ARGVMENTVM

Reti piscator de mari extraxit uidulum,

Vbi erant erilis filiae crepundia,

Dominum ad lenonem quae subrepta uenerat

Ea in clientelam suipte inprudens patris

Naufragio eiecta deuenit: cognoscitur

Suoque amico Plesidippo iungitur.

PERSONAE

ARCTVRVS PROLOGVS

SCEPARNIO SERVVS

PLESIDIPPVS ADVLESCENS

DAEMONES SENEX

PALAESTRA MVLIER

AMPELISCA MVLIER

PTOLEMOCRATIA SACERDOS VENERIS

PISCATORES

TRACHALIO SERVVS

LABRAX LENO

CHARMIDES SENEX

LORARII

GRIPVS PISCATOR

SCAENA CYRENIS

PROLOGVS

ARCTVRVS

Qui gentis omnis mariaque et terras mouet,

eiius sum ciuis ciuitate caelitum.

Ita sum ut uidetis splendens stella candida,

signum quod semper tempore exoritur suo

hic atque in caelo: nomen Arcturo est mihi.

Noctu sum in caelo clarus atque inter deos,

inter mortalis ambulo interdius.

Et alia signa de caelo ad terram accidunt:

qui est imperator diuom atque hominum Iuppiter,

is nos per gentis alios alia disparat

qui facta hominum moresque, pietatem et fidem

noscamus, ut quemque adiuuet opulentia.

Qui falsas litis falsis testimoniis

petunt quique in iure abiurant pecuniam,

eorum referimus nomina exscripta ad Iouem;

cottidie ille scit quis hic quaerat malum:

qui hic litem apisci postulant peiiurio

mali, res falsas qui impetrant apud iudicem,

iterum ille eam rem iudicatam iudicat;

maiore multa multat quam litem auferunt.

Bonos in aliis tabulis exscriptos habet.

Atque hoc scelesti in animum inducunt suom,

Iouem se placare posse donis, hostiis:

et operam et sumptum perdunt; id eo fit quia

nihil ei acceptumst a peiiuris supplici;

facilius si qui pius est a dis supplicans

quam qui scelestust inueniet ueniam sibi.

Idcirco moneo uos ego haec, qui estis boni

quique aetatem agitis cum pietate et cum fide:

* * *

retinete porro, post factum ut laetemini.

Nunc huc qua caussa ueni argumentum eloquar.

Primumdum huic esse nomen urbi Diphilus

Cyrenas uoluit. Illic habitat Daemones

in agro atque uilla proxuma propter mare,

senex, qui huc Athenis exsul uenit, hau malus;

neque is adeo propter malitiam patria caret,

sed dum alios seruat se impediuit interim,

rem bene paratam comitate perdidit.

Huic filiola uirgo periit paruola.

Eam de praedone uir mercatur pessumus,

is eam huc Cyrenas leno aduexit uirginem.

Adulescens quidam ciuis huiius Atticus

eam uidit ire e ludo fidicinio domum,

amare occepit: ad lenonem deuenit,

minis triginta sibi puellam destinat

datque arrabonem et iure iurando alligat.

Is leno, ut se aequom est, flocci non fecit fidem

neque quod iuratus adulescenti dixerat.

Ei erat hospes par sui, Siculus senex

scelestus, Agrigentinus, urbis proditor;

is illius laudare infit formam uirginis

et aliarum itidem quae eius erant mulierculae.

Infit lenoni suadere ut secum simul

eat in Siciliam: ibi esse homines uoluptarios

dicit, potesse ibi eum fieri diuitem,

ibi esse quaestum maxumum meretricibus.

Persuadet. Nauis clanculum conducitur,

quidquid erat noctu in nauem comportat domo

leno; adulescenti qui puellam ab eo emerat

ait sese Veneri uelle uotum soluere

(id hic est Veneris fanum) et eo ad prandium

uocauit adulescentem huc. Ipse hinc ilico

conscendit nauem, auehit meretriculas.

Adulescenti alii narrant ut res gesta sit,

lenonem abiisse. Ad portum adulescens uenit:

illorum nauis longe in altum apscesserat.

Ego quoniam uideo uirginem asportarier,

tetuli et ei auxilium et lenoni exitium simul:

increpui hibernum et fluctus moui maritumos.

Nam Arcturus signum sum omnium unum acerrumum:

uehemens sum exoriens, quom occido uehementior.

Nunc ambo, leno atque hospes, in saxo simul

sedent eiecti: nauis confracta est eis.

Illa autem uirgo atque altera itidem ancillula

de naui timidae desuluerunt in scapham.

Nunc eas ab saxo fluctus ad terram ferunt

ad uillam illius, exsul ubi habitat senex,

quoius deturbauit uentus tectum et tegulas;

et seruos illic est eius qui egreditur foras.

Adulescens huc iam adueniet, quem uidebitis,

qui illam mercatust de lenone uirginem.

Valete, ut hostes uostri diffidant sibi. -

ACTVS I

SCEPARNIO

Pro di inmortales, tempestatem quoiusmodi

Neptunus nobis nocte hac misit proxuma!

Detexit uentus uillam - quid uerbis opust?

Non uentus fuit, uerum Alcumena Euripidi,

ita omnis de tecto deturbauit tegulas;

inlustriores fecit fenstrasque indidit.

PLESIDIPPVS SCEPARNIO DAEMONES

PL. Et uos a uostris abduxi negotiis

neque id processit qua uos duxi gratia

neque quiui ad portum lenonem prehendere.

Sed mea desidia spem deserere nolui:

eo uos, amici, detinui diutius.

Nunc huc ad Veneris fanum uenio uisere,

ubi rem diuinam se facturum dixerat.

SC. Si sapiam, hoc quod me mactat concinnem lutum.

PL. Prope me hic nescioquis loquitur. DA. Heus, Sceparnio!

SC. Qui nominat me? DA. Qui pro te argentum dedit.

SC. Quasi me tuom esse seruom dicas, Daemones.

DA. Luto usust multo, multam terram confode.

Villam integundam intellego totam mihi,

nam nunc perlucet ea quam cribrum crebrius.

PL. Pater salueto, amboque adeo. DA. Saluo' sis.

SC. Sed utrum tu masne an femina es, qui illum patrem

uoces? PL. Vir sum equidem. SC. Quaere uir porro patrem.

DA. Filiolam ego unam habui, eam unam perdidi:

uirile sexus numquam ullum habui. PL. At di dabunt.

SC. Tibi quidem hercle, quisquis es, magnum malum,

qui oratione hic occupatos occupes.

PL.Isticin uos habitatis? SC. Quid tu id quaeritas?

Quon furatum mox uenias, uestigas loca?

PL. Peculiosum esse addecet seruom et probum,

quem ero praesente ]praetereat† oratio

aut qui inclementer dicat homini libero.

SC. Et inpudicum et inpudentem hominem addecet

molestum ultro aduenire ad alienam domum,

quoi debeatur nihil. DA. Tace, Sceparnio.

Quid opust, adulescens? PL. Istic infortunium,

qui praefestinet, ubi erus adsit, praeloqui.

Sed nisi molestumst paucis percontarier

uolo ego ex te. DA. Dabitur opera atque in negotio.

SC. Quin tu in paludem is exsicasque harundinem

qui pertegamus uillam, dum sudumst? DA. Tace.

Tu si quid opus est dice. PL. Dic quod te rogo,

ecquem tu hic hominem crispum, incanum uideris,

malum, peiiurum, palpatorem - da. Plurumos,

nam ego propter eiusmodi uiros uiuo miser.

PL. Hic dico, in fanum Veneris qui mulierculas

duas secum adduxit, quique adornaret sibi

ut rem diuinam faciat, aut hodie aut heri.

DA. Non hercle, adulescens, iam hos dies complusculos

quemquam istic uidi sacruficare neque potest

clam me esse si qui sacruficat: semper petunt

aquam hinc aut ignem aut uascula aut cultrum aut ueru

aut aulam extarem, aut aliquid - quid uerbis opust?

Veneri paraui uasa et puteum, non mihi.

Nunc interuallum iam hos dies multos fuit.

PL. Vt uerba praehibes, me periisse praedicas.

DA. Mea quidem hercle caussa saluos sis licet.

SC. Heus tu qui fana uentris caussa circumis,

iubere meliust prandium ornari domi.

DA. Fortasse tu huc uocatus es ad prandium,

ill' qui uocauit nullus uenit? PL. Admodum.

SC. Nullumst periclum te hinc ire inpransum domum:

Cererem te melius‹t› quam Venerem sectarier:

amori haec curat; tritico curat Ceres.

PL. Deludificauit me ille homo indignis modis.

DA. Pro di inmortales! Quid illuc est, Sceparnio,

hominum secundum litus? SC. Vt mea opiniost

propter uiam illi sunt uocati ad prandium.

DA. Qui? SC. Quia post cenam, credo, lauerunt heri.

DA. Confracta nauis in mari est illis. SC. Ita est.

At hercle nobis uilla in terra et tegulae. DA. Hui!

Homunculi quanti estis! Eiecti ut natant!

PL. Vbi sunt ei homines, opsecro? DA. Hac ad dexteram

(uiden?) secundum litus. PL. Video. Sequimini.

Vtinam is sit quam ego quaero, uir sacerrumus.

Valete. - SC. Si non moneas, nosmet meminimus.

Sed, o Palaemo[n], sancte Neptuni comes,

qui Herculei socius esse diceris,

quod facinus uideo! DA. Quid uides? SC. Mulierculas

uideo sedentis in scapha solas duas.

Vt adflictantur miserae! Eugae eugae, perbene!

Ab saxo auortit fluctus ad litus scapham

neque gubernator umquam potuit tam bene.

Non uidisse undas me maiores censeo.

Saluae sunt si illos fluctus deuitauerint.

Nunc, nunc periclumst. ‹Vnda› eiecit alteram.

At in uadost, iam facile enabit. Eugepae!

Viden alteram illam ut fluctus eiecit foras?

Surrexit, horsum se capessit. Salua res.

Desiluit haec autem altera in terram e scapha.

Vt prae timore in genua in undas concidit!

Saluast, euasit ex aqua. Iam in litore est.

Sed dextrouorsum auorsa it in malam crucem.

Hem! Errabit illaec hodie. DA. Quid id refert tua?

SC. Si ad saxum quo capessit ea deorsum cadet,

errationis fecerit compendium.

DA. Si tu de illarum cenaturus uesperi es,

illis curandum censeo, Sceparnio;

si apud med essuru's [es], mihi dari operam uolo.

SC. Bonum aequomque oras. DA. Sequere me hac ergo. - SC. Sequor. -

PALAESTRA

Nimio hominum fortunae minus miserae memorantur

quam in usu, experiundo is datur acerbum.

Satin hoc deo complacitumst, med hoc ornatu ornatam

in incertas regiones timidam eiectam?

Hancine ego ad rem natam miseram me memorabo? Hancine

ego partem capio ob pietatem praecipuam?

Nam hoc mi sat laborist laborem hunc potiri,

si erga parentem aut deos me inpiaui;

sed id si parate curaui ut cauerem,

tum hoc mi indecore, inique, inmodeste

dati' di; nam quid habebunt sibi signi inpii posthac,

si ad hunc modum est innoxiis honor apud uos?

Nam me si sciam

fecisse aut parentes sceleste, minus me miserer;

sed erile scelus me sollicitat, eiius me inpietas male habet.

Is nauem atque omnia perdidit in mari:

haec bonorum eiiu' sunt reliquiae; etiam quae simul

uecta mecum in scaphast excidit. Ego nunc sola sum.

Quae mihi si foret salua saltem, labor

lenior esset hic mi eiius opera.

Nunc quam spem aut opem aut consili quid capessam?

Ita hic sola solis locis compotita

Hic saxa sunt, hic mare sonat,

neque quisquam homo mi obuiam uenit.

* * *

Hoc quod induta sum, summae opes oppido,

nec cibo nec loco tecta quo sim scio:

quae mihist spes qua me uiuere uelim?

Nec loci gnara sum nec †diu† hic fui.

Saltem | aliquem uelim qui mihi ex his locis

aut uiam aut semitam monstret, ita nunc

hac an illac eam incerta sum consili;

nec prope usquam hic quidem cultum agrum conspicor.

Algor, error, pauor, me omnia tenent.

Haec parentes mei hau sciti' miseri

me nunc miseram esse ita uti sum:

leibera ego prognata fui maxume, nequiquam fui.

Nunc qui minu' seruio quasi serua forem nata?

Neque quicquam umquam illis profuit qui me sibi eduxerunt.

AMPELISCA PALAESTRA

AM. Quid mihi meliust, quid magis in remst, quam a corpore uitam ut secludam?

Ita male uiuo atque ita mihi multae in pectore sunt curae exanimales.

Ita res se habent: uitae hau parco, perdidi spem qua me oblectabam.

Omnia iam circumcursaui atque omnibu' latebris perreptaui

quaerere conseruam, uoce, oculis, auribus ut peruestigarem.

Neque eam usquam inuenio neque quo eam neque qua quaeram consultumst,

neque quem rogitem responsorem quemquam interea conuenio,

neque magi' solae terrae solae sunt quam haec loca atque hae regiones;

neque, si uiuit, eam uiua umquam quin inueniam desistam.

PA. Quoianam uox mihi

prope hic sonat?

AM. Pertimui, quis hic loquitur prope?

PA. Spes bona, opsecro,

subuenta mihi,

AM. eximes ex hoc miseram metu?

PA. Certo uox muliebris auris tetigit meas.

AM. Mulier est, muliebris uox mi ad auris uenit.

PA. Num Ampelisca opsecrost? AM. Ten, Palaestra, audio?

PA. Quin uoco ut me audiat nomine illam suo?

Ampelisca! AM. Hem quis est? PA. Ego Palaestra.

AM. Dic ubi es? PA. Pol ego nunc in malis plurumis.

AM. Socia sum nec minor pars meast quam tua.

Sed uidere expeto te. PA. Mihi es aemula.

AM. Consequamur gradu uocem. Vbi es? PA. Ecce me.

Accede ad me atque adi contra. AM. Fit sedulo.

PA. Cedo manum. AM. Accipe. PA. Dic, uiuisne? Obsecro.

AM. Tu facis me quidem uiuere ut nunc uelim,

quom mihi te licet tangere. Vt uix mihi

credo ego hoc, te tenere opsecro, amplectere,

spes mea. Vt me omnium iam laborum leuas!

PA. Occupas praeloqui quae mea oratiost.

Nunc abire hinc decet nos. AM. Quo, amabo, ibimus?

PA. Litus hoc persequamur. AM. Sequor quo lubet.

Sicine hic cum uuida ueste grassabimur?

PA. Hoc quod est, id necessarium est perpeti.

Sed quid hoc, opsecro, est? AM. Quid? PA. Viden, amabo,

fanum [uidesne] hoc? AM. Vbi est? PA. Ad dexteram.

AM. Video decorum dis locum uiderier.

PA. Hau longe abesse oportet homines hinc, ita hic lepidust locus.

Quisquis est deu', ueneror ut nos ex hac aerumna eximat,

miseras, inopes, aerumnosas ut aliquo auxilio adiuuet.

PTOLEMOCRATIA PALAESTRA AMPELISCA

PT. Qui sunt qui a patrona preces mea expetessunt?

Nam uox me precantum huc foras excitauit.

Bonam atque opsequentem deam atque hau grauatam

patronam exsequontur benignamque multum.

PA. Iubemus te saluere, mater. PT. Saluete,

puellae. Sed und' uos

ire cum uuida ueste dicam, opsecro,

tam maestiter uestitas?

PA. Ilico hinc imus, hau longule ex hoc loco;

uerum longe hinc abest unde aduectae huc sumus.

PT. Nempe equo ligneo per uias caerulas

estis uectae? PA. Admodum. PT. Ergo aequius uos erat

candidatas uenire hostiatasque: ad hoc

fanum ad istunc modum non ueniri solet.

PA. Quaene eiectae e mari simus ambae, opsecro,

unde nos hostias agere uoluisti huc?

Nunc tibi amplectimur genua egentes opum,

quae in locis nesciis nescia spe sumus,

ut tuo recipias tecto seruesque nos

miseriarumque te ambarum uti misereat,

quibus nec locust ullus nec spes parata,

neque hoc amplius quod uides nobis quicquamst.

PT. Manus mi date, exsurgite a genibus ambae.

Misericordior nulla me est feminarum.

Sed haec pauperes res sunt inopes, puellae:

egomet uix uitam colo; Veneri cibo meo seruio.

AM. Veneris fanum, opsecro, hoc est?

PT. Fateor. Ego huius fani sacerdos clueo.

Verum quidquid est comiter fiet a me,

quo nunc copia ualebit.

Ite hac mecum. PA. Amice benigneque honorem,

mater, nostrum habes. - PT. Oportet. -

ACTVS II

PISCATORES

Omnibu' modis qui pauperes sunt homines miseri uiuont,

praesertim quibu nec quaestus est neque didicere artem ullam:

necessitate quidquid est domi id sat est habendum.

Nos iam de ornatu propemodum ut locupletes simus scitis:

hisce hami atque haec harundines sunt nobis quaestu et cultu.

Cottidie ex urbe ad mare huc prodimus pabulatum:

pro exercitu gymnastico et palaestrico hoc habemus;

echinos, lopadas, ostreas, balanos captamus, conchas,

marinam urticam, musculos, plagusias striatas;

postid piscatum hamatilem et saxatilem adgredimur.

Cibum captamus e mari: si euentus non euenit

neque quicquam captumst piscium, salsi lautique pure

domum redimus clanculum, dormimus incenati.

Atque ut nunc ualide fluctuat mare, nulla nobis spes est:

nisi quid concharum capsimus, incenati sumu' profecto.

Nunc Venerem hanc ueneremur bonam, ut nos lepide adiuerit hodie.

TRACHALIO PISCATORES

TR. Animum aduorsaui sedulo ne erum usquam praeterirem;

nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,

me huc obuiam iussit sibi uenire ad Veneris fanum.

Sed quos perconter commode eccos uideo astare. Adibo.

Saluete, fures maritumi, conchitae atque hamiotae,

famelica hominum natio. Quid agitis? Vt peritis?

PI. Vt piscatorem aequomst, fame sitique speque falsa.

TR. Ecquem adulescentem huc, dum hic astatis, expedite,

uidistis ire strenua facie, rubicundum, fortem,

qui tris semihomines duceret chlamydatos cum machaeris?

PI. Nullum istac facie ut praedicas uenisse huc scimus. TR. Ecquem

recaluom ad Silanum senem, statutum, uentriosum,

tortis superciliis, contracta fronte, fraudulentum,

deorum odium atque hominum, malum, mali uiti probrique plenum,

is qui duceret mulierculas duas secum sati' uenustas?

PI. Cum istiusmodi uirtutibus operisque natus qui sit,

eum quidem ad carnuficem est aequius quam ad Venerem commeare.

TR. At si uidistis, dicite. PI. Huc profecto nullus uenit.

Vale. - TR. Valete. Credidi: factum est quod suspicabar,

data uerba ero sunt, leno abit scelestus exsulatum,

in nauem ascendit, mulieres auexit: hariolus sum.

Is huc erum etiam ad prandium uocauit, sceleris semen.

Nunc quid mi meliust quam ilico hic opperiar erum dum ueniat?

Eadem, sacerdos Veneria haec si quid amplius scit,

si uidero, exquisiuero: faciet me certiorem.

AMPELISCA TRACHALIO

AM. Intellego: hanc quae proxumast tu uillam Veneris fano

pulsare iussisti atque aquam rogare. Quoia ad auris

uox mi aduolauit? AM. Opsecro, quis hic loquitur? TR. Quem ego uideo?

Estne Ampelisca haec quae foras e fano egreditur? AM. Estne hic

Trachalio quem conspicor, calator Plesidippi?

TR. East. AM. Is est. Trachalio, salue. TR. Salue, Ampelisca.

Quid agis tu? AM. Aetatem hau malam male. TR. Melius ominare.

AM. Verum omnis sapientis decet conferre et fabulari.

Sed Plesidippus tuos erus ubi, amabo, est? TR. Heia uero,

quasi non sit intus! AM. Neque pol est neque huc quidem io ullus uenit.

TR. Non uenit? AM. Vera praedicas. TR. Non est meum, Ampelisca.

Sed quam mox coctum est prandium? AM. Quod prandium, opsecro te?

TR. Nemp' rem diuinam facitis hic. AM. Quid somnias, amabo?

TR. Certe huc Labrax ad prandium uocauit Plesidippum

erum meum eru' uoster. AM. Pol hau miranda facta dicis:

si deos decepit et homines, lenonum more fecit.

TR. Non rem diuinam facitis hic uos neque erus? AM. Hariolare.

TR. Quid tu agis hic igitur? AM. Ex malis multis metuque summo

capitalique ex periculo orbas auxilique opumque huc

recepit ad se Veneria haec sacerdos me et Palaestram.

TR. An hic Palaestrast, opsecro, eri mei amica? AM. Certo.

TR. Inest lepos in nuntio tuo magnus, mea Ampelisca.

Sed istuc periclum perlubet quod fuerit uobis scire.

AM. Confracta est, mi Trachalio, hac nocte nauis nobis.

TR. Quid, nauis? quae istaec fabulast? AM. Non audiuisti, amabo,

quo pacto leno clanculum nos hinc auferre uoluit

in Siciliam et quidquid domi fuit in nauem imposiuit?

Ea nunc perierunt omnia. TR. Oh, Neptune lepide, salue!

Nec te aleator nullus est sapientior; profecto

nimi' lepide iecisti bolum: periurum perdidisti.

Sed nunc ubi est leno Labrax? AM. Periit potando, opinor:

Neptunus magnis poculis hac nocte eum inuitauit.

TR. Credo hercle anancaeo datum quod biberet. Vt ego amo te,

mea Ampelisca, ut dulcis es, ut mulsa dicta dicis!

sed tu et Palaestra quomodo saluae estis? AM. Scibis faxo.

De naui timidae ambae in scapham insiluimus, quia uidemus

ad saxa nauem ferrier; properans exsolui restim,

dum illi timent; nos cum scapha tempestas dextrouorsum

differt ab illis. Itaque nos uentisque fluctibusque

iactatae exemplis plurumis miserae perpetuam noctem;

uix hodie ad litus pertulit nos uentus exanimatas.

TR. Noui, Neptunus ita solet, quamuis fastidiosus

aedilis est: si quae inprobae sunt merces, iactat omnis.

AM. Vae capiti atque aetati tuae! TR. Tuo, mea Ampelisca,

sciui lenonem facere ego hoc quod fecit; saepe dixi;

capillum promittam optumumst occipiamque hariolari.

AM. Cauistis ergo tu atque erus ne abiret, quom scibatis?

TR. Quid faceret? AM. Si amabat, rogas, quid faceret? Adseruaret

dies noctesque, in custodia esset semper. Verum ecastor

ut multi fecit ita probe curauit Plesidippus.

TR. Qur tu istuc dicis? AM. Res palam est. TR. Scin tu? Etiam qui it lauatum

in balineas, quom ibi sedulo sua uestimenta seruat,

tamen surrupiuntur, quippe qui quem illorum opseruet falsust;

fur facile quem opseruat uidet: custos qui fur sit nescit.

Sed duce me ad illam ubi est. AM. I sane in Veneris fanum huc intro,

sedentem flentemque opprimes. TR. Vt iam istuc mihi molestumst!

Sed quid flet? AM. Ego dicam tibi: hoc sese excruciat animi,

quia leno ademit cistulam ei quam habebat ubique habebat

qui suos parentes noscere posset: eam ueretur

ne perierit. TR. Vbinam ea fuit cistellula? AM. Ibidem in naui.

Conclusit ipse in uidulum, ne copia esset eiius

qui suos parentes nosceret. TR. O facinus inpudicum,

quam liberam esse oporteat seruire postulare!

AM. Nunc eam cum naui scilicet abiisse pessum in altum.

Et aurum et argentum fuit lenonis omne ibidem.

TR. Credo aliquem immersisse atque eum excepisse. AM. Id misera maestast

sibi eorum euenisse inopiam. TR. Iam istoc magis usus factost

ut eam intro consolerque eam, ne sic se excruciet animi;

nam multa praeter spem scio multis bona euenisse.

AM. At ego etiam, qui sperauerint spem decepisse multos.

TR. Ergo animus aequos optumum est aerumnae condimentum.

Ego eo intro, nisi quid uis. - AM. Eas. Ego quod mihi imperauit

sacerdos, id faciam atque aquam hinc de proxumo rogabo;

nam extemplo, si uerbis suis peterem, daturos dixit.

Neque digniorem censeo uidisse anum me quemquam

quoi deos atque homines censeam bene facere magi' decere.

Vt lepide, ut liberaliter, ut honeste atque hau grauate

timidas, egentis, uuidas, eiectas, exanimatas

accepit ad sese, hau secus Quam si ex se simus natae!

Vt eapse sic succincta aquam calefactat, ut lauemus!

Nunc, ne morae illi sim, petam hinc aquam unde mi imperauit.

Heus ecquis in uillast? Ecquis hoc recludit? Ecquis prodit?

SCEPARNIO AMPELISCA

SC. Quis est qui nostris tam proterue foribus facit iniuriam?

AM. Ego sum. SC. Hem! Quid hoc boni est? Eu edepol specie lepida mulierem!

AM. Salue, adulescens. SC. Et tu multum salueto, adulescentula.

AM. Ad uos uenio. SC. Accipiam hospitio, si mox uenies uesperi,

item ut adfectam; nam nunc nihil est qui te mane munerem.

Sed quid ais, mea lepida, hilara? AM. Aha! Nimium familiariter

me attrectas. SC. Pro di inmortales! Veneris effigia haec quidem est.

Vt in ocellis hilaritudo est, heia, corpus quoiusmodi,

subuolturium - illud quidem, "subaquilum" uolui dicere -,

uel papillae quoiusmodi, tum quae indoles in sauiost!

AM. Non ego sum pollucta pago. Potin ut me apstineas manum?

SC. Non licet †te sic placide bellam† belle tangere?

AM. Otium ubi erit, tum tibi operam ludo et deliciae dabo;

nunc quam ob rem huc sum missa, amabo, uel tu mi aias uel neges.

SC. Quid nunc uis? AM. Sapienti ornatus quid uelim indicium facit.

SC. Meu' quoque hic sapienti ornatus quid uelim indicium facit.

AM. Haec sacerdos Veneris hinc me petere aquam iussit sibi.

SC. At ego basilicus sum: quem nisi oras guttam non feres.

Nostro illum puteum periclo et ferramentis fodimus.

Nisi multis blanditiis a me gutta non ferri potest.

AM. Qur tu aquam grauare, amabo, quam hostis hosti commodat?

SC. Qur tu operam grauare mihi quam ciuis ciui commodat?

AM. Immo etiam tibi, mea uoluptas, quae uoles faciam omnia.

SC. Eugepae! Saluos sum, haec iam me suam uoluptatem uocat.

Dabitur tibi aqua, ne nequiquam me ames. Cedo mi urnam. AM. Cape.

propera, amabo, ecferre. SC. Manta, iam hic ero, uoluptas mea. -

AM. Quid sacerdoti me dicam hic demoratam tam diu?

Vt etiam nunc misera timeo ubi oculis intueor mare?

Sed quid ego misera uideo procul in litore?

Meum erum lenonem Siciliensemque hospitem,

quos periisse ambos misera censebam in mari.

Iam illud mali plus nobis uiuit quam ratae.

Sed quid ego cesso fugere in fanum ac dicere haec

Palaestrae, in aram ut confugiamus priu' quam huc

scelestus leno ueniat nosque hic opprimat?

Confugiam huc, ita res suppetit, subita uia.

SCEPARNIO

Pro di inmortales! In aqua numquam credidi

uoluptatem inesse tantam. Vt hanc traxi lubens!

Nimio minus altus puteus uisust quam prius.

Vt sine labore hanc extraxi! Praefiscine!

Sati' nequam sum, utpote qui hodie amare inceperim.

Em tibi aquam, mea tu belliata. Em sic uolo

te ferre honeste ut ego fero, ut placeas mihi.

Sed ubi tu es, delicata? Cape aquam hanc sis. Vbi es?

Amat hercle me, ut ego opinor. Delituit mala.

Vbi tu es? Etiamne hanc urnam acceptura's? Vbi es?

Commodule meliust. Tandem uero serio,

etiam acceptura es urnam hanc? Vbi tu es gentium?

Nusquam hercle equidem illam uideo. Ludos me facit.

Adponam hercle urnam iam ego hanc in media uia.

Sed autem, quid si hanc hinc apstulerit quispiam,

sacram urnam Veneris? Mi exhibeat negotium.

Metuo hercle ne illa mulier mi insidias locet,

ut comprehendar cum sacra urna Veneria.

Nempe optumo me iure in uinclis enicet

magistratus si quis me hanc habere uiderit.

Nam haec litteratast, eapse cantat quoia sit.

Iam hercle euocabo hinc hanc sacerdotem foras,

ut hanc accipiat urnam. Accedam huc ad fores.

Heus, Agasi Ptolemocratia, cape hanc urnam tibi:

muliercula hanc nescioquae huc ad me detulit.

Intro ferundast. Repperi negotium,

siquidem mihi his ultro adgerunda etiam est aqua. -

LABRAX CHARMIDES

LA. †Qui homo sese miserum et mendicum uolet†,

Neptuno credat sese atque aetatem suam:

nam si quis cum eo quid rei commiscuit

ad hoc exemplum amittit ornatum domum.

Edepol, Libertas, lepida es quae numquam pedem

uoluisti in nauem cum Hercule una imponere.

Sed ubi ille meus est hospes qui me perdidit?

Atque eccum incedit! CH. Quo malum properas, Labrax?

Nam equidem te nequeo consequi tam strenue.

LA. Vtinam te priu' quam oculis uidissem meis

malo cruciatu in Sicilia perbiteres,

quem propter hoc mihi optigit misero mali.

CH. Vtinam, quom in aedis me ad te adduxisti domum,

in carcere illo potius cubuissem die.

Deosque inmortalis quaeso, dum uiuas, uti

omnis tui similis hospites habeas tibi.

LA. Malam Fortunam in aedis te adduxi meas.

Quid mihi scelesto tibi erat auscultatio?

Quidue hinc abitio? Quidue in nauem inscensio?

Vbi perdidi etiam plus boni quam mihi fuit.

CH. Pol minime miror nauis si fractast tibi,

scelu' te et sceleste parta quae uexit bona.

LA. Pessum dedisti me blandimentis tuis.

CH. Scelestiorem cenam cenaui tuam

quam quae Thyestae quondam aut posita est Tereo.

LA. Perii! Animo male fit. Contine quaeso caput.

CH. Pulmoneum edepol nimi' uelim uomitum uomas.

LA. Eheu! Palaestra atque Ampelisca, ubi esti' nunc?

CH. Piscibus in alto, credo, praebent pabulum.

LA. Mendicitatem mi optulisti opera tua,

dum tuis ausculto magnidicis mendaciis.

CH. Bonam est quod habeas gratiam merito mihi,

qui te ex insulso salsum feci opera mea.

LA. Quin tu hinc is a me in maxumam malam crucem?

CH. Eas. Easque res agebam commodum.

LA. Eheu! Quis uiuit me mortalis miserior?

CH. Ego multo tanta miserior quam tu, Labrax.

LA. Qui? CH. Quia ego indignus sum, tu dignus qui sies.

LA. O scirpe, scirpe, laudo fortunas tuas,

qui semper seruas gloriam aritudinis.

CH. Equidem me ad uelitationem exerceo,

nam omnia corusca prae tremore fabulor.

LA. Edepol, Neptune, es balineator frigidus:

cum uestimentis postquam aps te abii, algeo.

CH. Ne thermopolium quidem ullum instruit,

ita salsam praehibet potionem et frigidam.

LA. Vt fortunati sunt fabri ferrarii

qui apud carbones adsident! Semper calent.

CH. Vtinam fortuna nunc anetina uterer,

ut quom exiissem ex aqua, arerem tamen.

LA. Quid si aliquo ad ludos me pro manduco locem?

CH. Quapropter? LA. Quia pol clare crepito dentibus.

CH. Iure optumo me †lauisse† arbitror.

LA. Qui? CH. Quia auderem tecum in nauem ascendere,

qui a fundamento mi usque mouisti mare.

LA. Tibi auscultaui, tu promittebas mihi

illi esse quaestum maxumum meretricibus,

ibi me conruere posse aiebas ditias.

CH. Iam postulabas te, inpurata belua,

totam Siciliam deuoraturum insulam?

LA. quaenam ballaena meum uorauit uidulum,

aurum atque argentum ubi omne compactum fuit?

CH. Eadem illa, credo, quae meum marsuppium,

quod plenum argenti fuit in sacciperio.

LA. Eheu! Redactus sum usque ad unam hanc tuniculam

et ad hoc misellum pallium. Perii oppido!

CH. Vel consociare mihi quidem tecum licet:

aequas habemus partis. LA. Saltem si mihi

mulierculae essent saluae, spes aliquae forent.

Nunc si me adulescens Plesidippus uiderit,

quo ab arrabonem pro Palaestra acceperam,

iam is exhibebit hic mihi negotium.

CH. Quid, stulte, ploras? Tibi quidem edepol copiast,

dum lingua uiuet, qui rem soluas omnibus.

SCEPARNIO LABRAX CHARMIDES

SC. Quid illuc, opsecro, negoti quod duae mulierculae

hic in fano Veneris signum flentes amplexae tenent,

nescioquem metuentes miserae? Nocte hac aiunt proxuma

se iactatas atque eiectas hodie esse aiunt e mari.

LA. Opsecro hercle, adulescens, ubi istaec sunt quas memoras mulieres?

SC. Hic in fano Veneris. LA. Quot sunt? SC. Totidem quot ego et tu sumus.

LA. Nemp' meae? SC. Nemp' nescio istuc. LA. Qua sunt facie? SC. Scitula.

Vel ego amare utramuis possum, si probe adpotus siem.

LA. Nemp' puellae? SC. Nemp' molestus es. I uise, si lubet.

LA. Meas oportet intus esse hic mulieres, mi Charmides.

CH. Iuppiter te perdat, et si sunt et si non sunt tamen.

LA. Intro rumpam iam huc in Veneris fanum. - CH. In barathrum mauelim.

Opsecro, hospes, da mihi aliquid ubi condormiscam loci.

SC. Istic ubi uis condormisce; nemo prohibet, puplicum est.

CH. At uides me ornatus ut sim uestimentis uuidis:

recipe me in tectum, da mihi uestimenti aliquid aridi

dum arescunt mea; in aliquo tibi gratiam referam loco.

SC. Tegillum eccillud, mihi unum id aret; id si uis dabo:

eodem amictus, eodem tectus esse soleo, si pluit.

Tu istaec mihi dato: exarescent faxo. CH. Eho an te paenitet,

in mari quod elaui, ni hic in terra iterum eluam?

SC. Eluas tu anne exunguare ciccum non interduim.

Tibi ego numquam quicquam credam nisi si accepto pignore.

Tu uel suda uel peri algu uel tu aegrota uel uale.

Barbarum hospitem mi in aedis nil moror. Sat litiumst. -

CH. Iamne abeis? Venalis illic ductitauit, quisquis est;

non est misericors. Sed quid ego hic asto infelix uuidus?

Quin abeo huc in Veneris fanum, ut edormiscam hanc crapulam,

quam potaui praeter animi quam lubuit sententiam?

Quasi uinis Graecis Neptunus nobis suffudit mare,

itaque aluom prodi sperauit nobis salsis poculis;

quid opust uerbis? Si inuitare nos paullisper pergeret,

ibidem obdormissemus: nunc uix uiuos amisit domum.

Nunc lenonem quid agit intus uisam, conuiuam meum. -

ACTVS III

DAEMONES

Miris modis di ludos faciunt hominibus,

mirisque exemplis somnia in somnis danunt:

ne dormientis quidem sinunt quiescere.

Velut ego hac nocte quae processit proxuma

mirum atque inscitum somniniaui somnium.

Ad hirundininum nidum uisa est simia

ascensionem ut faceret admolirier:

ut in omnibus * * *

neque eas eripere quibat inde. Postibi

uidetur ad me simia adgredirier,

rogare scalas ut darem utendas sibi.

Ego ad hoc exemplum simiae respondeo,

* * * *

natas ex Philomela ac Progne esse hirundines.

Ago cum illa ne quid noceat meis popularibus.

Atque illa nimio iam fieri ferocior;

uidetur ultro mihi malum minitarier.

In ius uocat me. Ibi ego nescioquo modo

iratus uideor mediam arripere simiam;

concludo in uincla bestiam nequissumam.

Nunc quam ad rem dicam hoc attinere somnium

numquam hodie quiui ad coniecturam euadere.

Sed quid hic in Veneris fano meae uiciniae

clamoris oritur? Animus miratur ‹meus›.

TRACHALIO DAEMONES

TR. Pro Cyrenenses populares! Vostram ego imploro fidem,

agricolae, accolae propinqui qui estis his regionibus,

ferte opem inopiae atque exemplum pessumum pessum date.

Vindicate, ne inpiorum potior sit pollentia

quam innocentum, qui se scelere fieri nolunt nobilis.

Statuite exemplum inpudenti, date pudori praemium,

facite hic lege potius liceat quam ui uicto uiuere.

Currite huc in Veneris fanum, uostram iterum imploro fidem,

qui prope hic adestis quique auditis clamorem meum,

ferte suppetias qui Veneri Veneriaeque antistitae

more antiquo in custodelam suom commiserunt caput,

praetorquete iniuriae priu' collum quam ad uos peruenat.

DA. Quid istuc est negoti? Per ego haec genua te optestor, senex,

quisquis es - DA. quin tu ergo omitte genua et quid sit mi expedi

quod tumultues. TR. Teque oro et quaeso, si speras tibi is

hoc anno multum futurum sirpe et laserpicium

eamque euenturam exagogam Capuam saluam et sospitem,

atque - ab lippitudine usque siccitas ut sit tibi, -

DA. Sanun es? TR. Seu tibi confidis fore multam magydarim,

ut te ne pigeat dare operam mihi quod te orabo, senex.

DA. At ego te per crura et talos tergumque optestor tuom,

ut tibi ulmeam uberem esse speres uirgidemiam

et tibi euenturam hoc anno uberem messem mali.

Vt mi istuc dicas negoti quid sit quod tumultues.

TR. Qui lubet maledicere? Equidem tibi bona exoptaui omnia.

DA. Bene equidem tibi dico, qui te digna ut eueniant precor.

TR. Opsecro, hoc praeuortere ergo. DA. Quid negotist? TR. Mulieres

duae innocentes intus hic sunt, tui indigentes auxili,

quibus aduorsum ius legesque insignite iniuria hic

facta est fitque in Veneris fano; tum sacerdos Veneria

indigne adflictatur. DA. Quis homo est tanta confidentia

qui sacerdotem uiolare audeat? Sed eae mulieres

quae sunt? Aut quid is iniqui fit? TR. Das operam, eloquar.

Veneris signum sunt amplexae. Nunc homo audacissumus

eas deripere uolt. Eas ambas esse oportet ‹liberas›.

DA. Quis istic est qui deos tam parui pendit? TR. Vis ‹dicam tibi?›

fraudis, sceleris, parricidi, peiiuri plenissumus,

legerupa inpudens, inpurus, inuerecundissumus,

uno uerbo apsoluam, lenost: quid illum porro praedicem?

DA. Edepol infortunio hominem praedicas donabilem.

TR. Qui sacerdoti scelestus faucis interpresserit.

DA. At malo cum magno suo fecit hercle. Ite istinc foras,

Turbalio, Sparax. Vbi estis? TR. I opsecro intro, subueni

illis. DA. iterum haud imperabo. Sequimini hac. TR. Age nunciam,

iube oculos elidere, itidem ut sepiis faciunt coqui.

DA. Proripite hominem pedibus huc itidem quasi occisam suem. -

TR. Audio tumultum. Opinor, leno pugnis pectitur.

Nimi' uelim inprobissumo homini malas edentauerint.

Sed eccas ipsae huc egrediuntur timidae e fano mulieres.

PALAESTRA TRACHALIO AMPELISCA

PA. Nunc id est quom omnium copiarum atque opum,

auxili, praesidi uiduitas nos tenet.

‹nec salust› nec uiast quae salutem adferat,

‹nec quam in partem› ingredi persequamur

scimus: tanto in metu nunc sumus ambae,

tanta inportunitas tantaque iniuria

orta in nos est modo hic intus ab nostro ero,

quin scelestus sacerdotem anum praecipes

reppulit, propulit perquam indignis modis

nosque ab signo intumo ui deripuit sua.

Sed nunc sese ut ferunt res fortunaeque nostrae,

par moriri est. Neque est melius morte in malis

rebus miseris. TR. Quid est? Quae illaec oratiost?

Cesso ego has consolari. Heus Palaestra! PA. Qui uocat?

TR. Ampelisca. AM. Opsecro, quis est qui uocat?

PA. Quis is est qui nominat? TR. Si respexis, scies.

PA. O salutis meae spes. TR. Tace ac bono animo es.

Me uide. PA. Si modo id liceat, uis ne opprimat,

quae uis uim mi adferam ipsa adigit. TR. Ah! Desine,

nimis inepta es.

PA. Desiste dictis nunciam miseram me consolari;

nisi quid re praesidium apparas, Trachalio, acta haec res est.

AM. Certumst moriri quam hunc pati ‹saeuire› lenonem in me.

Sed muliebri animo sum tamen: miserae ‹quom uenit› in mentem

mihi mortis, metu' membra occupat. Edepol diem hunc acerbum!

TR. Bonum animum habete. PA. Nam, opsecro, unde iste animus mi inuenitur?

TR. Ne, inquam, timete; adsidite hic in ara. AM. Quid istaec ara

prodesse nobis plus potest quam signum in fano hic intus

Veneris, quod amplexae modo, unde abreptae per uim miserae?

TR. Sedete hic modo, ego hinc uos tamen tutabor. Aram habete hanc

uobis pro castris, moenia hinc ego uos defensabo;

praesidio Veneris malitiae lenonis contra incedam.

PA. Tibi auscultamus et, Venus alma, ambae te opsecramus,

aram amplexantes hanc tuam lacrumantes, genibus nixae,

in custodelam nos tuam ut recipias et tutere;

illos scelestos qui tuom fecerunt fanum parui

fac ut ulciscare nosque ut hanc tua pace aram opsidere

patiare: lautae ambae sumus opera Neptuni noctu,

ne indignum id habeas neue idcirco nobis uitio uortas,

si quippiamst minu' quod bene esse lautum tu arbitrare.

TR. Venus, aequom has petere intellego: decet aps te id impetrari

ignoscere his te conuenit: metus has id ut faciant subigit.

Te ex concha natam esse autumant, caue tu harum conchas spernas.

Sed optume eccum exit senex patronus mihique et uobis.

DAEMONES TRACHALIO LABRAX LORARII

DA. Exi e fano, natum quantum est hominum sacrilegissume.

Vos in aram abite sessum. Sed ubi sunt? TR. Huc respice.

DA. Optume, istuc uolueramus. Iube modo accedat prope.

Tun legerupionem hic nobis cum dis facere postulas?

Pugnum in os impinge. LA. Iniqua haec patior cum pretio tuo.

DA. At etiam minitatur audax? LA. ius meum ereptum est mihi,

meas mihi ancillas inuito me eripis. TR. Habe iudicem

de senatu Cyrenensi quemuis opulentum uirum,

si tuas esse oportet niue eas esse oportet liberas

neu te in carcerem compingi aequom est aetatemque ibi

te usque habitare, donec totum carcerem contriueris.

LA. Non hodie isti rei auspicaui, ut cum furcifero fabuler.

Te ego appello. DA. Cum istoc primum qui te nouit disputa.

LA. Tecum ago. TR. Atqui mecum agendumst. Suntne illae ancillae tuae?

LA. Sunt. TR. Agedum ergo, tange utramuis digitulo minimo modo.

LA. Quid si attigero? TR. Extemplo hercle ego te follem pugilatorium

faciam et pendentem incursabo pugnis, peiiurissume.

LA. Mihi non liceat meas ancillas Veneris de ara abducere?

DA. Non licet: ita est lex apud nos - LA. Mihi cum uostris legibus

nihil est commerci. Equidem istas iam ambas educam foras.

Tu, senex, si istas amas, huc arido argentost opus;

si autem Veneri complacuerunt, habeat, si argentum dabit.

DA. Di tibi argentum! Nunc adeo meam ut scias sententiam,

occipito modo illis adferre uim ioculo pauxillulum,

ita ego te hinc ornatum amittam tu ipsus te ut non noueris.

uos adeo, ubi ego innuero uobis, ni ei caput exoculassitis,

quasi murteta iunci, item ego uos uirgis circumuinciam.

LA. Vi agis [mecum]. TR. Etiam uim proportas, flagiti flagrantia?

LA. Tun, trifurcifer, mihi audes inclementer dicere?

TR. Fateor, ego trifurcifer sum, tu es homo adprime probus:

numqui minus hasce esse oportet liberas? LA. Quid, liberas?

TR. Atque eras tuas quidem hercle atque ex germana Graecia;

nam altera haec est nata Athenis ingenuis parentibus.

DA. Quid ego ex te audio? TR. Hanc Athenis esse natam liberam.

DA. Mea popularis, opsecro, haec est? TR. Non tu Cyrenensis es?

DA. Immo Athenis natus altusque educatusque Atticis.

TR. Opsecro, defende ciuis tuas, senex. DA. O filia

mea, quom hanc uideo, mearum me apsens miseriarum commones;

trima quae periit mi iam tanta esset, si uiuit, scio.

LA. Argentum ego pro istisce ambabus quoiae erant domino dedi;

quid mea refert Athenis natae haec an Thebis sient,

dum mihi recte seruitutem seruiant? TR. Itane, inpudens?

Tune hic, feles uirginalis, liberos parentibus

sublectos habebis atque indigno quaestu conteres?

Nam huic alterae quae patria sit profecto nescio,

nisi scio probiorem hanc esse quam te, inpuratissume.

LA. Tuae istae sunt? TR. Contende ergo uter sit tergo - uerior:

ni offerumentas habebis pluris in tergo tuo

quam ulla nauis longa clauos, tum ego ero mendacissumus:

postea aspicito meum, quando ego tuom inspectauero:

ni erit tam sincerum ut quiuis dicat ampullarius

optumum esse operi faciundo corium et sincerissumum,

quid caussaest quin uirgis te usque ad saturitatem sauciem?

Quid illas spectas? Quas si attigeris, oculos eripiam tibi.

LA. Atqui, quia uotas, utramque iam mecum abducam semul.

DA. Quid facies? LA. Volcanum adducam, is Venerist aduorsarius.

TR. Quo illic it? LA. Heus, ecquis hic est? Heus! DA. Attigeris ostium,

iam hercle tibi messis in ore fiet mergis pugneis.

LO. Nullum habemus ignem, ficis uictitamus aridis.

DA. ego dabo ignem, siquidem in capite tuo conflandi copiast.

LA. Ibo hercle aliquo quaeritatum ignem. DA. Quid quom inueneris?

LA. Ignem magnum hic faciam. DA. Quin inhumanum exuras tibi?

LA. Immo hasce ambas hic in ara ut uiuas comburam, id uolo.

DA. Iam hercle ego te continuo barba arripiam, in ignem coniciam

teque ambustulatum obiciam magnis auibus pabulum.

Quom coniecturam egomet mecum facio, haec illast simia

quae has hirundines ex nido uolt eripere ingratieis,

quod ego in somnis somniaui. TR. Scin quid tecum oro, senex?

Vt illas serues, uim defendas, dum ego erum adduco meum.

DA. Quaere erum atque adduce. TR. At hic ne - DA. maxumo malo suo

si attigerit siue occeptassit. TR. Cura. DA. Curatumst, abi.

TR. Hunc quoque adserua ipsum ne quo abitat; nam promissimus

carnufici aut talentum magnum aut hunc hodie sistere.

DA. Abi modo, ego dum hoc curabo recte. TR. Iam ego reuenero.

DAEMONES LABRAX LORARII

DA. Vtrum tu, leno, cum malo lubentius

quiescis an sic sine malo, si copiast?

LA. Ego quae tu loquere flocci non facio, senex.

Meas quidem te inuito et Venere et summo Ioue

de ara capillo iam deripiam. DA. Tangedum.

LA. Tangam hercle uero. DA. Agedum ergo, accede huc modo.

LA. Iubedum recedere istos ambo illuc modo.

DA. Immo ad te accedent. LA. Non hercle equidem censeo.

DA. Quid ages si accedent propius? LA. Ego recessero.

Verum, senex, si te umquam in urbe offendero,

numquam hercle quisquam me lenonem dixerit

si te non ludos pessumos dimissero.

DA. Facito istuc quod minitare; sed nunc interim,

si illas attigeris, dabitur tibi magnum malum.

LA. Quam magnum uero? DA. Quantum lenoni sat est.

LA. Minacias ego flocci non faciam tuas,

equidem has te inuito iam ambas rapiam. DA. Tangedum.

LA. Tangam hercle uero. DA. Tanges, at scin quo modo?

I dum, Turbalio, curriculo, adferto domo

duas clauas. LA. Clauas? DA. Sed probas. Propera cito.

Ego te hodie faxo recte acceptum ut dignus es.

LA. Eheu! Scelestus galeam in naui perdidi;

nunc mi opportuna hic esset, salua si foret.

Licet saltem istas mi appellare? DA. Non licet.

Ehem! Optume edepol eccum clauator aduenit.

LA. Illud quidem edepol tinnimentum est auribus.

DA. Age accipe illinc alteram clauam, Sparax.

Age, alter istinc, alter hinc adsistite.

Adsistite ambo. Sic. Audite nunciam

si hercle illic illas hodie digito tetigerit

inuitas, nei istunc istis inuitassitis

usque adeo donec qua domum abeat nesciat,

periistis ambo. Si appellabit quempiam,

uos respondetote istinc istarum uicem;

sin ipse abitere hinc uolet, quantum potest

extemplo amplectitote crura fustibus.

LA. Etiam me abire hinc non sinent? DA. Dixi satis.

Et ubi ille cum ero seruos huc aduenerit,

qui erum accersiuit, itote extemplo domum.

Curate haec sultis magna diligentia. -

LA. Heu hercle! Ne istic fana mutantur cito:

iam hoc Herculei est, Veneris fanum quod fuit,

ita duo destituit signa hic cum clauis senex.

Non hercle quo hinc nunc gentium aufugiam scio,

ita nunc mi utrumque saeuit, et terra et mare.

Palaestra! LO. Quid uis? LA. Apage, controuorsia est,

haec quidem Palaestra quae respondit non mea est.

Heus, Ampelisca! LO. ALTER. Caue sis infortunio.

LA. †Vt potest, ignaui† homines sati' recte monent.

Sed uobis dico, heus uos! Num molestiaest

me adire ad illas propius? LO. Nihil - nobis quidem.

LA. Numquid molestum mihi erit? LO. Nihil, si caueris.

LA. Quid est quod caueam? LO. Em! A crasso infortunio.

LA. Quaeso hercle abire ut liceat. LO. Abeas, si uelis.

LA. Bene hercle factum. Habeo uobis gratiam.

Non cedam potius. LO. Illic astato ilico.

LA. Edepol proueni nequiter multis modis.

Certumst hasce hodie usque opsidione uincere.

PLESIDIPPVS TRACHALIO LABRAX CHARMIDES LORARII

PL. Meamne ille amicam leno ui, uiolentia

de ara deripere Veneris uoluit? TR. Admodum.

PL. Quin occidisti extemplo? TR. Gladius non erat.

PL. Caperes aut fustem aut lapidem. TR. Quid? Ego quasi canem

hominem insectarer lapidibus nequissumum?

LA. Nunc pol ego perii, Plesidippus eccum adest.

conuorret iam hic me totum cum puluisculo.

PL. Etiamne in ara tunc sedebant mulieres,

quom ad me profectu's ire? TR. Ibidem nunc sedent.

PL. Quis illas nunc illic seruat? TR. Nescioquis senex,

uicinus Veneris; is dedit operam optumam.

Is nunc cum seruis seruat. Ego mandaueram.

PL. Duc me ad lenonem recta. Vbi illic est homo?

LA. Salue. PL. Salutem nil moror. Opta ocius:

rapi te optorto collo mauis an trahi?

Vtrumuis opta dum licet. LA. Neutrum uolo.

PL. Abi sane ad litus curriculo, Trachalio,

iube illos in urbem ire obuiam ad portum mihi,

quos mecum duxi, hunc qui ad carnuficem traderent.

Post huc redito atque agitato hic custodiam.

Ego hunc scelestum | in ius rapiam | exsulem.

Age, ambula in ius. LA. Quid ego deliqui? PL. Rogas?

Quin arrabonem a me accepisti ob mulierem

et eam hinc abduxti? LA. Non auexi. PL. Qur negas?

LA. Quia pol prouexi: auehere non quiui miser.

Equidem tibi me dixeram praesto fore

apud Veneris fanum: ‹num› quid muto? Sumne ibi?

PL. In iure caussam dicito, hic uerbum sat est:

sequere. LA. Opsecro te, subueni mi, Charmides.

Rapior optorto collo. CH. Quis me nominat?

LA. Viden me ut rapior? CH. Video atque inspecto lubens.

LA. Non subuenire mi audes? CH. Quis homo te rapit?

LA. Adulescens Plesidippus. CH. Vt nanctu's habe.

Bono animo meliust te in neruom conrepere.

Tibi optigit quod plurumi exoptant sibi.

LA. Quid id est? CH. Vt id quod quaerant inueniant sibi.

LA. Sequere, opsecro, me. CH. Pariter suades qualis es:

tu in neruom rapere, eo me opsecras ut te sequar.

Etiam retentas? LA. Perii! PL. Verum sit uelim.

Tu, mea Palaestra et Ampelisca, ibidem ilico

manete dum ego huc redeo. LO. Equidem suadeo

ut ad nos abeant potius, dum recipis. PL. Placet,

bene facitis. LA. Fures mi estis. LO. Quid, fures? Rape.

LA. Oro, opsecro, Palaestra. PL. Sequere, carnufex.

LA. Hospes - CH. Non sum hospes, repudio hospitium tuom.

LA. Sicine me spernis? CH. Sic ago. Semel bibo.

LA. Di te infelicent! - CH. Isti capiti dicito.

Credo alium in aliam beluam hominem uortier:

illic in columbum, credo, leno uortitur,

nam in columbari collus hau multo post erit;

in neruom ille hodie nidamenta congeret.

Verum tamen ibo ei aduocatus ut siem,

si qui mea opera citius - addici potest. -

ACTVS IV

DAEMONES

Bene factum et uolup est me hodie bis mulierculis

tetulisse auxilium. Iam clientas repperi,

atque ambas forma scitula atque aetatula.

Sed uxor scelesta me omnibus seruat modis,

ne quid significem quippiam mulierculis.

sed Gripus seruos noster quid rerum gerat

miror, de nocte qui abiit piscatum ad mare.

Pol magi' sapisset si dormiuisset domi,

nam nunc et operam ludos facit et retiam,

ut tempestas est nunc atque ut noctu fuit.

In digitis hodie percoquam quod ceperit,

ita fluctuare uideo uehementer mare.

Sed ad prandium uxor me uocat. Redeo domum.

Iam meas opplebit auris uaniloquentia. -

GRIPVS

Neptuno has ago gratias meo patrono,

qui salsis locis incolit pisculentis,

quom me ex suis locis pulchre ornatum expediuit,

templis redducem, pluruma praeda onustum,

salute horiae, quae in mari fluctuoso

piscatu nouo me uberi compotiuit

miroque modo atque incredibili hic piscatus mihi lepide euenit,

neque piscium ullam unciam hodie pondo cepi, nisi hoc quod fero hic in rete.

Nam ut de nocte multa inpigreque exsurrexi,

lucrum praeposiui sopori et quieti:

tempestate saeua experiri expetiui

paupertatem eri qui et meam seruitutem

tolerarem, opera hau fui parcu' mea.

Nimis homo nihilist quist piger nimisque id genus odi ego male.

Vigilare decet hominem qui uolt sua temperi conficere officia.

non enim illum exspectare id oportet, dum eru' se ad suom suscitet officium.

Nam qui dormiunt lubenter sine lucro et cum malo quiescunt.

Nam ego nunc mihi, qui inpiger fui,

repperi ut piger si uelim siem:

hoc ego in mari quidquid hic inest

repperi. Quidquid inest, graue quidemst; aurum hic

ego inesse reor; nec mihi conscius est ullus homo.

†Nunc haec tibi occasio, Gripe, optigit ut liberes ex populo praeter te†.

Nunc sic faciam, sic consilium est: ad erum ueniam docte atque astu.

Pauxillatim pollicitabor pro capite argentum ut sim liber.

Iam ubi liber ero, igitur demum instruam agrum atque aedis, mancupia,

nauibu' magnis mercaturam faciam, apud reges rex perhibebor.

Post animi caussa mihi nauem faciam atque imitabor Stratonicum,

oppida circumuectabor.

Vbi nobilitas mea erit clara,

oppidum magnum communibo;

ei ego urbi Gripo indam nomen,

monumentum meae famae et factis,

ibi qui regnum magnum instituam.

Magnas res hic agito in mentem

instruere. Hunc nunc uidulum condam.

Sed hic rex cum aceto pransurust

et sale sine bono pulmento.

TRACHALIO GRIPVS

TR. Heus, mane. GR. Quid maneam? TR. Dum hanc tibi quam trahi' rudentem complico.

GR. Mitte modo. TR. At pol ego te adiuuo nam bonis quod bene fit hau perit.

GR. Turbida tempestas heri fuit,

nil habeo, adulescens, piscium, ne tu mihi esse postules;

non uides referre me uuidum retem sine squamoso pecu?

TR. Non edepol piscis expeto quam tui sermonis sum indigens.

GR. Enicas iam me odio, quisquis es. TR. Non sinam ego abire hinc te. Mane.

GR. Caue sis malo. Quid tu, malum, nam me retrahis? TR. Audi.

GR. Non audio. TR. At pol qui audies post. GR. Quin loquere quid uis.

TR. Eho modo est operae pretium quod tibi ego narrare uolo.

GR. Eloqueren quid id est? TR. Vide num quispiam consequitur prope nos.

GR. Ecquid est quod mea referat? TR. Scilicet.

sed boni consili ecquid in te mihi est?

GR. Quid negoti est modo dice. TR. Dicam, tace,

si fidem modo das mihi te non fore infidum.

GR. Do fidem tibi, fidus ero, quisquis es. TR. Audi.

Furtum ego uidi qui faciebat;

noueram dominum, id quoi fiebat,

post ad furem egomet deuenio

feroque ei condicionem hoc pacto:

"ego istuc furtum scio quoi factum est;

nunc mihi si uis dare dimidium,

indicium domino non faciam."

Is mihi nihil etiam respondit.

Quid inde aequom est dari mihi? Dimidium

uolo ut dicas. GR. Immo hercle etiam plus,

nam nisi dat, domino dicundum

censeo. TR. Tuo consilio faciam.

Nunc aduorte animum; namque hoc omne attinet ad te. GR. Quid factumst?

TR. Vidulum istum quoius est noui ego hominem iam pridem. GR. Quid est?

TR. Et quo pacto periit. GR. At ego quo pacto inuentust scio

et qui inuenit hominem noui et dominus qui nunc est scio.

Nihilo pol pluris tua hoc quam quanti illud refert mea:

ego illum noui quoius nunc est, tu illum quoius antehac fuit.

Hunc homo feret a me nemo, ne tu te speres potis.

TR. Non ferat si dominus ueniat? GR. Dominus huic, ne frustra sis,

nisi ego nemo natust, hunc qui cepi in uenatu meo.

TR. Itane uero? GR. Ecquem esse dices in mari piscem meum?

Quos quom capio, siquidem cepi, mei sunt; habeo pro meis,

nec manu adseruntur neque illinc partem quisquam postulat.

In foro palam omnis uendo pro meis uenalibus.

Mare quidem commune certost omnibus. TR. Adsentio:

qui minus hunc communem quaeso mihi esse oportet uidulum?

In mari inuentust communi. GR. Esne inpudenter inpudens?

Nam si istuc ius sit quod memoras, piscatores perierint.

Quippe quom extemplo in macellum pisces prolati sient,

nemo emat, suam quisque partem piscium poscant sibi,

dicant in mari communi captos. TR. Quid ais, inpudens?

Ausu's etiam comparare uidulum cum piscibus?

Eadem tandem res uidetur? GR. In manu non est mea:

ubi demisi retem atque hamum, quidquid haesit extraho.

meum quod rete atque hami nancti sunt meum potissumumst.

TR. Immo hercle haud est, siquidem quod uas excepisti. GR. Philosophe!

TR. Sed tu enumquam piscatorem uidisti, uenefice,

uidulum piscem cepisse aut protulisse ullum in forum?

Non enim tu hic quidem occupabis omnis quaestus quos uoles:

et uitorem et piscatorem te esse, inpure, postulas.

Vel te mihi monstrare oportet piscis qui sit uidulus,

uel quod in mari non natum est neque habet squamas ne feras.

GR. Quid, tu numquam audisti esse antehac uidulum piscem? TR. Scelus,

nullus est. GR. Immo est profecto; ego qui sum piscator scio;

uerum rare capitur, nullus minu' saepe ad terram uenit.

TR. Nil agis, dare uerba speras mihi te posse, furcifer.

GR. Quo colore est, hoc colore capiuntur pauxilluli;

sunt alii puniceo corio, magni item; atque atri. TR. Scio.

Tu hercle, opino, in uidulum te bis conuortes, nisi caues:

fiet tibi puniceum corium, postea atrum denuo.

GR. Quod scelus hodie hoc inueni! TR. Verba facimus, it dies.

uide sis quoiius arbitratu nos uis facere. GR. Viduli

arbitratu. TR. Itane? GR. ita enim uero. TR. Stultus es. GR. Salue, Thales.

TR. Tu istunc hodie non feres, nisi das sequestrum aut arbitrum

quoiius haec res arbitratu fiat. GR. Quaeso, sanun es?

TR. Elleborosus sum. GR. Ego cerritus, hunc non amittam tamen.

TR. Verbum etiam adde unum, iam in cerebro colaphos apstrudam tuo;

iam ego te hic, itidem quasi peniculus nouos exurgeri solet,

ni hunc amittis, exurgebo quidquid umoris tibist.

GR. Tange: adfligam ad terram te itidem ut piscem soleo polypum.

Vis pugnare? TR. Quid opust? Quin tu potius praedam diuide.

GR. Hinc tu nisei malum fruniscei nihil potes, ne postules.

Abeo ego hinc. TR. At ego hinc offlectam nauem, ne quo abeas. Mane.

GR. Sei tu proreta isti naui es, ego gubernator ero.

Mitte rudentem, sceleste. TR. Mittam: omitte uidulum.

GR. Numquam hercle hinc hodie ramenta fies fortunatior.

TR. Non probare pernegando mihi potes, nisi pars datur

aut ad arbitrum redeitur aut sequestro ponitur.

GR. Quemne ego excepi in mari - TR. At ego inspectaui e litore.

GR. Mea opera, labore et rete et horia? TR. Numqui minus,

si ueniat nunc dominus quoiiust, ego qui inspectaui procul

te hunc habere, fur sum quam tu? GR. Nihilo. TR. Mane, mastigia:

quo argumento socius non sum et fur sum? Facdum ex te sciam.

GR. Nescio neque ego istas uostras leges urbanas scio,

nisi quia hunc meum esse dico. TR. Et ego item esse aio meum.

GR. Mane, iam repperi quo pacto nec fur nec socius sies.

TR. Quo pacto? GR. Sine me hinc abire, tu abi tacitus tuam uiam;

nec tu me quoiquam indicassis neque ego tibi quicquam dabo;

tu taceto, ego mussitabo: hoc optumum atque aequissumum est.

TR. Ecquid condicionis audes ferre? GR. Iam dudum fero:

ut abeas, rudentem amittas, mihi molestus ne sies.

TR. Mane dum refero condicionem. GR. Te, opsecro hercle, aufer modo.

TR. Ecquem in heis locis nouisti? GR. Oportet uicinos meos.

TR. Vbi tu hic habitas? GR. Porro illic longe usque in campis ultumis.

TR. Vin qui in hac uilla habitat, eiius arbitratu fieri?

GR. Paullisper remitte restem dum concedo et consulo.

TR. Fiat. GR. Eugae! Salua res est, praeda haec perpetua est mea;

ad meum erum arbitrum uocat me hic intra praesepis meas:

numquam hercle hodie abiudicabit ab suo triobolum.

Ne iste hau scit quam condicionem tetulerit. Ibo ad arbitrum.

TR. Quid igitur? GR. Quamquam istuc esse ius meum certo scio,

fiat istuc potius quam nunc pugnem tecum. TR. Nunc places.

GR. Quamquam ad ignotum arbitrum me appellis, si adhibebit fidem,

etsi ignotust, notus: si non, notus ignotissumust.

DAEMONES GRIPVS TRACHALIO PALAESTRA AMPELISCA

DA. Serio edepol, quamquam uobis uolo quae uoltis, mulieres,

metuo propter uos ne uxor mea me extrudat aedibus,

quae me paelices adduxe dicet ante oculos suos.

Vos confugite in aram potius quam ego. PA., AM. Miserae periimus.

DA. Ego uos saluas sistam, ne timete. Sed quid uos foras

prosequimini? Quoniam ego adsum, faciet nemo iniuriam;

ite, inquam, domum ambo nunciam ex praesidio praesides.

GR. O ere, salue. DA. Salue, Gripe. Quid fit? TR. Tuo' ne hic seruos est?

GR. Hau pudet. TR. Nil ago tecum. GR. Ergo abi hinc sis. TR. Quaeso responde, senex:

tuos hic seruost? DA. Meus est. TR. Em istuc optume, quando tuost.

Iterum te saluto. DA. Et ego te. Tunc es qui hau multo prius

abiisti hinc erum accersitum? TR. Ego is sum. DA. Quid nunc uis tibi?

TR. Nempe hic tuos est? DA. Meus est. TR. Istuc optume, quando tuost.

DA. Quid negotist? TR. Vir scelestus illic est. DA. Quid fecit tibi

uir scelestus? homini ego isti talos subfringi uolo.

DA. Quid est? Qua de re litigatis nunc inter uos? TR. Eloquar.

GR. Immo ego eloquar. TR. Ego, opinor, rem facesso. GR. Si quidem

sis pudicus, hinc facessas. DA. Gripe, animum aduorte ac tace.

GR. Vtin istic priu' dicat? DA. Audi. Loquere tu. GR. Alienon prius

quam tuo dabis orationem? TR. Vt nequitur comprimi!

Ita ut occepi dicere, illum quem dudum e fano foras

lenonem extrusisti, hic eiius uidulum eccillum tenet.

GR. Non habeo. TR. Negas quod oculis uideo? GR. At ne uideas uelim.

Habeo, non habeo: quid tu me curas quid rerum geram?

TR. Quo modo habeas, id refert, iurene anne iniuria.

GR. Ni istum cepi, nulla caussa est quin me condones cruci;

si in mari retia prehendi, qui tuom potiust quam meum?

TR. Verba dat. Hoc modo res gesta est ut ego dico. GR. Quid tu ais?

TR. Quod primarius uir dicat: comprime hunc sis, si tuost.

GR. Quid? Tu idem mihi uis fieri quod erus consueuit tibi?

Si ille te comprimere solitust, hic noster nos non solet.

DA. Verbo illo modo ille uicit. Quid nunc tu uis? Dic mihi.

TR. Equidem ego neque partem posco mihi istinc de istoc uidulo

neque meum esse hodie umquam dixi; sed isti inest cistellula

huiius mulieris, quam dudum dixi fuisse liberam.

DA. Nemp' tu hanc dicis quam esse aiebas dudum popularem meam?

TR. Admodum; et ea quae olim parua gestauit crepundia

istic in ista cistula insunt, quae istic inest in uidulo.

Hoc neque isti usust et illi miserae suppetias feret,

si id dederit qui suos parentes quaerat. DA. Faciam ut det. Tace.

GR. Nihil hercle ego sum isti daturus. TR. Nihil peto nisi cistulam

et crepundia. GR. Quid si ea sunt aurea? TR. Quid istuc tua?

Aurum auro expendetur, argentum argento exaequabimus.

GR. Fac sis aurum ut uideam, post ego faciam ut uideas cistulam.

DA. Caue malo ac tace tu. tu perge ut occepisti dicere.

TR. Vnum te opsecro ut ted huiius commiserescat mulieris

si quidem hic lenonis eius est uidulus, quem suspicor;

hic nisi de opinione certum nihil dico tibi.

GR. Viden? Scelestus aucupatur. TR. Sine me ut occepi loqui.

Si scelesti illius est hic quoiius dico uidulus,

haec poterunt nouisse: ostendere his iube. GR. Ain? Ostendere?

DA. Haud iniquom dicit, Gripe, ut ostendatur uidulus.

GR. Immo hercle insignite inique. DA. Quidum? GR. Quia, si ostendero,

continuo hunc nouisse dicent scilicet. TR. Scelerum caput,

ut tute es item omnis censes esse, peiiuri caput?

GR. Omnia istaec ego facile patior, dum hic hinc a me sentiat.

TR. Atqui nunc aps te stat, uerum hinc cibit testimonium.

DA. Gripe, aduorte animum. Tu paucis expedi quid postulas.

TR. Dixi equidem, sed si parum intellexti, dicam denuo.

Hasce ambas, ut dudum dixi, ita esse oportet liberas:

haec Athenis parua fuit uirgo surrupta. GR. Dic mihi,

quid id ad uid[u]lum pertinet, seruae sint istae an liberae?

TR. Omnia iterum uis memorari, scelus, ut defiat dies.

DA. Apstine maledictis et mihi quod rogaui dilue.

TR. Cistellam isti inesse oportet caudeam in isto uidulo,

ubi sunt signa qui parentes noscere haec possit suos,

quibu'cum periit parua Athenis, sicuti dixi prius.

GR. Iuppiter te dique perdant! Quid ais, uir uenefice?

Quid, istae mutae sunt, quae pro se fabulari non queant?

TR. Eo tacent quia tacita bonast mulier semper quam loquens.

GR. Tum pol tu pro portione nec uir nec mulier mihi es.

TR. Quidum? GR. Quia enim neque loquens es neque tacens umquam bonus.

Quaeso, enumquam hodie licebit mihi loqui? DA. Si praeterhac

unum uerbum faxis hodie, ego tibi comminuam caput.

TR. Vt id occepi dicere, senex, eam te quaeso cistulam

ut iubeas hunc reddere illis; ob eam si quid postulat

sibi mercedis, dabitur: aliud quidquid ibi est habeat sibi.

GR. Nunc demum istuc dicis, quoniam ius meum esse intellegis :

dudum dimidiam petebas partem. TR. Immo etiam nunc peto.

GR. Vidi petere miluom, etiam quom nihil auferret tamen.

DA. Non ego te comprimere possum sine malo? GR. Si istic tacet,

ego tacebo; si iste loquitur, sine me pro parti loqui.

DA. Cedo modo mihi istum uid[u]lum, Gripe. GR. Concredam tibi:

ac si istorum nihil sit, ut mihi reddas. DA. Reddetur. GR. Tene.

DA. Audi nunciam, Palaestra atque Ampelisca, hoc quod loquor.

Estne hic uid[u]lus ubi cistellam tuam inesse aiebas? PA. Is est.

GR. Perii hercle ego miser! Vt priu'quam plane aspexit ilico

eum esse dixit! PA. Faciam ego hanc rem ‹ex procliui pla›nam tibi.

Cistellam isti inesse oportet caudeam in isto uidulo.

Ibi ego dicam quidquid inerit nominatim: tu mihi

nullum ostenderis; si falsa dicam frustra dixero,

uos tamen istaec quidquid isti inerit uobis habebitis;

sed si erunt uera, tum opsecro te ut mea mihi reddantur. DA. Placet.

Ius merum oras meo quidem animo. GR. At meo hercle ‹iniuriam›.

Quid si ista aut superstitiosa aut hariolast atque omnia

quidquid insit uera dicet? Idne habebit hariola?

DA. Non feret nisi uera dicet: nequiquam hariolabitur.

Solue uidulum ergo, ut quid sit uerum quam primum sciam.

GR. Hoc habet, solutust. DA. Aperi. Video cistellam. Haecinest?

PA. Istaec est. O mei parentes, hic uos conclusos gero,

huc opesque spesque uostrum cognoscendum condidi.

GR. Tum tibi hercle deos iratos esse oportet, quisquis es,

quae parentes tam in angustum tuos locum compegeris.

DA. Gripe, accede huc; tua res agitur. Tu, puella, istinc procul

dicito quid insit et qua facie, memorato omnia.

Si hercle tantillum peccassis, quod posterius postules

te ad uerum conuorti, nugas, mulier, magnas egeris.

GR. Ius bonum oras. TR. Edepol hau te orat, nam tu iniuriu's.

DA. Loquere nunciam, puella. Gripe, animum aduorte ac tace.

PA. Sunt crepundia. DA. Ecca uideo. GR. Perii in primo proelio.

Mane, ne ostenderis. DA. Qua facie sunt? Responde ex ordine.

PA. Ensiculust aureolus primum litteratus. DA. Dice dum,

in eo ensiculo litterarum quid est? PA. Mei nomen patris.

Post altrinsecust securicula ancipes, itidem aurea,

litterata: ibi matris nomen in securiculast. DA. Mane.

Dic, in ensiculo quid nomen est paternum? PA. Daemones.

DA. Di inmortales, ubi loci sunt spes meae? GR. Immo edepol meae?

TR. Pergite, opsecro, continuo. GR. Placide, aut ite in malam crucem.

DA. Loquere matris nomen hic quid in securicula siet.

PA. Daedalis. DA. Di me seruatum cupiunt. GR. At me perditum.

DA. Filiam meam esse hanc oportet, Gripe. GR. Sit per me quidem.

Qui te di omnes perdant, qui me hodie oculis uidisti tuis,

meque adeo scelestum, qui non circumspexi centiens,

priu' me ne quis inspectaret quam rete extraxi ex aqua!

PA. Post sicilicula argenteola et duae conexae maniculae et

sucula - GR. Quin tu i dierecta cum sucula et cum porculis.

PA. Et bulla aurea est pater quam dedit mi natali die.

DA. Ea est profecto. Contineri quin complectar non queo.

Filia mea, salue. Ego is sum qui te produxi pater,

ego sum Daemones et mater tua eccam hic intus Daedalis.

PA. Salue, mi pater insperate. DA. Salue. Vt te amplector lubens!

TR. Volup est quom istuc ex pietate uostra uobis contigi.

DA. Capedum, hunc si potes fer intro uidulum, age, Trachalio.

TR. Ecce Gripi scelera! Quom istaec res male euenit tibi,

Gripe, gratulor. DA. Age eamus, mea gnata, ad matrem tuam,

quae ex te poterit argumentis hanc rem magis exquirere,

quae te magi' tractauit magi'que signa pernouit tua. -

PA. Intro eamus omnes, quando operam promiscam damus.

Sequere me, Ampelisca. - AM. Quom te di amant uoluptati est mihi. -

GR. Sumne ego scelestus qui illunc hodie excepi uidulum?

Aut quom excepi, qui non alicubi in solo apstrusi loco?

Credebam edepol turbulentam praedam euenturam mihi,

quia illa mihi tam turbulenta tempestate euenerat.

Credo edepol ego illic inesse argenti et auri largiter.

Quid meliust quam ut hinc intro abeam et me suspendam clanculum,

saltem tantisper dum apscedat haec a me aegrimonia?

DAEMONES

Pro di inmortales! Quis me est fortunatior,

qui ex inprouiso filiam inueni meam?

Satin si quoii homini di esse bene factum uolunt,

aliquo illud pacto optingit optatum piis?

Ego | hodie neque speraui neque credidi:

is inprouiso filiam inueni tamen;

et eam de genere summo adulescenti dabo

ingenuo, Atheniensi et cognato meo.

Ego eum adeo arcessi huc ad me quam primum uolo

iussique exire huc eiius seruom, ut ad forum

iret; nondum egressum esse eum, id miror tamen.

Accedam, opinor, ad fores. Quid conspicor?

Vxor complexa collo retinet filiam.

Nimi' paene inepta atque odiosa eius amatiost.

DAEMONES TRACHALIO

DA. Aliquando osculando meliust, uxor, pausam fieri;

atque adorna, ut rem diuinam faciam, quom intro aduenero,

Laribus familiaribus, quom auxerunt nostram familiam.

sunt domi agni et porci sacres. Sed quid istum remoramini,

mulieres, Trachalionem? Atque optume eccum exit foras!

TR. Vbi ubi erit, iam inuestigabo et mecum ad te adducam simul

Plesidippum. DA. Eloquere ut haec res optigit de filia;

eum roga ut relinquat alias res et huc ueniat. TR. Licet.

DA. Dicito daturum meam illi filiam uxorem. TR. Licet.

DA. Et patrem eiius me nouisse et mihi esse cognatum. TR. Licet.

DA. Sed propera. TR. Licet. DA. Iam hic fac sit, cena ut curetur. TR. Licet.

DA. Omnian licet? TR. Licet. Sed scin quid est quod te uolo?

Quod promisisti ut memineris, hodie ut liber sim. DA. Licet.

TR. Fac ut exores Plesidippum ut me manu emittat. DA. Licet.

TR. Et tua filia facito oret: facile exorabit. DA. Licet.

TR. Atque ut mi Ampelisca nubat, ubi ego sim liber. DA. Licet.

TR. Atque ut gratum mi beneficium factis experiar. DA. Licet.

TR. Omnian licet? DA. Licet: tibi rusum refero gratiam.

Sed propera ire in urbem actutum et recipe te huc rusum. TR. Licet.

Iam hic ero. Tu interibi adorna ceterum quod opust. - DA. Licet.

Hercules istum infelicet cum sua licentia!

Ita meas repleuit auris quidquid memorabam "licet."

GRIPVS DAEMONES

GR. Quam mox licet te compellare, Daemones?

DA. Quid est negoti, Gripe? GR. De illo uidulo:

si sapias, sapias; habeas quod di danunt boni.

DA. Aequom uidetur tibi, ut ego alienum quod est

meum esse dicam? GR. Quodne ego inueni in mari?

DA. Tanto illi melius optigit qui perdidit;

tuom esse nihilo magis oportet uidulum.

GR. Isto tu pauper es quom nimi' sancte piu's.

DA. O Gripe, Gripe, in aetate hominum plurumae

fiunt trasennae, ubi decipiuntur dolis.

Atque edepol in eas plerumque esca imponitur:

quam si quis auidus poscit escam auariter,

decipitur in trasenna auaritia sua.

Ill' qui consulte, docte atque astute cauet,

diutine uti bene licet partum bene.

Mihi istaec uidetur praeda praedatum irier,

ut cum maiore dote abeat quam aduenerit.

Egone ut quod ad me adlatum esse alienum sciam

celem? Minime istuc faciet noster Daemones.

Semper cauere hoc sapientis aequissumumst

ne conscii sint ipsi malefici suis.

Ego mihi conlusim nil moror ullum lucrum.

GR. Spectaui ego pridem comicos ad istunc modum

sapienter dicta dicere, atque is plaudier,

quom illos sapientis mores monstrabant poplo:

sed quom inde suam quisque ibant diuorsi domum,

nullus erat illo pacto ut illi iusserant.

DA. Abi intro, ne molestu's, linguae tempera.

Ego tibi daturus nihil sum, ne tu frustra sis.

GR. At ego deos quaeso ut, quidquid in illo uidulost,

si aurum, si argentum est, omne id ut fiat cinis. -

DA. Illuc est quod nos nequam seruis utimur.

Nam illic cum seruo si quo congressus foret,

et ipsum sese et illum furti astringeret;

dum praedam habere se censeret, interim

praeda ipsus esset, praeda praedam duceret.

Nunc hinc intro ibo et sacruficabo, postibi

iubebo nobis cenam continuo coqui. -

PLESIDIPPVS TRACHALIO

PL. Iterum mihi istaec omnia itera, mi anime, mi Trachalio,

mi liberte, mi patrone potius, immo mi pater.

Repperit patrem Palaestra suom atque matrem? TR. Repperit.

PL. Et popularis est? TR. Opino. PL. Et nuptura est mi? TR. Suspicor.

PL. Censen hodie despondebit eam mi, quaeso? TR. Censeo.

PL. Quid? Patri etiam gratulabor quom illam inuenit? TR. Censeo.

PL. Quid matri eiius? TR. Censeo. PL. Quid ergo censes? TR. Quod rogas

censeo. PL. Dic ergo quanti censes? TR. Egone? Censeo.

PL. Adsum equidem, ne censionem semper facias. TR. Censeo.

PL. Quid si curram? TR. Censeo. PL. An sic potius placide? TR. Censeo.

PL. Etiamne eam adueniens salutem? TR. Censeo. PL. Etiam patrem?

TR. Censeo. PL. Post eiius matrem? TR. Censeo. PL. Quid postea?

Etiamne adueniens complectar eius patrem? TR. Non censeo.

PL. Quid matrem? TR. Non censeo. PL. Quid eampse illam? TR. Non censeo.

PL. Perii! Dilectum dimisit. Nunc non censet quom uolo.

TR. Sanus non es. Sequere. - PL. Duc me, mi patrone, quo lubet. -

ACTVS V

LABRAX

Quis me est mortalis miserior qui uiuat alter hodie,

quem ad recuperatores modo damnauit Plesidippus?

Abiudicata a me modo est Palaestra. Perditus sum.

Nam lenones ex Gaudio credo esse procreatos,

ita omnes mortales, si quid est mali lenoni, gaudent.

Nunc alteram illam quae mea est uisam huc in Veneris fanum,

saltem ut eam abducam, de bonis quod restat reliquiarum,

GRIPVS LABRAX

GR. Numquam edepol hodie ad uesperum Gripum inspicietis uiuom

nisi uidulus mihi redditur. LA. Perii quom mentionem

fieri audio usquam uiduli: est quasi palo pectus tundat.

GR. Istic scelestus liber est: ego qui in mari prehendi

rete atque excepi uidulum, ei darei negatis quicquam.

LA. Pro di inmortales! Suo mihi hic sermone arrexit auris.

GR. Cubitum hercle longis litteris signabo iam usquequaque,

si quis perdiderit uidulum cum auro atque argento multo,

ad Gripum ut ueniat. Non feretis istum, ut postulatis.

LA. Meum hercle illic homo uidulum scit qui habet, ut ego opinor.

Adeundus mihi illic est homo. Di, quaeso, subuenite.

GR. Quid me intro reuocas? Hoc uolo hic ante ostium extergere.

Nam hoc quidem pol e robigine, non est e ferro factum,

ita quanto magis extergeo rutilum, atque tenuius fit.

Nam quidem hoc uenenatumst uerum: ita in manibus consenescit.

LA. Adulescens, salue. GR. Di te ament cum inraso capite. LA. Quid fit?

GR. Verum extergetur. LA. Vt uales? GR. Quid tu? Num medicus, quaeso, es?

LA. Immo edepol una littera plus sum quam medicus. GR. Tum tu

mendicus es? LA. Tetigisti acu. GR. Videtur digna forma.

Sed quid tibi est? LA. Hac proxuma nocte in mari mi et alii

confracta est nauis, perdidi quidquid erat miser ibi omne.

GR. Quid perdidisti? LA. Vidulum cum auro atque argento multo.

GR. Ecquid meministi in uidulo qui periit quid ibi infuerit?

LA. Quid refert, qui periit? GR. Tamen - LA. Sine hoc, Aliud fabulemur.

GR. Quid si ego sciam qui inuenerit? Volo ex te scire signa.

LA. Nummi octingenti aurei in marsuppio infuerunt,

praeterea centum minaria Philippea in pasceolo sorsus.

GR. Magna hercle praedast, largiter mercedis indipiscar;

di homines respiciunt: bene ego hinc praedatus ibo.

Profecto est huiius uidulus. Perge alia tu expedire.

LA. Talentum argenti commodum magnum inerit in crumina,

praeterea sinus, cantharus, epichysis, gaulus, cyathus.

GR. Papae! Diuitias tu quidem habuisti luculentas.

LA. Miserum istuc uerbum et pessumum est, "habuisse" et nihil habere.

GR. Quid dare uelis qui istaec tibi inuestiget indicetque?

Eloquere propere celeriter. LA. Nummos trecentos. GR. Tricas.

LA. Quadrigentos. GR. Tramas putidas. LA. Quingentos. GR. Cassam glandem.

LA. Sescentos. GR. Curculiunculos minutos fabulare.

LA. Dabo septingentos. GR. Os calet tibi, nunc id frigefactas.

LA. Mille dabo nummum. GR. Somnias. LA. Nihil addo. GR. Abi igitur. LA. Audi:

si hercle abiero hinc, hic non ero. Vin centum et mille? GR. Dormis.

LA. Eloquere quantum postules. GR. Quo nihil inuitus addas:

talentum magnum. Non potest triobolum hinc abesse.

Proin tu uel aias uel neges. LA. Quid istic? Necessum est, uideo:

dabitur talentum. GR. Accede dum huc: Venus haec uolo adroget te.

LA. Quod tibi lubet id mi impera. GR. Tange aram hanc Veneris. LA. Tango.

GR. Per Venerem hanc iurandum est tibi. LA. Quid iurem? GR. Quod iubebo.

LA. Praei uerbis quiduis. Quod domi est, numquam ulli supplicabo.

GR. Tene aram hanc. LA. Teneo. GR. Deiera te mi argentum daturum

eodem die, tui uiduli ubi sis potitus. LA. Fiat.

GR. Venu' Cyrenensis, testem te testor mihi,

si uidulum illum quem ego in naui perdidi

cum auro atque argento saluom inuestigauero

isque in potestatem meam peruenerit,

tum ego huic Gripo, inquito et me tangito -

LA. Tum ego huic Gripo (dico, Venus, ut tu audias)

talentum argenti magnum continuo dabo.

GR. †Si† fraudassis, dic ut te in quaestu tuo

Venus eradicet, caput atque aetatem tuam.

Tecum hoc habeto tamen, ubi iuraueris.

LA. Illaec aduorsum si quid peccasso, Venus,

ueneror te ut omnes miseri lenones sient.

GR. Tamen fiet, etsi tu fidem seruaueris.

Tu hic opperire, iam ego faxo exibit senex;

eum tu continuo uidulum reposcito. -

LA. Si maxume mi illum reddiderit uidulum,

non ego illic hodie debeo triobolum.

Meus arbitratust lingua quod iuret mea.

Sed conticiscam: eccum exit et ducit senem.

GRIPVS DAEMONES LABRAX

GR. Sequere hac. DA. Vbi istic lenost? GR. Heus tu, em tibi! Hic habet uidulum.

DA. Habeo et fateor esse apud me, et, si tuos est, habeas tibi.

Omnia, ut quidquid †infuere†, ita salua sistentur tibi.

Tene, si tuost. LA. O di inmortales meus est. Salue, uidule.

DA. Tuo'ne est? LA. Rogitas? Si quidem hercle Ioui' fuit, meus est tamen.

DA. Omnia insunt salua; una istinc cistella excepta est modo

cum crepundiis, quibu'cum hodie filiam inueni meam.

LA. Quam? DA. Tua quae fuit Palaestra, ea filia inuentast mea.

LA. Bene mehercle factum est. Quom istaec res tibi ex sententia

pulchre euenit, gaudeo. DA. Istuc facile non credo tibi.

LA. Immo hercle, ut scias gaudere me, mihi triobolum

ob eam ne duis, condono te. DA. Benigne edepol facis.

LA. Immo tu quidem hercle uero. GR. Heus tu! Iam habes uidulum.

LA. Habeo. GR. Propera. LA. Quid properabo? GR. Reddere argentum mihi.

LA. Neque edepol tibi do neque quicquam debeo. GR. quae haec factio est?

Non debes? LA. Non hercle uero. GR. Non tu iuratus mihi es?

LA. Iuratus sum et nunc iurabo, si quid uoluptati est mihi:

ius iurandum rei serundae, non perdendae conditum est.

GR. Cedo sis mihi talentum magnum argenti, peiiurissume.

DA. Gripe, quod tu istum talentum poscis? GR. Iuratust mihi,

dare. LA. Lubet iurare. Tun meo pontifex peiiurio es?

DA. Qua pro re argentum promisit hic tibi? GR. Si uidulum

hunc redegissem in potestatem eiius, iuratust dare

mihi talentum magnum argenti. LA. Cedo quicum habeam iudicem,

ni dolo malo instipulatus sis siue etiamdum siem

quinque et uiginti annos natus. GR. Habe cum hoc. LA. Aliost opus.

DA. Iam ab istoc auferre haud ausim, si istunc condemnauero.

Promisistin huic argentum? LA. Fateor. DA. Quod seruo meo

promisisti meum esse oportet, ne tu, leno, postules

te hic fide lenonia uti: non potes. GR. Iam te ratu's

nactum hominem quem defrudares? Dandum huc argentum est probum:

id ego continuo huic dabo adeo me ut hic emittat manu.

DA. Quando ergo erga te benignus ego fui atque opera mea

haec tibi sunt seruata - GR. Immo hercle mea, ne tu dicas tua.

DA. (si sapies, tacebis) Tum te mihi benigne itidem addecet

bene merenti bene referre gratiam. LA. Nemp' pro meo

iure oras? DA. Mirum quin tuom ius meo periclo aps te expetam.

GR. Saluos sum, leno labascit, libertas portenditur.

DA. Vidulum istunc ille inuenit, illud mancupium meum est;

ego tibi hunc porro seruaui cum magna pecunia.

LA. Gratiam habeo et de talento nulla caussa est Quin feras,

quod isti sum iuratus. GR. Heus tu! Mihi dato ergo, si sapis.

DA. Tacen an non? GR. Tu meam rem simulas agere, tibi munis uiam.

Non hercle istoc me interuortes, si aliam praedam perdidi.

DA. Vapulabis uerbum si addes isto unum. GR. Vel hercle enica,

non tacebo umquam alio pacto nisi talento comprimor.

LA. Tibi operam hicquidem dat. Tace. DA. Concede hoc tu, leno. LA. Licet.

GR. Palam age, nolo ego murmurillum neque susurrum fieri.

DA. Dic mihi quanti illam emisti tuam alteram mulierculam,

Ampeliscam? LA. Mille nummum denumeraui. DA. Vin tibi

condicionem luculentam ferre me? LA. Sane uolo.

DA. Diuiduom talentum faciam. LA. Bene facis. DA. Pro illa altera,

libera ut sit, dimidium tibi sume, dimidium huc cedo.

LA. Maxume. DA. Pro illo dimidio ego Gripum emittam manu,

quem propter tu uidulum et ego gnatam inueni. LA. Bene facis,

gratiam habeo magnam. GR. Quam mox mi argentum ergo redditur?

DA. Res soluta est, Gripe. Ego habeo. GR. At ego me hercle mauolo.

DA. Nihil hercle hic tibi est, ne tu speres. Iuris iurandi uolo

gratiam facias. GR. Perii hercle! Nisi me suspendo occidi.

Numquam hercle iterum defrudabis me quidem post hunc diem.

DA. Hic hodie cenato, leno. LA. Fiat, condicio placet.

DA. Sequimini intro. Spectatores, uos quoque ad cenam uocem,

ni daturus nihil sim neque sit quicquam pollucti domi,

niue adeo uocatos credam uos esse ad cenam foras.

Verum si uoletis plausum fabulae huic clarum dare,

comissatum omnes uenitote ad me ad annos sedecim.

Vos hic hodie cenatote ambo. LA. GR. Fiat. DA. Plausum date.