1.
Stāt vĕtŭs ēt mūltōs īncaēdŭă sīlvă pĕr ānnōs;
crēdĭbĭle ēst īllī ‖ nūmĕn ĭnēssĕ lŏcō.
Fōns săcĕr īn mĕdĭō spēlūncăquĕ pūmĭcĕ pēndēns,
ēt lătĕre ēx ōmnī ‖ dūlcĕ quĕrūntŭr ăvēs.
Hīc ĕgŏ dūm spătĭōr tēctūs nĕmŏrālĭbŭs ūmbrīs,
quōd mĕă, quaērēbām, ‖ Mūsă mŏvērĕt, ŏpūs;
vēnĭt ŏdōrātōs Ĕlĕgīā nēxă căpīllōs,
ēt, pŭtŏ, pēs īllī ‖ lōngĭŏr āltĕr ĕrāt.
Fōrmă dĕcēns, vēstīs tĕnŭīssĭmă, vūltŭs ămāntīs,
ēt pĕdĭbūs vĭtĭūm ‖ caūsă dĕcōrĭs ĕrāt.
Vēnĭt ĕt īngēntī vĭŏlēntă trăgoēdĭă pāssū:
frōntĕ cŏmaē tōrvā, ‖ pāllă iăcēbăt hŭmī;
laēvă mănūs scēptrūm lātē rēgālĕ mŏvēbāt,
Lŷdĭŭs āltă pĕdūm ‖ vīnclă cŏthūrnŭs ĕrāt;
ēt prĭŏr «Ēcquĭs ĕrīt» dīxīt «tĭbĭ fīnĭs ămāndī,
ō | ārgūmēntī ‖ lēntĕ pŏētă tŭī?
Nēquĭtĭām vīnōsă tŭām cōnvīvĭă nārrānt,
nārrānt īn mūltās ‖ cōmpĭtă sēctă vĭās.
Saēpe ălĭquīs dĭgĭtō vātēm dēsīgnăt ĕūntēm
ātque ăĭt "Hīc, hīc ēst, ‖ quēm fĕrŭs ūrĭt Ămōr."
Fābŭlă, nēc sēntīs, tōtā iāctārĭs ĭn Ūrbĕ,
dūm tŭă praētĕrĭtō ‖ fāctă pŭdōrĕ rĕfērs.
Tēmpŭs ĕrāt thŷrsō pūlsūm grăvĭōrĕ mŏvērī;
cēssātūm sătĭs ēst: ‖ īncĭpĕ māiŭs ŏpūs.
Mātĕrĭā prĕmĭs īngĕnĭūm; cănĕ fāctă vĭrōrūm:
"Haēc ănĭmō" dīcēs ‖ "ārĕă dīgnă mĕo ēst."
Quōd tĕnĕraē cāntēnt lūsīt tŭă Mūsă pŭēllaē,
prīmăquĕ pēr nŭmĕrōs ‖ āctă iŭvēntă sŭōs.
Nūnc hăbĕām pēr tē Rōmānă Trăgoēdĭă nōmēn:
īmplēbīt lēgēs ‖ spīrĭtŭs īstĕ mĕās.»
Hāctĕnŭs, ēt mōvīt pīctīs īnnīxă cŏthūrnīs
dēnsūm caēsărĭē ‖ tērquĕ quătērquĕ căpūt.
Āltĕră, sī mĕmĭnī, līmīs sūbrīsĭt ŏcēllīs;
fāllŏr, ăn īn dēxtrā ‖ mŷrtĕă vīrgă fŭīt?
«Quīd grăvĭbūs vērbīs, ănĭmōsă Trăgoēdĭă,» dīxīt
«mē prĕmĭs? Ān nūmquām ‖ nōn grăvĭs ēssĕ pŏtēs?
Īnpărĭbūs tămĕn ēs nŭmĕrīs dīgnātă mŏvērī;
īn mē pūgnāstī ‖ vērsĭbŭs ūsă mĕīs.
Nōn ĕgŏ cōntŭlĕrīm sūblīmĭă cārmĭnă nōstrīs:
ōbrŭĭt ēxĭgŭās ‖ rēgĭă vēstră fŏrēs.
Sūm lĕvĭs, ēt mēcūm lĕvĭs ēst, mĕă cūră, Cŭpīdŏ:
nōn sūm mātĕrĭā ‖ fōrtĭŏr īpsă mĕā.
Rūstĭcă sīt sĭnĕ mē lāscīvī mātĕr Ămōrīs:
huīc ĕgŏ prōvēnī ‖ lēnă cŏmēsquĕ dĕaē.
Quām tū nōn pŏtĕrīs dūrō rĕsĕrārĕ cŏthūrnō,
haēc ēst blāndĭtĭīs ‖ iānŭă lāxă mĕīs.
Ēt tămĕn ēmĕrŭī plūs quām tū pōssĕ fĕrēndō
mūltă sŭpērcĭlĭō ‖ nōn pătĭēndă tŭō:
pēr mē dēcēptō dĭdĭcīt cūstōdĕ Cŏrīnnă
līmĭnĭs ādstrīctī ‖ sōllĭcĭtārĕ fĭdēm
dēlābīquĕ tŏrō tŭnĭcā vēlātă sŏlūtā
ātque īmpērcūssōs ‖ nōctĕ mŏvērĕ pĕdēs.
Vēl quŏtĭēns fŏrĭbūs dūrīs īncīsă pĕpēndī
nōn vĕrĭta ā pŏpŭlō ‖ praētĕrĕūntĕ lĕgī!
Quīn ĕgŏ mē mĕmĭnī, dūm cūstōs saēvŭs ăbīrēt,
āncīllaē mīssām ‖ dēlĭtŭīssĕ sĭnū.
Quīd, cūm mē mūnūs nātālī mīttĭs, ăt īllă
rūmpĭt ĕt ādpŏsĭtā ‖ bārbără mērgĭt ăquā?
Prīmă tŭaē mōvī fēlīcĭă sēmĭnă mēntīs;
mūnŭs hăbēs, quōd tē ‖ iām pĕtĭt īstă, mĕūm.»
Dēsĭĕrāt; coēpī: «Pēr vōs ūtrāmquĕ rŏgāmūs,
īn văcŭās aūrēs ‖ vērbă tĭmēntĭs ĕānt.
Āltĕră mē scēptrō dĕcŏrās āltōquĕ cŏthūrnō:
iām nūnc cōntāctō ‖ māgnŭs ĭn ōrĕ sŏnūs.
Āltĕră dās nōstrō vīctūrūm nōmĕn ămōrī:
ērgo ădĕs ēt lōngīs ‖ vērsĭbŭs āddĕ brĕvīs.
Ēxĭgŭūm vātī cōncēdĕ, Trăgoēdĭă, tēmpūs:
tū lăbŏr aētērnūs; ‖ quōd pĕtĭt īllă, brĕve ēst.»
Mōtă dĕdīt vĕnĭām. Tĕnĕrī prŏpĕrēntŭr Ămōrēs,
dūm văcăt: ā tērgō ‖ grāndĭŭs ūrguĕt ŏpūs.
2.
«Nōn ĕgŏ nōbĭlĭūm sĕdĕō stŭdĭōsŭs ĕquōrūm;
cuī tămĕn īpsă făvēs, ‖ vīncăt ŭt īllĕ, prĕcōr.
Ūt lŏquĕrēr tēcūm, vēnī, tēcūmquĕ sĕdērēm,
nē tĭbĭ nōn nōtūs, ‖ quēm făcĭs, ēssĕt ămōr.
Tū cūrsūs spēctās, ĕgŏ tē: spēctēmŭs ŭtērquĕ
quōd iŭvăt ātque ŏcŭlōs ‖ pāscăt ŭtērquĕ sŭōs.
Ō, cuīcūmquĕ făvēs, fēlīx ăgĭtātŏr ĕquōrūm!
Ērgō īllĭ cŭraē ‖ cōntĭgĭt ēssĕ tŭaē?
Hōc mĭhĭ cōntīngāt, sācrō dē cārcĕrĕ mīssī
īnsīstām fōrtī ‖ mēntĕ vĕhēndŭs ĕquīs
ēt mŏdŏ lōră dăbō, mŏdŏ vērbĕrĕ tērgă nŏtābō,
nūnc strīngām mētās ‖ īntĕrĭōrĕ rŏtā;
sī mĭhĭ cūrrēntī fŭĕrīs cōnspēctă, mŏrābōr,
dēquĕ mĕīs mănĭbūs ‖ lōră rĕmīssă flŭēnt.
Ā, quām paēnĕ Pĕlōps Pīsaēā cōncĭdĭt hāstā,
dūm spēctāt vūltūs, ‖ Hīppŏdămīă, tŭōs!
Nēmpĕ făvōrĕ sŭaē vīcīt tămĕn īllĕ pŭēllaē:
vīncāmūs dŏmĭnaē ‖ quīsquĕ făvōrĕ sŭaē.
Quīd frūstrā rĕfŭgīs? Cōgīt nōs līnĕă iūngī;
haēc īn lēgĕ lŏcī ‖ cōmmŏdă Cīrcŭs hăbēt.
Tū tămĕn, ā dēxtrā quīcūmque ēs, pārcĕ pŭēllaē:
cōntāctū lătĕrīs ‖ laēdĭtŭr īllă tŭī;
tū quŏquĕ, quī spēctās pōst nōs, tŭă cōntrăhĕ crūră,
sī pŭdŏr ēst, rĭgĭdō ‖ nēc prĕmĕ tērgă gĕnū.
Sēd nĭmĭūm dēmīssă iăcēnt tĭbĭ pāllĭă tērrā:
cōllĭgĕ, vēl dĭgĭtīs ‖ ēn ĕgŏ tōllŏ mĕīs.
Īnvĭdă vēstĭs ĕrās, quaē tām bŏnă crūră tĕgēbās;
quōquĕ măgīs spēctēs - ‖ īnvĭdă vēstĭs ĕrās.
Tālĭă Mīlănĭōn Ătălāntēs crūră fŭgācīs
ōptāvīt mănĭbūs ‖ sūstĭnŭīssĕ sŭīs;
tālĭă pīngūntūr sūccīnctaē crūră Dĭānaē,
cūm sĕquĭtūr fōrtēs ‖ fōrtĭŏr īpsă fĕrās.
Hīs ĕgŏ nōn vīsīs ārsī; quīd fīĕt ăb īpsīs?
Īn flāmmām flāmmās, ‖ īn mărĕ fūndĭs ăquās.
Sūspĭcŏr ēx īstīs ēt cētĕră pōssĕ plăcērĕ,
quaē bĕnĕ sūb tĕnŭī ‖ cōndĭtă vēstĕ lătēnt.
Vīs tămĕn īntĕrĕā făcĭlēs ārcēssĕrĕ vēntōs,
quōs făcĭēt nōstrā ‖ mōtă tăbēllă mănū?
Ān măgĭs hīc mĕŭs ēst ănĭmī, nōn āĕrĭs, aēstūs,
cāptăquĕ fēmĭnĕūs ‖ pēctŏră tōrrĕt ămōr?
Dūm lŏquŏr, ālbă lĕvī spārsa ēst tĭbĭ pūlvĕrĕ vēstīs:
sōrdĭdĕ dē nĭvĕō ‖ cōrpŏrĕ pūlvĭs ăbī.
Sēd iām pōmpă vĕnīt: līnguīs ănĭmīsquĕ făvētĕ;
tēmpŭs ădēst plaūsūs: ‖ aūrĕă pōmpă vĕnīt.
Prīmă lŏcō fērtūr pāssīs Vīctōrĭă pīnnīs:
hūc ădĕs ēt mĕŭs hīc ‖ fāc, dĕă, vīncăt ămōr.
Plaūdĭtĕ Nēptūnō, nĭmĭūm quī crēdĭtĭs ūndīs:
nīl mĭhĭ cūm pĕlăgō; ‖ mē mĕă tērră căpīt.
Plaūdĕ tŭō Mārtī, mīlēs: nōs ōdĭmŭs ārmă;
pāx iŭvăt ēt mĕdĭā ‖ pācĕ rĕpērtŭs ămōr.
Aūgŭrĭbūs Phoēbūs, Phoēbē vēnāntĭbŭs ādsīt;
ārtĭfĭcēs īn tē ‖ vērtĕ, Mĭnērvă, mănūs.
Rūrĭcŏlaē Cĕrĕrī tĕnĕrōque ādsūrgĭtĕ Bācchō;
Pōllūcēm pŭgĭlēs, ‖ Cāstŏră plācĕt ĕquēs.
Nōs tĭbĭ, blāndă Vĕnūs, pŭĕrīsquĕ pŏtēntĭbŭs ārcū
plaūdĭmŭs: īncēptīs ‖ ādnŭĕ, dīvă, mĕīs
dāquĕ nŏvaē mēntēm dŏmĭnaē, pătĭātŭr ămārī;
ādnŭĭt ēt mōtū ‖ sīgnă sĕcūndă dĕdīt.
Quōd dĕă prōmīsīt, prōmīttās īpsă rŏgāmūs:
pācĕ lŏquār Vĕnĕrīs, ‖ tū dĕă māiŏr ĕrīs.
Pēr tĭbĭ tōt iūrō tēstēs pōmpāmquĕ dĕōrūm
tē dŏmĭnām nōbīs ‖ tēmpŭs ĭn ōmnĕ pĕtī.
Sēd pēndēnt tĭbĭ crūră: pŏtēs, sī fōrtĕ iŭvābīt,
cāncēllīs prīmōs ‖ īnsĕrŭīssĕ pĕdēs.
Māxĭmă iām văcŭō praētōr spēctācŭlă Cīrcō
quādrĭiŭgōs aēquō ‖ cārcĕrĕ mīsĭt ĕquōs.
Cuī stŭdĕās, vĭdĕō; vīncēt, cuīcūmquĕ făvēbīs:
quīd cŭpĭās, īpsī ‖ scīrĕ vĭdēntŭr ĕquī.
Mē mĭsĕrūm, mētām spătĭōsō cīrcŭĭt ōrbĕ;
quīd făcĭs? Ādmōtō ‖ prōxŭmŭs āxĕ sŭbīt.
Quīd făcĭs, īnfēlīx? Pērdīs bŏnă vōtă pŭēllaē;
tēndĕ, prĕcōr, vălĭdā ‖ lōră sĭnīstră mănū.
Fāvĭmŭs īgnāvō. Sĕd ĕnīm rĕvŏcātĕ, Quĭrītēs,
ēt dătĕ iāctātīs ‖ ūndĭquĕ sīgnă tŏgīs.
Ēn rĕvŏcānt; āt, nē tūrbēt tŏgă mōtă căpīllōs,
īn nōstrōs ābdās ‖ tē lĭcĕt ūsquĕ sĭnūs.
Iāmquĕ pătēnt ĭtĕrūm rĕsĕrātō cārcĕrĕ pōstēs,
ēvŏlăt ādmīssīs ‖ dīscŏlŏr āgmĕn ĕquīs.
Nūnc sāltēm sŭpĕrā spătĭōque īnsūrgĕ pătēntī:
sīnt mĕă, sīnt dŏmĭnaē ‖ fāc rătă vōtă mĕaē.
Sūnt dŏmĭnaē rătă vōtă mĕaē, mĕă vōtă sŭpērsūnt;
īllĕ tĕnēt pālmām, ‖ pālmă pĕtēndă mĕa ēst.»
Rīsĭt ĕt ārgūtīs quīddām prōmīsĭt ŏcēllīs:
«Hōc sătĭs hīc; ălĭō ‖ cētĕră rēddĕ lŏcō.»
3.
Ēssĕ dĕōs, ī, crēdĕ: fĭdēm iūrātă fĕfēllīt,
ēt făcĭēs īllī ‖ quaē fŭĭt āntĕ mănēt.
Quām lōngōs hăbŭīt nōndūm pēriūră căpīllōs,
tām lōngōs, pōstquām ‖ nūmĭnă laēsĭt, hăbēt.
Cāndĭdă, cāndōrēm rŏsĕō sūffūsă rŭbōrĕ,
āntĕ fŭīt: nĭvĕō ‖ lūcĕt ĭn ōrĕ rŭbōr.
Pēs ĕrăt ēxĭgŭūs: pĕdĭs ēst ārtīssĭmă fōrmă.
Lōngă dĕcēnsquĕ fŭīt: ‖ lōngă dĕcēnsquĕ mănēt.
Ārgūtōs hăbŭīt: rădĭānt ūt sīdŭs ŏcēllī,
pēr quōs mēntīta ēst ‖ pērfĭdă saēpĕ mĭhī.
Scīlĭcĕt aētērnī fālsūm iūrārĕ pŭēllīs
dī quŏquĕ cōncēdūnt, ‖ fōrmăquĕ nūmĕn hăbēt.
Pērquĕ sŭōs īllām nūpēr iūrāssĕ rĕcōrdōr
pērquĕ mĕōs ŏcŭlōs: ‖ ēt dŏlŭērĕ mĕī.
Dīcĭtĕ, dī, sī vōs īmpūnĕ fĕfēllĕrăt īllă,
āltĕrĭūs mĕrĭtī ‖ cūr ĕgŏ dāmnă tŭlī?
(Āt nōn īnvĭdĭaē vōbīs Cēphēĭă vīrgo ēst
prō mălĕ fōrmōsā ‖ iūssă părēntĕ mŏrī.)
Nōn sătĭs ēst, quōd vōs hăbŭī sĭnĕ pōndĕrĕ tēstēs,
ēt mēcūm lūsōs ‖ rīdĕt ĭnūltă dĕōs?
Ūt sŭă pēr nōstrām rĕdĭmāt pēriūrĭă poēnām,
vīctĭmă dēcēptūs ‖ dēcĭpĭēntĭs ĕrō?
Aūt sĭnĕ rē nōmēn dĕŭs ēst frūstrāquĕ tĭmētūr
ēt stūltā pŏpŭlōs ‖ crēdŭlĭtātĕ mŏvēt,
aūt, sī quīs dĕŭs ēst, tĕnĕrās ămăt īllĕ pŭēllās:
nīmīrūm sōlās ‖ ōmnĭă pōssĕ iŭbēt.
Nōbīs fātĭfĕrō Māvōrs āccīngĭtŭr ēnsĕ,
nōs pĕtĭt īnvīctā ‖ Pāllădĭs hāstă mănū,
nōbīs flēxĭbĭlēs cūrvāntŭr Ăpōllĭnĭs ārcūs,
īn nōs āltă Iŏvīs ‖ dēxtĕră fūlmĕn hăbēt;
fōrmōsās sŭpĕrī mĕtŭūnt ōffēndĕrĕ laēsī
ātque ūltrō, quaē sē ‖ nōn tĭmŭērĕ, tĭmēnt.
Ēt quīsquām pĭă tūră fŏcīs īnpōnĕrĕ cūrāt?
Cērtē plūs ănĭmī ‖ dēbĕt ĭnēssĕ vĭrīs.
Iūppĭtĕr īgnĕ sŭō lūcōs iăcŭlātŭr ĕt ārcēs
mīssăquĕ pēriūrās ‖ tēlă fĕrīrĕ vĕtāt.
Tōt mĕrŭērĕ pĕtī: Sĕmĕlē mĭsĕrābĭlĭs ārsīt.
Ōffĭcĭo ēst īllī ‖ poēnă rĕpērtă sŭō;
(āt sī vēntūrō sē sūbdūxīssĕt ămāntī,
nōn pătĕr īn Bācchō ‖ mātrĭs hăbērĕt ŏpūs.)
Quīd quĕrŏr ēt tōtī făcĭō cōnvīcĭă caēlō?
Dī quŏque hăbēnt ŏcŭlōs, ‖ dī quŏquĕ pēctŭs hăbēnt.
Sī dĕŭs īpsĕ fŏrēm, nūmēn sĭnĕ fraūdĕ lĭcērēt
fēmĭnă mēndācī ‖ fāllĕrĕt ōrĕ mĕūm;
īpse ĕgŏ iūrārēm vērūm iūrāssĕ pŭēllās
ēt nōn dē tĕtrĭcīs ‖ dīcĕrĕr ēssĕ dĕūs.
Tū tămĕn īllōrūm mŏdĕrātĭŭs ūtĕrĕ dōnō,
aūt ŏcŭlīs cērtē ‖ pārcĕ, pŭēllă, mĕīs.
4.
Dūrĕ vĭr, īnpŏsĭtō tĕnĕraē cūstōdĕ pŭēllaē
nīl ăgĭs: īngĕnĭo ēst ‖ quaēquĕ tŭēndă sŭō.
Sī quă mĕtū dēmptō cāsta ēst, ĕă dēnĭquĕ cāsta ēst;
quaē, quĭă nōn lĭcĕāt, ‖ nōn făcĭt, īllă făcīt.
Ūt iām sērvārīs bĕnĕ cōrpŭs, ădūltĕră mēns ēst
nēc cūstōdīrī, ‖ nē vĕlĭt, ūllă pŏtēst;
nēc cōrpūs sērvārĕ pŏtēs, lĭcĕt ōmnĭă claūdās:
ōmnĭbŭs ōcclūsīs ‖ īntŭs ădūltĕr ĕrīt.
Cuī pēccārĕ lĭcēt, pēccāt mĭnŭs: īpsă pŏtēstās
sēmĭnă nēquĭtĭaē ‖ lānguĭdĭōră făcīt.
Dēsĭnĕ, crēdĕ mĭhī, vĭtĭa īnrītārĕ vĕtāndō;
ōbsĕquĭō vīncēs ‖ āptĭŭs īllă tŭō.
Vīdi ĕgŏ nūpĕr ĕquūm cōntrā sŭă vīnclă tĕnācēm
ōrĕ rĕlūctāntī ‖ fūlmĭnĭs īrĕ mŏdō;
cōnstĭtĭt, ūt prīmūm cōncēssās sēnsĭt hăbēnās
frēnăque ĭn ēffūsā ‖ lāxă iăcērĕ iŭbā.
Nītĭmŭr īn vĕtĭtūm sēmpēr cŭpĭmūsquĕ nĕgātă:
sīc īntērdīctīs ‖ īmmĭnĕt aēgĕr ăquīs.
Cēntūm frōnte ŏcŭlōs, cēntūm cērvīcĕ gĕrēbāt
Ārgŭs, ĕt hōs ūnūs ‖ saēpĕ fĕfēllĭt Ămōr;
īn thălămūm Dănăē fērrō sāxōquĕ pĕrēnnēm
quaē fŭĕrāt vīrgō ‖ trādĭtă, mātĕr ĕrāt:
Pēnĕlŏpē mānsīt, quāmvīs cūstōdĕ cărēbāt,
īntēr tōt iŭvĕnīs ‖ īntĕmĕrātă prŏcōs.
Quīdquīd sērvātūr, cŭpĭmūs măgĭs, īpsăquĕ fūrēm
cūră vŏcāt; paūcī, ‖ quōd sĭnĭt āltĕr, ămānt.
Nēc făcĭē plăcĕt īllă sŭā, sĕd ămōrĕ mărītī:
nēscĭŏquīd, quōd tē ‖ cēpĕrĭt, ēssĕ pŭtānt.
Nōn prŏbă fīt, quām vīr sērvāt, sĕd ădūltĕră cāră:
īpsĕ tĭmōr prĕtĭūm ‖ cōrpŏrĕ māiŭs hăbēt.
Īndīgnērĕ lĭcēt, iŭvăt īncōncēssă vŏlūptās:
sōlă plăcēt, «Tĭmĕō» ‖ dīcĕrĕ sī quă pŏtēst.
Nēc tămĕn īngĕnŭām iūs ēst sērvārĕ pŭēllām;
hīc mĕtŭs ēxtērnaē ‖ cōrpŏră gēntĭs ăgāt.
Scīlĭcĕt ūt pōssīt cūstōs «Ĕgŏ» dīcĕrĕ «fēcī»,
īn laūdēm sērvī ‖ cāstă sĭt īllă tŭī?
Rūstĭcŭs ēst nĭmĭūm, quēm laēdĭt ădūltĕră cōniūnx,
ēt nōtōs mōrēs ‖ nōn sătĭs Ūrbĭs hăbēt,
īn quā Mārtĭgĕnaē nōn sūnt sĭnĕ crīmĭnĕ nātī
Rōmŭlŭs Īlĭădēs ‖ Īlĭădēsquĕ Rĕmūs.
Quō tĭbĭ fōrmōsām, sī nōn nĭsĭ cāstă plăcēbāt?
Nōn pōssūnt ūllīs ‖ īstă cŏīrĕ mŏdīs.
Sī săpĭs, īndūlgē dŏmĭnaē vūltūsquĕ sĕvērōs
ēxŭĕ nēc rĭgĭdī ‖ iūră tŭērĕ vĭrī
ēt cŏlĕ quōs dĕdĕrīt (mūltōs dăbĭt) ūxŏr ămīcōs:
grātĭă sīc mĭnĭmō ‖ māgnă lăbōrĕ vĕnīt;
sīc pŏtĕrīs iŭvĕnūm cōnvīvĭă sēmpĕr ĭnīrĕ
ēt, quaē nōn dĕdĕrīs, ‖ mūltă vĭdērĕ dŏmī.
[5]
[«Nōx ĕrăt, ēt sōmnūs lāssōs sūbmīsĭt ŏcēllōs;
tērrŭĕrūnt ănĭmūm ‖ tālĭă vīsă mĕūm:
cōllĕ sŭb āprīcō crēbērrĭmŭs īlĭcĕ lūcūs
stābăt, ĕt īn rāmīs ‖ mūltă lătēbăt ăvīs.
Ārĕă grāmĭnĕō sŭbĕrāt vĭrĭdīssĭmă prātō
ūmĭdă dē gūttīs ‖ lēnĕ sŏnāntĭs ăquaē.
Īpsĕ sŭb ārbŏrĕīs vītābām frōndĭbŭs aēstūm,
frōndĕ sŭb ārbŏrĕā ‖ sēd tămĕn aēstŭs ĕrāt.
Ēccĕ pĕtēns vărĭīs īmmīxtās flōrĭbŭs hērbās
cōnstĭtĭt ānte ŏcŭlōs ‖ cāndĭdă vāccă mĕōs,
cāndĭdĭōr nĭvĭbūs, tūm cūm cĕcĭdērĕ rĕcēntēs,
īn lĭquĭdās nōndūm ‖ quās mŏră vērtĭt ăquās,
cāndĭdĭōr, quŏd ădhūc spūmīs strīdēntĭbŭs ālbēt
ēt mŏdŏ sīccātām, ‖ lāctĕ, rĕlīquĭt ŏvēm.
Taūrŭs ĕrāt cŏmĕs huīc, fēlīcĭtĕr īllĕ mărītūs,
cūmquĕ sŭā tĕnĕrām ‖ cōniŭgĕ prēssĭt hŭmūm.
Dūm iăcĕt ēt lēntē rĕvŏcātūs rūmĭnăt hērbās
ātque ĭtĕrūm pāstō ‖ pāscĭtŭr āntĕ cĭbō,
vīsŭs ĕrāt, sōmnō vīrēs ădĭmēntĕ fĕrēndī,
cōrnĭgĕrūm tērrā ‖ dēpŏsŭīssĕ căpūt.
Hūc lĕvĭbūs cōrnīx pīnnīs dēlāpsă pĕr aūrās
vēnĭt ĕt īn vĭrĭdī ‖ gārrŭlă sēdĭt hŭmō
tērquĕ bŏvīs nĭvĕaē pĕtŭlāntī pēctŏră rōstrō
fōdĭt ĕt ālbēntēs ‖ ābstŭlĭt ōrĕ iŭbās.
Īllă lŭcūm taūrūmquĕ dĭū cūnctātă rĕlīquīt,
sēd nĭgĕr īn vāccaē ‖ pēctŏrĕ līvŏr ĕrāt;
ūtquĕ prŏcūl vīdīt cārpēntēs pābŭlă taūrōs
(cārpēbānt taūrī ‖ pābŭlă laētă prŏcūl),
īllūc sē răpŭīt grĕgĭbūsque īnmīscŭĭt īllīs
ēt pĕtĭīt hērbaē ‖ fērtĭlĭōrĭs hŭmūm.
Dīc ăgĕ, nōctūrnaē, quīcūmque ĕs, ĭmāgĭnĭs aūgūr,
sī quĭd hăbēnt vērī, ‖ vīsă quĭd īstă fĕrānt.»
Sīc ĕgŏ; nōctūrnaē sīc dīxĭt ĭmāgĭnĭs aūgūr,
ēxpēndēns ănĭmō ‖ sīngŭlă dīctă sŭō:
«Quēm tū mōbĭlĭūs fŏlĭīs vītārĕ vŏlēbās,
sēd mălĕ vītābās, ‖ aēstŭs ămōrĭs ĕrāt.
Vāccă pŭēllă tŭa ēst: āptūs cŏlŏr īllĕ pŭēllaē;
tū vĭr ĕt īn vāccā ‖ cōnpărĕ taūrŭs ĕrās.
Pēctŏră quōd rōstrō cōrnīx fŏdĭēbăt ăcūtō,
īngĕnĭūm dŏmĭnaē ‖ lēnă mŏvēbăt ănūs;
quōd cūnctātă dĭū taūrūm sŭă vāccă rĕlīquīt,
frīgĭdŭs īn vĭdŭō ‖ dēstĭtŭērĕ tŏrō.
Līvŏr ĕt ādvērsō măcŭlaē sūb pēctŏrĕ nīgraē
pēctŭs ădūltĕrĭī ‖ lābĕ cărērĕ nĕgānt.»
Dīxĕrăt īntērprēs: gĕlĭdō mĭhĭ sānguĭs ăb ōrĕ
fūgĭt, ĕt ānte ŏcŭlōs ‖ nōx stĕtĭt āltă mĕōs.]
6 (5).
Āmnĭs hărūndĭnĭbūs līmōsās ōbsĭtĕ rīpās,
ād dŏmĭnām prŏpĕrō: ‖ sīstĕ părūmpĕr ăquās.
Nēc tĭbĭ sūnt pōntēs nēc quaē sĭnĕ rēmĭgĭs īctū
cōncăvă trāiēctō ‖ cūmbă rŭdēntĕ vĕhāt.
Pārvŭs ĕrās, mĕmĭnī, nēc tē trānsīrĕ rĕfūgī,
sūmmăquĕ vīx tālōs ‖ cōntĭgĭt ūndă mĕōs;
nūnc rŭĭs ādpŏsĭtō nĭvĭbūs dē mōntĕ sŏlūtīs
ēt tūrpī crāssās ‖ gūrgĭtĕ vōlvĭs ăquās.
Quīd prŏpĕrāssĕ iŭvāt, quīd pārcă dĕdīssĕ quĭētī
tēmpŏră, quīd nōctī ‖ cōnsĕrŭīssĕ dĭēm,
sī tămĕn hīc stāndum ēst, sī nōn dătŭr ārtĭbŭs ūllīs
ūltĕrĭōr nōstrō ‖ rīpă prĕmēndă pĕdē?
Nūnc ĕgŏ, quās hăbŭīt pīnnās Dănăēĭŭs hērōs,
tērrĭbĭlī dēnsūm ‖ cūm tŭlĭt ānguĕ căpūt,
nūnc ōptō cūrrūm, dē quō Cĕrĕālĭă prīmūm
sēmĭnă vēnērūnt ‖ īn rŭdĕ mīssă sŏlūm.
Prōdĭgĭōsă lŏquōr, vĕtĕrūm mēndācĭă vātūm:
nēc tŭlĭt haēc ūmquām ‖ nēc fĕrĕt ūllă dĭēs.
Tū pŏtĭūs, rīpīs ēffūsĕ căpācĭbŭs āmnīs,
(sīc aētērnŭs ĕās) ‖ lābĕrĕ fīnĕ tŭō.
Nōn ĕrĭs īnvĭdĭaē, tōrrēns, mĭhĭ crēdĕ, fĕrēndaē,
sī dīcār pēr tē ‖ fōrtĕ rĕtēntŭs ămāns.
Flūmĭnă dēbēbānt iŭvĕnēs ĭn ămōrĕ iŭvārĕ:
flūmĭnă sēnsērūnt ‖ īpsă, quĭd ēssĕt ămōr.
Īnăchŭs īn Mĕlĭē Bīthŷnĭdĕ pāllĭdŭs īssĕ
dīcĭtŭr ēt gĕlĭdīs ‖ īncălŭīssĕ vădīs.
Nōndūm Troīă fŭīt lūstrīs ōbsēssă dŭōbūs,
cūm răpŭīt vūltūs, ‖ Xānthĕ, Nĕaēră tŭōs.
Quīd? Nōn Ālphēōn dīvērsīs cūrrĕrĕ tērrīs
vīrgĭnĭs Ārcădĭaē ‖ cērtŭs ădēgĭt ămōr?
Tē quŏquĕ prōmīssām Xūthō, Pēnēĕ, Crĕūsām
Pthīōtūm tērrīs ‖ ōccŭlŭīssĕ fĕrūnt.
Quīd rēfēram Ăsŏpōn, quēm cēpīt Mārtĭă Thēbē,
nātārūm Thēbē ‖ quīnquĕ fŭtūră părēns?
Cōrnŭă sī tŭă nūnc ŭbĭ sūnt, Ăchĕlōĕ, rĕquīrām,
Hērcŭlĭs īrātā ‖ frāctă quĕrērĕ mănū:
nēc tāntī Călўdōn nēc tōta Aētōlĭă tāntī,
ūnă tămēn tāntī ‖ Dēĭănīră fŭīt.
Īllĕ flŭēns dīvēs sēptēnă pĕr ōstĭă Nīlūs,
quī pătrĭām tāntaē ‖ tām bĕnĕ cēlăt ăquaē,
fērtŭr ĭn Eūānthē cōllēctam Āsōpĭdĕ flāmmām
vīncĕrĕ gūrgĭtĭbūs ‖ nōn pŏtŭīssĕ sŭīs.
Sīccŭs ŭt āmplēctī Sālmōnĭdă pōssĕt, Ĕnīpeūs
cēdĕrĕ iūssĭt ăquām: ‖ iūssă rĕcēssĭt ăquă.
Nēc tē praētĕrĕō, quī pēr căvă sāxă vŏlūtāns
Tībŭrĭs Ārgēī ‖ pōmĭfĕr ārvă rĭgās,
Īlĭă cuī plăcŭīt, quāmvīs ĕrăt hōrrĭdă cūltū
ūnguĕ nŏtātă cŏmās, ‖ ūnguĕ nŏtātă gĕnās.
Īllă gĕmēns pătrŭīquĕ nĕfās dēlīctăquĕ Mārtīs
ērrābāt nūdō ‖ pēr lŏcă sōlă pĕdē.
Hānc Ănĭēn răpĭdīs ănĭmōsūs vīdĭt ăb ūndīs
raūcăquĕ dē mĕdĭīs ‖ sūstŭlĭt ōră vădīs
ātque ĭtă «Quīd nōstrās» dīxīt «tĕrĭs ānxĭă rīpās,
Īlĭa ăb Īdaēō ‖ Lāŏmĕdōntĕ gĕnūs?
Quō cūltūs ăbĭērĕ tŭī? Quīd sōlă văgārīs,
vīttă nĕc ēvīnctās ‖ īmpĕdĭt ālbă cŏmās?
Quīd flēs ēt mădĭdōs lăcrĭmīs cōrrūmpĭs ŏcēllōs
pēctŏrăque īnsānā ‖ plāngĭs ăpērtă mănū?
Īlle hăbĕt ēt sĭlĭcēs ēt vīvum īn pēctŏrĕ fērrūm,
quī tĕnĕrō lăcrĭmās ‖ lēntŭs ĭn ōrĕ vĭdēt.
Īlĭă, pōnĕ mĕtūs: tĭbĭ rēgĭă nōstră pătēbīt
tēquĕ cŏlēnt āmnēs: ‖ Īlĭă, pōnĕ mĕtūs.
Tū cēntum aūt plūrēs īntēr dŏmĭnābĕrĕ nŷmphās,
nām cēntum aūt plūrēs ‖ flūmĭnă nōstră tĕnēnt.
Nē mē spērnĕ, prĕcōr, tāntūm, Trōiānă prŏpāgŏ:
mūnĕră prōmīssīs ‖ ūbĕrĭōră fĕrēs.»
Dīxĕrăt; īlla ŏcŭlōs ĭn hŭmūm dēiēctă mŏdēstōs
spārgēbāt tĕpĭdō ‖ flēbĭlĭs īmbrĕ sĭnūs;
tēr mōlītă fŭgām tĕr ăd āltās rēstĭtĭt ūndās
cūrrēndī vīrēs ‖ ērĭpĭēntĕ mĕtū;
sēră tămēn scīndēns ĭnĭmīcō pōllĭcĕ crīnēm
ēdĭdĭt īndīgnōs ‖ ōrĕ trĕmēntĕ sŏnōs:
«Ō | ŭtĭnām mĕă lēctă fŏrēnt pătrĭōquĕ sĕpūlcrō
cōndĭtă, dūm pŏtĕrānt ‖ vīrgĭnĭs ōssă lĕgī!
Cūr, mŏdŏ Vēstālīs, taēdās īnvītŏr ăd ūllās
tūrpĭs ĕt Īlĭăcīs ‖ īnfĭtĭāndă fŏcīs?
Quīd mŏrŏr ēt dĭgĭtīs dēsīgnŏr ădūltĕră vōlgī?
Dēsīnt fāmōsūs ‖ quaē nŏtĕt ōră pŭdōr.»
Hāctĕnŭs, ēt vēstēm tŭmĭdīs praētēndĭt ŏcēllīs
ātque ĭtă se īn răpĭdās ‖ pērdĭtă mīsĭt ăquās;
sūppŏsŭīssĕ mănūs ād pēctŏră lūbrĭcŭs āmnīs
dīcĭtŭr ēt sŏcĭī ‖ iūră dĕdīssĕ tŏrī.
Tē quŏquĕ crēdĭbĭle ēst ălĭquā călŭīssĕ pŭēllā,
sēd nĕmŏra ēt sīlvaē ‖ crīmĭnă vēstră tĕgūnt.
Dūm lŏquŏr, īncrēvīt lātās spătĭōsŭs ĭn ūndās,
nēc căpĭt ādmīssās ‖ ālvĕŭs āltŭs ăquās.
Quīd mēcūm, fŭrĭōsĕ, tĭbī? Quīd mūtŭă dīffērs
gaūdĭă, quīd coēptūm, ‖ rūstĭcĕ, rūmpĭs ĭtēr?
Quīd, sī lēgĭtĭmūm flŭĕrēs, sī nōbĭlĕ flūmēn,
sī tĭbĭ pēr tērrās ‖ māxĭmă fāmă fŏrēt?
Nōmĕn hăbēs nūllūm, rīvīs cōllēctĕ cădūcīs,
nēc tĭbĭ sūnt fōntēs ‖ nēc tĭbĭ cērtă dŏmūs:
fōntĭs hăbēs īnstār plŭvĭāmquĕ nĭvēsquĕ sŏlūtās,
quās tĭbĭ dīvĭtĭās ‖ pīgră mĭnīstrăt hĭēmps;
aūt lŭtŭlēntŭs ăgīs brūmālī tēmpŏrĕ cūrsūs
aūt prĕmĭs ārēntēm ‖ pūlvĕrŭlēntŭs hŭmūm.
Quīs tē tūm pŏtŭīt sĭtĭēns haūrīrĕ vĭātōr?
Quīs dīxīt grātā ‖ vōcĕ «Pĕrēnnĭs ĕās»?
Dāmnōsūs pĕcŏrī cūrrīs, dāmnōsĭŏr āgrīs:
fōrsĭtăn haēc ălĭōs, ‖ mē mĕă dāmnă mŏvēnt.
Huīc ĕgŏ vaē dēmēns nārrābām flūmĭnum ămōrēs!
Iāctāsse īndīgnē ‖ nōmĭnă tāntă pŭdēt.
Nēscĭŏquem hūnc spēctāns Ăchĕlōŏn ĕt Īnăchŏn āmnēm
ēt pŏtŭī nōmēn, ‖ Nīlĕ, rĕfērrĕ tŭūm!
Āt tĭbĭ prō mĕrĭtīs ōptō, nōn cāndĭdĕ tōrrēns,
sīnt răpĭdī sōlēs ‖ sīccăquĕ sēmpĕr hĭēmps.
7 (6)
Āt nōn fōrmōsa ēst, āt nōn bĕnĕ cūltă pŭēllă,
āt, pŭtŏ, nōn vōtīs ‖ saēpĕ pĕtītă mĕīs?
Hānc tămĕn īn nūllōs tĕnŭī mălĕ lānguĭdŭs ūsūs,
sēd iăcŭī pīgrō ‖ crīmĕn ŏnūsquĕ tŏrō
nēc pŏtŭī cŭpĭēns, părĭtēr cŭpĭēntĕ pŭēllā,
īnguĭnĭs ēffētī ‖ pārtĕ iŭvāntĕ frŭī.
Īllă quĭdēm nōstrō sŭbĭēcĭt ĕbūrnĕă cōllō
brācchĭă Sīthŏnĭā ‖ cāndĭdĭōră nĭvē
ōscŭlăque īnsĕrŭīt cŭpĭdā lūctāntĭă līnguā
lāscīvūm fĕmŏrī ‖ sūppŏsŭītquĕ fĕmūr
ēt mĭhĭ blāndĭtĭās dīxīt dŏmĭnūmquĕ vŏcāvīt
ēt quaē praētĕrĕā ‖ pūblĭcă vērbă iŭvānt.
Tāctă tămēn vĕlŭtī gĕlĭdā mĕă mēmbră cĭcūtā
sēgnĭă prōpŏsĭtūm ‖ dēstĭtŭērĕ mĕūm.
Trūncŭs ĭnērs iăcŭī, spĕcĭēs ĕt ĭnūtĭlĕ pōndūs,
ēt nōn ēxāctūm, ‖ cōrpŭs ăn ūmbră fŏrēm.
Quaē mĭhĭ vēntūra ēst, sĭquĭdēm vēntūră, sĕnēctūs,
cūm dēsīt nŭmĕrīs ‖ īpsă iŭvēntă sŭīs?
Ā, pŭdĕt ānnōrūm: quō mē iŭvĕnēmquĕ vĭrūmquĕ?
Nēc iŭvĕnēm nēc mē ‖ sēnsĭt ămīcă vĭrūm.
Sīc flāmmās ădĭtūră pĭās aētērnă săcērdōs
sūrgĭt ĕt ā cārō ‖ frātrĕ vĕrēndă sŏrōr.
Āt nūpēr bīs flāvă Chlĭdē, tēr cāndĭdă Pīthō,
tēr Lĭbăs ōffĭcĭō ‖ cōntĭnŭātă mĕo ēst;
ēxĭgĕre ā nōbīs āngūstā nōctĕ Cŏrīnnām,
mē mĕmĭnī nŭmĕrōs ‖ sūstĭnŭīssĕ nŏvēm.
Nūm mĕă Thēssălĭcō lānguēnt dēvōtă vĕnēnō
cōrpŏră, nūm mĭsĕrō ‖ cārmĕn ĕt hērbă nŏcēnt,
sāgăvĕ poēnĭcĕā dēfīxīt nōmĭnă cērā
ēt mĕdĭūm tĕnŭīs ‖ īn iĕcŭr ēgĭt ăcūs?
Cārmĭnĕ laēsă Cĕrēs stĕrĭlēm vānēscĭt ĭn hērbām,
dēfĭcĭūnt laēsī ‖ cārmĭnĕ fōntĭs ăquaē;
īlĭcĭbūs glāndēs cāntātăquĕ vītĭbŭs ūvă
dēcĭdĭt ēt nūllō ‖ pōmă mŏvēntĕ flŭūnt.
Quīd vĕtăt ēt nērvōs măgĭcās tōrpērĕ pĕr ārtēs?
Fōrsĭtăn īmpătĭēns ‖ sīt lătŭs īndĕ mĕūm.
Hūc pŭdŏr āccēssīt fāctī: pŭdŏr īpsĕ nŏcēbāt;
īllĕ fŭīt vĭtĭī ‖ caūsă sĕcūndă mĕī.
Āt quālēm vīdī tāntūm tĕtĭgīquĕ pŭēllām!
Sīc ĕtĭām tŭnĭcā ‖ tāngĭtŭr īllă sŭā.
Īllĭŭs ād tāctūm Pўlĭūs iŭvĕnēscĕrĕ pōssīt
Tīthōnōsque ānnīs ‖ fōrtĭŏr ēssĕ sŭīs.
Haēc mĭhĭ cōntĭgĕrāt, sēd vīr nōn cōntĭgĭt īllī.
Quās nūnc cōncĭpĭām ‖ pēr nŏvă vōtă prĕcēs?
Crēdo ĕtĭām māgnōs, quō sūm tām tūrpĭtĕr ūsūs,
mūnĕrĭs ōblātī ‖ paēnĭtŭīssĕ dĕōs.
Ōptābām cērtē rĕcĭpī: sūm nēmpĕ rĕcēptūs;
ōscŭlă fērrĕ: tŭlī; ‖ prōxĭmŭs ēssĕ: fŭī.
Quō mĭhĭ fōrtūnaē tāntūm? Quō rēgnă sĭne ūsū?
Quīd, nĭsĭ pōssēdī ‖ dīvĕs ăvārŭs ŏpēs?
Sīc ārēt mĕdĭīs tăcĭtī vūlgātŏr ĭn ūndīs
pōmăquĕ, quaē nūllō ‖ tēmpŏrĕ tāngăt, hăbēt.
Ā tĕnĕrā quīsquām sīc sūrgīt mānĕ pŭēllā,
prōtĭnŭs ūt sānctōs ‖ pōssĭt ădīrĕ dĕōs?
Sēd, pūtō, nōn †blāndㆠnŏn ōptĭmă pērdĭdĭt īn mē
ōscŭlă, nōn ōmnī ‖ sōllĭcĭtāvĭt ŏpĕ?
Īllă grăvēs pŏtŭīt quērcūs ădămāntăquĕ dūrūm
sūrdăquĕ blāndĭtĭīs ‖ sāxă mŏvērĕ sŭīs:
dīgnă mŏvērĕ fŭīt cērtē vīvōsquĕ vĭrōsquĕ,
sēd nĕquĕ tūm vīxī ‖ nēc vĭr, ŭt āntĕ, fŭī.
Quīd iŭvĕt ād sūrdās sī cāntēt Phēmĭŭs aūrēs?
Quīd mĭsĕrūm Thămўrān ‖ pīctă tăbēllă iŭvāt?
Āt quaē nōn tăcĭtā fōrmāvī gaūdĭă mēntĕ,
quōs ĕgŏ nōn fīnxī ‖ dīspŏsŭīquĕ mŏdōs!
Nōstră tămēn iăcŭērĕ vĕlūt praēmōrtŭă mēmbră
tūrpĭtĕr hēstērnā ‖ lānguĭdĭōră rŏsā,
quaē nūnc ēccĕ vĭgēnt īntēmpēstīvă vălēntquĕ,
nūnc ŏpŭs ēxpōscūnt ‖ mīlĭtĭāmquĕ sŭām.
Quīn īstīc pŭdĭbūndă iăcēs, pārs pēssĭmă nōstrī?
Sīc sūm pōllĭcĭtīs ‖ cāptŭs ĕt āntĕ tŭīs.
Tū dŏmĭnūm fāllīs, pēr tē dēprēnsŭs ĭnērmīs
trīstĭă cūm māgnō ‖ dāmnă pŭdōrĕ tŭlī.
Hānc ĕtĭām nōn ēst mĕă dēdīgnātă pŭēllă
mōllĭtĕr ādmōtā ‖ sōllĭcĭtārĕ mănū;
sēd pōstquām nūllās cōnsūrgĕrĕ pōssĕ pĕr ārtēs
īmmĕmŏrēmquĕ sŭī ‖ prōcŭbŭīssĕ vĭdēt:
«Quīd mē lūdĭs?» ăīt «quīs tē, mălĕ sānĕ, iŭbēbāt
īnvītūm nōstrō ‖ pōnĕrĕ mēmbră tŏrō?
Aūt tē trāiēctīs Aēaēă vĕnēfĭcă lānīs
dēvŏvĕt, aūt ălĭō ‖ lāssŭs ămōrĕ vĕnīs.»
Nēc mŏră, dēsĭlŭīt tŭnĭcā vēlātă sŏlūtā
(ēt dĕcŭīt nūdōs ‖ prōrĭpŭīssĕ pĕdēs),
nēvĕ sŭaē pōssēnt īntāctām scīrĕ mĭnīstraē,
dēdĕcŭs hōc sūmptā ‖ dīssĭmŭlāvĭt ăquā.
8 (7).
Ēt quīsquam īngĕnŭās ĕtĭām nūnc sūspĭcĭt ārtēs
aūt tĕnĕrūm dōtēs ‖ cārmĕn hăbērĕ pŭtāt?
Īngĕnĭūm quōndām fŭĕrāt prĕtĭōsĭŭs aūrō,
āt nūnc bārbărĭa ēst ‖ grāndĭs hăbērĕ nĭhīl.
Cūm pūlchrē dŏmĭnaē nōstrī plăcŭērĕ lĭbēllī,
quō lĭcŭīt lībrīs, ‖ nōn lĭcĕt īrĕ mĭhī;
cūm bĕnĕ laūdāvīt, laūdātō iānŭă claūsa ēst:
tūrpĭtĕr hūc īllūc ‖ īngĕnĭōsŭs ĕō.
Ēccĕ rĕcēns dīvēs pārtō pēr vūlnĕră cēnsū
praēfērtūr nōbīs ‖ sānguĭnĕ pāstŭs ĕquēs.
Hūnc pŏtĕs āmplēctī fōrmōsīs, vītă, lăcērtīs?
Hūiŭs ĭn āmplēxū, ‖ vītă, iăcērĕ pŏtēs?
Sī nēcīs, căpŭt hōc gălĕām pōrtārĕ sŏlēbāt,
ēnsĕ lătūs cīnctūm, ‖ quōd tĭbĭ sērvĭt, ĕrāt;
laēvă mănūs, cuī nūnc sērūm mălĕ cōnvĕnĭt aūrūm,
scūtă tŭlīt; dēxtrām ‖ tāngĕ, crŭēntă fŭīt.
Quā pĕrĭīt ălĭquīs, pŏtĕs hānc cōntīngĕrĕ dēxtrām?
Heū, | ŭbĭ mōllĭtĭēs ‖ pēctŏrĭs īllă tŭī?
Cērnĕ cĭcātrīcēs, vĕtĕrīs vēstīgĭă pūgnaē:
quaēsītum ēst īllī ‖ cōrpŏrĕ, quīdquĭd hăbēt.
Fōrsĭtăn ēt quŏtĭēns hŏmĭnēm iŭgŭlāvĕrĭt īllĕ
īndĭcĕt: hōc fāssās ‖ tāngĭs, ăvāră, mănūs?
Īlle ĕgŏ Mūsārūm pūrūs Phoēbīquĕ săcērdōs
ād rĭgĭdās cāntō ‖ cārmĕn ĭnānĕ fŏrēs.
Dīscĭtĕ, quī săpĭtīs, nōn quaē nōs scīmŭs ĭnērtēs,
sēd trĕpĭdās ăcĭēs ‖ ēt fĕră cāstră sĕquī,
prōquĕ bŏnō vērsū prīmūm dēdūcĭtĕ pīlūm:
nōx tĭbĭ, sī bēllēs, ‖ pōssĭt, Hŏmērĕ, dărī.
Iūppĭtĕr, ādmŏnĭtūs nĭhĭl ēssĕ pŏtēntĭŭs aūrō,
cōrrūptaē prĕtĭūm ‖ vīrgĭnĭs īpsĕ fŭīt.
Dūm mērcēs ăbĕrāt, dūrūs pătĕr, īpsă sĕvēră,
aērātī pōstēs, ‖ fērrĕă tūrrĭs ĕrāt;
sēd pōstquām săpĭēns īn mūnĕrĕ vēnĭt ădūltēr,
praēbŭĭt īpsă sĭnūs ‖ ēt dărĕ iūssă dĕdīt.
Āt cūm rēgnă sĕnēx caēlī Sātūrnŭs hăbērēt,
ōmnĕ lŭcrūm tĕnĕbrīs ‖ āltă prĕmēbăt hŭmūs:
aērăque ĕt ārgēntūm cūmque aūrō pōndĕră fērrī
Mānĭbŭs ādmōrāt, ‖ nūllăquĕ māssă fŭīt.
Āt mĕlĭōră dăbāt, cūrvō sĭnĕ vōmĕrĕ frūgēs
pōmăque ĕt īn quērcū ‖ mēllă rĕpērtă căvā.
Nēc vălĭdō quīsquām tērrās scīndēbăt ărātrō,
sīgnābāt nūllō ‖ līmĭtĕ mēnsŏr hŭmūm.
Nōn frĕtă dēmīssō vērrēbānt ērŭtă rēmō:
ūltĭmă mōrtālī ‖ tūm vĭă lītŭs ĕrāt.
Cōntrā tē sōllērs, hŏmĭnūm nātūră fŭīstī
ēt nĭmĭūm dāmnīs ‖ īngĕnĭōsă tŭīs.
Quō tĭbĭ tūrrītīs īncīngĕrĕ moēnĭbŭs ūrbēs,
quō tĭbĭ dīscōrdēs ‖ āddĕre ĭn ārmă mănūs?
Quīd tĭbĭ cūm pĕlăgō? Tērrā cōntēntă fŭīssēs.
Cūr nōn ēt caēlūm ‖ tērtĭă rēgnă făcīs?
[Quā lĭcĕt, ādfēctās caēlūm quŏquĕ: tēmplă Quĭrīnūs,
Lībĕr ĕt Ālcīdēs ‖ ēt mŏdŏ Caēsăr hăbēnt.]
Ērŭĭmūs tērrā sŏlĭdūm prō frūgĭbŭs aūrūm;
pōssĭdĕt īnvēntās ‖ sānguĭnĕ mīlĕs ŏpēs;
cūrĭă paūpĕrĭbūs claūsa ēst, dāt cēnsŭs hŏnōrēs:
īndĕ grăvīs iūdēx, ‖ īndĕ sĕvērŭs ĕquēs.
Ōmnĭă pōssĭdĕānt: īllīs Cāmpūsquĕ Fŏrūmquĕ
sērvĭăt, hī pācēm ‖ crūdăquĕ bēllă gĕrānt;
tāntūm nē nōstrōs ăvĭdī lĭcĕāntŭr ămōrēs
ēt (sătĭs ēst) ălĭquīd ‖ paūpĕrĭs ēssĕ sĭnānt.
Āt nūnc, ēxaēquēt tĕtrĭcās lĭcĕt īllă Săbīnās,
īmpĕrăt ūt cāptaē, ‖ quī dărĕ mūltă pŏtēst.
Mē prŏhĭbēt cūstōs, īn mē tĭmĕt īllă mărītūm;
sī dĕdĕrīm, tōtā ‖ cēdĕt ŭtērquĕ dŏmō.
Ō sī nēglēctī quīsquām dĕŭs ūltŏr ămāntīs
tām mălĕ quaēsītās ‖ pūlvĕrĕ mūtĕt ŏpēs!
9 (8).
Mēmnŏnă sī mātēr, mātēr plōrāvĭt Ăchīllēm,
ēt tāngūnt māgnās ‖ trīstĭă fātă dĕās,
flēbĭlĭs īndīgnōs, Ĕlĕgīā, sōlvĕ căpīllōs:
ā, nĭmĭs ēx vērō ‖ nūnc tĭbĭ nōmĕn ĕrīt.
Īllĕ tŭī vātēs ŏpĕrīs, tŭă fāmă, Tĭbūllūs
ārdĕt ĭn ēxstrūctō ‖ cōrpŭs ĭnānĕ rŏgō.
Ēccĕ pŭēr Vĕnĕrīs fērt ēvērsāmquĕ phărētrām
ēt frāctōs ārcūs ‖ ēt sĭnĕ lūcĕ făcēm;
āspĭcĕ, dēmīssīs ŭt ĕāt mĭsĕrābĭlĭs ālīs
pēctŏrăque īnfēstā ‖ tūndăt ăpērtă mănū.
Ēxcĭpĭūnt lăcrĭmās spārsī pēr cōllă căpīllī,
ōrăquĕ sīngūltū ‖ cōncŭtĭēntĕ sŏnānt.
Frātrĭs ĭn Aēnēaē sīc īllūm fūnĕrĕ dīcūnt
ēgrēssūm tēctīs, ‖ pūlchĕr Ĭūlĕ, tŭīs.
Nēc mĭnŭs ēst cōnfūsă Vĕnūs mŏrĭēntĕ Tĭbūllō
quām iŭvĕnī rūpīt ‖ cūm fĕrŭs īnguĕn ăpēr.
Āt sācrī vātēs ēt dīvūm cūră vŏcāmūr,
sūnt ĕtĭām quī nōs ‖ nūmĕn hăbērĕ pŭtēnt.
Scīlĭcĕt ōmnĕ săcrūm mōrs īnpōrtūnă prŏfānāt;
ōmnĭbŭs ōbscūrās ‖ īnĭcĭt īllă mănūs.
Quīd pătĕr Īsmărĭō, quīd mātēr, prōfŭĭt Ōrpheō,
cārmĭnĕ quīd vīctās ‖ ōbstĭpŭīssĕ fĕrās?
Ēt Lĭnŏn īn sīlvīs īdēm pătĕr «Aēlĭnŏn» āltīs
dīcĭtŭr īnvītā ‖ cōncĭnŭīssĕ lўrā.
Ādĭcĕ Maēŏnĭdēn, ā quō ceū fōntĕ pĕrēnnī
vātūm Pīĕrĭīs ‖ ōră rĭgāntŭr ăquīs:
hūnc quŏquĕ sūmmă dĭēs nīgrō sūbmērsĭt Ăvērnō;
dēfŭgĭūnt ăvĭdōs ‖ cārmĭnă sōlă rŏgō.
Dūrăt ŏpūs vātūm, Trōiānī fāmă lăbōrīs
tārdăquĕ nōctūrnō ‖ tēlă rĕtēxtă dŏlō:
sīc Nĕmĕsīs Lōngūm, sīc Dēlĭă nōmĕn hăbēbūnt,
āltĕră cūră rĕcēns, ‖ āltĕră prīmŭs ămōr.
Quīd vōs sācră iŭvānt? Quīd nūnc Aēgŷptĭă prōsūnt
sīstră? Quĭd īn văcŭō ‖ sēcŭbŭīssĕ tŏrō?
Cūm răpĭūnt mălă fātă bŏnōs, (īgnōscĭtĕ fāssō)
sōllĭcĭtōr nūllōs ‖ ēssĕ pŭtārĕ dĕōs.
Vīvĕ pĭūs: mŏrĭērĕ pĭūs; cŏlĕ sācră: cŏlēntēm
mōrs grăvĭs ā tēmplīs ‖ īn căvă būstă trăhēt.
Cārmĭnĭbūs cōnfīdĕ bŏnīs: iăcĕt ēccĕ Tĭbūllūs;
vīx mănĕt ē tōtō, ‖ pārvă quŏd ūrnă căpīt.
Tēnĕ, săcēr vātēs, flāmmaē răpŭērĕ rŏgālēs,
pēctŏrĭbūs pāscī ‖ nēc tĭmŭērĕ tŭīs?
Aūrĕă sānctōrūm pŏtŭīssēnt tēmplă dĕōrūm
ūrĕrĕ, quaē tāntūm ‖ sūstĭnŭērĕ nĕfās.
Āvērtīt vūltūs, Ĕrўcīs quaē pōssĭdĕt ārcēs;
sūnt quŏquĕ quī lăcrĭmās ‖ cōntĭnŭīssĕ nĕgānt.
Sēd tămĕn hōc mĕlĭūs, quām sī Phaēācĭă tēllūs
īgnōtūm vīlī ‖ sūppŏsŭīssĕt hŭmō.
Hīc cērtē mădĭdōs fŭgĭēntīs prēssĭt ŏcēllōs
mātĕr ĕt īn cĭnĕrēs ‖ ūltĭmă dōnă tŭlīt;
hīc sŏrŏr īn pārtēm mĭsĕrā cūm mātrĕ dŏlōrīs
vēnĭt ĭnōrnātās ‖ dīlănĭātă cŏmās,
cūmquĕ tŭīs sŭă iūnxērūnt Nĕmĕsīsquĕ prĭōrquĕ
ōscŭlă nēc sōlōs ‖ dēstĭtŭērĕ rŏgōs.
Dēlĭă dīscēdēns: «Fēlīcĭŭs» īnquĭt «ămātă
sūm tĭbĭ: vīxīstī, ‖ dūm tŭŭs īgnĭs ĕrām.»
cuī Nĕmĕsīs: «Quĭd» ăīt «tĭbĭ sūnt mĕă dāmnă dŏlōrī?
Mē tĕnŭīt mŏrĭēns ‖ dēfĭcĭēntĕ mănū.»
sī tămĕn ē nōbīs ălĭquīd nĭsĭ nōmĕn ĕt ūmbră
rēstăt, ĭn Ēlўsĭā ‖ vāllĕ Tĭbūllŭs ĕrīt.
Ōbvĭŭs huīc vĕnĭēs hĕdĕrā iŭvĕnālĭă cīnctūs
tēmpŏră cūm Cālvō, ‖ dōctĕ Cătūllĕ, tŭō;
tū quŏquĕ, sī fālsum ēst tĕmĕrātī crīmĕn ămīcī,
sānguĭnĭs ātque ănĭmaē ‖ prōdĭgĕ Gāllĕ tŭaē.
Hīs cŏmĕs ūmbră tŭa ēst, sī qua ēst mŏdŏ cōrpŏrĭs ūmbră;
aūxīstī nŭmĕrōs, ‖ cūltĕ Tĭbūllĕ, pĭōs.
Ōssă quĭētă, prĕcōr, tūtā rĕquĭēscĭte ĭn ūrnā,
ēt sĭt hŭmūs cĭnĕrī ‖ nōn ŏnĕrōsă tŭō.
10 (9).
Ānnŭă vēnērūnt Cĕrĕālīs tēmpŏră sācrī:
sēcŭbăt īn văcŭō ‖ sōlă pŭēllă tŏrō.
Flāvă Cĕrēs, tĕnŭēs spīcīs rĕdĭmītă căpīllōs,
cūr ĭnhĭbēs sācrīs ‖ cōmmŏdă nōstră tŭīs?
Tē, dĕă, mūnĭfĭcām gēntēs, ŭbĭ quaēquĕ, lŏquūntūr,
nēc mĭnŭs hūmānīs ‖ īnvĭdĕt ūllă bŏnīs.
Āntĕ nĕc hīrsūtī tōrrēbānt fārră cŏlōnī,
nēc nōtūm tērrīs ‖ ārĕă nōmĕn ĕrāt,
sēd glāndēm quērcūs, ōrācŭlă prīmă, fĕrēbānt:
haēc ĕrăt ēt tĕnĕrī ‖ caēspĭtĭs hērbă cĭbūs.
Prīmă Cĕrēs dŏcŭīt tūrgēscĕrĕ sēmĕn ĭn āgrīs,
fālcĕ cŏlōrātās ‖ sūbsĕcŭītquĕ cŏmās.
Prīmă iŭgīs taūrōs sūbpōnĕrĕ cōllă cŏēgīt
ēt vĕtĕrēm cūrvō ‖ dēntĕ rĕvēllĭt hŭmūm.
Hānc quīsquām lăcrĭmīs laētārī crēdĭt ămāntūm
ēt bĕnĕ tōrmēntīs ‖ sēcŭbĭtūquĕ cŏlī?
Nēc tămĕn ēst, quāmvīs āgrōs ămĕt īllă fĕrācēs,
rūstĭcă nēc vĭdŭūm ‖ pēctŭs ămōrĭs hăbēt.
Crētĕs ĕrūnt tēstēs; nēc fīngūnt ōmnĭă Crētēs:
Crētē nūtrītō ‖ tērră sŭpērbă Iŏvĕ.
Īllīc sīdĕrĕām mūndī quī tēmpĕrăt ārcēm
ēxĭgŭūs tĕnĕrō ‖ lāc bĭbĭt ōrĕ pŭēr;
māgnă fĭdēs tēstī: tēstīs laūdātŭr ălūmnō;
fāssūrām Cĕrĕrēm ‖ crīmĭnă nōtă pŭtō.
Vīdĕrăt Īăsĭūm Crētaēā dīvă sŭb Īdă
fīgēntēm cērtā ‖ tērgă fĕrīnă mănū;
vīdĭt ĕt, ūt tĕnĕraē flāmmām răpŭērĕ mĕdūllaē,
hīnc pŭdŏr, ēx īllā ‖ pārtĕ trăhēbăt ămōr.
Vīctŭs ămōrĕ pŭdōr; sūlcōs ārērĕ vĭdērēs
ēt sătă cūm mĭnĭmā ‖ pārtĕ rĕdīrĕ sŭī;
cūm bĕnĕ iāctātī pūlsārānt ārvă lĭgōnēs,
rūpĕrăt ēt dūrām ‖ vōmĕr ădūncŭs hŭmūm
sēmĭnăque īn lātōs ĭĕrānt aēquālĭtĕr āgrōs,
īnrĭtă dēcēptī ‖ vōtă cŏlēntĭs ĕrānt.
Dīvă pŏtēns frūgūm sīlvīs cēssābăt ĭn āltīs;
dēcĭdĕrānt lōngaē ‖ spīcĕă sērtă cŏmaē.
Sōlă fŭīt Crētē fēcūndō fērtĭlĭs ānnō:
ōmnĭă, quā tŭlĕrāt ‖ sē dĕă, mēssĭs ĕrāt;
īpsă lŏcūs nĕmŏrūm cānēbāt frūgĭbŭs Īdē
ēt fĕrŭs īn sīlvā ‖ fārră mĕtēbăt ăpēr.
Ōptāvīt Mīnōs sĭmĭlēs sĭbĭ lēgĭfĕr ānnōs;
ōptāssēt, Cĕrĕrīs ‖ lōngŭs ŭt ēssĕt ămōr.
Quī tĭbĭ sēcŭbĭtūs trīstēs, dĕă flāvă, fŭīssēnt,
hōs cōgōr sācrīs ‖ nūnc ĕgŏ fērrĕ tŭīs.
Cūr ĕgŏ sīm trīstīs, cūm sīt tĭbĭ nātă rĕpērtă
rēgnăquĕ quām Iūnō ‖ sōrtĕ mĭnōră rĕgāt?
Fēstă dĭēs Vĕnĕrēmquĕ vŏcāt cāntūsquĕ mĕrūmquĕ:
haēc dĕcĕt ād dŏmĭnōs ‖ mūnĕră fērrĕ dĕōs.
11 (10).
Mūltă dĭūquĕ tŭlī; vĭtĭīs pătĭēntĭă vīcta ēst:
cēdĕ fătīgātō ‖ pēctŏrĕ, tūrpĭs ămōr.
Scīlĭcĕt ādsĕrŭī iām mē fūgīquĕ cătēnās,
ēt, quaē nōn pŭdŭīt ‖ fērrĕ, tŭlīssĕ pŭdēt.
Vīcĭmŭs ēt dŏmĭtūm pĕdĭbūs cālcāmŭs Ămōrēm:
vēnērūnt căpĭtī ‖ cōrnŭă sēră mĕō.
Pērfĕr ĕt ōbdūrā: dŏlŏr hīc tĭbĭ prōdĕrĭt ōlīm:
saēpĕ tŭlīt lāssīs ‖ sūcŭs ămārŭs ŏpēm.
Ērgo ĕgŏ sūstĭnŭī, fŏrĭbūs tām saēpĕ rĕpūlsūs,
īngĕnŭūm dūrā ‖ pōnĕrĕ cōrpŭs hŭmō?
Ērgo ĕgŏ nēscĭŏcuī, quēm tū cōmplēxă tĕnēbās,
ēxcŭbŭī claūsām ‖ sērvŭs ŭt āntĕ dŏmūm?
Vīdī, cūm fŏrĭbūs lāssūs prōdīrĕt ămātōr
īnvălĭdūm rĕfĕrēns ‖ ēmĕrĭtūmquĕ lătūs;
hāc tămĕn ēst lĕvĭūs quām quōd sūm vīsŭs ăb īllō:
ēvĕnĭāt nōstrīs ‖ hōstĭbŭs īllĕ pŭdōr.
Quāndo ĕgŏ nōn fīxūs lătĕrī pătĭēntĕr ădhaēsī,
īpsĕ tŭūs cūstōs, ‖ īpsĕ vĭr, īpsĕ cŏmēs?
Scīlĭcĕt ēt pŏpŭlō pēr mē cŏmĭtātă plăcēbās:
caūsă fŭīt mūltīs ‖ nōstĕr ămōrĭs ămōr.
Tūrpĭă quīd rĕfĕrām vānaē mēndācĭă līnguaē
ēt pēriūrātōs ‖ īn mĕă dāmnă dĕōs,
quīd iŭvĕnūm tăcĭtōs īntēr cōnvīvĭă nūtūs
vērbăquĕ cōmpŏsĭtīs ‖ dīssĭmŭlātă nŏtīs?
Dīcta ĕrăt aēgră mĭhī: praēcēps āmēnsquĕ cŭcūrrī;
vēni, ēt rīvālī ‖ nōn ĕrăt aēgră mĕō.
Hīs ēt quaē tăcĕō dūrāvī saēpĕ fĕrēndīs:
quaēre ălĭūm prō mē ‖ quī vĕlĭt īstă pătī.
Iām mĕă vōtīvā pūppīs rĕdĭmītă cŏrōnā
lēntă tŭmēscēntēs ‖ aēquŏrĭs aūdĭt ăquās.
Dēsĭnĕ blāndĭtĭās ēt vērbă pŏtēntĭă quōndām
pērdĕrĕ: nōn ĕgŏ sūm ‖ stūltŭs, ŭt āntĕ fŭī.
11B (11).
Lūctāntūr pēctūsquĕ lĕve īn cōntrārĭă tēndūnt
hāc ămŏr, hāc ŏdĭūm; ‖ sēd, pŭtŏ, vīncĭt ămōr.
[Ōdĕrŏ, sī pŏtĕrō; sī nōn, īnvītŭs ămābō:
nēc iŭgă taūrŭs ămāt; ‖ quaē tămĕn ōdĭt, hăbēt.]
nēquĭtĭām fŭgĭō, fŭgĭēntēm fōrmă rĕdūcīt;
āvērsōr mōrūm ‖ crīmĭnă, cōrpŭs ămō.
Sīc ĕgŏ nēc sĭnĕ tē nēc tēcūm vīvĕrĕ pōssūm
ēt vĭdĕōr vōtī ‖ nēscĭŭs ēssĕ mĕī.
Aūt fōrmōsă fŏrēs mĭnŭs aūt mĭnŭs īnprŏbă vēllēm:
nōn făcĭt ād mōrēs ‖ tām bŏnă fōrmă mălōs.
Fāctă mĕrēnt ădĭūm, făcĭēs ēxōrăt ămōrēm:
mē mĭsĕrūm, vĭtĭīs ‖ plūs vălĕt īllă sŭīs.
Pārcĕ pĕr ō lēctī sŏcĭālĭă iūră, pĕr ōmnēs
quī dānt fāllēndōs ‖ sē tĭbĭ saēpĕ dĕōs,
pērquĕ tŭām făcĭēm, māgnī mĭhĭ nūmĭnĭs īnstār,
pērquĕ tŭōs ŏcŭlōs, ‖ quī răpŭērĕ mĕōs.
Quīcquĭd ĕrīs, mĕă sēmpĕr ĕrīs; tū sēlĭgĕ tāntūm,
mē quŏquĕ vēllĕ vĕlīs ‖ ānnĕ cŏāctŭs ămēm.
Līntĕă dēm pŏtĭūs vēntīsquĕ fĕrēntĭbŭs ūtār
ēt quām, sī nōlīm, ‖ cōgăr ămārĕ, vĕlīm.
12.
Quīs fŭĭt īllĕ dĭēs, quō trīstĭă sēmpĕr ămāntī
ōmĭnă nōn ālbaē ‖ cōncĭnŭīstĭs ăvēs?
Quōdvĕ pŭtēm sīdūs nōstrīs ōccūrrĕrĕ fātīs,
quōsvĕ dĕōs īn mē ‖ bēllă mŏvērĕ quĕrār?
Quaē mŏdŏ dīctă mĕa ēst, quām coēpī sōlŭs ămārĕ,
cūm mūltīs vĕrĕōr ‖ nē sĭt hăbēndă mĭhī.
Fāllĭmŭr, ān nōstrīs īnnōtŭĭt īllă lĭbēllīs?
Sīc ĕrĭt: īngĕnĭō ‖ prōstĭtĭt īllă mĕō.
Ēt mĕrĭtō: quĭd ĕnīm fōrmaē praēcōnĭă fēcī?
Vēndĭbĭlīs cūlpā ‖ fāctă pŭēllă mĕa ēst.
Mē lēnōnĕ plăcēt, dŭcĕ mē pērdūctŭs ămātōr,
iānŭă pēr nōstrās ‖ ēst ădăpērtă mănūs.
Ān prōsīnt dŭbĭūm, nŏcŭērūnt cārmĭnă cērtē:
īnvĭdĭaē nōstrīs ‖ īllă fŭērĕ bŏnīs.
Cūm Thēbaē, cūm Troīă fŏrēt, cūm Caēsărĭs āctă,
īngĕnĭūm mōvīt ‖ sōlă Cŏrīnnă mĕūm.
Āvērsīs ŭtĭnām tĕtĭgīssēm cārmĭnă Mūsīs,
Phoēbŭs ĕt īncēptūm ‖ dēstĭtŭīssĕt ŏpūs.
Nēc tămĕn ūt tēstēs mōs ēst aūdīrĕ pŏētās:
mālŭĕrām vērbīs ‖ pōndŭs ăbēssĕ mĕīs.
Pēr nōs Scŷllă pătrī cārōs fūrātă căpīllōs
pūbĕ prĕmīt răbĭdōs ‖ īnguĭnĭbūsquĕ cănēs;
nōs pĕdĭbūs pīnnās dĕdĭmūs, nōs crīnĭbŭs ānguēs;
vīctŏr Ăbāntĭădēs ‖ ālĭtĕ fērtŭr ĕquō.
Īdēm pēr spătĭūm Tĭtўōn pōrrēxĭmŭs īngēns
ēt trĭă vīpĕrĕō ‖ fēcĭmŭs ōră cănī;
fēcĭmŭs Ēncĕlădōn iăcŭlāntēm mīllĕ lăcērtīs,
āmbĭgŭaē cāptōs ‖ vīrgĭnĭs ōrĕ vĭrōs;
Aēŏlĭīs Ĭthăcīs īnclūsĭmŭs ūtrĭbŭs Eūrōs;
prōdĭtŏr īn mĕdĭō ‖ Tāntălŭs āmnĕ sĭtīt;
dē Nĭŏbē sĭlĭcēm, dē vīrgĭnĕ fēcĭmŭs ūrsām;
cōncĭnĭt Ōdrўsĭūm ‖ Cēcrŏpĭs ālĕs Ĭtŷn;
Iūppĭtĕr aūt ĭn ăvēs aūt sē trānsfōrmăt ĭn aūrūm
aūt sĕcăt īmpŏsĭtā ‖ vīrgĭnĕ taūrŭs ăquās.
Prōtĕă quīd rĕfĕrām Thēbānăquĕ sēmĭnă dēntēs;
quī vŏmĕrēnt flāmmās ‖ ōrĕ, fŭīssĕ bŏvēs,
flērĕ gĕnīs ēlēctră tŭās, aūrīgă, sŏrōrēs,
quaēquĕ rătēs fŭĕrīnt, ‖ nūnc mărĭs ēssĕ dĕās,
āvērsūmquĕ dĭēm mēnsīs fŭrĭālĭbŭs Ātreī,
dūrăquĕ pērcūssām ‖ sāxă sĕcūtă lўrām?
Ēxĭt ĭn īmmēnsūm fēcūndă lĭcēntĭă vātūm
ōblĭgăt hīstŏrĭcā ‖ nēc sŭă vērbă fĭdē:
ēt mĕă dēbŭĕrāt fālsō laūdātă vĭdērī
fēmĭnă; crēdŭlĭtās ‖ nūnc mĭhĭ vēstră nŏcēt.
13.
Cūm mĭhĭ pōmĭfĕrīs cōniūnx fŏrĕt ōrtă Fălīscīs,
moēnĭă cōntĭgĭmūs ‖ vīctă, Cămīllĕ, tĭbī.
Cāstă săcērdōtēs Iūnōnī fēstă părābānt
ēt cĕlĕbrēs lūdōs ‖ īndĭgĕnāmquĕ bŏvēm.
Grāndĕ mŏraē prĕtĭūm rītūs cōgnōscĕrĕ, quāmvīs
dīffĭcĭlīs clīvīs ‖ hūc vĭă praēbĕt ĭtēr.
Stāt vĕtŭs ēt dēnsā praēnūbĭlŭs ārbŏrĕ lūcūs;
āspĭcĕ: cōncēdēs ‖ nūmĭnĭs ēssĕ lŏcūm.
Āccĭpĭt āră prĕcēs vōtīvăquĕ tūră pĭōrūm,
āră pĕr āntīquās ‖ fāctă sĭne ārtĕ mănūs.
Hūc, ŭbĭ praēsŏnŭīt sōllēmnī tībĭă cāntū,
īt pēr vēlātās ‖ ānnŭă pōmpă vĭās.
Dūcūntūr nĭvĕaē pŏpŭlō plaūdēntĕ iŭvēncaē,
quās ălŭīt cāmpīs ‖ hērbă Fălīscă sŭīs,
ēt vĭtŭlī nōndūm mĕtŭēndā frōntĕ mĭnācēs
ēt mĭnŏr ēx hŭmĭlī ‖ vīctĭmă pōrcŭs hărā
dūxquĕ grĕgīs cōrnū pēr tēmpŏră dūră rĕcūrvō;
īnvīsa ēst dŏmĭnaē ‖ sōlă căpēllă dĕaē:
īllĭŭs īndĭcĭō sīlvīs īnvēntă sŭb āltīs
dīcĭtŭr īncēptām ‖ dēstĭtŭīssĕ fŭgām.
Nūnc quŏquĕ pēr pŭĕrōs iăcŭlīs īncēssĭtŭr īndēx
ēt prĕtĭum aūctōrī ‖ vūlnĕrĭs īpsă dătūr.
Quā vēntūră dĕa ēst, iŭvĕnēs tĭmĭdaēquĕ pŭēllaē
praēvērrūnt lātās ‖ vēstĕ iăcēntĕ vĭās.
Vīrgĭnĕī crīnēs aūrō gēmmāquĕ prĕmūntūr,
ēt tĕgĭt aūrātōs ‖ pāllă sŭpērbă pĕdēs;
mōrĕ pătrūm Grāiō vēlātaē vēstĭbŭs ālbīs
trādĭtă sūppŏsĭtō ‖ vērtĭcĕ sācră fĕrūnt.
Ōrĕ făvēnt pŏpŭlī tūm, cūm vĕnĭt aūrĕă pōmpă
īpsă săcērdōtēs ‖ sūbsĕquĭtūrquĕ sŭās.
Ārgīva ēst pōmpaē făcĭēs: Ăgămēmnŏnĕ caēsō
ēt scĕlŭs ēt pătrĭās ‖ fūgĭt Hălaēsŭs ŏpēs
iāmquĕ pĕrērrātīs prŏfŭgūs tērrāquĕ frĕtōquĕ
moēnĭă fēlīcī ‖ cōndĭdĭt āltă mănū.
Īllĕ sŭōs dŏcŭīt Iūnōnĭă sācră Fălīscōs:
sīnt mĭhĭ, sīnt pŏpŭlō ‖ sēmpĕr ămīcă sŭō.
14.
Nōn ĕgŏ, nē pēccēs, cūm sīs fōrmōsă, rĕcūsō,
sēd nē sīt mĭsĕrō ‖ scīrĕ nĕcēssĕ mĭhī;
nēc tē nōstră iŭbēt fĭĕrī cēnsūră pŭdīcām
sēd tămĕn ūt tēmptēs ‖ dīssĭmŭlārĕ rŏgāt.
Nōn pēccāt, quaēcūmquĕ pŏtēst pēccāssĕ nĕgārĕ,
sōlăquĕ fāmōsām ‖ cūlpă prŏfēssă făcīt.
Quīs fŭrŏr ēst, quaē nōctĕ lătēnt, īn lūcĕ fătērī
ēt, quaē clām făcĭās, ‖ fāctă rĕfērrĕ pălām?
Īgnōtō mĕrĕtrīx cōrpūs iūnctūră Quĭrītī
ōppŏsĭtā pŏpŭlūm ‖ sūbmŏvĕt āntĕ sĕrā;
tū tŭă prōstĭtŭēs fāmaē pēccātă sĭnīstraē
cōmmīssī pĕrăgēs ‖ īndĭcĭūmquĕ tŭī?
Sīt tĭbĭ mēns mĕlĭōr, sāltēmve ĭmĭtārĕ pŭdīcās,
tēquĕ prŏbām, quāmvīs ‖ nōn ĕrĭs, ēssĕ pŭtēm.
Quaē făcĭs, haēc făcĭtō: tāntūm fēcīssĕ nĕgātō
nēc pŭdĕāt cōrām ‖ vērbă mŏdēstă lŏquī.
Ēst quī nēquĭtĭām lŏcŭs ēxĭgăt: ōmnĭbŭs īllūm
dēlĭcĭīs īnplē, ‖ stēt prŏcŭl īndĕ pŭdōr.
Hīnc sĭmŭl ēxĭĕrīs, lāscīvĭă prōtĭnŭs ōmnīs
ābsĭt, ĕt īn lēctō ‖ crīmĭnă pōnĕ tŭō.
Īllīc nēc tŭnĭcām tĭbĭ sīt pŏsŭīssĕ pŭdōrī
nēc fĕmŏri īnpŏsĭtūm ‖ sūstĭnŭīssĕ fĕmūr;
īllīc pūrpŭrĕīs cōndātūr līnguă lăbēllīs,
īnquĕ mŏdōs vĕnĕrēm ‖ mīllĕ fĭgūrĕt ămōr;
īllīc nēc vōcēs nēc vērbă iŭvāntĭă cēssēnt,
spōndăquĕ lāscīvā ‖ mōbĭlĭtātĕ trĕmāt.
Īndŭĕ cūm tŭnĭcīs mĕtŭēntēm crīmĭnă vūltūm,
ēt pŭdŏr ōbscēnūm ‖ dīffĭtĕātŭr ŏpūs.
Dā pŏpŭlō, dā vērbă mĭhī: sĭnĕ nēscĭŭs ērrēm
ēt lĭcĕāt stūltā ‖ crēdŭlĭtātĕ frŭī.
Cūr tŏtĭēns vĭdĕō mīttī rĕcĭpīquĕ tăbēllās?
Cūr prēssūs prĭŏr ēst ‖ īntĕrĭōrquĕ tŏrūs?
Cūr plūs quām sōmnō tūrbātōs ēssĕ căpīllōs
cōllăquĕ cōnspĭcĭō ‖ dēntĭs hăbērĕ nŏtām?
Tāntūm nōn ŏcŭlōs crīmēn dēdūcĭs ăd īpsōs;
sī dŭbĭtās fāmaē ‖ pārcĕrĕ, pārcĕ mĭhī.
Mēns ăbĭt ēt mŏrĭōr, quŏtĭēns pēccāssĕ fătērīs,
pērquĕ mĕōs ārtūs ‖ frīgĭdă gūttă flŭīt.
Tūnc ămŏ, tūnc ōdī frūstrā, quŏd ămārĕ nĕcēsse ēst;
tūnc ĕgŏ, sēd tēcūm, ‖ mōrtŭŭs ēssĕ vĕlīm.
Nīl ĕquĭdem īnquīrām nēc, quaē cēlārĕ părābīs,
īnsĕquăr: ēt fāllī ‖ mūnĕrĭs īnstăr ĕrīt.
Sī tămĕn īn mĕdĭā dēprēnsă tĕnēbĕrĕ cūlpā
ēt fŭĕrīnt ŏcŭlīs ‖ prōbră vĭdēndă mĕīs,
quaē bĕnĕ vīsă mĭhī fŭĕrīnt, bĕnĕ vīsă nĕgātō:
cōncēdēnt vērbīs ‖ lūmĭnă nōstră tŭīs.
Prōnă tĭbī vīncī cŭpĭēntēm vīncĕrĕ pālma ēst,
sīt mŏdŏ «Nōn fēcī» ‖ dīcĕrĕ līnguă mĕmōr:
cūm tĭbĭ cōntīngāt vērbīs sŭpĕrārĕ dŭōbūs,
ētsī nōn caūsā, ‖ iūdĭcĕ vīncĕ tŭō.
15.
Quaērĕ nŏvūm vātēm, tĕnĕrōrūm mātĕr Ămōrūm:
rādĭtŭr haēc ĕlĕgīs ‖ ūltĭmă mētă mĕīs;
quōs ĕgŏ cōnpŏsŭī, Paēlīgnī rūrĭs ălūmnūs,
(nēc mē dēlĭcĭaē ‖ dēdĕcŭērĕ mĕaē)
sī quĭd ĭd ēst, ūsque ā prŏăvīs vĕtŭs ōrdĭnĭs hērēs,
nōn mŏdŏ mīlĭtĭaē ‖ tūrbĭnĕ fāctŭs ĕquēs.
Māntŭă Vērgĭlĭō gaūdēt, Vērōnă Cătūllō;
Paēlīgnaē dīcār ‖ glōrĭă gēntĭs ĕgō,
quām sŭă lībērtās ăd hŏnēstă cŏēgĕrăt ārmă,
cūm tĭmŭīt sŏcĭās ‖ ānxĭă Rōmă mănūs.
Ātque ălĭquīs spēctāns hōspēs Sūlmōnĭs ăquōsī
moēnĭă, quaē cāmpī ‖ iūgĕră paūcă tĕnēnt,
«Quaē tāntūm» dīcēt «pŏtŭīstīs fērrĕ pŏētām,
quāntŭlăcūmque ēstīs, ‖ vōs ĕgŏ māgnă vŏcō.»
Cūltĕ pŭēr pŭĕrīquĕ părēns Ămăthūsĭă cūltī,
aūrĕă dē cāmpō ‖ vēllĭtĕ sīgnă mĕō;
cōrnĭgĕr īncrĕpŭīt thŷrsō grăvĭōrĕ Lўaēūs:
pūlsānda ēst māgnīs ‖ ārĕă māiŏr ĕquīs.
Īnbēllēs ĕlĕgī, gĕnĭālīs Mūsă, vălētĕ,
pōst mĕă mānsūrūm ‖ fātă sŭpērstĕs ŏpūs.
1.
Stat vetus et multos incaedua silva per annos;
credibile est illi numen inesse loco.
Fons sacer in medio speluncaque pumice pendens,
et latere ex omni dulce queruntur aves.
Hic ego dum spatior tectus nemoralibus umbris,
quod mea, quaerebam, Musa moveret, opus;
venit odoratos Elegia nexa capillos,
et, puto, pes illi longior alter erat.
Forma decens, vestis tenuissima, vultus amantis,
et pedibus vitium causa decoris erat.
Venit et ingenti violenta tragoedia passu:
fronte comae torva, palla iacebat humi;
laeva manus sceptrum late regale movebat,
Lydius alta pedum vincla cothurnus erat;
et prior «Ecquis erit» dixit «tibi finis amandi,
o | argumenti lente poëta tui?
Nequitiam vinosa tuam convivia narrant,
narrant in multas compita secta vias.
Saepe aliquis digito vatem designat euntem
atque ait "Hic, hic est, quem ferus urit Amor."
Fabula, nec sentis, tota iactaris in Urbe,
dum tua praeterito facta pudore refers.
Tempus erat thyrso pulsum graviore moveri;
cessatum satis est: incipe maius opus.
Materia premis ingenium; cane facta virorum:
"Haec animo" dices "area digna meo est."
Quod tenerae cantent lusit tua Musa puellae,
primaque per numeros acta iuventa suos.
Nunc habeam per te Romana Tragoedia nomen:
implebit leges spiritus iste meas.»
Hactenus, et movit pictis innixa cothurnis
densum caesarie terque quaterque caput.
Altera, si memini, limis subrisit ocellis;
fallor, an in dextra myrtea virga fuit?
«Quid gravibus verbis, animosa Tragoedia,» dixit
«me premis? An numquam non gravis esse potes?
Inparibus tamen es numeris dignata moveri;
in me pugnasti versibus usa meis.
Non ego contulerim sublimia carmina nostris:
obruit exiguas regia vestra fores.
Sum levis, et mecum levis est, mea cura, Cupido:
non sum materia fortior ipsa mea.
Rustica sit sine me lascivi mater Amoris:
huic ego proveni lena comesque deae.
Quam tu non poteris duro reserare cothurno,
haec est blanditiis ianua laxa meis.
Et tamen emerui plus quam tu posse ferendo
multa supercilio non patienda tuo:
per me decepto didicit custode Corinna
liminis adstricti sollicitare fidem
delabique toro tunica velata soluta
atque impercussos nocte movere pedes.
Vel quotiens foribus duris incisa pependi
non verita a populo praetereunte legi!
Quin ego me memini, dum custos saevus abiret,
ancillae missam delituisse sinu.
Quid, cum me munus natali mittis, at illa
rumpit et adposita barbara mergit aqua?
Prima tuae movi felicia semina mentis;
munus habes, quod te iam petit ista, meum.»
Desierat; coepi: «Per vos utramque rogamus,
in vacuas aures verba timentis eant.
Altera me sceptro decoras altoque cothurno:
iam nunc contacto magnus in ore sonus.
Altera das nostro victurum nomen amori:
ergo ades et longis versibus adde brevis.
Exiguum vati concede, Tragoedia, tempus:
tu labor aeternus; quod petit illa, breve est.»
Mota dedit veniam. Teneri properentur Amores,
dum vacat: a tergo grandius urguet opus.
2.
«Non ego nobilium sedeo studiosus equorum;
cui tamen ipsa faves, vincat ut ille, precor.
Ut loquerer tecum, veni, tecumque sederem,
ne tibi non notus, quem facis, esset amor.
Tu cursus spectas, ego te: spectemus uterque
quod iuvat atque oculos pascat uterque suos.
O, cuicumque faves, felix agitator equorum!
Ergo illi curae contigit esse tuae?
Hoc mihi contingat, sacro de carcere missi
insistam forti mente vehendus equis
et modo lora dabo, modo verbere terga notabo,
nunc stringam metas interiore rota;
si mihi currenti fueris conspecta, morabor,
deque meis manibus lora remissa fluent.
A, quam paene Pelops Pisaea concidit hasta,
dum spectat vultus, Hippodamia, tuos!
Nempe favore suae vicit tamen ille puellae:
vincamus dominae quisque favore suae.
Quid frustra refugis? Cogit nos linea iungi;
haec in lege loci commoda Circus habet.
Tu tamen, a dextra quicumque es, parce puellae:
contactu lateris laeditur illa tui;
tu quoque, qui spectas post nos, tua contrahe crura,
si pudor est, rigido nec preme terga genu.
Sed nimium demissa iacent tibi pallia terra:
collige, vel digitis en ego tollo meis.
Invida vestis eras, quae tam bona crura tegebas;
quoque magis spectes - invida vestis eras.
Talia Milanion Atalantes crura fugacis
optavit manibus sustinuisse suis;
talia pinguntur succinctae crura Dianae,
cum sequitur fortes fortior ipsa feras.
His ego non visis arsi; quid fiet ab ipsis?
In flammam flammas, in mare fundis aquas.
Suspicor ex istis et cetera posse placere,
quae bene sub tenui condita veste latent.
Vis tamen interea faciles arcessere ventos,
quos faciet nostra mota tabella manu?
An magis hic meus est animi, non aëris, aestus,
captaque femineus pectora torret amor?
Dum loquor, alba levi sparsa est tibi pulvere vestis:
sordide de niveo corpore pulvis abi.
Sed iam pompa venit: linguis animisque favete;
tempus adest plausus: aurea pompa venit.
Prima loco fertur passis Victoria pinnis:
huc ades et meus hic fac, dea, vincat amor.
Plaudite Neptuno, nimium qui creditis undis:
nil mihi cum pelago; me mea terra capit.
Plaude tuo Marti, miles: nos odimus arma;
pax iuvat et media pace repertus amor.
Auguribus Phoebus, Phoebe venantibus adsit;
artifices in te verte, Minerva, manus.
Ruricolae Cereri teneroque adsurgite Baccho;
Pollucem pugiles, Castora placet eques.
Nos tibi, blanda Venus, puerisque potentibus arcu
plaudimus: inceptis adnue, diva, meis
daque novae mentem dominae, patiatur amari;
adnuit et motu signa secunda dedit.
Quod dea promisit, promittas ipsa rogamus:
pace loquar Veneris, tu dea maior eris.
Per tibi tot iuro testes pompamque deorum
te dominam nobis tempus in omne peti.
Sed pendent tibi crura: potes, si forte iuvabit,
cancellis primos inseruisse pedes.
Maxima iam vacuo praetor spectacula Circo
quadriiugos aequo carcere misit equos.
Cui studeas, video; vincet, cuicumque favebis:
quid cupias, ipsi scire videntur equi.
Me miserum, metam spatioso circuit orbe;
quid facis? Admoto proxumus axe subit.
Quid facis, infelix? Perdis bona vota puellae;
tende, precor, valida lora sinistra manu.
Favimus ignavo. Sed enim revocate, Quirites,
et date iactatis undique signa togis.
En revocant; at, ne turbet toga mota capillos,
in nostros abdas te licet usque sinus.
Iamque patent iterum reserato carcere postes,
evolat admissis discolor agmen equis.
Nunc saltem supera spatioque insurge patenti:
sint mea, sint dominae fac rata vota meae.
Sunt dominae rata vota meae, mea vota supersunt;
ille tenet palmam, palma petenda mea est.»
Risit et argutis quiddam promisit ocellis:
«Hoc satis hic; alio cetera redde loco.»
3.
Esse deos, i, crede: fidem iurata fefellit,
et facies illi quae fuit ante manet.
Quam longos habuit nondum periura capillos,
tam longos, postquam numina laesit, habet.
Candida, candorem roseo suffusa rubore,
ante fuit: niveo lucet in ore rubor.
Pes erat exiguus: pedis est artissima forma.
Longa decensque fuit: longa decensque manet.
Argutos habuit: radiant ut sidus ocelli,
per quos mentita est perfida saepe mihi.
Scilicet aeterni falsum iurare puellis
di quoque concedunt, formaque numen habet.
Perque suos illam nuper iurasse recordor
perque meos oculos: et doluere mei.
Dicite, di, si vos impune fefellerat illa,
alterius meriti cur ego damna tuli?
(At non invidiae vobis Cepheia virgo est
pro male formosa iussa parente mori.)
Non satis est, quod vos habui sine pondere testes,
et mecum lusos ridet inulta deos?
Ut sua per nostram redimat periuria poenam,
victima deceptus decipientis ero?
Aut sine re nomen deus est frustraque timetur
et stulta populos credulitate movet,
aut, si quis deus est, teneras amat ille puellas:
nimirum solas omnia posse iubet.
Nobis fatifero Mavors accingitur ense,
nos petit invicta Palladis hasta manu,
nobis flexibiles curvantur Apollinis arcus,
in nos alta Iovis dextera fulmen habet;
formosas superi metuunt offendere laesi
atque ultro, quae se non timuere, timent.
Et quisquam pia tura focis inponere curat?
Certe plus animi debet inesse viris.
Iuppiter igne suo lucos iaculatur et arces
missaque periuras tela ferire vetat.
Tot meruere peti: Semele miserabilis arsit.
Officio est illi poena reperta suo;
(at si venturo se subduxisset amanti,
non pater in Baccho matris haberet opus.)
Quid queror et toti facio convicia caelo?
Di quoque habent oculos, di quoque pectus habent.
Si deus ipse forem, numen sine fraude liceret
femina mendaci falleret ore meum;
ipse ego iurarem verum iurasse puellas
et non de tetricis dicerer esse deus.
Tu tamen illorum moderatius utere dono,
aut oculis certe parce, puella, meis.
4.
Dure vir, inposito tenerae custode puellae
nil agis: ingenio est quaeque tuenda suo.
Si qua metu dempto casta est, ea denique casta est;
quae, quia non liceat, non facit, illa facit.
Ut iam servaris bene corpus, adultera mens est
nec custodiri, ne velit, ulla potest;
nec corpus servare potes, licet omnia claudas:
omnibus occlusis intus adulter erit.
Cui peccare licet, peccat minus: ipsa potestas
semina nequitiae languidiora facit.
Desine, crede mihi, vitia inritare vetando;
obsequio vinces aptius illa tuo.
Vidi ego nuper equum contra sua vincla tenacem
ore reluctanti fulminis ire modo;
constitit, ut primum concessas sensit habenas
frenaque in effusa laxa iacere iuba.
Nitimur in vetitum semper cupimusque negata:
sic interdictis imminet aeger aquis.
Centum fronte oculos, centum cervice gerebat
Argus, et hos unus saepe fefellit Amor;
in thalamum Danaë ferro saxoque perennem
quae fuerat virgo tradita, mater erat:
Penelope mansit, quamvis custode carebat,
inter tot iuvenis intemerata procos.
Quidquid servatur, cupimus magis, ipsaque furem
cura vocat; pauci, quod sinit alter, amant.
Nec facie placet illa sua, sed amore mariti:
nescioquid, quod te ceperit, esse putant.
Non proba fit, quam vir servat, sed adultera cara:
ipse timor pretium corpore maius habet.
Indignere licet, iuvat inconcessa voluptas:
sola placet, «Timeo» dicere si qua potest.
Nec tamen ingenuam ius est servare puellam;
hic metus externae corpora gentis agat.
Scilicet ut possit custos «Ego» dicere «feci»,
in laudem servi casta sit illa tui?
Rusticus est nimium, quem laedit adultera coniunx,
et notos mores non satis Urbis habet,
in qua Martigenae non sunt sine crimine nati
Romulus Iliades Iliadesque Remus.
Quo tibi formosam, si non nisi casta placebat?
Non possunt ullis ista coire modis.
Si sapis, indulge dominae vultusque severos
exue nec rigidi iura tuere viri
et cole quos dederit (multos dabit) uxor amicos:
gratia sic minimo magna labore venit;
sic poteris iuvenum convivia semper inire
et, quae non dederis, multa videre domi.
[5]
[«Nox erat, et somnus lassos submisit ocellos;
terruerunt animum talia visa meum:
colle sub aprico creberrimus ilice lucus
stabat, et in ramis multa latebat avis.
Area gramineo suberat viridissima prato
umida de guttis lene sonantis aquae.
Ipse sub arboreis vitabam frondibus aestum,
fronde sub arborea sed tamen aestus erat.
Ecce petens variis immixtas floribus herbas
constitit ante oculos candida vacca meos,
candidior nivibus, tum cum cecidere recentes,
in liquidas nondum quas mora vertit aquas,
candidior, quod adhuc spumis stridentibus albet
et modo siccatam, lacte, reliquit ovem.
Taurus erat comes huic, feliciter ille maritus,
cumque sua teneram coniuge pressit humum.
Dum iacet et lente revocatus ruminat herbas
atque iterum pasto pascitur ante cibo,
visus erat, somno vires adimente ferendi,
cornigerum terra deposuisse caput.
Huc levibus cornix pinnis delapsa per auras
venit et in viridi garrula sedit humo
terque bovis niveae petulanti pectora rostro
fodit et albentes abstulit ore iubas.
Illa lucum taurumque diu cunctata reliquit,
sed niger in vaccae pectore livor erat;
utque procul vidit carpentes pabula tauros
(carpebant tauri pabula laeta procul),
illuc se rapuit gregibusque inmiscuit illis
et petiit herbae fertilioris humum.
Dic age, nocturnae, quicumque es, imaginis augur,
si quid habent veri, visa quid ista ferant.»
Sic ego; nocturnae sic dixit imaginis augur,
expendens animo singula dicta suo:
«Quem tu mobilius foliis vitare volebas,
sed male vitabas, aestus amoris erat.
Vacca puella tua est: aptus color ille puellae;
tu vir et in vacca conpare taurus eras.
Pectora quod rostro cornix fodiebat acuto,
ingenium dominae lena movebat anus;
quod cunctata diu taurum sua vacca reliquit,
frigidus in viduo destituere toro.
Livor et adverso maculae sub pectore nigrae
pectus adulterii labe carere negant.»
Dixerat interpres: gelido mihi sanguis ab ore
fugit, et ante oculos nox stetit alta meos.]
6 (5).
Amnis harundinibus limosas obsite ripas,
ad dominam propero: siste parumper aquas.
Nec tibi sunt pontes nec quae sine remigis ictu
concava traiecto cumba rudente vehat.
Parvus eras, memini, nec te transire refugi,
summaque vix talos contigit unda meos;
nunc ruis adposito nivibus de monte solutis
et turpi crassas gurgite volvis aquas.
Quid properasse iuvat, quid parca dedisse quieti
tempora, quid nocti conseruisse diem,
si tamen hic standum est, si non datur artibus ullis
ulterior nostro ripa premenda pede?
Nunc ego, quas habuit pinnas Danaeius heros,
terribili densum cum tulit angue caput,
nunc opto currum, de quo Cerealia primum
semina venerunt in rude missa solum.
Prodigiosa loquor, veterum mendacia vatum:
nec tulit haec umquam nec feret ulla dies.
Tu potius, ripis effuse capacibus amnis,
(sic aeternus eas) labere fine tuo.
Non eris invidiae, torrens, mihi crede, ferendae,
si dicar per te forte retentus amans.
Flumina debebant iuvenes in amore iuvare:
flumina senserunt ipsa, quid esset amor.
Inachus in Melie Bithynide pallidus isse
dicitur et gelidis incaluisse vadis.
Nondum Troia fuit lustris obsessa duobus,
cum rapuit vultus, Xanthe, Neaera tuos.
Quid? Non Alpheon diversis currere terris
virginis Arcadiae certus adegit amor?
Te quoque promissam Xutho, Penee, Creusam
Pthiotum terris occuluisse ferunt.
Quid referam Asopon, quem cepit Martia Thebe,
natarum Thebe quinque futura parens?
Cornua si tua nunc ubi sunt, Acheloë, requiram,
Herculis irata fracta querere manu:
nec tanti Calydon nec tota Aetolia tanti,
una tamen tanti Deianira fuit.
Ille fluens dives septena per ostia Nilus,
qui patriam tantae tam bene celat aquae,
fertur in Euanthe collectam Asopide flammam
vincere gurgitibus non potuisse suis.
Siccus ut amplecti Salmonida posset, Enipeus
cedere iussit aquam: iussa recessit aqua.
Nec te praetereo, qui per cava saxa volutans
Tiburis Argei pomifer arva rigas,
Ilia cui placuit, quamvis erat horrida cultu
ungue notata comas, ungue notata genas.
Illa gemens patruique nefas delictaque Martis
errabat nudo per loca sola pede.
Hanc Anien rapidis animosus vidit ab undis
raucaque de mediis sustulit ora vadis
atque ita «Quid nostras» dixit «teris anxia ripas,
Ilia ab Idaeo Laomedonte genus?
Quo cultus abiere tui? Quid sola vagaris,
vitta nec evinctas impedit alba comas?
Quid fles et madidos lacrimis corrumpis ocellos
pectoraque insana plangis aperta manu?
Ille habet et silices et vivum in pectore ferrum,
qui tenero lacrimas lentus in ore videt.
Ilia, pone metus: tibi regia nostra patebit
teque colent amnes: Ilia, pone metus.
Tu centum aut plures inter dominabere nymphas,
nam centum aut plures flumina nostra tenent.
Ne me sperne, precor, tantum, Troiana propago:
munera promissis uberiora feres.»
Dixerat; illa oculos in humum deiecta modestos
spargebat tepido flebilis imbre sinus;
ter molita fugam ter ad altas restitit undas
currendi vires eripiente metu;
sera tamen scindens inimico pollice crinem
edidit indignos ore tremente sonos:
«O | utinam mea lecta forent patrioque sepulcro
condita, dum poterant virginis ossa legi!
Cur, modo Vestalis, taedas invitor ad ullas
turpis et Iliacis infitianda focis?
Quid moror et digitis designor adultera volgi?
Desint famosus quae notet ora pudor.»
Hactenus, et vestem tumidis praetendit ocellis
atque ita se in rapidas perdita misit aquas;
supposuisse manus ad pectora lubricus amnis
dicitur et socii iura dedisse tori.
Te quoque credibile est aliqua caluisse puella,
sed nemora et silvae crimina vestra tegunt.
Dum loquor, increvit latas spatiosus in undas,
nec capit admissas alveus altus aquas.
Quid mecum, furiose, tibi? Quid mutua differs
gaudia, quid coeptum, rustice, rumpis iter?
Quid, si legitimum flueres, si nobile flumen,
si tibi per terras maxima fama foret?
Nomen habes nullum, rivis collecte caducis,
nec tibi sunt fontes nec tibi certa domus:
fontis habes instar pluviamque nivesque solutas,
quas tibi divitias pigra ministrat hiemps;
aut lutulentus agis brumali tempore cursus
aut premis arentem pulverulentus humum.
Quis te tum potuit sitiens haurire viator?
Quis dixit grata voce «Perennis eas»?
Damnosus pecori curris, damnosior agris:
forsitan haec alios, me mea damna movent.
Huic ego vae demens narrabam fluminum amores!
Iactasse indigne nomina tanta pudet.
Nescioquem hunc spectans Acheloon et Inachon amnem
et potui nomen, Nile, referre tuum!
At tibi pro meritis opto, non candide torrens,
sint rapidi soles siccaque semper hiemps.
7 (6)
At non formosa est, at non bene culta puella,
at, puto, non votis saepe petita meis?
Hanc tamen in nullos tenui male languidus usus,
sed iacui pigro crimen onusque toro
nec potui cupiens, pariter cupiente puella,
inguinis effeti parte iuvante frui.
Illa quidem nostro subiecit eburnea collo
bracchia Sithonia candidiora nive
osculaque inseruit cupida luctantia lingua
lascivum femori supposuitque femur
et mihi blanditias dixit dominumque vocavit
et quae praeterea publica verba iuvant.
Tacta tamen veluti gelida mea membra cicuta
segnia propositum destituere meum.
Truncus iners iacui, species et inutile pondus,
et non exactum, corpus an umbra forem.
Quae mihi ventura est, siquidem ventura, senectus,
cum desit numeris ipsa iuventa suis?
A, pudet annorum: quo me iuvenemque virumque?
Nec iuvenem nec me sensit amica virum.
Sic flammas aditura pias aeterna sacerdos
surgit et a caro fratre verenda soror.
At nuper bis flava Chlide, ter candida Pitho,
ter Libas officio continuata meo est;
exigere a nobis angusta nocte Corinnam,
me memini numeros sustinuisse novem.
Num mea Thessalico languent devota veneno
corpora, num misero carmen et herba nocent,
sagave poenicea defixit nomina cera
et medium tenuis in iecur egit acus?
Carmine laesa Ceres sterilem vanescit in herbam,
deficiunt laesi carmine fontis aquae;
ilicibus glandes cantataque vitibus uva
decidit et nullo poma movente fluunt.
Quid vetat et nervos magicas torpere per artes?
Forsitan impatiens sit latus inde meum.
Huc pudor accessit facti: pudor ipse nocebat;
ille fuit vitii causa secunda mei.
At qualem vidi tantum tetigique puellam!
Sic etiam tunica tangitur illa sua.
Illius ad tactum Pylius iuvenescere possit
Tithonosque annis fortior esse suis.
Haec mihi contigerat, sed vir non contigit illi.
Quas nunc concipiam per nova vota preces?
Credo etiam magnos, quo sum tam turpiter usus,
muneris oblati paenituisse deos.
Optabam certe recipi: sum nempe receptus;
oscula ferre: tuli; proximus esse: fui.
Quo mihi fortunae tantum? Quo regna sine usu?
Quid, nisi possedi dives avarus opes?
Sic aret mediis taciti vulgator in undis
pomaque, quae nullo tempore tangat, habet.
A tenera quisquam sic surgit mane puella,
protinus ut sanctos possit adire deos?
Sed, puto, non †blanda† non optima perdidit in me
oscula, non omni sollicitavit ope?
Illa graves potuit quercus adamantaque durum
surdaque blanditiis saxa movere suis:
digna movere fuit certe vivosque virosque,
sed neque tum vixi nec vir, ut ante, fui.
Quid iuvet ad surdas si cantet Phemius aures?
Quid miserum Thamyran picta tabella iuvat?
At quae non tacita formavi gaudia mente,
quos ego non finxi disposuique modos!
Nostra tamen iacuere velut praemortua membra
turpiter hesterna languidiora rosa,
quae nunc ecce vigent intempestiva valentque,
nunc opus exposcunt militiamque suam.
Quin istic pudibunda iaces, pars pessima nostri?
Sic sum pollicitis captus et ante tuis.
Tu dominum fallis, per te deprensus inermis
tristia cum magno damna pudore tuli.
Hanc etiam non est mea dedignata puella
molliter admota sollicitare manu;
sed postquam nullas consurgere posse per artes
immemoremque sui procubuisse videt:
«Quid me ludis?» ait «quis te, male sane, iubebat
invitum nostro ponere membra toro?
Aut te traiectis Aeaea venefica lanis
devovet, aut alio lassus amore venis.»
Nec mora, desiluit tunica velata soluta
(et decuit nudos proripuisse pedes),
neve suae possent intactam scire ministrae,
dedecus hoc sumpta dissimulavit aqua.
8 (7).
Et quisquam ingenuas etiam nunc suspicit artes
aut tenerum dotes carmen habere putat?
Ingenium quondam fuerat pretiosius auro,
at nunc barbaria est grandis habere nihil.
Cum pulchre dominae nostri placuere libelli,
quo licuit libris, non licet ire mihi;
cum bene laudavit, laudato ianua clausa est:
turpiter huc illuc ingeniosus eo.
Ecce recens dives parto per vulnera censu
praefertur nobis sanguine pastus eques.
Hunc potes amplecti formosis, vita, lacertis?
Huius in amplexu, vita, iacere potes?
Si necis, caput hoc galeam portare solebat,
ense latus cinctum, quod tibi servit, erat;
laeva manus, cui nunc serum male convenit aurum,
scuta tulit; dextram tange, cruenta fuit.
Qua periit aliquis, potes hanc contingere dextram?
Heu, | ubi mollities pectoris illa tui?
Cerne cicatrices, veteris vestigia pugnae:
quaesitum est illi corpore, quidquid habet.
Forsitan et quotiens hominem iugulaverit ille
indicet: hoc fassas tangis, avara, manus?
Ille ego Musarum purus Phoebique sacerdos
ad rigidas canto carmen inane fores.
Discite, qui sapitis, non quae nos scimus inertes,
sed trepidas acies et fera castra sequi,
proque bono versu primum deducite pilum:
nox tibi, si belles, possit, Homere, dari.
Iuppiter, admonitus nihil esse potentius auro,
corruptae pretium virginis ipse fuit.
Dum merces aberat, durus pater, ipsa severa,
aerati postes, ferrea turris erat;
sed postquam sapiens in munere venit adulter,
praebuit ipsa sinus et dare iussa dedit.
At cum regna senex caeli Saturnus haberet,
omne lucrum tenebris alta premebat humus:
aeraque et argentum cumque auro pondera ferri
Manibus admorat, nullaque massa fuit.
At meliora dabat, curvo sine vomere fruges
pomaque et in quercu mella reperta cava.
Nec valido quisquam terras scindebat aratro,
signabat nullo limite mensor humum.
Non freta demisso verrebant eruta remo:
ultima mortali tum via litus erat.
Contra te sollers, hominum natura fuisti
et nimium damnis ingeniosa tuis.
Quo tibi turritis incingere moenibus urbes,
quo tibi discordes addere in arma manus?
Quid tibi cum pelago? Terra contenta fuisses.
Cur non et caelum tertia regna facis?
[Qua licet, adfectas caelum quoque: templa Quirinus,
Liber et Alcides et modo Caesar habent.]
Eruimus terra solidum pro frugibus aurum;
possidet inventas sanguine miles opes;
curia pauperibus clausa est, dat census honores:
inde gravis iudex, inde severus eques.
Omnia possideant: illis Campusque Forumque
serviat, hi pacem crudaque bella gerant;
tantum ne nostros avidi liceantur amores
et (satis est) aliquid pauperis esse sinant.
At nunc, exaequet tetricas licet illa Sabinas,
imperat ut captae, qui dare multa potest.
Me prohibet custos, in me timet illa maritum;
si dederim, tota cedet uterque domo.
O si neglecti quisquam deus ultor amantis
tam male quaesitas pulvere mutet opes!
9 (8).
Memnona si mater, mater ploravit Achillem,
et tangunt magnas tristia fata deas,
flebilis indignos, Elegia, solve capillos:
a, nimis ex vero nunc tibi nomen erit.
Ille tui vates operis, tua fama, Tibullus
ardet in exstructo corpus inane rogo.
Ecce puer Veneris fert eversamque pharetram
et fractos arcus et sine luce facem;
aspice, demissis ut eat miserabilis alis
pectoraque infesta tundat aperta manu.
Excipiunt lacrimas sparsi per colla capilli,
oraque singultu concutiente sonant.
Fratris in Aeneae sic illum funere dicunt
egressum tectis, pulcher Iule, tuis.
Nec minus est confusa Venus moriente Tibullo
quam iuveni rupit cum ferus inguen aper.
At sacri vates et divum cura vocamur,
sunt etiam qui nos numen habere putent.
Scilicet omne sacrum mors inportuna profanat;
omnibus obscuras inicit illa manus.
Quid pater Ismario, quid mater, profuit Orpheo,
carmine quid victas obstipuisse feras?
Et Linon in silvis idem pater «Aelinon» altis
dicitur invita concinuisse lyra.
Adice Maeoniden, a quo ceu fonte perenni
vatum Pieriis ora rigantur aquis:
hunc quoque summa dies nigro submersit Averno;
defugiunt avidos carmina sola rogo.
Durat opus vatum, Troiani fama laboris
tardaque nocturno tela retexta dolo:
sic Nemesis Longum, sic Delia nomen habebunt,
altera cura recens, altera primus amor.
Quid vos sacra iuvant? Quid nunc Aegyptia prosunt
sistra? Quid in vacuo secubuisse toro?
Cum rapiunt mala fata bonos, (ignoscite fasso)
sollicitor nullos esse putare deos.
Vive pius: moriere pius; cole sacra: colentem
mors gravis a templis in cava busta trahet.
Carminibus confide bonis: iacet ecce Tibullus;
vix manet e toto, parva quod urna capit.
Tene, sacer vates, flammae rapuere rogales,
pectoribus pasci nec timuere tuis?
Aurea sanctorum potuissent templa deorum
urere, quae tantum sustinuere nefas.
Avertit vultus, Erycis quae possidet arces;
sunt quoque qui lacrimas continuisse negant.
Sed tamen hoc melius, quam si Phaeacia tellus
ignotum vili supposuisset humo.
Hic certe madidos fugientis pressit ocellos
mater et in cineres ultima dona tulit;
hic soror in partem misera cum matre doloris
venit inornatas dilaniata comas,
cumque tuis sua iunxerunt Nemesisque priorque
oscula nec solos destituere rogos.
Delia discedens: «Felicius» inquit «amata
sum tibi: vixisti, dum tuus ignis eram.»
cui Nemesis: «Quid» ait «tibi sunt mea damna dolori?
Me tenuit moriens deficiente manu.»
si tamen e nobis aliquid nisi nomen et umbra
restat, in Elysia valle Tibullus erit.
Obvius huic venies hedera iuvenalia cinctus
tempora cum Calvo, docte Catulle, tuo;
tu quoque, si falsum est temerati crimen amici,
sanguinis atque animae prodige Galle tuae.
His comes umbra tua est, si qua est modo corporis umbra;
auxisti numeros, culte Tibulle, pios.
Ossa quieta, precor, tuta requiescite in urna,
et sit humus cineri non onerosa tuo.
10 (9).
Annua venerunt Cerealis tempora sacri:
secubat in vacuo sola puella toro.
Flava Ceres, tenues spicis redimita capillos,
cur inhibes sacris commoda nostra tuis?
Te, dea, munificam gentes, ubi quaeque, loquuntur,
nec minus humanis invidet ulla bonis.
Ante nec hirsuti torrebant farra coloni,
nec notum terris area nomen erat,
sed glandem quercus, oracula prima, ferebant:
haec erat et teneri caespitis herba cibus.
Prima Ceres docuit turgescere semen in agris,
falce coloratas subsecuitque comas.
Prima iugis tauros subponere colla coëgit
et veterem curvo dente revellit humum.
Hanc quisquam lacrimis laetari credit amantum
et bene tormentis secubituque coli?
Nec tamen est, quamvis agros amet illa feraces,
rustica nec viduum pectus amoris habet.
Cretes erunt testes; nec fingunt omnia Cretes:
Crete nutrito terra superba Iove.
Illic sideream mundi qui temperat arcem
exiguus tenero lac bibit ore puer;
magna fides testi: testis laudatur alumno;
fassuram Cererem crimina nota puto.
Viderat Iasium Cretaea diva sub Ida
figentem certa terga ferina manu;
vidit et, ut tenerae flammam rapuere medullae,
hinc pudor, ex illa parte trahebat amor.
Victus amore pudor; sulcos arere videres
et sata cum minima parte redire sui;
cum bene iactati pulsarant arva ligones,
ruperat et duram vomer aduncus humum
seminaque in latos ierant aequaliter agros,
inrita decepti vota colentis erant.
Diva potens frugum silvis cessabat in altis;
deciderant longae spicea serta comae.
Sola fuit Crete fecundo fertilis anno:
omnia, qua tulerat se dea, messis erat;
ipsa locus nemorum canebat frugibus Ide
et ferus in silva farra metebat aper.
Optavit Minos similes sibi legifer annos;
optasset, Cereris longus ut esset amor.
Qui tibi secubitus tristes, dea flava, fuissent,
hos cogor sacris nunc ego ferre tuis.
Cur ego sim tristis, cum sit tibi nata reperta
regnaque quam Iuno sorte minora regat?
Festa dies Veneremque vocat cantusque merumque:
haec decet ad dominos munera ferre deos.
11 (10).
Multa diuque tuli; vitiis patientia victa est:
cede fatigato pectore, turpis amor.
Scilicet adserui iam me fugique catenas,
et, quae non puduit ferre, tulisse pudet.
Vicimus et domitum pedibus calcamus Amorem:
venerunt capiti cornua sera meo.
Perfer et obdura: dolor hic tibi proderit olim:
saepe tulit lassis sucus amarus opem.
Ergo ego sustinui, foribus tam saepe repulsus,
ingenuum dura ponere corpus humo?
Ergo ego nesciocui, quem tu complexa tenebas,
excubui clausam servus ut ante domum?
Vidi, cum foribus lassus prodiret amator
invalidum referens emeritumque latus;
hac tamen est levius quam quod sum visus ab illo:
eveniat nostris hostibus ille pudor.
Quando ego non fixus lateri patienter adhaesi,
ipse tuus custos, ipse vir, ipse comes?
Scilicet et populo per me comitata placebas:
causa fuit multis noster amoris amor.
Turpia quid referam vanae mendacia linguae
et periuratos in mea damna deos,
quid iuvenum tacitos inter convivia nutus
verbaque compositis dissimulata notis?
Dicta erat aegra mihi: praeceps amensque cucurri;
veni, et rivali non erat aegra meo.
His et quae taceo duravi saepe ferendis:
quaere alium pro me qui velit ista pati.
Iam mea votiva puppis redimita corona
lenta tumescentes aequoris audit aquas.
Desine blanditias et verba potentia quondam
perdere: non ego sum stultus, ut ante fui.
11B (11).
Luctantur pectusque leve in contraria tendunt
hac amor, hac odium; sed, puto, vincit amor.
[Odero, si potero; si non, invitus amabo:
nec iuga taurus amat; quae tamen odit, habet.]
nequitiam fugio, fugientem forma reducit;
aversor morum crimina, corpus amo.
Sic ego nec sine te nec tecum vivere possum
et videor voti nescius esse mei.
Aut formosa fores minus aut minus inproba vellem:
non facit ad mores tam bona forma malos.
Facta merent adium, facies exorat amorem:
me miserum, vitiis plus valet illa suis.
Parce per o lecti socialia iura, per omnes
qui dant fallendos se tibi saepe deos,
perque tuam faciem, magni mihi numinis instar,
perque tuos oculos, qui rapuere meos.
Quicquid eris, mea semper eris; tu selige tantum,
me quoque velle velis anne coactus amem.
Lintea dem potius ventisque ferentibus utar
et quam, si nolim, cogar amare, velim.
12.
Quis fuit ille dies, quo tristia semper amanti
omina non albae concinuistis aves?
Quodve putem sidus nostris occurrere fatis,
quosve deos in me bella movere querar?
Quae modo dicta mea est, quam coepi solus amare,
cum multis vereor ne sit habenda mihi.
Fallimur, an nostris innotuit illa libellis?
Sic erit: ingenio prostitit illa meo.
Et merito: quid enim formae praeconia feci?
Vendibilis culpa facta puella mea est.
Me lenone placet, duce me perductus amator,
ianua per nostras est adaperta manus.
An prosint dubium, nocuerunt carmina certe:
invidiae nostris illa fuere bonis.
Cum Thebae, cum Troia foret, cum Caesaris acta,
ingenium movit sola Corinna meum.
Aversis utinam tetigissem carmina Musis,
Phoebus et inceptum destituisset opus.
Nec tamen ut testes mos est audire poëtas:
malueram verbis pondus abesse meis.
Per nos Scylla patri caros furata capillos
pube premit rabidos inguinibusque canes;
nos pedibus pinnas dedimus, nos crinibus angues;
victor Abantiades alite fertur equo.
Idem per spatium Tityon porreximus ingens
et tria vipereo fecimus ora cani;
fecimus Enceladon iaculantem mille lacertis,
ambiguae captos virginis ore viros;
Aeoliis Ithacis inclusimus utribus Euros;
proditor in medio Tantalus amne sitit;
de Niobe silicem, de virgine fecimus ursam;
concinit Odrysium Cecropis ales Ityn;
Iuppiter aut in aves aut se transformat in aurum
aut secat imposita virgine taurus aquas.
Protea quid referam Thebanaque semina dentes;
qui vomerent flammas ore, fuisse boves,
flere genis electra tuas, auriga, sorores,
quaeque rates fuerint, nunc maris esse deas,
aversumque diem mensis furialibus Atrei,
duraque percussam saxa secuta lyram?
Exit in immensum fecunda licentia vatum
obligat historica nec sua verba fide:
et mea debuerat falso laudata videri
femina; credulitas nunc mihi vestra nocet.
13.
Cum mihi pomiferis coniunx foret orta Faliscis,
moenia contigimus victa, Camille, tibi.
Casta sacerdotes Iunoni festa parabant
et celebres ludos indigenamque bovem.
Grande morae pretium ritus cognoscere, quamvis
difficilis clivis huc via praebet iter.
Stat vetus et densa praenubilus arbore lucus;
aspice: concedes numinis esse locum.
Accipit ara preces votivaque tura piorum,
ara per antiquas facta sine arte manus.
Huc, ubi praesonuit sollemni tibia cantu,
it per velatas annua pompa vias.
Ducuntur niveae populo plaudente iuvencae,
quas aluit campis herba Falisca suis,
et vituli nondum metuenda fronte minaces
et minor ex humili victima porcus hara
duxque gregis cornu per tempora dura recurvo;
invisa est dominae sola capella deae:
illius indicio silvis inventa sub altis
dicitur inceptam destituisse fugam.
Nunc quoque per pueros iaculis incessitur index
et pretium auctori vulneris ipsa datur.
Qua ventura dea est, iuvenes timidaeque puellae
praeverrunt latas veste iacente vias.
Virginei crines auro gemmaque premuntur,
et tegit auratos palla superba pedes;
more patrum Graio velatae vestibus albis
tradita supposito vertice sacra ferunt.
Ore favent populi tum, cum venit aurea pompa
ipsa sacerdotes subsequiturque suas.
Argiva est pompae facies: Agamemnone caeso
et scelus et patrias fugit Halaesus opes
iamque pererratis profugus terraque fretoque
moenia felici condidit alta manu.
Ille suos docuit Iunonia sacra Faliscos:
sint mihi, sint populo semper amica suo.
14.
Non ego, ne pecces, cum sis formosa, recuso,
sed ne sit misero scire necesse mihi;
nec te nostra iubet fieri censura pudicam
sed tamen ut temptes dissimulare rogat.
Non peccat, quaecumque potest peccasse negare,
solaque famosam culpa professa facit.
Quis furor est, quae nocte latent, in luce fateri
et, quae clam facias, facta referre palam?
Ignoto meretrix corpus iunctura Quiriti
opposita populum submovet ante sera;
tu tua prostitues famae peccata sinistrae
commissi perages indiciumque tui?
Sit tibi mens melior, saltemve imitare pudicas,
teque probam, quamvis non eris, esse putem.
Quae facis, haec facito: tantum fecisse negato
nec pudeat coram verba modesta loqui.
Est qui nequitiam locus exigat: omnibus illum
deliciis inple, stet procul inde pudor.
Hinc simul exieris, lascivia protinus omnis
absit, et in lecto crimina pone tuo.
Illic nec tunicam tibi sit posuisse pudori
nec femori inpositum sustinuisse femur;
illic purpureis condatur lingua labellis,
inque modos venerem mille figuret amor;
illic nec voces nec verba iuvantia cessent,
spondaque lasciva mobilitate tremat.
Indue cum tunicis metuentem crimina vultum,
et pudor obscenum diffiteatur opus.
Da populo, da verba mihi: sine nescius errem
et liceat stulta credulitate frui.
Cur totiens video mitti recipique tabellas?
Cur pressus prior est interiorque torus?
Cur plus quam somno turbatos esse capillos
collaque conspicio dentis habere notam?
Tantum non oculos crimen deducis ad ipsos;
si dubitas famae parcere, parce mihi.
Mens abit et morior, quotiens peccasse fateris,
perque meos artus frigida gutta fluit.
Tunc amo, tunc odi frustra, quod amare necesse est;
tunc ego, sed tecum, mortuus esse velim.
Nil equidem inquiram nec, quae celare parabis,
insequar: et falli muneris instar erit.
Si tamen in media deprensa tenebere culpa
et fuerint oculis probra videnda meis,
quae bene visa mihi fuerint, bene visa negato:
concedent verbis lumina nostra tuis.
Prona tibi vinci cupientem vincere palma est,
sit modo «Non feci» dicere lingua memor:
cum tibi contingat verbis superare duobus,
etsi non causa, iudice vince tuo.
15.
Quaere novum vatem, tenerorum mater Amorum:
raditur haec elegis ultima meta meis;
quos ego conposui, Paeligni ruris alumnus,
(nec me deliciae dedecuere meae)
si quid id est, usque a proavis vetus ordinis heres,
non modo militiae turbine factus eques.
Mantua Vergilio gaudet, Verona Catullo;
Paelignae dicar gloria gentis ego,
quam sua libertas ad honesta coëgerat arma,
cum timuit socias anxia Roma manus.
Atque aliquis spectans hospes Sulmonis aquosi
moenia, quae campi iugera pauca tenent,
«Quae tantum» dicet «potuistis ferre poëtam,
quantulacumque estis, vos ego magna voco.»
Culte puer puerique parens Amathusia culti,
aurea de campo vellite signa meo;
corniger increpuit thyrso graviore Lyaeus:
pulsanda est magnis area maior equis.
Inbelles elegi, genialis Musa, valete,
post mea mansurum fata superstes opus.