VALERII MARTIALIS - EPIGRAMMATON LIBER XIII - XENIA

1

I.

Nē tŏgă cōrdŷlīs ēt paēnŭlă dēsĭt ŏlīvīs

aūt ĭnŏpēm mĕtŭāt ‖ sōrdĭdă blāttă fămēm,

pērdĭtĕ Nīlĭăcās, Mūsaē, mĕă dāmnă, păpŷrōs:

pōstŭlăt ēccĕ nŏvōs ‖ ēbrĭă brūmă sălēs.

Nōn mĕă māgnănĭmō dēpūgnāt tēssĕră tēlō

sēnĭŏ nēc nōstrūm ‖ cūm cănĕ quāssăt ĕbūr:

haēc mĭhĭ chārtă nŭcēs, haēc ēst mĭhĭ chārtă frĭtīllūs:

ālĕă nēc dāmnūm ‖ nēc făcĭt īstă lŭcrūm.

II.

Nāsūtūs sīs ūsquĕ lĭcēt, sīs dēnĭquĕ nāsūs,

quāntūm nōlŭĕrāt ‖ fērrĕ rŏgātŭs Ătlāns,

ēt pōssīs īpsūm tū dērīdērĕ Lătīnūm:

nōn pŏtĕs īn nūgās ‖ dīcĕrĕ plūră mĕās

īpse ĕgŏ quām dīxī. Quīd dēntēm dēntĕ iŭvābīt

rōdĕrĕ? Cārne ŏpŭs ēst, ‖ sī sătŭr ēssĕ vĕlīs.

Nē pērdās ŏpĕrām: quī sē mīrāntŭr, ĭn īllōs

vīrŭs hăbē, nōs haēc ‖ nōvĭmŭs ēssĕ nĭhīl.

Nōn tămĕn hōc nĭmĭūm nĭhĭl ēst, sī cāndĭdŭs aūrĕ

nēc mātūtīnā ‖ sī mĭhĭ frōntĕ vĕnīs.

III

Ōmnĭs ĭn hōc grăcĭlī XĔNĬŌRŪM tūrbă lĭbēllō

cōnstābīt nūmmīs ‖ quāttŭŏr ēmptă tĭbī.

Quāttŭŏr ēst nĭmĭūm? Pŏtĕrīt cōnstārĕ dŭōbūs,

ēt făcĭāt lūcrūm ‖ bŷblĭŏpōlă Trўphōn.

Haēc lĭcĕt hōspĭtĭbūs prō mūnĕrĕ dīstĭchă mīttās,

sī tĭbĭ tām rārūs ‖ quām mĭhĭ nūmmŭs ĕrīt.

Āddĭtă pēr tĭtŭlōs sŭă nōmĭnă rēbŭs hăbēbīs:

praētĕrĕās, sī quīd ‖ nōn făcĭt ād stŏmăchūm.

IV. TUS.

Sērŭs ŭt aēthĕrĭaē Gērmānĭcŭs īmpĕrĕt aūlaē

ūtquĕ dĭū tērrīs ‖ dā pĭă tūră Iŏvī.

V. PIPER.

Cērĕă quaē pătŭlō lūcēt fīcēdŭlă lūmbō,

cūm tĭbĭ sōrtĕ dătūr, ‖ sī săpĭs, āddĕ pĭpēr.

VI. ALICA.

Nōs ălĭcām, pŏtĕrīt mūlsūm tĭbĭ mīttĕrĕ dīvēs.

Sī tĭbĭ nōlŭĕrīt ‖ mīttĕrĕ dīvĕs, ĕmēs.

VII. FABA.

Sī spūmēt rūbrā cōnchīs tĭbĭ pāllĭdă tēstă,

laūtōrūm cēnīs ‖ saēpĕ nĕgārĕ pŏtēs.

VIII. FAR.

Īnbŭĕ plēbēiās Clūsīnīs pūltĭbŭs ōllās,

ūt sătŭr īn văcŭīs ‖ dūlcĭă mūstă bĭbās.

IX. LENS.

Āccĭpĕ Nīlĭăcām, Pēlūsĭă mūnĕră, lēntēm:

vīlĭŏr ēst ălĭcā, ‖ cārĭŏr īllă făbā.

X. SIMULA.

Nēc dōtēs sĭmŭlaē pōssīs nŭmĕrārĕ nĕc ūsūs,

pīstōrī tŏtĭēns ‖ cūm sĭt ĕt āptă cŏcō.

XI. HORDEUM.

Mūlĭŏ quōd nōn dēt tăcĭtūrīs, āccĭpĕ, mūlīs.

Haēc ĕgŏ cōpōnī, ‖ nōn tĭbĭ, dōnă dĕdī.

XII. FRUMENTUM.

Tērcēntūm Lĭbўcī mŏdĭōs dē mēssĕ cŏlōnī

sūmĕ, sŭbūrbānūs ‖ nē mŏrĭātŭr ăgēr.

XIII. BETAE.

Ūt săpĭānt fătŭaē, fābrōrūm prāndĭă, bētaē,

ō quām saēpĕ pĕtēt ‖ vīnă pĭpērquĕ cŏcūs!

XIV. LACTUCAE.

Clūdĕrĕ quaē cēnās lāctūcă sŏlēbăt ăvōrūm,

dīc mĭhĭ, cūr nōstrās ‖ īnchŏăt īllă dăpēs?

XV. LIGNA ACAPNA.

Sī vīcīnă tĭbī Nōmēntō rūră cŏlūntūr,

ād vīllām mŏnĕō, ‖ rūstĭcĕ, līgnă fĕrās.

XVI. RAPA.

Haēc tĭbĭ brūmālī gaūdēntĭă frīgŏrĕ rāpă

quaē dămŭs, īn caēlō ‖ Rōmŭlŭs ēssĕ sŏlēt.

XVII. FASCIS COLICULI

Nē tĭbĭ pāllēntēs mŏvĕānt fāstīdĭă caūlēs,

nītrātā vĭrĭdīs ‖ brāssĭcă fīăt ăquā.

XVIII. PORRI SECTIVI.

Fīlă Tărēntīnī grăvĭtēr rĕdŏlēntĭă pōrrī

ēdīstī quŏtĭēns, ‖ ōscŭlă clūsă dătō.

XIX. PORRI CAPITATI.

Mīttīt praēcĭpŭōs nĕmŏrālĭs Ărīcĭă pōrrōs:

īn nĭvĕō vĭrĭdēs ‖ stīpĭtĕ cērnĕ cŏmās.

XX. NAPI.

Hōs Ămĭtērnŭs ăgēr fēlīcĭbŭs ēdŭcăt hōrtīs:

Nūrsīnās pŏtĕrīs ‖ pārcĭŭs ēssĕ pĭlās.

XXI. ASPARAGI.

Mōllĭs ĭn aēquŏrĕā quaē crēvīt spīnă Răvēnnā

nōn ĕrĭt īncūltīs ‖ grātĭŏr āspărăgīs.

XXII. UVAE DURACINAE.

Nōn hăbĭlīs cўăthīs ĕt ĭnūtĭlĭs ūvă Lўaēō,

sēd nōn pōtāntī ‖ mē tĭbĭ nēctăr ĕrō.

XXIII. FICUS CHIAE.

Chīă sĕnī sĭmĭlīs Bācchō, quēm Sētĭă mīsīt,

īpsă mĕrūm sēcūm ‖ pōrtăt ĕt īpsă sălēm.

XXIV. CYDONEA.

Sī tĭbĭ Cēcrŏpĭō sătŭrātă Cўdōnĕă mēllĕ

pōnēntūr, dīcās: ‖ "Haēc mĕlĭmēlă plăcēnt".

XXV. NUCES PINEAE.

Pōmă sŭmūs Cўbĕlēs: prŏcŭl hīnc dīscēdĕ, vĭātōr,

nē cădăt īn mĭsĕrūm ‖ nōstră rŭīnă căpūt.

XXVI. SORBA.

Sōrbă sŭmūs, mōllēs nĭmĭūm tēndēntĭă vēntrēs:

āptĭŭs haēc pŭĕrō ‖ quām tĭbĭ pōmă dăbīs.

XXVII. PETALIUM CARYOTARUM.

Aūrĕă pōrrĭgĭtūr Iānī cărўōtă Kălēndīs;

sēd tămĕn hōc mūnūs ‖ paūpĕrĭs ēssĕ sŏlēt.

XXVIII. VAS COTTANORUM.

Haēc tĭbĭ quaē tōrtā vēnērūnt cōndĭtă mētā,

sī māiōră fŏrēnt ‖ cōttănă, fīcŭs ĕrāt.

XXIX. VAS DAMASCENORUM.

Prūnă pĕrēgrīnaē cărĭē rūgōsă sĕnēctaē

sūmĕ: sŏlēnt dūrī ‖ sōlvĕrĕ vēntrĭs ŏnūs.

XXX. CASEUS LUNENSIS.

Cāsĕŭs Ētrūscaē sīgnātŭs ĭmāgĭnĕ Lūnaē

praēstābīt pŭĕrīs ‖ prāndĭă mīllĕ tŭīs.

XXXI. CASEUS VESTINUS.

Sī sĭnĕ cārnĕ vŏlēs iēntācŭlă sūmĕrĕ frūgī,

haēc tĭbĭ Vēstīnō ‖ dē grĕgĕ māssă vĕnīt.

XXXII. CASEUS FUMOSUS.

Nōn quēmcūmquĕ fŏcūm nēc fūmūm cāsĕŭs ōmnēm,

sēd Vēlābrēnsēm ‖ quī bĭbĭt, īllĕ săpīt.

XXXIII. CASEI TREBULANI.

Trēbŭlă nōs gĕnŭīt; cōmmēndāt grātĭă dūplēx,

sīvĕ lĕvī flāmmā ‖ sīvĕ dŏmāmŭr ăquā.

XXXIV. BULBI.

Cūm sĭt ănūs cōniūnx ēt sīnt tĭbĭ mōrtŭă mēmbră,

nīl ălĭūd būlbīs ‖ quām sătŭr ēssĕ pŏtēs.

XXXV. LUCANICAE.

Fīlĭă Pīcēnaē vĕnĭō Lūcānĭcă pōrcaē:

pūltĭbŭs hīnc nĭvĕīs ‖ grātă cŏrōnă dătūr.

XXXVI. CISTELLA OLIVARUM.

Haēc quaē Pīcēnīs vēnīt sūbdūctă trăpētīs

īnchŏăt ātque ĕădēm ‖ fīnĭt ŏlīvă dăpēs.

XXXVII. MALA CITREA.

Aūt Cōrcŷraēī sūnt haēc dē frōndĭbŭs hōrtī,

aūt haēc Māssŷlī ‖ pōmă drăcōnĭs ĕrānt.

XXXVIII. COLUSTRUM.

Sūbrĭpŭīt pāstōr quaē nōndūm stāntĭbŭs haēdīs

dē prīmō mātrūm ‖ lāctĕ cŏlūstră dămūs.

XXXIX. HAEDUS.

Lāscīvūm pĕcŭs ēt vĭrĭdī nōn ūtĭlĕ Bācchō

dēt poēnās; nŏcŭīt ‖ iām tĕnĕr īllĕ dĕō.

XL. OVA.

Cāndĭdă sī crŏcĕōs cīrcūmflŭĭt ūndă vĭtēllōs,

Hēspĕrĭūs scōmbrī ‖ tēmpĕrĕt ōvă lĭquōr.

XLI. PORCELLUS LACTANS.

Lāctĕ mĕrō pāstūm pīgraē mĭhĭ mātrĭs ălūmnūm

pōnăt, ĕt Aētōlō ‖ dē sŭĕ dīvĕs ĕdāt.

XLII. APYRINA ET TUBERES.

Nōn tĭbĭ dē Lĭbўcīs tŭbŭrēs ĕt ăpŷrĭnă rāmīs,

dē Nōmēntānīs ‖ sēd dămŭs ārbŏrĭbūs.

XLIII. IDEM.

Lēctă sŭbūrbānīs mīttūntŭr ăpŷrĭnă rāmīs

ēt vērnaē tŭbŭrēs. ‖ Quīd tĭbĭ cūm Lĭbўcīs?

XLIV. SUMEN.

Ēssĕ pŭtēs nōndūm sūmēn; sĭc ŭbērē lārgō

ēt flŭĭt ēt vīvō ‖ lāctĕ păpīllă tŭmēt.

XLV. PULLI GALLINACEI.

Sī Lĭbўcaē nōbīs vŏlŭcrēs ēt Phāsĭdĕs ēssēnt,

āccĭpĕrēs, āt nūnc ‖ āccĭpĕ chōrtĭs ăvēs.

XLVI. PERSICA PRAECOCIA.

Vīlĭă mātērnīs fŭĕrāmūs Pērsĭcă rāmīs:

nūnc ĭn ădōptīvīs ‖ Pērsĭcă cāră sŭmūs.

XLVII. PANES PICENTINI.

Pīcēntīnă Cĕrēs nĭvĕō sīc nēctărĕ crēscīt

ūt lĕvĭs āccēptā ‖ spōngĕă tūrgĕt ăquā.

XLVIII. BOLETI.

Ārgēntum ātque aūrūm făcĭlēst laēnāmquĕ tŏgāmquĕ

mīttĕrĕ; bōlētōs ‖ mīttĕrĕ dīffĭcĭlēst.

XLIX. FICEDULAE.

Cūm mē fīcŭs ălāt, cūm pāscār dūlcĭbŭs ūvīs,

cūr pŏtĭūs nōmēn ‖ nōn dĕdĭt ūvă mĭhī?

L. TERRAE TUBERA.

Rūmpĭmŭs āltrīcēm tĕnĕrō quaē vērtĭcĕ tērrām

tūbĕră, bōlētīs ‖ pōmă sĕcūndă sŭmūs.

LI. TURDORUM DECURIA.

Tēxtă rŏsīs fōrtāssĕ tĭbī vēl dīvĭtĕ nārdō,

āt mĭhĭ dē tūrdīs ‖ fāctă cŏrōnă plăcēt.

LII. ANATES.

Tōtă quĭdēm pōnātŭr ănās, sēd pēctŏrĕ tāntūm

ēt cērvīcĕ săpīt: ‖ cētĕră rēddĕ cŏcō.

LIII. TURTURES.

Cūm pīnguīs mĭhĭ tūrtŭr ĕrīt, lāctūcă vălēbīs;

ēt cŏclĕās tĭbi hăbē. ‖ Pērdĕrĕ nōlŏ fămēm.

LIV. PERNA.

Cērrētānă mĭhī fīāt vēl mīssă lĭcēbīt

dē Mĕnăpīs: laūtī ‖ dē pĕtăsōnĕ vŏrēnt.

LV. PETASO.

Mūstĕŭs ēst: prŏpĕrā, cārōs nēc dīffĕr ămīcōs.

Nām mĭhĭ cūm vĕtŭlō ‖ sīt pĕtăsōnĕ nĭhīl.

LVI. VOLVA.

Tē fōrtāssĕ măgīs căpĭāt dē vīrgĭnĕ pōrcă;

mē mātērnă grăvī ‖ dē sŭĕ vōlvă căpīt.

LVII. COLOCASIA.

Nīlĭăcūm rīdēbĭs hŏlūs lānāsquĕ sĕquācēs,

īnprŏbă cūm mōrsū ‖ fīlă mănūquĕ trăhēs.

LVIII. IECUR ANSERINUM.

Āspĭcĕ quām tŭmĕāt māgnō iĕcŭr ānsĕrĕ māiūs!

Mīrātūs dīcēs: ‖ "Hōc, rŏgŏ, crēvĭt ŭbī"?

LIX. GLIRES.

Tōtă mĭhī dōrmītŭr hĭēms ēt pīnguĭŏr īllō

tēmpŏrĕ sūm quō mē ‖ nīl nĭsĭ sōmnŭs ălīt.

LX. CUNICULI.

Gaūdĕt ĭn ēffōssīs hăbĭtārĕ cŭnīcŭlŭs āntrīs.

Mōnstrāvīt tăcĭtās ‖ hōstĭbŭs īllĕ vĭās.

LXI. ATTAGENAE.

Īntēr săpōrēs fērtŭr ālĭtūm prīmūs

Īōnĭcārūm gūstŭs āttăgēnārūm.

LXII. GALLINAE ALTILES.

Pāscĭtŭr ēt dūlcī făcĭlīs gāllīnă fărīnā,

pāscĭtŭr ēt tĕnĕbrīs. ‖ Īngĕnĭōsă gŭla ēst.

LXIII. CAPONES.

Nē nĭmĭs ēxhaūstō mācrēscĕrĕt īnguĭnĕ gāllūs,

āmīsīt tēstēs. ‖ Nūnc mĭhĭ gāllŭs ĕrīt.

LXIV. IDEM.

Sūccūmbīt stĕrĭlī frūstrā gāllīnă mărītō.

Hūnc mātrīs Cўbĕlēs ‖ ēssĕ dĕcēbăt ăvēm.

LXV. PERDICES.

Pōnĭtŭr Aūsŏnĭīs ăvĭs haēc rārīssĭmă mēnsīs:

hānc īn pīscīnā ‖ lūdĕrĕ saēpĕ sŏlēs.

LXVI. COLUMBINAE.

Nē vĭŏlēs tĕnĕrās pēriūrō dēntĕ cŏlūmbās,

trādĭtă sī Gnĭdĭaē ‖ sūnt tĭbĭ sācră dĕaē.

LXVII. PALUMBI.

Īnguĭnă tōrquātī tārdānt hĕbĕtāntquĕ pălūmbī:

nōn ĕdăt hānc vŏlŭcrēm ‖ quī cŭpĭt ēssĕ sălāx.

LXVIII. GALBULI.

Gālbĭnă dēcĭpĭtūr călămīs ēt rētĭbŭs ālēs,

tūrgĕt ădhūc vĭrĭdī ‖ cūm rŭdĭs ūvă mĕrō.

LXIX. CATTAE.

Pānnŏnĭcās nōbīs nūmquām dĕdĭt Ūmbrĭă cāttās:

māvūlt haēc dŏmĭnō ‖ mīttĕrĕ dōnă Pŭdēns.

LXX. PAVONES.

Mīrārīs, quŏtĭēns gēmmāntīs ēxplĭcăt ālās,

ēt pŏtĕs hūnc saēvō ‖ trādĕrĕ, dūrĕ, cŏcō?

LXXI. PHOENICOPTERI.

Dāt mĭhĭ pīnnă rŭbēns nōmēn, sēd līnguă gŭlōsīs

nōstră săpīt. Quīd sī ‖ gārrŭlă līnguă fŏrēt?

LXXII. PHASIANI.

Ārgōā prīmūm sūm trānspōrtātă cărīnā.

Āntĕ mĭhī nōtūm ‖ nīl nĭsĭ Phāsĭs ĕrāt.

LXXIII. NUMIDICAE.

Ānsĕrĕ Rōmānō quāmvīs sătŭr Hānnĭbăl ēssēt,

īpsĕ sŭās nūmquām ‖ bārbărŭs ēdĭt ăvēs.

LXXIV. ANSERES.

Haēc sērvāvĭt ăvīs Tārpēī tēmplă Tŏnāntīs.

Mīrārīs? Nōndūm ‖ fēcĕrăt īllă dĕūs.

LXXV. GRUES.

Tūrbābīs vērsūs nēc līttĕră tōtă vŏlābīt,

ūnām pērdĭdĕrīs ‖ sī Pălămēdĭs ăvēm.

LXXVI. RUSTICULAE.

Rūstĭcă sim ān pērdīx quīd rēfērt, sī săpŏr īdem ēst?

Cārĭŏr ēst pērdīx. ‖ Sīc săpĭt īllă măgīs.

LXXVII. CYCNI.

Dūlcĭă dēfēctā mŏdŭlātūr cārmĭnă līnguā

cāntātōr cŷcnūs ‖ fūnĕrĭs īpsĕ sŭī.

LXXVIII. PORPHYRIONES.

Nōmĕn hăbēt māgnī vŏlŭcrīs tām pārvă gĭgāntīs?

Ēt nōmēn prăsĭnī ‖ Pōrphўrĭōnĭs hăbēt.

LXXIX. MULLI VIVI.

Spīrăt ĭn ādvēctō, sēd iām pĭgĕr, aēquŏrĕ mūllūs;

lānguēscīt. Vīvūm ‖ dā mărĕ: fōrtĭs ĕrīt.

LXXX. MURENAE.

Quaē nătăt īn Sĭcŭlō grāndīs mūrēnă prŏfūndō,

nōn vălĕt ēxūstām ‖ mērgĕrĕ sōlĕ cŭtēm.

LXXXI. RHOMBI.

Quāmvīs lātă gĕrāt pătēllă rhōmbūm,

rhōmbūs lātĭŏr ēst tămēn pătēllā.

LXXXII. OSTREA.

Ēbrĭă Bāiānō vēnī mŏdŏ cōnchă Lŭcrīnō:

nōbĭlĕ nūnc sĭtĭō ‖ lūxŭrĭōsă gărūm.

LXXXIII. SQUILLAE.

Caērŭlĕūs nōs Līrĭs ămāt, quēm sīlvă Mărīcaē

prōtĕgĭt: hīnc squīllaē ‖ māxĭmă tūrbă sŭmūs.

LXXXIV. SCARUS.

Hīc scărŭs, aēquŏrĕīs quī vēnĭt ădēsŭs ăb ūndīs,

vīscĕrĭbūs bŏnŭs ēst, ‖ cētĕră vīlĕ săpīt.

LXXXV. CORACINUS.

Prīncēps Nīlĭăcī răpĕrīs, cŏrăcīnĕ, măcēllī:

Pēllaēaē prĭŏr ēst ‖ glōrĭă nūllă gŭlaē.

LXXXVI. ECHINI.

Īstĕ lĭcēt dĭgĭtōs tēstūdĭnĕ pūngăt ăcūtā,

cōrtĭcĕ dēpŏsĭtā ‖ mōllĭs ĕchīnŭs ĕrīt.

LXXXVII. MURICES.

Sānguĭnĕ dē nōstrō tīnctās, īngrātĕ, lăcērnās

īndŭĭs, ēt nōn ēst ‖ hōc sătĭs, ēscă sŭmūs.

LXXXVIII. GOBII.

Īn Vĕnĕtīs sīnt laūtă lĭcēt cōnvīvĭă tērrīs,

prīncĭpĭūm cēnaē ‖ gōbĭŭs ēssĕ sŏlēt.

LXXXIX. LUPUS.

Lānĕŭs Eūgănĕī lŭpŭs ēxcĭpĭt ōră Tĭmāvī,

aēquŏrĕō dūlcēs ‖ cūm sălĕ pāstŭs ăquās.

XC. AURATA.

Nōn ōmnīs laūdēs prĕtĭūmque aūrātă mĕrētūr,

sēd cuī sōlŭs ĕrīt ‖ cōnchă Lŭcrīnă cĭbūs.

XCI. ACIPENSIS.

Ād Pālātīnās ăcĭpēnsēm mīttĭtĕ mēnsās:

āmbrŏsĭās ōrnēnt ‖ mūnĕră rāră dăpēs.

XCII. LEPORES.

Īntĕr ăvēs tūrdūs, sī quīd mē iūdĭcĕ cērtum ēst

īntēr quādrĭpĕdēs ‖ māttĕă prīmă lĕpūs.

XCIII. APER.

Quī Dĭŏmēdēīs mĕtŭēndūs saētĭgĕr āgrīs

Aētōlā cĕcĭdīt ‖ cūspĭdĕ, tālĭs ĕrāt.

XCIV. DAMMAE.

Dēntĕ tĭmētŭr ăpēr, dēfēndūnt cōrnŭă cērvūm:

īnbēllēs dāmmaē ‖ quīd nĭsĭ praēdă sŭmūs?

XCV. ORYX.

Mātūtīnārūm nōn ūltĭmă praēdă fĕrārūm

saēvŏs ŏrŷx cōnstāt ‖ quōt mĭhĭ mōrtĕ cănūm!

XCVI. CERVUS.

Hīc ĕrăt īllĕ tŭō dŏmĭtūs, Cўpărīssĕ, căpīstrō.

Ān măgĭs īstĕ tŭūs, ‖ Sīlvĭă, cērvŭs ĕrāt?

XCVII. LALISIO.

Dūm tĕnĕr ēst ŏnăgēr sōlāquĕ lălīsĭŏ mātrĕ

pāscĭtŭr, hōc īnfāns ‖ sēd brĕvĕ nōmĕn hăbēt.

XCVIII (XCIX). CAPREA.

Pēndēntēm sūmmā căprĕām dē rūpĕ vĭdēbīs:

cāsūrām spērēs; ‖ dēspĭcĭt īllă cănēs.

XCIX (XCVIII). DORCAS.

Dēlĭcĭūm pārvō dōnābīs dōrcădă nātō:

iāctātīs sŏlĕt hānc ‖ mīttĕrĕ tūrbă tŏgīs.

C. ONAGER.

Pūlchĕr ădēst ŏnăgēr: mīttī vēnātĭŏ dēbēt

dēntĭs Ĕrŷthraēī: ‖ iām rĕmŏvētĕ sĭnūs.

CI. OLEUM VENAFRUM.

Hōc tĭbĭ Cāmpānī sūdāvīt bācă Vĕnāfrī:

ūnguēntūm quŏtĭēns ‖ sūmĭs, ĕt īstŭd ŏlēt.

CII. GARUM SOCIORUM.

Ēxspīrāntĭs ădhūc scōmbrī dē sānguĭnĕ prīmō

āccĭpĕ fāstōsūm, ‖ mūnĕră cāră, gărūm.

CIII. AMPHORA MURIAE.

Āntĭpŏlītānī, fătĕōr, sūm fīlĭă thŷnnī:

ēssēm sī scōmbrī, ‖ nōn tĭbĭ mīssă fŏrēm.

CIV. MEL ATTICUM.

Hōc tĭbĭ Thēsēī pŏpŭlātrīx mīsĭt Hўmēttī

Pāllădŏs ā sīlvīs ‖ nōbĭlĕ nēctăr ăpīs.

CV. FAVI SICULI.

Cūm dĕdĕrīs Sĭcŭlōs mĕdĭaē dē cōllĭbŭs Hŷblaē,

Cēcrŏpĭōs dīcās ‖ tū lĭcĕt ēssĕ făvōs.

CVI. PASSUM.

Gnōsĭă Mīnōaē gĕnŭīt vīndēmĭă Crētaē

hōc tĭbĭ, quōd mūlsūm ‖ paūpĕrĭs ēssĕ sŏlēt.

CVII. PICATUM.

Haēc dē vītĭfĕrā vēnīssĕ pĭcātă Vĭēnnā

nē dŭbĭtēs, mīsīt ‖ Rōmŭlŭs īpsĕ mĭhī.

CVIII. MULSUM.

Āttĭcă nēctărĕūm tūrbātīs mēllă Fălērnūm.

Mīscērī dĕcĕt hōc ‖ ā Gănўmēdĕ mĕrūm.

CIX. ALBANUM.

Hōc dē Caēsărĕīs mītīs vīndēmĭă cēllīs

mīsĭt, Ĭūlēō ‖ quaē sĭbĭ mōntĕ plăcēt.

CX. SURRENTINUM.

Sūrrēntīnă bĭbīs? Nēc mūrrĭnă pīctă nĕc aūrūm

sūmĕ: dăbūnt călĭcēs ‖ haēc tĭbĭ vīnă sŭōs.

CXI. FALERNUM.

Dē Sĭnŭēssānīs vēnērūnt Māssĭcă prēlīs:

cōndĭtă quō quaērīs ‖ cōnsŭlĕ? Nūllŭs ĕrāt.

CXII. SETINUM.

Pēndŭlă Pōmptīnōs quaē spēctāt Sētĭă cāmpōs,

ēxĭgŭā vĕtŭlōs ‖ mīsĭt ăb ūrbĕ cădōs.

CXIII. FUNDANUM.

Haēc Fūndānă tŭlīt fēlīx aūtūmnŭs Ŏpīmī.

Ēxprēssīt mūstūm ‖ cōnsŭl ĕt īpsĕ bĭbīt.

CXIV. TRIFOLINUM.

Nōn sūm dē prīmō, fătĕōr, trĭfŏlīnă Lўaēō,

īntēr vīnă tămēn ‖ sēptĭmă vītĭs ĕrō.

CXV. CAECUBUM.

Caēcŭbă Fūndānīs gĕnĕrōsă cŏcūntŭr Ămŷclīs,

vītĭs ĕt īn mĕdĭā ‖ nātă pălūdĕ vĭrēt.

CXVI. SIGNINUM.

Pōtābīs lĭquĭdūm Sīgnīnă mŏrāntĭă vēntrēm?

Nē nĭmĭūm sīstās, ‖ sīt tĭbĭ pārcă sĭtīs.

CXVII. MAMERTINUM.

Āmphŏră Nēstŏrĕā tĭbĭ Māmērtīnă sĕnēctā

sī dētūr, quōdvīs ‖ nōmĕn hăbērĕ pŏtēst.

CXVIII. TARRACONENSE.

Tārrăcŏ, Cāmpānō tāntūm cēssūră Lўaēō

haēc gĕnŭīt Tūscīs ‖ aēmŭlă vīnă cădīs.

CXIX. NOMENTANUM.

Nōmēntānă mĕūm tĭbĭ dāt vīndēmĭă Bācchūm:

sī tē Quīntŭs ămāt, ‖ cōmmŏdĭōră bĭbēs.

CXX. SPOLETINUM.

Dē Spōlētīnīs quaē sūnt cărĭōsă lăgōnīs

mālŭĕrīs quām sī ‖ mūstă Fălērnă bĭbās.

CXXI. PAELIGNUM.

Mārsĭcă Paēlīgnī mīttūnt tūrbātă cŏlōnī:

nōn tū, lībērtūs ‖ sēd bĭbăt īllă tŭūs.

CXXII. ACETUM.

Āmphŏră Nīlĭăcī nōn sīt tĭbĭ vīlĭs ăcētī:

ēssēt cūm vīnūm, ‖ vīlĭŏr īllă fŭīt.

CXXIII. MASSILITANUM.

Cūm tŭă cēntēnōs ēxpūngēt spōrtŭlă cīvīs,

fūmĕă Māssĭlĭaē ‖ pōnĕrĕ vīnă pŏtēs.

CXXIV. CAERETANUM.

Caērētānă Nĕpōs pōnāt, Sētīnă pŭtābīs.

Nōn pōnīt tūrbaē, ‖ cūm trĭbŭs īllă bĭbīt.

CXXV. TARENTINUM.

Nōbĭlĭs ēt lānīs ēt fēlīx vītĭbŭs Aūlōn

dēt prĕtĭōsă tĭbī ‖ vēllĕră, vīnă mĭhī.

CXXVI. UNGUENTUM.

Ūnguēntum hērēdī nūmquām nēc vīnă rĕlīnquās.

Īlle hăbĕāt nūmmōs, ‖ haēc tĭbĭ tōtă dătō.

CXXVII. CORONE ROSEAE.

Dāt fēstīnātās, Caēsār, tĭbĭ brūmă cŏrōnās:

quōndām vērĭs ĕrāt, ‖ nūnc tŭă fāctă rŏsa ēst.

I.

Ne toga cordylis et paenula desit oliuis

aut inopem metuat sordida blatta famem,

perdite Niliacas, Musae, mea damna, papyros:

postulat ecce nouos ebria bruma sales.

Non mea magnanimo depugnat tessera telo

senio nec nostrum cum cane quassat ebur:

haec mihi charta nuces, haec est mihi charta fritillus:

alea nec damnum nec facit ista lucrum.

II.

Nasutus sis usque licet, sis denique nasus,

quantum noluerat ferre rogatus Atlans,

et possis ipsum tu deridere Latinum:

non potes in nugas dicere plura meas

ipse ego quam dixi. Quid dentem dente iuuabit

rodere? Carne opus est, si satur esse uelis.

Ne perdas operam: qui se mirantur, in illos

uirus habe, nos haec nouimus esse nihil.

Non tamen hoc nimium nihil est, si candidus aure

nec matutina si mihi fronte uenis.

III

Omnis in hoc gracili XENIORVM turba libello

constabit nummis quattuor empta tibi.

Quattuor est nimium? Poterit constare duobus,

et faciat lucrum bybliopola Tryphon.

Haec licet hospitibus pro munere disticha mittas,

si tibi tam rarus quam mihi nummus erit.

Addita per titulos sua nomina rebus habebis:

praetereas, si quid non facit ad stomachum.

IV. TUS.

Serus ut aetheriae Germanicus imperet aulae

utque diu terris da pia tura Ioui.

V. PIPER.

Cerea quae patulo lucet ficedula lumbo,

cum tibi sorte datur, si sapis, adde piper.

VI. ALICA.

Nos alicam, poterit mulsum tibi mittere diues.

Si tibi noluerit mittere diues, emes.

VII. FABA.

Si spumet rubra conchis tibi pallida testa,

lautorum cenis saepe negare potes.

VIII. FAR.

Inbue plebeias Clusinis pultibus ollas,

ut satur in uacuis dulcia musta bibas.

IX. LENS.

Accipe Niliacam, Pelusia munera, lentem:

uilior est alica, carior illa faba.

X. SIMULA.

Nec dotes simulae possis numerare nec usus,

pistori totiens cum sit et apta coco.

XI. HORDEUM.

Mulio quod non det tacituris, accipe, mulis.

Haec ego coponi, non tibi, dona dedi.

XII. FRUMENTUM.

Tercentum Libyci modios de messe coloni

sume, suburbanus ne moriatur ager.

XIII. BETAE.

Vt sapiant fatuae, fabrorum prandia, betae,

o quam saepe petet uina piperque cocus!

XIV. LACTUCAE.

Cludere quae cenas lactuca solebat auorum,

dic mihi, cur nostras inchoat illa dapes?

XV. LIGNA ACAPNA.

Si uicina tibi Nomento rura coluntur,

ad uillam moneo, rustice, ligna feras.

XVI. RAPA.

Haec tibi brumali gaudentia frigore rapa

quae damus, in caelo Romulus esse solet.

XVII. FASCIS COLICULI

Ne tibi pallentes moueant fastidia caules,

nitrata uiridis brassica fiat aqua.

XVIII. PORRI SECTIVI.

Fila Tarentini grauiter redolentia porri

edisti quotiens, oscula clusa dato.

XIX. PORRI CAPITATI.

Mittit praecipuos nemoralis Aricia porros:

in niueo uirides stipite cerne comas.

XX. NAPI.

Hos Amiternus ager felicibus educat hortis:

Nursinas poteris parcius esse pilas.

XXI. ASPARAGI.

Mollis in aequorea quae creuit spina Rauenna

non erit incultis gratior asparagis.

XXII. UVAE DURACINAE.

Non habilis cyathis et inutilis uua Lyaeo,

sed non potanti me tibi nectar ero.

XXIII. FICUS CHIAE.

Chia seni similis Baccho, quem Setia misit,

ipsa merum secum portat et ipsa salem.

XXIV. CYDONEA.

Si tibi Cecropio saturata Cydonea melle

ponentur, dicas: "Haec melimela placent".

XXV. NUCES PINEAE.

Poma sumus Cybeles: procul hinc discede, uiator,

ne cadat in miserum nostra ruina caput.

XXVI. SORBA.

Sorba sumus, molles nimium tendentia uentres:

aptius haec puero quam tibi poma dabis.

XXVII. PETALIUM CARYOTARUM.

Aurea porrigitur Iani caryota Kalendis;

sed tamen hoc munus pauperis esse solet.

XXVIII. VAS COTTANORUM.

Haec tibi quae torta uenerunt condita meta,

si maiora forent cottana, ficus erat.

XXIX. VAS DAMASCENORUM.

Pruna peregrinae carie rugosa senectae

sume: solent duri soluere uentris onus.

XXX. CASEUS LUNENSIS.

Caseus Etruscae signatus imagine Lunae

praestabit pueris prandia mille tuis.

XXXI. CASEUS VESTINUS.

Si sine carne uoles ientacula sumere frugi,

haec tibi Vestino de grege massa uenit.

XXXII. CASEUS FUMOSUS.

Non quemcumque focum nec fumum caseus omnem,

sed Velabrensem qui bibit, ille sapit.

XXXIII. CASEI TREBULANI.

Trebula nos genuit; commendat gratia duplex,

siue leui flamma siue domamur aqua.

XXXIV. BULBI.

Cum sit anus coniunx et sint tibi mortua membra,

nil aliud bulbis quam satur esse potes.

XXXV. LUCANICAE.

Filia Picenae uenio Lucanica porcae:

pultibus hinc niueis grata corona datur.

XXXVI. CISTELLA OLIVARUM.

Haec quae Picenis uenit subducta trapetis

inchoat atque eadem finit oliua dapes.

XXXVII. MALA CITREA.

Aut Corcyraei sunt haec de frondibus horti,

aut haec Massyli poma draconis erant.

XXXVIII. COLUSTRUM.

Subripuit pastor quae nondum stantibus haedis

de primo matrum lacte colustra damus.

XXXIX. HAEDUS.

Lasciuum pecus et uiridi non utile Baccho

det poenas; nocuit iam tener ille deo.

XL. OVA.

Candida si croceos circumfluit unda uitellos,

Hesperius scombri temperet oua liquor.

XLI. PORCELLUS LACTANS.

Lacte mero pastum pigrae mihi matris alumnum

ponat, et Aetolo de sue diues edat.

XLII. APYRINA ET TUBERES.

Non tibi de Libycis tubures et apyrina ramis,

de Nomentanis sed damus arboribus.

XLIII. IDEM.

Lecta suburbanis mittuntur apyrina ramis

et uernae tubures. Quid tibi cum Libycis?

XLIV. SUMEN.

Esse putes nondum sumen; sic ubere largo

et fluit et uiuo lacte papilla tumet.

XLV. PULLI GALLINACEI.

Si Libycae nobis uolucres et Phasides essent,

acciperes, at nunc accipe chortis aues.

XLVI. PERSICA PRAECOCIA.

Vilia maternis fueramus Persica ramis:

nunc in adoptiuis Persica cara sumus.

XLVII. PANES PICENTINI.

Picentina Ceres niueo sic nectare crescit

ut leuis accepta spongea turget aqua.

XLVIII. BOLETI.

Argentum atque aurum facilest laenamque togamque

mittere; boletos mittere difficilest.

XLIX. FICEDULAE.

Cum me ficus alat, cum pascar dulcibus uuis,

cur potius nomen non dedit uua mihi?

L. TERRAE TUBERA.

Rumpimus altricem tenero quae uertice terram

tubera, boletis poma secunda sumus.

LI. TURDORUM DECURIA.

Texta rosis fortasse tibi uel diuite nardo,

at mihi de turdis facta corona placet.

LII. ANATES.

Tota quidem ponatur anas, sed pectore tantum

et ceruice sapit: cetera redde coco.

LIII. TURTURES.

Cum pinguis mihi turtur erit, lactuca ualebis;

et cocleas tibi habe. Perdere nolo famem.

LIV. PERNA.

Cerretana mihi fiat uel missa licebit

de Menapis: lauti de petasone uorent.

LV. PETASO.

Musteus est: propera, caros nec differ amicos.

Nam mihi cum uetulo sit petasone nihil.

LVI. VOLVA.

Te fortasse magis capiat de uirgine porca;

me materna graui de sue uolua capit.

LVII. COLOCASIA.

Niliacum ridebis holus lanasque sequaces,

inproba cum morsu fila manuque trahes.

LVIII. IECUR ANSERINUM.

Aspice quam tumeat magno iecur ansere maius!

Miratus dices: "Hoc, rogo, creuit ubi"?

LIX. GLIRES.

Tota mihi dormitur hiems et pinguior illo

tempore sum quo me nil nisi somnus alit.

LX. CUNICULI.

Gaudet in effossis habitare cuniculus antris.

Monstrauit tacitas hostibus ille uias.

LXI. ATTAGENAE.

Inter sapores fertur alitum primus

Ionicarum gustus attagenarum.

LXII. GALLINAE ALTILES.

Pascitur et dulci facilis gallina farina,

pascitur et tenebris. Ingeniosa gula est.

LXIII. CAPONES.

Ne nimis exhausto macresceret inguine gallus,

amisit testes. Nunc mihi gallus erit.

LXIV. IDEM.

Succumbit sterili frustra gallina marito.

Hunc matris Cybeles esse decebat auem.

LXV. PERDICES.

Ponitur Ausoniis auis haec rarissima mensis:

hanc in piscina ludere saepe soles.

LXVI. COLUMBINAE.

Ne uioles teneras periuro dente columbas,

tradita si Gnidiae sunt tibi sacra deae.

LXVII. PALUMBI.

Inguina torquati tardant hebetantque palumbi:

non edat hanc uolucrem qui cupit esse salax.

LXVIII. GALBULI.

Galbina decipitur calamis et retibus ales,

turget adhuc uiridi cum rudis uua mero.

LXIX. CATTAE.

Pannonicas nobis numquam dedit Vmbria cattas:

mauult haec domino mittere dona Pudens.

LXX. PAVONES.

Miraris, quotiens gemmantis explicat alas,

et potes hunc saeuo tradere, dure, coco?

LXXI. PHOENICOPTERI.

Dat mihi pinna rubens nomen, sed lingua gulosis

nostra sapit. Quid si garrula lingua foret?

LXXII. PHASIANI.

Argoa primum sum transportata carina.

Ante mihi notum nil nisi Phasis erat.

LXXIII. NUMIDICAE.

Ansere Romano quamuis satur Hannibal esset,

ipse suas numquam barbarus edit aues.

LXXIV. ANSERES.

Haec seruauit auis Tarpei templa Tonantis.

Miraris? Nondum fecerat illa deus.

LXXV. GRUES.

Turbabis uersus nec littera tota uolabit,

unam perdideris si Palamedis auem.

LXXVI. RUSTICULAE.

Rustica sim an perdix quid refert, si sapor idem est?

Carior est perdix. Sic sapit illa magis.

LXXVII. CYCNI.

Dulcia defecta modulatur carmina lingua

cantator cycnus funeris ipse sui.

LXXVIII. PORPHYRIONES.

Nomen habet magni uolucris tam parua gigantis?

Et nomen prasini Porphyrionis habet.

LXXIX. MULLI VIVI.

Spirat in aduecto, sed iam piger, aequore mullus;

languescit. Viuum da mare: fortis erit.

LXXX. MURENAE.

Quae natat in Siculo grandis murena profundo,

non ualet exustam mergere sole cutem.

LXXXI. RHOMBI.

Quamuis lata gerat patella rhombum,

rhombus latior est tamen patella.

LXXXII. OSTREA.

Ebria Baiano ueni modo concha Lucrino:

nobile nunc sitio luxuriosa garum.

LXXXIII. SQUILLAE.

Caeruleus nos Liris amat, quem silua Maricae

protegit: hinc squillae maxima turba sumus.

LXXXIV. SCARUS.

Hic scarus, aequoreis qui uenit adesus ab undis,

uisceribus bonus est, cetera uile sapit.

LXXXV. CORACINUS.

Princeps Niliaci raperis, coracine, macelli:

Pellaeae prior est gloria nulla gulae.

LXXXVI. ECHINI.

Iste licet digitos testudine pungat acuta,

cortice deposita mollis echinus erit.

LXXXVII. MURICES.

Sanguine de nostro tinctas, ingrate, lacernas

induis, et non est hoc satis, esca sumus.

LXXXVIII. GOBII.

In Venetis sint lauta licet conuiuia terris,

principium cenae gobius esse solet.

LXXXIX. LUPUS.

Laneus Euganei lupus excipit ora Timaui,

aequoreo dulces cum sale pastus aquas.

XC. AURATA.

Non omnis laudes pretiumque aurata meretur,

sed cui solus erit concha Lucrina cibus.

XCI. ACIPENSIS.

Ad Palatinas acipensem mittite mensas:

ambrosias ornent munera rara dapes.

XCII. LEPORES.

Inter aues turdus, si quid me iudice certum est

inter quadripedes mattea prima lepus.

XCIII. APER.

Qui Diomedeis metuendus saetiger agris

Aetola cecidit cuspide, talis erat.

XCIV. DAMMAE.

Dente timetur aper, defendunt cornua ceruum:

inbelles dammae quid nisi praeda sumus?

XCV. ORYX.

Matutinarum non ultima praeda ferarum

saeuos oryx constat quot mihi morte canum!

XCVI. CERVUS.

Hic erat ille tuo domitus, Cyparisse, capistro.

An magis iste tuus, Siluia, ceruus erat?

XCVII. LALISIO.

Dum tener est onager solaque lalisio matre

pascitur, hoc infans sed breue nomen habet.

XCVIII (XCIX). CAPREA.

Pendentem summa capream de rupe uidebis:

casuram speres; despicit illa canes.

XCIX (XCVIII). DORCAS.

Delicium paruo donabis dorcada nato:

iactatis solet hanc mittere turba togis.

C. ONAGER.

Pulcher adest onager: mitti uenatio debet

dentis Erythraei: iam remouete sinus.

CI. OLEUM VENAFRUM.

Hoc tibi Campani sudauit baca Venafri:

unguentum quotiens sumis, et istud olet.

CII. GARUM SOCIORUM.

Exspirantis adhuc scombri de sanguine primo

accipe fastosum, munera cara, garum.

CIII. AMPHORA MURIAE.

Antipolitani, fateor, sum filia thynni:

essem si scombri, non tibi missa forem.

CIV. MEL ATTICUM.

Hoc tibi Thesei populatrix misit Hymetti

Pallados a siluis nobile nectar apis.

CV. FAVI SICULI.

Cum dederis Siculos mediae de collibus Hyblae,

Cecropios dicas tu licet esse fauos.

CVI. PASSUM.

Gnosia Minoae genuit uindemia Cretae

hoc tibi, quod mulsum pauperis esse solet.

CVII. PICATUM.

Haec de uitifera uenisse picata Vienna

ne dubites, misit Romulus ipse mihi.

CVIII. MULSUM.

Attica nectareum turbatis mella Falernum.

Misceri decet hoc a Ganymede merum.

CIX. ALBANUM.

Hoc de Caesareis mitis uindemia cellis

misit, Iuleo quae sibi monte placet.

CX. SURRENTINUM.

Surrentina bibis? Nec murrina picta nec aurum

sume: dabunt calices haec tibi uina suos.

CXI. FALERNUM.

De Sinuessanis uenerunt Massica prelis:

condita quo quaeris consule? Nullus erat.

CXII. SETINUM.

Pendula Pomptinos quae spectat Setia campos,

exigua uetulos misit ab urbe cados.

CXIII. FUNDANUM.

Haec Fundana tulit felix autumnus Opimi.

Expressit mustum consul et ipse bibit.

CXIV. TRIFOLINUM.

Non sum de primo, fateor, trifolina Lyaeo,

inter uina tamen septima uitis ero.

CXV. CAECUBUM.

Caecuba Fundanis generosa cocuntur Amyclis,

uitis et in media nata palude uiret.

CXVI. SIGNINUM.

Potabis liquidum Signina morantia uentrem?

Ne nimium sistas, sit tibi parca sitis.

CXVII. MAMERTINUM.

Amphora Nestorea tibi Mamertina senecta

si detur, quoduis nomen habere potest.

CXVIII. TARRACONENSE.

Tarraco, Campano tantum cessura Lyaeo

haec genuit Tuscis aemula uina cadis.

CXIX. NOMENTANUM.

Nomentana meum tibi dat uindemia Bacchum:

si te Quintus amat, commodiora bibes.

CXX. SPOLETINUM.

De Spoletinis quae sunt cariosa lagonis

malueris quam si musta Falerna bibas.

CXXI. PAELIGNUM.

Marsica Paeligni mittunt turbata coloni:

non tu, libertus sed bibat illa tuus.

CXXII. ACETUM.

Amphora Niliaci non sit tibi uilis aceti:

esset cum uinum, uilior illa fuit.

CXXIII. MASSILITANUM.

Cum tua centenos expunget sportula ciuis,

fumea Massiliae ponere uina potes.

CXXIV. CAERETANUM.

Caeretana Nepos ponat, Setina putabis.

Non ponit turbae, cum tribus illa bibit.

CXXV. TARENTINUM.

Nobilis et lanis et felix uitibus Aulon

det pretiosa tibi uellera, uina mihi.

CXXVI. UNGUENTUM.

Vnguentum heredi numquam nec uina relinquas.

Ille habeat nummos, haec tibi tota dato.

CXXVII. CORONE ROSEAE.

Dat festinatas, Caesar, tibi bruma coronas:

quondam ueris erat, nunc tua facta rosa est.