt ēst.

Aūdīstīsne ălĭquēm, tērgō quī sūstŭlĭt ōrbēm?

īlle ĕgŏ sum: Ālcīdēn ‖ tērră rĕcēptă vŏcāt.

Quīs fācta Hērcŭlĕaē nōn aūdīt fōrtĭă clāvaē

ēt nūmquam ād vāstās ‖ īrrĭtă tēlă fĕrās,

ātque ūnī Stўgĭās hŏmĭnī lūxīssĕ tĕnēbrās?

[āccĭpĭt haēc fēssō ‖ vīx mĭhĭ tērră pătēt]

āngŭlŭs hīc mūndī nūnc mē mĕă fātă trăhēntēm

āccĭpĭt: haēc fēssō ‖ vīx mĭhĭ tērră pătēt.

Quōdsī Iūnōnī sācrūm făcĕrētĭs ămāraē,

nōn claūsīssĕt ăquās ‖ īpsă nŏvērcă sŭās.

Sīn ălĭquēm vūltūsquĕ mĕūs saētaēquĕ lĕōnīs

tērrēnt ēt Lĭbўcō ‖ sōlĕ pĕrūstă cŏmă,

īdem ĕgŏ Sīdŏnĭā fēcī sērvīlĭă pāllā

ōffĭcĭa ēt Lŷdō ‖ pēnsă dĭūrnă cŏlō,

mōllĭs ĕt hīrsūtūm cēpīt mĭhĭ fāscĭă pēctūs

ēt mănĭbūs dūrīs ‖ āptă pŭēllă fŭī."

tālĭbŭs Ālcīdēs; āt tālĭbŭs ālmă săcērdōs,

pūnĭcĕō cānās ‖ stāmĭnĕ vīnctă cŏmās:

"Pārce ŏcŭlīs, hōspēs, lūcōque ābscēdĕ vĕrēndō;

cēde ăgĕdum ēt tūtā ‖ līmĭnă līnquĕ fŭgā.

Īntērdīctă vĭrīs mĕtŭēndā lēgĕ pĭātūr

quaē sē sūmmōtā ‖ vīndĭcăt āră căsā.

Māgnō Tīrĕsĭās āspēxīt Pāllădă vātēs,

fōrtĭă dūm pŏsĭtā ‖ Gōrgŏnĕ mēmbră lăvāt.

Dī tĭbĭ dēnt ălĭōs fōntīs: haēc lŷmphă pŭēllīs

āvĭă sēcrētī ‖ līmĭtĭs ūnă flŭīt."

Sīc ănŭs: īlle ŭmĕrīs pōstīs cōncūssĭt ŏpācōs,

nēc tŭlĭt īrātām ‖ iānŭă claūsă sĭtīm.

Āt pōstquam ēxhaūstō iām flūmĭnĕ vīcĕrăt aēstūm,

pōnīt vīx sīccīs ‖ trīstĭă iūră lăbrīs:

"Māxĭmă quaē grĕgĭbūs dēvōta ēst Āră rĕpērtīs,

āră pĕr hās" īnquīt ‖ "māxĭmă fāctă mănūs,

haēc nūllīs ūmquām pătĕāt vĕnĕrāndă pŭēllīs,

Hērcŭlĭs aētērnūm ‖ nē sĭt ĭnūltă sĭtīs."

Hūnc, quŏnĭām mănĭbūs pūrgātūm sānxĕrăt ōrbēm,

sīc Sāncūm Tătĭaē ‖ cōmpŏsŭērĕ Cŭrēs.

Sāncĕ pătēr sālvē, cuī iām făvĕt āspĕră Iūnŏ:

Sāncĕ, vĕlīs lībrō ‖ dēxtĕr ĭnēssĕ mĕō.

10

Nūnc Iŏvĭs īncĭpĭām caūsās ăpĕrīrĕ Fĕrētrī

ārmăquĕ dē dŭcĭbūs ‖ trīnă rĕcēptă trĭbūs.

Māgnum ĭtĕr āscēndō, sēd dāt mĭhĭ glōrĭă vīrēs:

nōn iŭvăt ē făcĭlī ‖ lēctă cŏrōnă iŭgō.

Īmbŭĭs ēxēmplūm prīmaē tū, Rōmŭlĕ, pālmaē

hūiŭs, ĕt ēxŭvĭō ‖ plēnŭs ăb hōstĕ rĕdīs,

tēmpŏrĕ quō pōrtās Caēnīnum Ācrōnă pĕtēntēm

vīctŏr ĭn ēvērsūm ‖ cūspĭdĕ fūndĭs ĕquūm.

Ācrōn Hērcŭlĕūs Caēnīnā dūctŏr ăb ārcĕ,

Rōmă, tŭīs quōndām ‖ fīnĭbŭs hōrrŏr ĕrāt!

hīc spŏlĭa ēx ŭmĕrīs aūsūs spērārĕ Quĭrīnī

īpsĕ dĕdīt, sēd nōn ‖ sānguĭnĕ sīccă sŭō.

Hūnc vĭdĕt āntĕ căvās lībrāntēm spīcŭlă tūrrīs

Rōmŭlŭs ēt vōtīs ‖ ōccŭpăt āntĕ rătīs:

"Iūppĭtĕr, haēc hŏdĭē tĭbĭ vīctĭmă cōrrŭĕt Ācrōn."

vōvĕrăt, ēt spŏlĭūm ‖ cōrrŭĭt īllĕ Iŏvī.

Ūrbīs vīrtūtīsquĕ părēns sīc vīncĕrĕ suēvīt,

quī tŭlĭt ā pārcō ‖ frīgĭdă cāstră lărĕ.

Īdem ĕquĕs ēt frēnīs, īdēm fŭĭt āptŭs ărātrīs,

ēt gălĕa hīrsūtā ‖ cōmptă lŭpīnă iŭbā.

Pīctă nĕque īndūctō fūlgēbāt pārmă pўrōpō:

praēbēbānt caēsī ‖ bāltĕă lēntă bŏvēs.

Cōssŭs ăt īnsĕquĭtūr Vēiēntīs caēdĕ Tŏlūmnī,

vīncĕrĕ cūm Vēiōs ‖ pōssĕ lăbōrĭs ĕrāt,

nēcdum ūltrā Tĭbĕrīm bēllī sŏnŭs, ūltĭmă praēdă

Nōmēntum ēt cāptaē ‖ iūgĕră tērnă Cŏraē.

Heū Vēī vĕtĕrēs! ēt vōs tūm rēgnă fŭīstīs

ēt vēstrō pŏsĭta ēst ‖ aūrĕă sēllă fŏrō:

nūnc īntrā mūrōs pāstōrīs būcĭnă lēntī

cāntăt, ĕt īn vēstrīs ‖ ōssĭbŭs ārvă mĕtūnt.

Fōrtĕ sŭpēr pōrtaē dūx Vēiēns āstĭtĭt ārcēm

cōllŏquĭūmquĕ sŭā ‖ frētŭs ăb ūrbĕ dĕdīt:

dūmque ărĭēs mūrūm cōrnū pūlsābăt ăēnō,

vīnĕă quā dūctūm ‖ lōngă tĕgēbăt ŏpūs,

Cōssŭs ăīt: "Fōrtī mĕlĭūs cōncūrrĕrĕ cāmpō."

Nēc mŏră fīt, plānō ‖ sīstĭt ŭtērquĕ grădūm.

Dī Lătĭās iūvērĕ mănūs, dēsēctă Tŏlūmnī

cērvīx Rōmānōs ‖ sānguĭnĕ lāvĭt ĕquōs.

Claūdĭŭs āt Rhēnō trāiēctōs ārcŭĭt hōstīs,

Bēlgĭcă cuī vāstī ‖ pārmă rĕlātă dŭcīs:

Vīrdŏmărī; gĕnŭs hīc Rhēnō iāctābăt ăb īpsō,

mōbĭlĭs ē rēctīs ‖ fūndĕrĕ gaēsă rŏtīs.

Īllī vīrgātīs iăcŭlānti ānte āgmĭnă brācīs

tōrquĭs ăb īncīsā ‖ dēcĭdĭt ūncă gŭlā.

Nūnc spŏlĭa īn tēmplō trĭă cōndĭtă: caūsă Fĕrētrī,

ōmĭnĕ quōd cērtō ‖ dūx fĕrĭt ēnsĕ dŭcēm;

seū quĭă vīctă sŭīs ŭmĕrīs haēc ārmă fĕrēbānt,

hīnc Fĕrĕtrī dīcta ēst ‖ āră sŭpērbă Iŏvīs.

11

Dēsĭnĕ, Paūllĕ, mĕūm lăcrĭmīs ūrgērĕ sĕpūlcrūm:

pāndĭtŭr ād nūllās ‖ iānŭă nīgră prĕcēs;

cūm sĕmĕl īnfērnās īntrārūnt fūnĕră lēgēs,

nōn ēxōrātō ‖ stānt ădămāntĕ vĭaē.

Tē lĭcĕt ōrāntēm fūscaē dĕŭs aūdĭăt aūlaē:

nēmpĕ tŭās lăcrĭmās ‖ lītŏră sūrdă bĭbēnt.

Vōtă mŏvēnt sŭpĕrōs: ŭbĭ pōrtĭtŏr aēră rĕcēpīt,

ōbsĕrăt hērbōsōs ‖ lūrĭdă pōrtă rŏgōs.

Sīc maēstaē cĕcĭnērĕ tŭbaē, cūm sūbdĭtă nōstrūm

dētrăhĕrēt lēctō ‖ fāx ĭnĭmīcă căpūt.

Quīd mĭhĭ cōniŭgĭūm Paūllī, quīd cūrrŭs ăvōrūm

prōfŭĭt aūt fāmaē ‖ pīgnŏră tāntă mĕaē?

nōn mĭnŭs īmmītīs hăbŭīt Cōrnēlĭă Pārcās:

ēt sūm, quōd dĭgĭtīs ‖ quīnquĕ lĕgātŭr, ŏnūs.

Dāmnātaē nōctēs ēt vōs, vădă lēntă, pălūdēs,

ēt quaēcūmquĕ mĕōs ‖ īmplĭcăt ūndă pĕdēs,

īmmātūră lĭcēt, tămĕn hūc nōn nōxĭă vēnī:

dēt Pătĕr hīc ūmbraē ‖ mōllĭă iūră mĕaē.

Aūt sī quīs pŏsĭtā iūdēx sĕdĕt Aēăcŭs ūrnā,

īn mĕă sōrtītā ‖ iūdĭcĕt ōssă pĭlā:

āssĭdĕānt frātrēs, iūxta ēt Mīnōĭdă sēllām

Eūmĕnĭdum īntēntō ‖ tūrbă sĕvēră fŏrō.

Sīsўphĕ, mōlĕ văcēs; tăcĕānt Īxīŏnĭs ōrbēs;

fāllāx Tāntălĕūs ‖ cōrrĭpĭārĕ lĭquōr;

Cērbĕrŭs ēt nūllās hŏdĭē pĕtăt īmprŏbŭs ūmbrās,

ēt iăcĕāt tăcĭtā ‖ lāxă cătēnă sĕrā.

īpsă lŏquōr prō mē: sī fāllō, poēnă sŏrōrūm

īnfēlīx ŭmĕrōs ‖ ūrgĕăt ūrnă mĕōs.

Sī cuī fāmă fŭīt pĕr ăvītă trŏpaēă dĕcōrī,

Āfră Nŭmāntīnōs ‖ rēgnă lŏquūntŭr ăvōs:

āltĕră mātērnōs ēxaēquāt tūrbă Lĭbōnēs

ēt dŏmŭs ēst tĭtŭlīs ‖ ūtrăquĕ fūltă sŭīs.

Mōx, ŭbĭ iām făcĭbūs cēssīt praētēxtă mărītīs,

vīnxĭt ĕt āccēptās ‖ āltĕră vīttă cŏmās,

iūngōr, Paūllĕ, tŭō sīc dīscēssūră cŭbīlī:

īn lăpĭde hōc ūnī ‖ nūptă fŭīssĕ lĕgār.

Tēstōr māiōrūm cĭnĕrēs tĭbĭ, Rōmă, cŏlēndōs,

sūb quōrūm tĭtŭlīs, ‖ Āfrĭcă, tūnsă iăcēs,

ēt Pērsēn prŏăvī sĭmŭlāntēm pēctŭs Ăchīllī,

quīquĕ tŭās prŏăvō ‖ frēgĭt Ăchīllĕ dŏmōs,

mē nĕquĕ cēnsūraē lēgēm mōllīssĕ nĕque ūllā

lābĕ mĕā vēstrōs ‖ ērŭbŭīssĕ fŏcōs.

Nōn fŭĭt ēxŭvĭīs tāntīs Cōrnēlĭă dāmnūm:

quīn ĕt ĕrāt māgnaē ‖ pārs ĭmĭtāndă dŏmūs.

Nēc mĕă mūtāta ēst aētās, sĭnĕ crīmĭnĕ tōta ēst:

vīxĭmŭs īnsīgnēs ‖ īntĕr ŭtrāmquĕ făcēm.

Mī nātūră dĕdīt lēgēs ā sānguĭnĕ dūctās,

nēc pōssīs mĕlĭōr ‖ iūdĭcĭs ēssĕ mĕtū.

Quaēlĭbĕt aūstērās dē mē fĕrăt ūrnă tăbēllās:

tūrpĭŏr āssēssū ‖ nōn ĕrĭt ūllă mĕō,

vēl tū, quaē tārdām mōvīstī fūnĕ Cўbēbēn,

Claūdĭă, tūrrītaē ‖ rāră mĭnīstră dĕaē,

vēl cūiūs cāssōs cūm Vēstă rĕpōscĕrĕt īgnīs,

ēxhĭbŭīt vīvōs ‖ cārbăsŭs ālbă fŏcōs.

Nēc tē, dūlcĕ căpūt, mātēr Scrībōnĭă, laēsī:

īn mē mūtātūm ‖ quīd nĭsĭ fātă vĕlīs?

mātērnīs laūdōr lăcrĭmīs ūrbīsquĕ quĕrēlīs,

dēfēnsa ēt gĕmĭtū ‖ Caēsărĭs ōssă mĕă.

Īllĕ sŭā nātā dīgnām vīxīssĕ sŏrōrēm

īncrĕpăt, ēt lăcrĭmās ‖ vīdĭmŭs īrĕ dĕō.

Ēt tămĕn ēmĕrŭī gĕnĕrōsōs vēstĭs hŏnōrēs,

nēc mĕă dē stĕrĭlī ‖ fāctă răpīnă dŏmō.

Tū, Lĕpĭde, ēt tū, Paūllĕ, mĕūm pōst fātă lĕvāmēn,

cōndĭtă sūnt vēstrō ‖ lūmĭnă nōstră sĭnū.

Vīdĭmŭs ēt frātrēm sēllām gĕmĭnāssĕ cŭrūlēm;

cōnsŭlĕ quō fāctō ‖ tēmpŏrĕ rāptă sŏrōr.

Fīlĭă, tū spĕcĭmēn cēnsūraē nātă pătērnaē,

fāc tĕnĕās ūnūm ‖ nōs ĭmĭtātă vĭrūm.

Ēt sĕrĭē fūlcītĕ gĕnūs: mĭhĭ cūmbă vŏlēntī

sōlvĭtŭr aūctūrīs ‖ tōt mĕă fātă mĕīs.

Haēc ēst fēmĭnĕī mērcēs ēxtrēmă trĭūmphī,

laūdăt ŭbi ēmĕrĭtūm ‖ lībĕră fāmă rŏgūm.

Nūnc tĭbĭ cōmmēndō cōmmūnĭă pīgnŏră nātōs:

haēc cūra ēt cĭnĕrī ‖ spīrăt ĭnūstă mĕō.

Fūngĕrĕ mātērnīs vĭcĭbūs pătĕr: īllă mĕōrūm

ōmnĭs ĕrīt cōllō ‖ tūrbă fĕrēndă tŭō.

Ōscŭlă cūm dĕdĕrīs tŭă flēntĭbŭs, ādĭcĕ mātrīs:

tōtă dŏmūs coēpīt ‖ nūnc ŏnŭs ēssĕ tŭūm.

Ēt sī quīd dŏlĭtūrŭs ĕrīs, sĭnĕ tēstĭbŭs īllīs!

cūm vĕnĭēnt, sīccīs ‖ ōscŭlă fāllĕ gĕnīs!

sāt tĭbĭ sīnt nōctēs, quās dē mē, Paūllĕ, fătīgēs,

sōmnĭăque īn făcĭēm ‖ crēdĭtă saēpĕ mĕām:

ātque ŭbĭ sēcrētō nōstra ād sĭmŭlācră lŏquērīs,

ūt rēspōnsūraē ‖ sīngŭlă vērbă iăcĕ.

Seū tămĕn ādvērsūm mūtārīt iānŭă lēctūm,

sēdĕrĭt ēt nōstrō ‖ caūtă nŏvērcă tŏrō,

cōniŭgĭūm, pŭĕrī, laūdāte ēt fērtĕ pătērnūm:

cāptă dăbīt vēstrīs ‖ mōrĭbŭs īllă mănūs;

nēc mātrēm laūdātĕ nĭmīs: cōllātă prĭōrī

vērtĕt ĭn ōffēnsās ‖ lībĕră vērbă sŭās.

Seū mĕmŏr īllĕ mĕā cōntēntūs mānsĕrĭt ūmbrā

ēt tāntī cĭnĕrēs ‖ dūxĕrĭt ēssĕ mĕōs,

dīscĭtĕ vēntūrām iām nūnc sēntīrĕ sĕnēctām,

caēlĭbĭs ād cūrās ‖ nēc văcĕt ūllă vĭă.

Quōd mĭhĭ dētrāctum ēst, vēstrōs āccēdăt ăd ānnōs:

prōlĕ mĕā Paūllūm ‖ sīc iŭvĕt ēssĕ sĕnēm.

Ēt bĕne hăbēt: nūmquām mātēr lūgūbrĭă sūmpsī;

vēnĭt ĭn ēxsĕquĭās ‖ tōtă cătērvă mĕās.

Caūsă pĕrōrāta ēst. Flēntēs mē sūrgĭtĕ, tēstēs,

dūm prĕtĭūm vītaē ‖ grātă rĕpēndĭt hŭmūs.

Mōrĭbŭs ēt caēlūm pătŭīt: sīm dīgnă mĕrēndō,

cūiŭs hŏnōrātīs ‖ ōssă vĕhāntŭr ăvīs.