0

Primae frugiparos fetus mortalibus aegris

dididerunt quondam praeclaro nomine Athenae

et recreaverunt vitam legesque rogarunt,

et primae dederunt solacia dulcia vitae,

cum genuere virum tali cum corde repertum,

omnia veridico qui quondam ex ore profudit;

cuius et extincti propter divina reperta

divulgata vetus iam ad caelum gloria fertur.

Nam cum vidit hic ad victum quae flagitat usus

omnia iam ferme mortalibus esse parata

et, proquam possent, vitam consistere tutam,

divitiis homines et honore et laude potentis

adfluere atque bona gnatorum excellere fama,

nec minus esse domi cuiquam tamen anxia corda,

atque animi ingratis vitam vexare ‹sine ulla›

pausa atque infestis cogi saevire querelis,

intellegit ibi vitium vas efficere ipsum

omniaque illius vitio corrumpier intus

quae collata foris et commoda cumque venirent;

partim quod fluxum pertusumque esse videbat,

ut nulla posset ratione explerier umquam;

partim quod taetro quasi conspurcare sapore

omnia cernebat, quaecumque receperat, intus.

Veridicis igitur purgavit pectora dictis

et finem statuit cuppedinis atque timoris

exposuitque bonum summum quo tendimus omnes

quid foret, atque viam monstravit, tramite parvo

qua possemus ad id recto contendere cursu,

quidve mali foret in rebus mortalibu' passim,

quod fieret naturali varieque volaret

seu casu seu vi, quod sic natura parasset,

et quibus e portis occurri cuique deceret,

et genus humanum frustra plerumque probavit

volvere curarum tristis in pectore fluctus.

Nam veluti pueri trepidant atque omnia caecis

in tenebris metuunt, sic nos in luce timemus

interdum, nilo quae sunt metuenda magis quam

quae pueri in tenebris pavitant finguntque futura.

Hunc igitur terrorem animi tenebrasque necessest

non radii solis nec lucida tela diei

discutiant, sed naturae species ratioque.

Quo magis inceptum pergam pertexere dictis.

Et quoniam docui mundi mortalia templa

esse ‹et› nativo consistere corpore caelum,

et quaecumque in eo fiunt fierique necessest,

pleraque dissolvi, quae restant percipe porro;

quandoquidem semel insignem conscendere currum

***

ventorum exsistant, placentur, ‹et› omnia rursum

quae fuerint sint placato conversa furore,

cetera, quae fieri in terris caeloque tuentur

mortales, pavidos cum pendent mentibu' saepe,

et faciunt animos humilis formidine divum

depressosque premunt ad terram propterea quod

ignorantia causarum conferre deorum

cogit ad imperium res et concedere regnum.

[Quorum operum causas nulla ratione videre

possunt ac fieri divino numine rentur.]

Nam bene qui didicere deos securum agere aevum,

si tamen interea mirantur qua ratione

quaeque geri possint, praesertim rebus in illis

quae supera caput aetheriis cernuntur in oris,

rursus in antiquas referuntur religiones

et dominos acris adsciscunt, omnia posse

quos miseri credunt, ignari quid queat esse,

quid nequeat, finita potestas denique cuique

quanam sit ratione atque alte terminus haerens;

quo magis errantes caeca ratione feruntur.

Quae nisi respuis ex animo longeque remittis

dis indigna putare alienaque pacis eorum,

delibata deum per te tibi numina sancta

saepe oberunt; non quo violari summa deum vis

possit, ut ex ira poenas petere imbibat acris,

sed quia tute tibi placida cum pace quietos

constitues magnos irarum volvere fluctus,

nec delubra deum placido cum pectore adibis,

nec de corpore quae sancto simulacra feruntur

in mentis hominum divinae nuntia formae,

suscipere haec animi tranquilla pace valebis.

Inde videre licet qualis iam vita sequatur.

Quam quidem ut a nobis ratio verissima longe

reiciat, quamquam sunt a me multa profecta,

multa tamen restant et sunt ornanda politis

versibus; est ratio caeli ‹species›que tenenda,

sunt tempestates et fulmina clara canenda,

quid faciant et qua de causa cumque ferantur;

ne trepides caeli divisis partibus amens,

unde volans ignis pervenerit aut in utram se

verterit hinc partem, quo pacto per loca saepta

insinuarit, et hinc dominatus ut extulerit se:

quorum operum causas nulla ratione videre

possunt ac fieri divino numine rentur.

Tu mihi supremae praescripta ad candida calcis

currenti spatium praemonstra, callida musa

Calliope, requies hominum divumque voluptas,

te duce ut insigni capiam cum laude coronam.

Principio tonitru quatiuntur caerula caeli

propterea quia concurrunt sublime volantes

aetheriae nubes contra pugnantibu' ventis.

Nec fit enim sonitus caeli de parte serena,

verum ubicumque magis denso sunt agmine nubes,

tam magis hinc magno fremitus fit murmure saepe.

Praeterea neque tam condenso corpore nubes

esse queunt quam sunt lapides ac ligna, neque autem

tam tenues quam sunt nebulae fumique volantes;

nam cadere aut bruto deberent pondere pressae

ut lapides, aut ut fumus constare nequirent

nec cohibere nives gelidas et grandinis imbris.

Dant etiam sonitum patuli super aequora mundi,

carbasus ut quondam magnis intenta theatris

dat crepitum malos inter iactata trabesque,

interdum perscissa furit petulantibus auris

et fragilis ‹sonitus› chartarum commeditatur.

Id quoque enim genus in tonitru cognoscere possis,

aut ubi suspensam vestem chartasque volantis

verberibus venti versant planguntque per auras.

Fit quoque enim interdum ‹ut› non tam concurrere nubes

frontibus adversis possint quam de latere ire

diverso motu radentes corpora tractim,

aridus unde auris terget sonus ille diuque

ducitur, exierunt donec regionibus artis.

Hoc etiam pacto tonitru concussa videntur

omnia saepe gravi tremere et divulsa repente

maxima dissiluisse capacis moenia mundi,

cum subito validi venti collecta procella

nubibus intorsit sese conclusaque ibidem

turbine versanti magis ac magis undique nubem

cogit uti fiat spisso cava corpore circum,

post ubi comminuit vis eius et impetus acer,

tum perterricrepo sonitu dat scissa fragorem.

Nec mirum, cum plena animae vesicula parva

saepe ita dat parvum sonitum displosa repente.

Est etiam ratio, cum venti nubila perflant,

ut sonitus faciant. Etenim ramosa videmus

nubila saepe modis multis atque aspera ferri;

scilicet ut, crebram silvam cum flamina cauri

perflant, dant sonitum frondes ramique fragorem.

Fit quoque ut interdum validi vis incita venti

perscindat nubem perfringens impete recto.

Nam quid possit ibi flatus manifesta docet res,

hic, ubi lenior est, in terra cum tamen alta

arbusta evolvens radicibus haurit ab imis.

Sunt etiam fluctus per nubila, qui quasi murmur

dant in frangendo graviter; quod item fit in altis

fluminibus magnoque mari, cum frangitur aestus.

Fit quoque, ubi e nubi in nubem vis incidit ardens

fulminis; haec multo si forte umore recepit

ignem, continuo magno clamore trucidat;

ut calidis candens ferrum e fornacibus olim

stridit, ubi in gelidum propere demersimus imbrem.

Aridior porro si nubes accipit ignem,

uritur ingenti sonitu succensa repente;

lauricomos ut si per montis flamma vagetur

turbine ventorum comburens impete magno;

nec res ulla magis quam Phoebi Delphica laurus

terribili sonitu flamma crepitante crematur.

Denique saepe geli multus fragor atque ruina

grandinis in magnis sonitum dat nubibus alte.

Ventus enim cum confercit, franguntur in artum

concreti montes nimborum et grandine mixti.

Fulgit item, nubes ignis cum semina multa

excussere suo concursu; ceu lapidem si

percutiat lapis aut ferrum; nam tum quoque lumen

exsilit et claras scintillas dissipat ignis.

Sed tonitrum fit uti post auribus accipiamus,

fulgere quam cernant oculi, quia semper ad auris

tardius adveniunt quam visum quae moveant res.

Id licet hinc etiam cognoscere, caedere si quem

ancipiti videas ferro procul arboris auctum,

ante fit ut cernas ictum quam plaga per auris

det sonitum, sic fulgorem quoque cernimus ante

quam tonitrum accipimus, pariter qui mittitur igni

e simili causa, concursu natus eodem.

Hoc etiam pacto volucri loca lumine tingunt

nubes et tremulo tempestas impete fulgit.

Ventus ubi invasit nubem et versatus ibidem

fecit ut ante cavam docui spissescere nubem,

mobilitate sua fervescit; ut omnia motu

percalefacta vides ardescere, plumbea vero

glans etiam longo cursu volvenda liquescit.

Ergo fervidus hic nubem cum perscidit atram,

dissipat ardoris quasi per vim expressa repente

semina quae faciunt nictantia fulgura flammae;

inde sonus sequitur qui tardius adficit auris

quam quae perveniunt oculorum ad lumina nostra.

Scilicet hoc densis fit nubibus et simul alte

exstructis aliis alias super impete miro;

ne tibi sit frudi quod nos inferne videmus

quam sint lata magis quam sursum exstructa quid exstent.

Contemplator enim, cum montibus assimulata

nubila portabunt venti transversa per auras,

aut ubi per magnos montis cumulata videbis

insuper esse aliis alia atque urgere superne

in statione locata sepultis undique ventis.

Tum poteris magnas moles cognoscere eorum

speluncasque velut saxis pendentibu' structas

cernere, quas venti cum tempestate coorta

complerunt, magno indignantur murmure clausi

nubibus in caveisque ferarum more minantur;

nunc hinc nunc illinc fremitus per nubila mittunt

quaerentesque viam circum versantur et ignis

semina convolvunt ‹e› nubibus atque ita cogunt

multa rotantque cavis flammam fornacibus intus,

donec divulsa fulserunt nube corusci.

Hac etiam fit uti de causa mobilis ille

devolet in terram liquidi color aureus ille

semina quod nubis ipsas permulta necessust

ignis habere; etenim cum sunt umore sine ullo,

flammeus ‹est› plerumque colos et splendidus ollis.

Quippe etenim solis de lumine multa necessest

concipere, ut merito rubeant ignisque profundant.

Hasce igitur cum ventus agens contrusit in unum

compressitque locum cogens, expressa profundunt

semina quae faciunt flammae fulgere colores.

Fugit item, cum rarescunt quoque nubila caeli.

Nam cum ventus eas leviter diducit euntis

dissolvitque, cadant ingratis illa necessest

semina quae faciunt fulgorem. Tum sine taetro

terrore et sonitu fulgit nulloque tumultu.

Quod superest, ‹quali› natura praedita constent

fulmina, declarant ictus et inusta vaporis

signa notaeque gravis halantis sulpuris auras.

Ignis enim sunt haec non venti signa neque imbris.

Praeterea saepe accendunt quoque tecta domorum

et celeri flamma dominantur in aedibus ipsis.

Hunc tibi subtilem cum primis ignibus ignem

constituit natura minutis mobilibusque

corporibus, cui nil omnino obsistere possit.

Transit enim validum fulmen per saepta domorum,

clamor ut ac voces, transit per saxa, per aera,

et liquidum puncto facit aes in tempore et aurum,

curat item vasis integris vina repente

diffugiant, quia nimirum facile omnia circum

collaxat rareque facit lateramina vasis

adveniens calor eius et insinuatus in ipsum

mobiliter solvens differt primordia vini.

Quod solis vapor aetatem non posse videtur

efficere usque adeo pollens fervore corusco.

Tanto mobilior vis et dominantior haec est.

Nunc ea quo pacto gignantur et impete tanto

fiant ut possint ictu discludere turris,

disturbare domos, avellere tigna trabesque,

et monumenta virum commoliri atque †ciere†,

exanimare homines, pecudes prosternere passim,

cetera de genere hoc qua vi facere omnia possint,

expediam, neque ‹te› in promissis plura morabor.

Fulmina gignier e crassis alteque putandumst

nubibus exstructis; nam caelo nulla sereno

nec leviter densis mittuntur nubibus umquam.

Nam dubio procul hoc fieri manifesta docet res;

quod tunc per totum concrescunt aëra nubes,

undique uti tenebras omnis Acherunta reamur

liquisse et magnas caeli complesse cavernas.

Usque adeo taetra nimborum nocte coorta

impendent atrae formidinis ora superne,

cum commoliri tempestas fulmina coeptat.

Praeterea persaepe niger quoque per mare nimbus,

ut picis e caelo demissum flumen, in undas

sic cadit effertus tenebris procul et trahit atram

fulminibus gravidam tempestatem atque procellis,

ignibus ac ventis cum primis ipse repletus,

in terra quoque ut horrescant ac tecta requirant.

Sic igitur supera nostrum caput esse putandumst

tempestatem altam. Neque enim caligine tanta

obruerent terras, nisi inaedificata superne

multa forent multis exempto nubila sole;

nec tanto possent venientes opprimere imbri,

flumina abundare ut facerent camposque natare,

si non exstructis foret alte nubibus aether.

Hic igitur ventis atque ignibus omnia plena

sunt; ideo passim fremitus et fulgura fiunt.

Quippe etenim supra docui permulta vaporis

semina habere cavas nubis et multa necessest

concipere ex solis radiis ardoreque eorum.

Hoc ubi ventus eas idem qui cogit in unum

forte locum quemvis, expressit multa vaporis

semina seque simul cum eo commiscuit igni,

insinuatus ibi vertex versatur in arto

et calidis acuit fulmen fornacibus intus.

Nam duplici ratione accenditur, ipse sua cum

mobilitate calescit et e contagibus ignis.

Inde ubi percaluit venti vis ‹et› gravis ignis

impetus incessit, maturum tum quasi flumen

perscindit subito nubem, ferturque coruscis

omnia luminibus lustrans loca percitus ardor.

Quem gravis insequitur sonitus, displosa repente

opprimere ut caeli videantur templa superne.

Inde tremor terras graviter pertemptat et altum

murmura percurrunt caelum; nam tota fere tum

tempestas concussa tremit fremitusque moventur.

Quo de concussu sequitur gravis imber et uber,

omnis uti videatur in imbrem vertier aether

atque ita praecipitans ad diluviem revocare:

tantus discidio nubis ventique procella

mittitur, ardenti sonitus cum provolat ictu.

Est etiam cum vis extrinsecus incita venti

incidit in calidam maturo fulmine nubem;

quam cum perscidit, extemplo cadit igneus ille

vertex quem patrio vocitamus nomine fulmen.

Hoc fit idem in partis alias, quocumque tulit vis.

Fit quoque ut interdum venti vis missa sine igni

igniscat tamen in spatio longoque meatu,

dum venit, amittens in cursu corpora quaedam

grandia quae nequeunt pariter penetrare per auras;

atque alia ex ipso corradens aëre portat

parvula quae faciunt ignem commixta volando;

non alia longe ratione ac plumbea saepe

fervida fit glans in cursu, cum multa rigoris

corpora dimittens ignem concepit in auris.

Fit quoque ut ipsius plagae vis excitet ignem,

frigida cum venti pepulit vis missa sine igni,

nimirum quia, cum vementi perculit ictu,

confluere ex ipso possunt elementa vaporis

et simul ex illa quae tum res excipit ictum;

ut, lapidem ferro cum caedimus, evolat ignis,

nec, quod frigida vis ferrist, hoc setius illi

semina concurrunt calidi fulgoris ad ictum.

Sic igitur quoque res accendi fulmine debet,

opportuna fuit si forte et idonea flammis.

Nec temere omnino plane vis frigida venti

esse potest, ea quae tanta vi missa supernest,

quin, prius in cursu si non accenditur igni,

at tepefacta tamen veniat commixta calore.

Mobilitas autem fit fulminis et gravis ictus,

et celeri ferme percurrunt fulmina lapsu,

nubibus ipsa quod omnino prius incita se vis

colligit et magnum conamen sumit eundi,

inde ubi non potuit nubes capere impetis auctum,

exprimitur vis atque ideo volat impete miro,

ut validis quae de tormentis missa feruntur.

Adde quod e parvis et levibus est elementis,

nec facilest tali naturae obsistere quicquam.

Inter enim fugit ac penetrat per rara viarum,

non igitur multis offensibus in remorando

haesitat, hanc ob rem celeri volat impete labens.

Deinde, quod omnino natura pondera deorsum

omnia nituntur, cum plagast addita vero,

mobilitas duplicatur et impetus ille gravescit,

ut vementius et citius quaecumque morantur

obvia discutiat plagis itinerque sequatur.

Denique quod longo venit impete, sumere debet

mobilitatem etiam atque etiam, quae crescit eundo

et validas auget viris et roborat ictum.

Nam facit ut quae sint illius semina cumque

e regione locum quasi in unum cuncta ferantur,

omnia coniciens in eum volventia cursum.

Forsitan ex ipso veniens trahat aëre quaedam

corpora quae plagis incendunt mobilitatem.

Incolumisque venit per res atque integra transit

multa, foraminibus liquidus quia transvolat ignis.

Multaque perfigit, cum corpora fulminis ipsa

corporibus rerum inciderunt, qua texta tenentur.

Dissolvit porro facile aes aurumque repente

confervefacit, e parvis quia facta minute

corporibus vis est et levibus ex elementis,

quae facile insinuatur et insinuata repente

dissolvunt nodos omnis et vincla relaxant.

Autumnoque magis stellis fulgentibus apta

concutitur caeli domus undique totaque tellus,

et cum tempora se veris florentia pandunt.

Frigore enim desunt ignes ventique calore

deficiunt neque sunt tam denso corpore nubes.

Interutrasque igitur cum caeli tempora constant,

tum variae causae concurrunt fulminis omnes.

Nam fretus ipse anni permiscet frigus ‹et› aestum,

quorum utrumque opus est fabricanda ad fulmina nubi,

ut discordia ‹sit› rerum magnoque tumultu

ignibus et ventis furibundus fluctuet aër.

Prima caloris enim pars est postrema rigoris;

tempus id est vernum; quare pugnare necessest

dissimilis ‹res› inter se turbareque mixtas.

Et calor extremus primo cum frigore mixtus

volvitur, autumni quod fertur nomine tempus,

hic quoque confligunt hiemes aestatibus acres.

Propterea ‹freta› sunt haec anni nominitanda,

nec mirumst, in eo si tempore plurima fiunt

fulmina tempestasque cietur turbida caelo,

ancipiti quoniam bello turbatur utrimque,

hinc flammis illinc ventis umoreque mixto.

Hoc est igniferi naturam fulminis ipsam

perspicere et qua vi faciat rem quamque videre,

non Tyrrhena retro volventem carmina frustra

indicia occultae divum perquirere mentis,

unde volans ignis pervenerit aut in utram se

verterit hinc partem, quo pacto per loca saepta

insinuarit, et hinc dominatus ut extulerit se,

quidve nocere queat de caelo fulminis ictus.

Quod si Iuppiter atque alii fulgentia divi

terrifico quatiunt sonitu caelestia templa

et iaciunt ignem quo cuiquest cumque voluntas,

cur quibus incautum scelus aversabile cumquest

non faciunt icti flammas ut fulguris halent

pectore perfixo, documen mortalibus acre,

et potius nulla sibi turpi conscius in re

volvitur in flammis innoxius inque peditur

turbine caelesti subito correptus et igni?

Cur etiam loca sola petunt frustraque laborant?

An tum bracchia consuescunt firmantque lacertos?

In terraque patris cur telum perpetiuntur

obtundi? Cur ipse sinit neque parcit in hostis?

Denique cur numquam caelo iacit undique puro

Iuppiter in terras fulmen sonitusque profundit?

An simul ac nubes successere, ipse in eas tum

descendit, prope ut hinc teli determinet ictus?

In mare qua porro mittit ratione? Quid undas

arguit et liquidam molem camposque natantis?

Praeterea si vult caveamus fulminis ictum,

cur dubitat facere ut possimus cernere missum?

Si nec opinantis autem vult opprimere igni,

cur tonat ex illa parte, ut vitare queamus,

cur tenebras ante et fremitus et murmura concit?

Et simul in multas partis qui credere possis

mittere? An hoc ausis numquam contendere factum,

ut fierent ictus uno sub tempore plures?

At saepest numero factum fierique necessest,

ut pluere in multis regionibus et cadere imbris,

fulmina sic uno fieri sub tempore multa.

Postremo cur sancta deum delubra suasque

discutit infesto praeclaras fulmine sedis

et bene facta deum frangit simulacra suisque

demit imaginibus violento vulnere honorem?

Altaque cur plerumque petit loca plurimaque eius

montibus in summis vestigia cernimus ignis?

Quod superest, facilest ex his cognoscere rebus,

presteras Grai quos ab re nominitarunt,

in mare qua missi veniant ratione superne.

Nam fit ut interdum tamquam demissa columna

in mare de caelo descendat, quam freta circum

fervescunt graviter spirantibus incita flabris,

et quaecumque in eo tum sint deprensa tumultu

navigia in summum veniant vexata periclum.

Hoc fit ubi interdum non quit vis incita venti

rumpere quam coepit nubem, sed deprimit, ut sit

in mare de caelo tamquam demissa columna,

paulatim, quasi quid pugno bracchique superne

coniectu trudatur et extendatur in undas;

quam cum discidit, hinc prorumpitur in mare venti

vis et fervorem mirum concinnat in undis.

Versabundus enim turbo descendit et illam

deducit pariter lento cum corpore nubem;

quam simul ac gravidam detrusit ad aequora ponti,

ille in aquam subito totum se immittit et omne

excitat ingenti sonitu mare fervere cogens.

Fit quoque ut involvat venti se nubibus ipse

vertex corradens ex aëre semina nubis

et quasi demissum caelo prestera imitetur.

Hic ubi se in terras demisit dissolvitque,

turbinis immanem vim provomit atque procellae.

Sed quia fit raro omnino montisque necessest

officere in terris, apparet crebrius idem

prospectu maris in magno caeloque patenti.

Nubila concrescunt, ubi corpora multa volando

hoc supero in caeli spatio coiere repente

asperiora, moris quae possint indupedita

exiguis tamen inter se comprensa teneri.

Haec faciunt primum parvas consistere nubis;

inde ea comprendunt inter se conque gregantur

et coniungendo crescunt ventisque feruntur

usque adeo donec tempestas saeva coortast.

Fit quoque uti montis vicina cacumina caelo

quam sint quoque magis, tanto magis edita fument

assiduae fulvae nubis caligine crassa

propterea quia, cum consistunt nubila primum,

ante videre oculi quam possint tenuia, venti

portantes cogunt ad summa cacumina montis.

Hic demum fit uti turba maiore coorta

et condensa queant apparere et simul ipso

vertice de montis videantur surgere in aethram.

Nam loca declarat sursum ventosa patere

res ipsa et sensus, montis cum ascendimus altos.

Praeterea permulta mari quoque tollere toto

corpora naturam declarant litore vestes

suspensae, cum concipiunt umoris adhaesum.

Quo magis ad nubis augendas multa videntur

posse quoque e salso consurgere momine ponti;

nam ratio consanguineast umoribus omnis.

Praeterea fluviis ex omnibus et simul ipsa

surgere de terra nebulas aestumque videmus.

Quae velut halitus hinc ita sursum expressa feruntur

suffunduntque sua caelum caligine et altas

sufficiunt nubis paulatim conveniundo.

Urget enim quoque signiferi super aetheris aestus

et quasi densendo subtexit caerula nimbis.

Fit quoque ut hunc veniant in caelum extrinsecus illa

corpora quae faciunt nubis nimbosque volantis.

Innumerabile enim numerum summamque profundi

esse infinitam docui, quantaque volarent

corpora mobilitate ostendi quamque repente

immemorabile ‹per› spatium transire solerent.

Haud igitur mirumst si parvo tempore saepe

tam magnis †montis† tempestas atque tenebrae

coperiant maria ac terras impensa superne,

undique quandoquidem per caulas aetheris omnis

et quasi per magni circum spiracula mundi

exitus introitusque elementis redditus exstat.

Nunc age, quo pacto pluvius concrescat in altis

nubibus umor et in terras demissus ut imber

decidat, expediam. Primum iam semina aquai

multa simul vincam consurgere nubibus ipsis

omnibus ex rebus pariterque ita crescere utrumque,

et nubis et aquam quaecumque in nubibus exstat,

ut pariter nobis corpus cum sanguine crescit,

sudor item atque umor quicumque est denique membris.

Concipiunt etiam multum quoque saepe marinum

umorem, veluti pendentia vellera lanae,

cum supera magnum mare venti nubila portant.

Consimili ratione ex omnibus amnibus umor

tollitur in nubis. Quo cum bene semina aquarum

multa modis multis convenere undique adaucta,

confertae nubes ‹umorem› mittere certant

dupliciter; nam vis venti contrudit et ipsa

copia nimborum turba maiore coacta

urget ‹et› e supero premit ac facit effluere imbris.

Praeterea cum rarescunt quoque nubila ventis

aut dissolvuntur, solis super icta calore,

mittunt umorem pluvium stillantque, quasi igni

cera super calido tabescens multa liquescat.

Sed vemens imber fit, ubi vementer utraque

nubila vi cumulata premuntur et impete venti.

At retinere diu pluviae longumque morari

consuerunt, ubi multa cientur semina aquarum

atque aliis aliae nubes nimbique rigantes

insuper atque omni vulgo de parte feruntur,

terraque cum fumans umorem tota redhalat.

Hic ubi sol radiis tempestatem inter opacam

adversa fulsit nimborum aspergine contra,

tum color in nigris exsistit nubibus arci.

Cetera quae sursum crescunt sursumque creantur,

et quae concrescunt in nubibus, omnia, prorsum

omnia, nix venti grando gelidaeque pruinae

et vis magna geli, magnum duramen aquarum,

et mora quae fluvios passim refrenat aventis,

perfacilest tamen haec reperire animoque videre

omnia quo pacto fiant quareve creentur,

cum bene cognoris elementis reddita quae sint.

Nunc age quae ratio terrai motibus exstet

percipe. Et in primis terram fac ut esse rearis

subter item ut supera ventosis undique plenam

speluncis multosque lacus multasque lacunas

in gremio gerere et rupis deruptaque saxa;

multaque sub tergo terrai flumina tecta

volvere vi fluctus summersaque saxa putandumst.

Undique enim similem esse sui res postulat ipsa.

His igitur rebus subiunctis suppositisque

terra superne tremit magnis concussa ruinis,

subter ubi ingentis speluncas subruit aetas;

quippe cadunt toti montes magnoque repente

concussu late disserpunt inde tremores.

Et merito, quoniam plaustri concussa tremescunt

tecta viam propter non magno pondere tota,

nec minus exsultant si quidvis cumque viai

ferratos utrimque rotarum succutit orbis.

Fit quoque, ubi in magnas aquae vastasque lacunas

gleba vetustate e terra provolvitur ingens,

ut iactetur aquae fluctu quoque terra vacillans;

ut vas interdum non quit constare, nisi umor

destitit in dubio fluctu iactarier intus.

Praeterea ventus cum per loca subcava terrae

collectus parte ex una procumbit et urget

obnixus magnis speluncas viribus altas,

incumbit tellus quo venti prona premit vis.

Tum supera terram quae sunt exstructa domorum

ad caelumque magis quanto sunt edita quaeque,

inclinata minent in eandem prodita partem

protractaeque trabes impendent ire paratae.

Et metuunt magni naturam credere mundi

exitiale aliquod tempus clademque manere,

cum videant tantam terrarum incumbere molem!

Quod nisi respirent venti, vis nulla refrenet

res neque ab exitio possit reprendere euntis.

Nunc quia respirant alternis inque gravescunt

et quasi collecti redeunt ceduntque repulsi,

saepius hanc ob rem minitatur terra ruinas

quam facit; inclinatur enim retroque recellit

et recipit prolapsa suas in pondera sedis.

Hac igitur ratione vacillant omnia tecta,

summa magis mediis, media imis, ima perhilum.

Est haec eiusdem quoque magni causa tremoris,

ventus ubi atque animae subito vis maxima quaedam

aut extrinsecus aut ipsa tellure coorta

in loca se cava terrai coniecit ibique

speluncas inter magnas fremit ante tumultu

versabunda‹que› portatur, post incita cum vis

exagitata foras erumpitur et simul altam

diffindens terram magnum concinnat hiatum.

In Syria Sidone quod accidit et fuit Aegi

in Peloponneso, quas exitus hic animai

disturbat urbis et terrae motus obortus.

Multaque praeterea ceciderunt moenia magnis

motibus in terris et multae per mare pessum

subsedere suis pariter cum civibus urbes.

Quod nisi prorumpit, tamen impetus ipse animai

et fera vis venti per crebra foramina terrae

dispertitur ut horror et incutit inde tremorem;

frigus uti nostros penitus cum venit in artus,

concutit invitos cogens tremere atque movere.

Ancipiti trepidant igitur terrore per urbis,

tecta superne timent, metuunt inferne cavernas

terrai ne dissolvat natura repente,

neu distracta suum late dispandat hiatum

atque suis confusa velit complere ruinis.

Proinde licet quamvis caelum terramque reantur

incorrupta fore aeternae mandata saluti;

et tamen interdum praesens vis ipsa pericli

subdit et hunc stimulum quadam de parte timoris,

ne pedibus raptim tellus subtracta feratur

in barathrum rerumque sequatur prodita summa

funditus et fiat mundi confusa ruina.

[Principio mare mirantur non reddere maius

naturam, quo sit tantus decursus aquarum,

omnia quo veniant ex omni flumina parte.

Adde vagos imbris tempestatesque volantis,

omnia quae maria ac terras sparguntque rigantque;

adde suos fontis; tamen ad maris omnia summam

guttai vix instar erunt unius adaugmen;

quo minus est mirum mare non augescere magnum.

Praeterea magnam sol partem detrahit aestu.

Quippe videmus enim vestis umore madentis

exsiccare suis radiis ardentibu' solem:

at pelage multa et late substrata videmus.

Proinde licet quamvis ex uno quoque loco sol

umoris parvam delibet ab aequore partem;

largiter in tanto spatio tamen auferet undis.

Tum porro venti quoque magnam tollere partem

umoris possunt verrentes aequora, ventis

una nocte vias quoniam persaepe videmus

siccari mollisque luti concrescere crustas.

Praeterea docui multum quoque tollere nubis

umorem magno conceptum ex aequore ponti

et passim toto terrarum spargere in orbi,

cum pluit in terris et venti nubila portant.

Postremo quoniam raro cum corpore tellus

est, et coniunctast, oras maris undique cingens,

debet, ut in mare de terris venit umor aquai,

in terras itidem manare ex aequore salso;

percolatur enim virus retroque remanat

materies umoris et ad caput amnibus omnis

confluit, inde super terras redit agmine dulci

qua via secta semel liquido pede detulit undas.]

Nunc ratio quae sit, per fauces montis ut Aetnae

exspirent ignes interdum turbine tanto,

expediam. Neque enim mediocri clade coorta

flammea tempestas Siculum dominata per agros

finitimis ad se convertit gentibus ora,

fumida cum caeli scintillare omnia templa

cernentes pavida complebant pectora cura,

quid moliretur rerum natura novarum.

Hisce tibi in rebus latest alteque videndum

et longe cunctas in partis dispiciendum,

ut reminiscaris summam rerum esse profundam

et videas caelum summai totius unum

quam sit parvula pars et quam multesima constet

nec tota pars, homo terrai quota totius unus.

Quod bene propositum si plane contueare

ac videas plane, mirari multa relinquas.

Numquis enim nostrum miratur siquis in artus

accepit calido febrim fervore coortam

aut alium quemvis morbi per membra dolorem?

Obturgescit enim subito pes, arripit acer

saepe dolor dentis, oculos invadit in ipsos,

exsistit sacer ignis et urit corpore serpens

quamcumque arripuit partem, repitque per artus,

nimirum quia sunt multarum semina rerum,

et satis haec tellus morbi caelumque mali fert,

unde queat vis immensi procrescere morbi.

Sic igitur toti caelo terraeque putandumst

ex infinito satis omnia suppeditare,

unde repente queat tellus concussa moveri

perque mare ac terras rapidus percurrere turbo,

ignis abundare Aetnaeus, flammescere caelum.

Id quoque enim fit et ardescunt caelestia templa

et tempestates pluviae graviore coortu

sunt, ubi forte ita se tetulerunt semina aquarum.

"At nimis est ingens incendi turbidus ardor."

Scilicet et fluvius, qui visus maximus ei

qui non ante aliquem maiorem vidit, et ingens

arbor homoque videtur, et omnia de genere omni

maxima quae vidit quisque, haec ingentia fingit,

cum tamen omnia cum caelo terraque marique

nil sint ad summam summai totius omnem.

Nunc tamen illa modis quibus irritata repente

flamma foras vastis Aetnae fornacibus efflet,

expediam. Primum totius subcava montis

est natura, fere silicum suffulta cavernis.

Omnibus est porro in speluncis ventus et aër.

Ventus enim fit, ubi est agitando percitus aër.

Hic ubi percaluit calefecitque omnia circum

saxa furens, qua contingit, terramque, et ab ollis

excussit calidum flammis velocibus ignem,

tollit se ac rectis ita faucibus eicit alte.

Fert itaque ardorem longe longeque favillam

differt et crassa volvit caligine fumum

extruditque simul mirando pondere saxa;

ne dubites quin haec animai turbida sit vis.

Praeterea magna ex parti mare montis ad eius

radices frangit fluctus aestumque resorbet.

Ex hoc usque mari speluncae montis ad altas

perveniunt subter fauces. Hac ire fatendumst

***

et penetrare mari penitus res cogit aperto

atque efflare foras ideoque extollere flammam

saxaque subiectare et harenae tollere nimbos.

In summo sunt vertice enim crateres, ut ipsi

nominitant; nos quod fauces perhibemus et ora.

Sunt aliquot quoque res quarum unam dicere causam

non satis est, verum pluris, unde una tamen sit;

corpus ut exanimum siquod procul ipse iacere

conspicias hominis, fit ut omnis dicere causas

conveniat leti, dicatur ut illius una.

Nam neque eum ferro nec frigore vincere possis

interiisse neque a morbo neque forte veneno,

verum aliquid genere esse ex hoc quod contigit ei

scimus. Item in multis hoc rebus dicere habemus.

Nilus in aestatem crescit campisque redundat

unicus in terris, Aegypti totius amnis.

Is rigat Aegyptum medium per saepe calorem,

aut quia sunt aestate aquilones ostia contra,

anni tempore eo qui etesiae esse feruntur,

et contra fluvium flantes remorantur et undas

cogentes sursus replent coguntque manere.

Nam dubio procul haec adverso flabra feruntur

flumine, quae gelidis ab stellis axis aguntur.

Ille ex aestifera parti venit amnis ab austro,

inter nigra virum percocto saecla colore

exoriens penitus media ab regione diei.

Est quoque uti possit magnus congestus harenae

fluctibus adversis oppilare ostia contra,

cum mare permotum ventis ruit intus harenam;

quo fit uti pacto liber minus exitus amnis

et proclivis item fiat minus impetus undis.

Fit quoque uti pluviae forsan magis ad caput ei

tempore eo fiant, quod etesia flabra aquilonum

nubila coniciunt in eas tunc omnia partis.

Scilicet ad mediam regionem eiecta diei

cum convenerunt, ibi ad altos denique montis

contrusae nubes coguntur vique premuntur.

Forsitan Aethiopum penitus de montibus altis

crescat, ubi in campos albas descendere ningues

tabificis subigit radiis sol omnia lustrans.

Nunc age, Averna tibi quae sint loca cumque lacusque

expediam, quali natura praedita constent.

Principio, quod Averna vocantur nomine, id ab re

impositumst, quia sunt avibus contraria cunctis,

e regione ea quod loca cum venere volantes,

remigi oblitae pennarum vela remittunt

praecipitesque cadunt molli cervice profusae

in terram, si forte ita fert natura locorum,

aut in aquam, si forte lacus substratus Avernist.

Is locus est Cumas apud, acri sulpure montes

oppleti calidis ubi fumant fontibus aucti;

est et Athenaeis in moenibus, arcis in ipso

vertice, Palladis ad templum Tritonidis almae,

quo numquam pennis appellunt corpora raucae

cornices, non cum fumant altaria donis.

Usque adeo fugitant non iras Palladis acris

pervigili causa, Graium ut cecinere poetae,

sed natura loci | opus efficit ipsa suapte.

In Syria quoque fertur item locus esse videri,

quadrupedes quoque quo simul ac vestigia primum

intulerint, graviter vis cogat concidere ipsa,

manibus ut si sint divis mactata repente.

Omnia quae naturali ratione geruntur,

et quibus e fiant causis apparet origo;

ianua ne pote eis Orci regionibus esse

credatur, post hinc animas Acheruntis in oras

ducere forte deos manis inferne reamur,

naribus alipedes ut cervi saepe putantur

ducere de latebris serpentia saecla ferarum.

Quod procul a vera quam sit ratione repulsum

percipe; nam de re nunc ipsa dicere conor.

Principio hoc dico, quod dixi saepe quoque ante,

in terra cuiusque modi rerum esse figuras;

multa, cibo quae sunt, vitalia, multaque, morbos

incutere et mortem quae possint accelerare.

Et magis esse aliis alias animantibus aptas

res ad vitai rationem ostendimus ante

propter dissimilem naturam dissimilisque

texturas inter sese primasque figuras.

Multa meant inimica per auris, multa per ipsas

insinuant naris infesta atque aspera †tactu†,

nec sunt multa parum tactu vitanda neque autem

aspectu fugienda saporeque tristia quae sint.

Deinde videre licet quam multae sint homini res

acriter infesto sensu spurcaeque gravesque;

arboribus primum certis gravis umbra tributa

usque adeo, capitis faciant ut saepe dolores,

siquis eas subter iacuit prostratus in herbis.

Est etiam magnis Heliconis montibus arbor

floris odore hominem taetro consueta necare.

Scilicet haec ideo terris ex omnia surgunt,

multa modis multis multarum semina rerum

quod permixta gerit tellus discretaque tradit.

Nocturnumque recens extinctum lumen ubi acri

nidore offendit naris, consopit ibidem,

concidere et spumas qui morbo mittere suevit.

Castoreoque gravi mulier sopita recumbit

et manibus nitidum teneris opus effluit ei,

tempore eo si odoratast quo menstrua solvit.

Multaque praeterea languentia membra per artus

solvunt atque animam labefactant sedibus intus.

Denique si calidis etiam cunctere lavabris

plenior et fueris, solio ferventis aquai

quam facile in medio fit uti des saepe ruinas!

Carbonumque gravis vis atque odor insinuatur

quam facile in cerebrum, nisi aquam praecepimus ante!

At cum membra domus percepit †fervida servis†,

tum fit odor vini plagae mactabilis instar.

Nonne vides etiam terra quoque sulpur in ipsa

gignier et taetro concrescere odore bitumen;

denique ubi argenti venas aurique sequuntur,

terrai penitus scrutantes abdita ferro,

qualis exspiret Scaptensula subter odores?

Quidve mali fit ut exhalent aurata metalla!

Quas hominum reddunt facies qualisque colores!

Nonne vides audisve perire in tempore parvo

quam soleant et quam vitai copia desit,

quos opere in tali cohibet vis magna necessis?

Hos igitur tellus omnis exaestuat aestus

exspiratque foras in apertum promptaque caeli.

Sic et Averna loca alitibus summittere debent

mortiferam vim, de terra quae surgit in auras,

ut spatium caeli quadam de parte venenet;

quo simul ac primum pennis delata sit ales,

impediatur ibi caeco correpta veneno,

ut cadat e regione loci, qua derigit aestus.

Quo cum corruit, hic eadem vis illius aestus

reliquias vitae membris ex omnibus aufert.

Quippe etenim primo quasi quendam conciet aestum.

Posterius fit uti, cum iam cecidere veneni

in fontis ipsos, ibi sit quoque vita vomenda

propterea quod magna mali fit copia circum.

Fit quoque ut interdum vis haec atque aestus Averni

aëra, qui inter avis cumquest terramque locatus,

discutiat, prope uti locus hic linquatur inanis.

Cuius ubi e regione loci venere volantes,

claudicat extemplo pinnarum nisus inanis

et conamen utrimque alarum proditur omne.

Hic ubi nixari nequeunt insistereque alis,

scilicet in terram delabi pondere cogit

natura, et vacuum prope iam per inane iacentes

dispergunt animas per caulas corporis omnis.

***

Frigidior porro in puteis aestate fit umor,

rarescit quia terra calore et semina siquae

forte vaporis habet proprii, dimittit in auras.

Quo magis est igitur tellus effeta calore,

fit quoque frigidior qui in terrast abditus umor.

Frigore cum premitur porro omnis terra coitque

et quasi concrescit, fit scilicet ut coeundo

exprimat in puteos si quem gerit ipsa calorem.

Esse apud Hammonis fanum fons luce diurna

frigidus et calidus nocturno tempore fertur.

Hunc homines fontem nimis admirantur et acri

sole putant subter terras fervescere raptim,

nox ubi terribili terras caligine texit.

Quod nimis a verast longe ratione remotum.

Quippe ubi sol nudum contractans corpus aquai

non quierit calidum supera de reddere parte,

cum superum lumen tanto fervore fruatur,

qui queat hic subter tam crasso corpore terram

percoquere umorem et calido satiare vapore?

Praesertim cum vix possit per saepta domorum

insinuare suum radiis ardentibus aestum.

Quae ratiost igitur? Nimirum terra magis quod

rara tepet circum fontem quam cetera tellus

multaque sunt ignis prope semina corpus aquai.

Hoc ubi roriferis terram nox obruit umbris,

extemplo penitus frigescit terra coitque.

Hac ratione fit ut, tamquam compressa manu sit,

exprimat in fontem quae semina cumque habet ignis,

quae calidum faciunt laticis tactum atque vaporem.

Inde ubi sol radiis terram dimovit obortus

et rarefecit calido gliscente vapore,

rursus in antiquas redeunt primordia sedis

ignis et in terram cedit calor omnis aquai.

Frigidus hanc ob rem fit fons in luce diurna.

Praeterea solis radiis iactatur aquai

umor et in lucem tremulo rarescit ad aestu;

propterea fit uti quae semina cumque habet ignis

dimittat; quasi saepe gelum, quod continet in se,

mittit et exsolvit glaciem nodosque relaxat.

Frigidus est etiam fons, supra quem sita saepe

stuppa iacit flammam concepto protinus igni,

taedaque consimili ratione accensa per undas

collucet, quocumque natans impellitur auris.

Nimirum quia sunt in aqua permulta vaporis

semina de terraque necessest funditus ipsa

ignis corpora per totum consurgere fontem

et simul exspirare foras exireque in auras,

non ita multa tamen, calidus queat ut fieri fons.

Praeterea dispersa foras erumpere cogit

vis per aquam subito sursumque ea conciliari.

Quod genus endo marist Aradi fons, dulcis aquai

qui scatit et salsas circum se dimovet undas;

et multis aliis praebet regionibus aequor

utilitatem opportunam sitientibu' nautis,

quod dulcis inter salsas intervomit undas.

Sic igitur per eum possunt erumpere fontem

et scatere illa foras in stuppam semina; quae cum

conveniunt aut in taedai corpore adhaerent,

ardescunt facile extemplo, quia multa quoque in se

semina habent ignis stuppae taedaeque latentis.

Nonne vides etiam, nocturna ad lumina linum

nuper ubi extinctum admoveas, accendier ante

quam tetigit flammam, taedamque pari ratione?

Multaque praeterea prius ipso tacta vapore

eminus ardescunt quam comminus imbuat ignis.

Hoc igitur fieri quoque in illo fonte putandumst.

Quod superest, agere incipiam quo foedere fiat

naturae, lapis hic ut ferrum ducere possit,

quam Magneta vocant patrio de nomine Grai,

Magnetum quia fit patriis in finibus ortus.

Hunc homines lapidem mirantur; quippe catenam

saepe ex anellis reddit pendentibus ex se.

Quinque etenim licet interdum plurisque videre

ordine demisso levibus iactarier auris,

unus ubi ex uno dependet subter adhaerens

ex alioque alius lapidis vim vinclaque noscit:

usque adeo permananter vis pervalet eius.

Hoc genus in rebus firmandumst multa prius quam

ipsius rei rationem reddere possis,

et nimium longis ambagibus est adeundum;

quo magis attentas auris animumque reposco.

Principio omnibus ab rebus, quascumque videmus,

perpetuo fluere ac mitti spargique necessest

corpora quae feriant oculos visumque lacessant.

Perpetuoque fluunt certis ab rebus odores;

frigus ut ‹a› fluviis, calor ab sole, aestus ab undis

aequoris exesor moerorum litora propter.

Nec varii cessant sonitus manare per auris.

Denique in os salsi venit umor saepe saporis,

cum mare versamur propter, dilutaque contra

cum tuimur misceri absinthia, tangit amaror.

Usque adeo omnibus ab rebus res quaeque fluenter

fertur et in cunctas dimittitur undique partis

nec mora nec requies interdatur ulla fluendi,

perpetuo quoniam sentimus, et omnia semper

cernere odorari licet et sentire sonare.

Nunc omnes repetam quam raro corpore sint res

commemorare; quod in primo quoque carmine claret.

Quippe etenim, quamquam multas hoc pertinet ad res

noscere, cum primis hanc ad rem protinus ipsam,

qua de disserere aggredior, firmare necessest

nil esse in promptu nisi mixtum corpus inani.

Principio fit ut in speluncis saxa superna

sudent umore et guttis manantibu' stillent.

Manat item nobis e toto corpore sudor,

crescit barba pilique per omnia membra, per artus.

Diditur in venas cibus omnis, auget alitque

corporis extremas quoque partis unguiculosque.

Frigus item transire per aes calidumque vaporem

sentimus, sentimus item transire per aurum

atque per argentum, cum pocula plena tenemus.

Denique per dissaepta domorum saxea voces

pervolitant, permanat odor frigusque vaporque

ignis, qui ferri quoque vim penetrare suevit,

denique qua circum caeli lorica coërcet,

***

morbida visque simul, cum extrinsecus insinuatur,

et tempestates terra caeloque coortae,

in caelum terrasque remotae iure facessunt;

quandoquidem nil est nisi raro corpore nexum.

Huc accedit uti non omnia, quae iaciuntur

corpora cumque ab rebus, eodem praedita sensu

atque eodem pacto rebus sint omnibus apta.

Principio terram sol excoquit et facit are,

at glaciem dissolvit et altis montibus altas

exstructas‹que› nives radiis tabescere cogit.

Denique cera liquefit in eius posta vapore.

Ignis item liquidum facit aes aurumque resolvit,

at coria et carnem trahit et conducit in unum.

Umor aquae porro ferrum condurat ab igni,

at coria et carnem mollit durata calore.

Barbigeras oleaster eo iuvat usque capellas,

effluat ambrosia quasi vero et nectare tinctus;

qua nil est homini quod amariu' frondeat esca.

Denique amaracinum fugitat sus et timet omne

unguentum; nam saetigeris subus acre venenumst,

quod nos interdum tamquam recreare videtur.

At contra nobis caenum taeterrima cum sit

spurcities, eadem subus haec iucunda videtur,

insatiabiliter toti ut volvantur ibidem.

Hoc etiam superest, ipsa quam dicere de re

aggredior quod dicendum prius esse videtur.

Multa foramina cum variis sint reddita rebus,

dissimili inter se natura praedita debent

esse et habere suam naturam quaeque viasque.

Quippe etenim varii sensus animantibus insunt,

quorum quisque suam proprie rem percipit in se.

Nam penetrare alio sonitus alioque saporem

cernimus e sucis, alio nidoris odores.

[Scilicet id fieri cogit natura viarum

multimodis varians, ut paulo ostendimus ante].

Praeterea manare aliud per saxa videtur,

atque aliud lignis, aliud transire per aurum,

argentoque foras aliud vitroque meare.

Nam fluere hac species, illac calor ire videtur,

atque aliis aliud citius transmittere eadem.

Scilicet id fieri cogit natura viarum

multimodis varians, ut paulo ostendimus ante,

propter dissimilem naturam textaque rerum.

Quapropter, bene ubi haec confirmata atque locata

omnia constiterint nobis praeposta parata,

quod superest, facile hinc ratio reddetur et omnis

causa patefiet quae ferri pelliciat vim.

Principio fluere e lapide hoc permulta necessest

semina sive aestum qui discutit aëra plagis,

inter qui lapidem ferrumque est cumque locatus.

Hoc ubi inanitur spatium multusque vacefit

in medio locus, extemplo primordia ferri

in vacuum prolapsa cadunt coniuncta; fit utqui

anulus ipse sequatur eatque ita corpore toto.

Nec res ulla magis primoribus ex elementis

indupedita suis arte conexa cohaeret

quam validi ferri natura et frigidus horror.

Quo minus est mirum, quod ducitur ex elementis,

corpora si nequeunt e ferro plura coorta

in vacuum ferri, quin anulus ipse sequatur;

quod facit, et sequitur, donec pervenit ad ipsum

iam lapidem caecisque in eo compagibus haesit.

Hoc fit idem cunctas in partis, unde vacefit

cumque locus, sive e transverso sive superne

corpora continuo in vacuum vicina feruntur.

Quippe agitantur enim plagis aliunde nec ipsa

sponte sua sursum possunt consurgere in auras.

Huc accedit item, quare queat id magis esse,

haec quoque res adiumento, motusque iuvatur,

quod, simul a fronte est anelli rarior aër

factus inanitusque locus magis ac vacuatus,

continuo fit uti qui post est cumque locatus

aër a tergo quasi provehat atque propellat.

Semper enim circumpositus res verberat aër;

sed tali fit uti propellat tempore ferrum,

parte quod ex una spatium vacat et capit in se.

Hic, tibi quem memoro, per crebra foramina ferri

parvas ad partis subtiliter insinuatus

trudit et impellit, quasi navem velaque ventus.

Denique res omnes debent in corpore habere

aëra, quandoquidem raro sunt corpore et aër

omnibus est rebus circumdatus appositusque.

Hic igitur, penitus qui in ferrost abditus aër,

sollicito motu semper iactatur eoque

verberat anellum dubio procul et ciet intus;

scilicet ille eodem fertur quo praecipitavit

iam semel et partem in vacuam conamina sumpsit.

Fit quoque ut a lapide hoc ferri natura recedat

interdum, fugere atque sequi consueta vicissim.

Exsultare etiam Samothracia ferrea vidi

et ramenta simul ferri furere intus aenis

in scaphiis, lapis hic Magnes cum subditus esset:

usque adeo fugere a saxo gestire videtur.

Aere interposito discordia tanta creatur

propterea quia nimirum prius aestus ubi aeris

praecepit ferrique vias possedit apertas,

posterior lapidis venit aestus et omnia plena

invenit in ferro neque habet qua tranet ut ante.

Cogitur offensare igitur pulsareque fluctu

ferrea texta suo; quo pacto respuit ab se

atque per aes agitat, sine eo quod saepe resorbet.

Illud in his rebus mirari mitte, quod aestus

non valet e lapide hoc alias impellere item res.

Pondere enim fretae partim stant; quod genus aurum;

et partim raro quia sunt cum corpore, ut aestus

pervolet intactus, nequeunt impellier usquam;

lignea materies in quo genere esse videtur.

Interutrasque igitur ferri natura locata

aeris ubi accepit quaedam corpuscula, tum fit,

impellant ut eam Magnesia flumine saxa.

Nec tamen haec ita sunt aliarum rerum aliena,

ut mihi multa parum genere ex hoc suppeditentur

quae memorare queam inter se singlariter apta.

Saxa vides primum sola colescere calce.

Glutine materies taurino iungitur una,

ut vitio venae tabularum saepius hiscant

quam laxare queant compages taurea vincla.

Vitigeni latices aquai fontibus audent

misceri, cum pix nequeat gravis et leve olivum.

Purpureusque color conchyli iungitur una

corpore cum lanae, dirimi qui non queat usquam,

non si Neptuni fluctu renovare operam des,

non, mare si totum velit eluere omnibus undis.

Denique non auro res aurum copulat una

aerique ‹aes› plumbo fit uti iungatur ab albo?

Cetera iam quam multa licet reperire? Quid ergo?

Nec tibi tam longis opus est ambagibus usquam,

nec me tam multam hic operam consumere par est,

sed breviter paucis praestat comprendere multa.

Quorum ita texturae ceciderunt mutua contra,

ut cava conveniant plenis haec illius illa

huiusque inter se, iunctura haec optima constat.

Est etiam, quasi ut anellis hamisque plicata

inter se quaedam possint coplata teneri;

quod magis in lapide hoc fieri ferroque videtur.

Nunc ratio quae sit morbis aut unde repente

mortiferam possit cladem conflare coorta

morbida vis hominum generi pecudumque catervis,

expediam. Primum multarum semina rerum

esse supra docui quae sint vitalia nobis,

et contra quae sint morbo mortique necessest

multa volare. Ea cum casu sunt forte coorta

et perturbarunt caelum, fit morbidus aër.

Atque ea vis omnis morborum pestilitasque

aut extrinsecus ut nubes nebulaeque superne

per caelum veniunt, aut ipsa saepe coortae

de terra surgunt, ubi putorem umida nactast

intempestivis pluviis et solibus icta.

Nonne vides etiam caeli novitate et aquarum

temptari procul a patria quicumque domoque

adveniunt ideo quia longe discrepitant res?

Nam quid Brittannis caelum differre putamus,

et quod in Aegypto est qua mundi claudicat axis,

quidve quod in Ponto est differre, et Gadibus atque

usque ad nigra virum percocto saecla colore?

Quae cum quattuor inter se diversa videmus

quattuor a ventis et caeli partibus esse,

tum color et facies hominum distare videntur

largiter et morbi generatim saecla tenere.

Est elephas morbus qui propter flumina Nili

gignitur Aegypto in media neque praeterea usquam.

Atthide temptatur gressus oculique in Achaeis

finibus. Inde aliis alius locus est inimicus

partibus ac membris: varius concinnat id aër.

Proinde ubi se caelum, quod nobis forte alienum,

commovet atque aër inimicus serpere coepit,

ut nebula ac nubes paulatim repit et omne

qua graditur conturbat et immutare coactat,

fit quoque ut, in nostrum cum venit denique caelum,

corrumpat reddatque sui simile atque alienum.

Haec igitur subito clades nova pestilitasque

aut in aquas cadit aut fruges persidit in ipsas

aut alios hominum pastus pecudumque cibatus,

aut etiam suspensa manet vis aëre in ipso

et, cum spirantes mixtas hinc ducimus auras,

illa quoque in corpus pariter sorbere necessest.

Consimili ratione venit bubus quoque saepe

pestilitas et iam pigris balantibus aegror.

Nec refert utrum nos in loca deveniamus

nobis adversa et caeli mutemus amictum,

an caelum nobis ultro natura †corumptum†

deferat aut aliquid quo non consuevimus uti,

quod nos adventu possit temptare recenti.

Haec ratio quondam morborum et mortifer aestus

finibus in Cecropis funestos reddidit agros

vastavitque vias, exhausit civibus urbem.

Nam penitus veniens Aegypti finibus ortus,

aëra permensus multum camposque natantis,

incubuit tandem populo Pandionis omni.

Inde catervatim morbo mortique dabantur.

Principio caput incensum fervore gerebant

et duplices oculos suffusa luce rubentis.

Sudabant etiam fauces intrinsecus atrae

sanguine et ulceribus vocis via saepta coibat

atque animi interpres manabat lingua cruore

debilitata malis, motu gravis, aspera tactu.

Inde ubi per fauces pectus complerat et ipsum

morbida vis in cor maestum confluxerat aegris,

omnia tum vero vitai claustra lababant.

Spiritus ore foras taetrum volvebat odorem,

rancida quo perolent proiecta cadavera ritu.

Atque animi prorsum vires totius ‹et› omne

languebat corpus leti iam limine in ipso.

Intolerabilibusque malis erat anxius angor

assidue comes et gemitu commixta querela.

Singultusque frequens noctem per saepe diemque

corripere assidue nervos et membra coactans

dissolvebat eos, defessos ante, fatigans.

Nec nimio cuiquam posses ardore tueri

corporis in summo summam fervescere partem,

sed potius tepidum manibus proponere tactum

et simul ulceribus quasi inustis omne rubere

corpus, ut est per membra sacer dum diditur ignis.

Intima pars hominum vero flagrabat ad ossa,

flagrabat stomacho flamma ut fornacibus intus.

Nil adeo posses cuiquam leve tenueque membris

vertere in utilitatem, at ventum et frigora semper.

In fluvios partim gelidos ardentia morbo

membra dabant nudum iacientes corpus in undas.

Multi praecipites lymphis putealibus alte

inciderunt ipso venientes ore patente:

insedabiliter sitis arida, corpora mersans,

aequabat multum parvis umoribus imbrem.

Nec requies erat ulla mali: defessa iacebant

corpora. Mussabat tacito medicina timore,

quippe patentia cum totiens ardentia morbis

lumina versarent oculorum expertia somno.

Multaque praeterea mortis tum signa dabantur,

perturbata animi mens in maerore metuque,

triste supercilium, furiosus vultus et acer,

sollicitae porro plenaeque sonoribus aures,

creber spiritus aut ingens raroque coortus,

sudorisque madens per collum splendidus umor,

tenuia sputa minuta, croci contacta colore

salsaque, per fauces rauca vix edita tussi.

In manibus vero nervi trahere et tremere artus

a pedibusque minutatim succedere frigus

non dubitabat. Item ad supremum denique tempus

compressae nares, nasi primoris acumen

tenue, cavati oculi, cava tempora, frigida pellis

duraque, in ore truci rictum, frons tenta tumebat.

Nec nimio rigida post artus morte iacebant.

Octavoque fere candenti lumine solis

aut etiam nona reddebant lampade vitam.

Quorum siquis, ut est, vitarat funera leti,

ulceribus taetris et nigra proluvie alvi

posterius tamen hunc tabes letumque manebat,

aut etiam multus capitis cum saepe dolore

corruptus sanguis expletis naribus ibat:

huc hominis totae vires corpusque fluebat.

Proluvium porro qui taetri sanguinis acre

exierat, tamen in nervos huic morbus et artus

ibat et in partis genitalis corporis ipsas.

Et graviter partim metuentes limina leti

vivebant ferro privati parte virili,

et manibus sine nonnulli pedibusque manebant

in vita tamen, et perdebant lumina partim:

usque adeo mortis metus his incesserat acer.

Atque etiam quosdam cepere oblivia rerum

cunctarum, neque se possent cognoscere ut ipsi.

Multaque humi cum inhumata iacerent corpora supra

corporibus, tamen alituum genus atque ferarum

aut procul absiliebat, ut acrem exiret odorem,

aut, ubi gustarat, languebat morte propinqua.

Nec tamen omnino temere illis solibus ulla

comparebat avis, nec tristia saecla ferarum

exibant silvis. Languebant pleraque morbo

et moriebantur. Cum primis fida canum vis

strata viis animam ponebat in omnibus aegre;

extorquebat enim vitam vis morbida membris.

Incomitata rapi certabant funera vasta.

Nec ratio remedi communis certa dabatur;

nam quod ali dederat vitalis aëris auras

volvere in ore licere et caeli templa tueri,

hoc aliis erat exitio letumque parabat.

Illud in his rebus miserandum magnopere unum

aerumnabile erat, quod ubi se quisque videbat

implicitum morbo, morti damnatus ut esset,

deficiens animo maesto cum corde iacebat,

funera respectans animam amittebat ibidem.

Quippe etenim nullo cessabant tempore apisci

ex aliis alios avidi contagia morbi,

lanigeras tamquam pecudes et bucera saecla.

Idque vel in primis cumulabat funere funus.

Nam quicumque suos fugitabant visere ad aegros,

vitai nimium cupidos mortisque timentis

poenibat paulo post turpi morte malaque,

desertos, opis expertis, incuria mactans.

Qui fuerant autem praesto, contagibus ibant

atque labore, pudor quem tum cogebat obire

blandaque lassorum vox mixta voce querelae.

Optimus hoc leti genus ergo quisque subibat.

***

Inque aliis alium, populum sepelire suorum

certantes: lacrimis lassi luctuque redibant;

inde bonam partem in lectum maerore dabantur.

Nec poterat quisquam reperiri, quem neque morbus

nec mors nec luctus temptaret tempore tali.

Praeterea iam pastor et armentarius omnis

et robustus item curvi moderator aratri

languebat, penitusque casa contrusa iacebant

corpora paupertate et morbo dedita morti.

Exanimis pueris super exanimata parentum

corpora nonnumquam posses retroque videre

matribus et patribus natos super edere vitam.

Nec minimam partem ex agris is maeror in urbem

confluxit, languens quem contulit agricolarum

copia conveniens ex omni morbida parte.

Omnia complebant loca tectaque; quo magis aestu

confertos ita acervatim mors accumulabat.

Multa siti prostrata viam per proque voluta

corpora silanos ad aquarum strata iacebant

interclusa anima nimia ab dulcedine aquarum,

multaque per populi passim loca prompta viasque

languida semanimo cum corpore membra videres

horrida paedore et pannis cooperta perire

corporis inluvie, pelli super ossibus una,

ulceribus taetris prope iam sordeque sepulta.

Omnia denique sancta deum delubra replerat

corporibus mors exanimis onerataque passim

cuncta cadaveribus caelestum templa manebant,

hospitibus loca quae complerant aedituentes.

Nec iam religio divum nec numina magni

pendebantur enim: praesens dolor exsuperabat.

Nec mos ille sepulturae remanebat in urbe,

quo prius hic populus semper consuerat humari;

perturbatus enim totus trepidabat, et unus

quisque suum pro re ‹compostum› maestus humabat.

Multaque ‹res› subita et paupertas horrida suasit.

Namque suos consanguineos aliena rogorum

insuper exstructa ingenti clamore locabant

subdebantque faces, multo cum sanguine saepe

rixantes potius quam corpora desererentur.

Prīmaē frūgĭpărōs fētūs mōrtālĭbŭs aēgrīs

dīdĭdĕrūnt quōndām praēclārō nōmĭne Ăthēnaē

ēt rĕcrĕāvērūnt vītām lēgēsquĕ rŏgārūnt,

ēt prīmaē dĕdĕrūnt sōlācĭă dūlcĭă vītaē,

cūm gĕnuĕrĕ vĭrūm tālī cūm cōrdĕ rĕpērtūm,

ōmnĭă vērĭdĭcō quī quōndam ēx ōrĕ prŏfūdīt;

cūiŭs ĕt ēxtīnctī prōptēr dīvīnă rĕpērtă

dīvūlgātă vĕtūs iam ād caēlūm glōrĭă fērtūr.

Nām cūm vīdĭt hĭc ād vīctūm quaē flāgĭtăt ūsūs

ōmnĭă iām fērmē mōrtālĭbŭs ēssĕ părātă

ēt, prōquām pōssēnt, vītām cōnsīstĕrĕ tūtām,

dīvĭtĭīs hŏmĭnēs ĕt hŏnōre ēt laūdĕ pŏtēntīs

ādflŭĕre ātquĕ bŏnā gnātōrum ēxcēllĕrĕ fāmā,

nēc mĭnŭs ēssĕ dŏmī cuīquām tămĕn ānxĭă cōrdă,

ātque ănĭmi īngrātīs vītām vēxārĕ ‹sĭne ūllā›

paūsa ātque īnfēstīs cōgī saēvīrĕ quĕrēlīs,

īntēllēgĭt ĭbī vĭtĭūm vās ēffĭcĕre īpsūm

ōmnĭăque īllīūs vĭtĭō cōrrūmpĭĕr īntūs

quaē cōllātă fŏrīs ēt cōmmŏdă cūmquĕ vĕnīrēnt;

pārtīm quōd flūxūm pērtūsūmque ēssĕ vĭdēbāt,

ūt nūllā pōssēt rătĭōne ēxplērĭĕr ūmquām;

pārtīm quōd taētrō quăsĭ cōnspūrcārĕ săpōrĕ

ōmnĭă cērnēbāt, quaēcūmquĕ rĕcēpĕrăt, īntūs.

Vērĭdĭcīs ĭgĭtūr pūrgāvīt pēctŏră dīctīs

ēt fīnēm stătŭīt cūppēdĭnĭs ātquĕ tĭmōrīs

ēxpŏsŭītquĕ bŏnūm sūmmūm quō tēndĭmŭs ōmnēs

quīd fŏrĕt, ātquĕ vĭām mōnstrāvīt, trāmĭtĕ pārvō

quā pōssēmŭs ăd īd rēctō cōntēndĕrĕ cūrsū,

quīdvĕ mălī fŏrĕt īn rēbūs mōrtālĭbŭ' pāssīm,

quōd fĭĕrēt nātūrālī vărĭēquĕ vŏlārēt

seū cāsū seū vī, quōd sīc nātūră părāssēt,

ēt quĭbŭs ē pōrtīs ōccūrrī cuīquĕ dĕcērēt,

ēt gĕnŭs hūmānūm frūstrā plērūmquĕ prŏbāvīt

vōlvĕrĕ cūrārūm trīstīs īn pēctŏrĕ flūctūs.

Nām vĕlŭtī pŭĕrī trĕpĭdānt ātque ōmnĭă caēcīs

īn tĕnĕbrīs mĕtŭūnt, sīc nōs īn lūcĕ tĭmēmūs

īntērdūm, nīlō quaē sūnt mĕtŭēndă măgīs quām

quaē pŭĕri īn tĕnĕbrīs păvĭtānt fīngūntquĕ fŭtūră.

Hūnc ĭgĭtūr tērrōrem ănĭmī tĕnĕbrāsquĕ nĕcēssēst

nōn rădĭī sōlīs nēc lūcĭdă tēlă dĭēī

dīscŭtĭānt, sēd nātūraē spĕcĭēs rătĭōquĕ.

Quō măgĭs īncēptūm pērgām pērtēxĕrĕ dīctīs.

Ēt quŏnĭām dŏcŭī mūndī mōrtālĭă tēmplă

ēssē ‹ēt› nătĭvō cōnsīstĕrĕ cōrpŏrĕ caēlūm,

ēt quaēcūmque ĭn ĕō fīūnt fĭĕrīquĕ nĕcēssēst,

plērăquĕ dīssōlvī, quaē rēstānt pērcĭpĕ pōrrō;

quāndŏquĭdēm sĕmĕl īnsīgnēm cōnscēndĕrĕ cūrrūm

***

vēntōrum ēxsīstānt, plācēntŭr, ‹ĕt› ōmnĭă rūrsūm

quaē fŭĕrīnt sīnt plācātō cōnvērsă fŭrōrĕ,

cētĕră, quaē fĭĕri īn tērrīs caēlōquĕ tŭēntūr

mōrtālēs, păvĭdōs cūm pēndēnt mēntĭbŭ' saēpĕ,

ēt făcĭūnt ănĭmōs hŭmĭlīs fōrmīdĭnĕ dīvūm

dēprēssōsquĕ prĕmūnt ād tērrām prōptĕrĕā quōd

īgnōrāntĭă caūsārūm cōnfērrĕ dĕōrūm

cōgĭt ăd īmpĕrĭūm rēs ēt cōncēdĕrĕ rēgnūm.

[Quōrum ŏpĕrūm caūsās nūllā rătĭōnĕ vĭdērĕ

pōssūnt āc fĭĕrī dīvīnō nūmĭnĕ rēntūr.]

Nām bĕnĕ quī dĭdĭcērĕ dĕōs sēcūrum ăgĕre aēvūm,

sī tămĕn īntĕrĕā mīrāntūr quā rătĭōnĕ

quaēquĕ gĕrī pōssīnt, praēsērtīm rēbŭs ĭn īllīs

quaē sŭpĕrā căpŭt aēthĕrĭīs cērnūntŭr ĭn ōrīs,

rūrsŭs ĭn āntīquās rĕfĕrūntūr rēlĭgĭōnēs

ēt dŏmĭnōs ācrīs ādscīscūnt, ōmnĭă pōssĕ

quōs mĭsĕrī crēdūnt, īgnārī quīd quĕăt ēssĕ,

quīd nĕquĕāt, fīnītă pŏtēstās dēnĭquĕ cuīquĕ

quānām sīt rătĭōne ātque āltē tērmĭnŭs haērēns;

quō măgĭs ērrāntēs caēcā rătĭōnĕ fĕrūntūr.

Quaē nĭsĭ rēspŭĭs ēx ănĭmō lōngēquĕ rĕmīttīs

dīs īndīgnă pŭtāre ălĭēnăquĕ pācĭs ĕōrūm,

dēlībātă dĕūm pēr tē tĭbĭ nūmĭnă sānctă

saēpe ŏbĕrūnt; nōn quō vĭŏlārī sūmmă dĕūm vīs

pōssĭt, ŭt ēx īrā poēnās pĕtĕre īmbĭbăt ācrīs,

sēd quĭă tūtĕ tĭbī plăcĭdā cūm pācĕ quĭētōs

cōnstĭtŭēs māgnōs īrārūm vōlvĕrĕ flūctūs,

nēc dēlūbră dĕūm plăcĭdō cūm pēctŏre ădībīs,

nēc dē cōrpŏrĕ quaē sānctō sĭmŭlācră fĕrūntūr

īn mēntīs hŏmĭnūm dīvīnaē nūntĭă fōrmaē,

sūscĭpĕre haēc ănĭmī trānquīllā pācĕ vălēbīs.

Īndĕ vĭdērĕ lĭcēt quālīs iām vītă sĕquātūr.

Quām quĭdem ŭt ā nōbīs rătĭō vērīssĭmă lōngē

rēĭcĭāt, quāmquām sūnt ā mē mūltă prŏfēctă,

mūltă tămēn rēstānt ēt sūnt ōrnāndă pŏlītīs

vērsĭbŭs; ēst rătĭō caēlī ‹spĕcĭēs›quĕ tĕnēndă,

sūnt tēmpēstātēs ēt fūlmĭnă clāră cănēndă,

quīd făcĭānt ēt quā dē caūsā cūmquĕ fĕrāntūr;

nē trĕpĭdēs caēlī dīvīsīs pārtĭbŭs āmēns,

ūndĕ vŏlāns īgnīs pērvēnĕrĭt aūt ĭn ŭtrām sē

vērtĕrĭt hīnc pārtēm, quō pāctō pēr lŏcă saēptă

īnsĭnŭārĭt, ĕt hīnc dŏmĭnātŭs ŭt ēxtŭlĕrīt sē:

quōrum ŏpĕrūm caūsās nūllā rătĭōnĕ vĭdērĕ

pōssūnt āc fĭĕrī dīvīnō nūmĭnĕ rēntūr.

Tū mĭhĭ sūprēmaē praēscrīpta ād cāndĭdă cālcīs

cūrrēntī spătĭūm praēmōnstrā, cāllĭdă mūsă

Cāllĭŏpē, rĕquĭēs hŏmĭnūm dīvūmquĕ vŏlūptās,

tē dŭce ŭt īnsīgnī căpĭām cūm laūdĕ cŏrōnām.

Prīncĭpĭō tŏnĭtrū quătĭūntūr caērŭlă caēlī

prōptĕrĕā quĭă cōncūrrūnt sūblīmĕ vŏlāntēs

aēthĕrĭaē nūbēs cōntrā pūgnāntĭbŭ' vēntīs.

Nēc fĭt ĕnīm sŏnĭtūs caēlī dē pārtĕ sĕrēnā,

vērum ŭbĭcūmquĕ măgīs dēnsō sūnt āgmĭnĕ nūbēs,

tām măgĭs hīnc māgnō frĕmĭtūs fīt mūrmŭrĕ saēpĕ.

Praētĕrĕā nĕquĕ tām cōndēnsō cōrpŏrĕ nūbēs

ēssĕ quĕūnt quām sūnt lăpĭdēs āc līgnă, nĕque aūtēm

tām tĕnŭēs quām sūnt nĕbŭlaē fūmīquĕ vŏlāntēs;

nām cădĕre aūt brūtō dēbērēnt pōndĕrĕ prēssaē

ūt lăpĭdēs, aūt ūt fūmūs cōnstārĕ nĕquīrēnt

nēc cŏhĭbērĕ nĭvēs gĕlĭdās ēt grāndĭnĭs īmbrīs.

Dānt ĕtĭām sŏnĭtūm pătŭlī sŭpĕr aēquŏră mūndī,

cārbăsŭs ūt quōndām māgnīs īntēntă thĕātrīs

dāt crĕpĭtūm mālōs īntēr iāctātă trăbēsquĕ,

īntērdūm pērscīssā fūrīt pĕtŭlāntĭbŭs aūrīs

ēt frăgĭlīs ‹sŏnĭtūs› chārtārūm cōmmĕdĭtātūr.

Īd quŏque ĕnīm gĕnŭs īn tŏnĭtrū cōgnōscĕrĕ pōssīs,

aūt ŭbĭ sūspēnsām vēstēm chārtāsquĕ vŏlāntīs

vērbĕrĭbūs vēntī vērsānt plāngūntquĕ pĕr aūrās.

Fīt quŏque ĕnim īntērdum ‹ūt› nōn tām cōncūrrĕrĕ nūbēs

frōntĭbŭs ādvērsīs pōssīnt quām dē lătĕre īrĕ

dīvērsō mōtū rādēntēs cōrpŏră trāctīm,

ārĭdŭs ūnde aūrīs tērgēt sŏnŭs īllĕ dĭūquĕ

dūcĭtŭr, ēxĭĕrūnt dōnēc rĕgĭōnĭbŭs ārtīs.

Hōc ĕtĭām pāctō tŏnĭtrū cōncūssă vĭdēntūr

ōmnĭă saēpĕ grăvī trĕmĕre ēt dīvūlsă rĕpēntĕ

māxĭmă dīssīlvīssĕ căpācīs moēnĭă mūndī,

cūm sŭbĭtō vălĭdī vēntī cōllēctă prŏcēllā

nūbĭbŭs īntōrsīt sēsē cōnclūsăque ĭbīdēm

tūrbĭnĕ vērsāntī măgĭs āc măgĭs ūndĭquĕ nūbēm

cōgĭt ŭtī fīāt spīssō căvă cōrpŏrĕ cīrcūm,

pōst ŭbĭ cōmmĭnŭīt vīs ēiŭs ĕt īmpĕtŭs ācēr,

tūm pērtērrĭcrĕpō sŏnĭtū dāt scīssă frăgōrēm.

Nēc mīrūm, cūm plēna ănĭmaē vēsīcŭlă pārvă

saēpe ĭtă dāt pārvūm sŏnĭtūm dīsplōsă rĕpēntĕ.

Ēst ĕtĭām rătĭō, cūm vēntī nūbĭlă pērflānt,

ūt sŏnĭtūs făcĭānt. Ĕtĕnīm rāmōsă vĭdēmūs

nūbĭlă saēpĕ mŏdīs mūltīs ātque āspĕră fērrī;

scīlĭcĕt ūt, crēbrām sīlvām cūm flāmĭnă caūrī

pērflānt, dānt sŏnĭtūm frōndēs rāmīquĕ frăgōrēm.

Fīt quŏque ŭt īntērdūm vălĭdī vīs īncĭtă vēntī

pērscīndāt nūbēm pērfrīngēns īmpĕtĕ rēctō.

Nām quīd pōssĭt ĭbī flātūs mănĭfēstă dŏcēt rēs,

hīc, ŭbĭ lēnĭŏr ēst, īn tērrā cūm tămĕn āltă

ārbūsta ēvōlvēns rādīcĭbŭs haūrĭt ăb īmīs.

Sūnt ĕtĭām flūctūs pēr nūbĭlă, quī quăsĭ mūrmūr

dānt īn frāngēndō grăvĭtēr; quŏd ĭtēm fĭt ĭn āltīs

flūmĭnĭbūs māgnōquĕ mărī, cūm frāngĭtŭr aēstūs.

Fīt quŏque, ŭbi ē nūbi īn nūbēm vīs īncĭdĭt ārdēns

fūlmĭnĭs; haēc mūltō sī fōrte ūmōrĕ rĕcēpīt

īgnēm, cōntĭnŭō māgnō clāmōrĕ trŭcīdāt;

ūt călĭdīs cāndēns fērrum ē fōrnācĭbŭs ōlīm

strīdĭt, ŭbi īn gĕlĭdūm prŏpĕrē dēmērsĭmŭs īmbrēm.

Ārĭdĭōr pōrrō sī nūbēs āccĭpĭt īgnēm,

ūrĭtŭr īngēntī sŏnĭtū sūccēnsă rĕpēntĕ;

laūrĭcŏmōs ūt sī pēr mōntīs flāmmă văgētūr

tūrbĭnĕ vēntōrūm cōmbūrēns īmpĕtĕ māgnō;

nēc rēs ūllă măgīs quām Phoēbī Dēlphĭcă laūrūs

tērrĭbĭlī sŏnĭtū flāmmā crĕpĭtāntĕ crĕmātūr.

Dēnĭquĕ saēpĕ gĕlī mūltūs frăgŏr ātquĕ rŭīnă

grāndĭnĭs īn māgnīs sŏnĭtūm dāt nūbĭbŭs āltē.

Vēntŭs ĕnīm cūm cōnfērcīt, frāngūntŭr ĭn ārtūm

cōncrētī mōntēs nīmbōrum ēt grāndĭnĕ mīxtī.

Fūlgĭt ĭtēm, nūbēs īgnīs cūm sēmĭnă mūltă

ēxcūssērĕ sŭō cōncūrsū; ceū lăpĭdēm sī

pērcŭtĭāt lăpĭs aūt fērrūm; nām tūm quŏquĕ lūmēn

ēxsĭlĭt ēt clārās scīntīllās dīssĭpăt īgnīs.

Sēd tŏnĭtrūm fĭt ŭtī pōst aūrĭbŭs āccĭpĭāmūs,

fūlgĕrĕ quām cērnānt ŏcŭlī, quĭă sēmpĕr ăd aūrīs

tārdĭŭs ādvĕnĭūnt quām vīsūm quaē mŏvĕānt rēs.

Īd lĭcĕt hīnc ĕtĭām cōgnōscĕrĕ, caēdĕrĕ sī quēm

āncĭpĭtī vĭdĕās fērrō prŏcŭl ārbŏrĭs aūctūm,

āntĕ fĭt ūt cērnās īctūm quām plāgă pĕr aūrīs

dēt sŏnĭtūm, sīc fūlgōrēm quŏquĕ cērnĭmŭs āntĕ

quām tŏnĭtrum āccĭpĭmūs, părĭtēr quī mīttĭtŭr īgnī

ē sĭmĭlī caūsā, cōncūrsū nātŭs ĕōdēm.

Hōc ĕtĭām pāctō vŏlŭcrī lŏcă lūmĭnĕ tīngūnt

nūbēs ēt trĕmŭlō tēmpēstās īmpĕtĕ fūlgīt.

Vēntŭs ŭbi īnvāsīt nūbem ēt vērsātŭs ĭbīdēm

fēcĭt ŭt āntĕ căvām dŏcŭī spīssēscĕrĕ nūbēm,

mōbĭlĭtātĕ sŭā fērvēscĭt; ŭt ōmnĭă mōtū

pērcălĕfāctă vĭdēs ārdēscĕrĕ, plūmbĕă vērō

glāns ĕtĭām lōngō cūrsū vōlvēndă lĭquēscīt.

Ērgō fērvĭdŭs hīc nūbēm cūm pērscĭdĭt ātrām,

dīssĭpăt ārdōrīs quăsĭ pēr vim ēxprēssă rĕpēntĕ

sēmĭnă quaē făcĭūnt nīctāntĭă fūlgŭră flāmmaē;

īndĕ sŏnūs sĕquĭtūr quī tārdĭŭs ādfĭcĭt aūrīs

quām quaē pērvĕnĭūnt ŏcŭlōrum ād lūmĭnă nōstră.

Scīlĭcĕt hōc dēnsīs fīt nūbĭbŭs ēt sĭmŭl āltē

ēxstrūctīs ălĭīs ălĭās sŭpĕr īmpĕtĕ mīrō;

nē tĭbĭ sīt frūdī quōd nōs īnfērnĕ vĭdēmūs

quām sīnt lātă măgīs quām sūrsum ēxstrūctă quĭd ēxstēnt.

Cōntēmplātŏr ĕnīm, cūm mōntĭbŭs āssĭmŭlātă

nūbĭlă pōrtābūnt vēntī trānsvērsă pĕr aūrās,

aūt ŭbĭ pēr māgnōs mōntīs cŭmŭlātă vĭdēbīs

īnsŭpĕr ēsse ălĭīs ălĭa ātque ūrgērĕ sŭpērnĕ

īn stătĭōnĕ lŏcātă sĕpūltīs ūndĭquĕ vēntīs.

Tūm pŏtĕrīs māgnās mōlēs cōgnōscĕre ĕōrūm

spēlūncāsquĕ vĕlūt sāxīs pēndēntĭbŭ' strūctās

cērnĕrĕ, quās vēntī cūm tēmpēstātĕ cŏōrtā

cōmplērūnt, māgno īndīgnāntūr mūrmŭrĕ claūsī

nūbĭbŭs īn căvĕīsquĕ fĕrārūm mōrĕ mĭnāntūr;

nūnc hīnc nūnc īllīnc frĕmĭtūs pēr nūbĭlă mīttūnt

quaērēntēsquĕ vĭām cīrcūm vērsāntŭr ĕt īgnīs

sēmĭnă cōnvōlvūnt ‹ē› nūbĭbŭs ātque ĭtă cōgūnt

mūltă rŏtāntquĕ căvīs flāmmām fōrnācĭbŭs īntūs,

dōnēc dīvūlsā fūlsērūnt nūbĕ cŏrūscī.

Hāc ĕtĭām fĭt ŭtī dē caūsā mōbĭlĭs īllĕ

dēvŏlĕt īn tērrām lĭquĭdī cŏlŏr aūrĕŭs īllĕ

sēmĭnă quōd nūbīs īpsās pērmūltă nĕcēssūst

īgnĭs hăbēre; ĕtĕnīm cūm sūnt ūmōrĕ sĭne ūllō,

flāmmĕŭs ‹ēst› plērūmquĕ cŏlōs ēt splēndĭdŭs ōllīs.

Quīppe ĕtĕnīm sōlīs dē lūmĭnĕ mūltă nĕcēssēst

cōncĭpĕre, ūt mĕrĭtō rŭbĕānt īgnīsquĕ prŏfūndānt.

Hāsce ĭgĭtūr cūm vēntŭs ăgēns cōntrūsĭt ĭn ūnūm

cōmprēssītquĕ lŏcūm cōgēns, ēxprēssă prŏfūndūnt

sēmĭnă quaē făcĭūnt flāmmaē fūlgērĕ cŏlōrēs.

Fūgĭt ĭtēm, cūm rārēscūnt quŏquĕ nūbĭlă caēlī.

Nām cūm vēntŭs ĕās lĕvĭtēr dīdūcĭt ĕūntīs

dīssōlvītquĕ, cădānt īngrātīs īllă nĕcēssēst

sēmĭnă quaē făcĭūnt fūlgōrēm. Tūm sĭnĕ taētrō

tērrōre ēt sŏnĭtū fūlgīt nūllōquĕ tŭmūltū.

Quōd sŭpĕrēst, ‹quālī› nātūrā praēdĭtă cōnstēnt

fūlmĭnă, dēclārānt īctūs ĕt ĭnūstă văpōrīs

sīgnă nŏtaēquĕ grăvīs hālāntīs sūlpŭrĭs aūrās.

Īgnĭs ĕnīm sūnt haēc nōn vēntī sīgnă nĕque īmbrīs.

Praētĕrĕā saēpe āccēndūnt quŏquĕ tēctă dŏmōrūm

ēt cĕlĕrī flāmmā dŏmĭnāntŭr ĭn aēdĭbŭs īpsīs.

Hūnc tĭbĭ sūbtīlēm cūm prīmīs īgnĭbŭs īgnēm

cōnstĭtŭīt nātūră mĭnūtīs mōbĭlĭbūsquĕ

cōrpŏrĭbūs, cuī nīl ōmnīno ōbsīstĕrĕ pōssīt.

Trānsĭt ĕnīm vălĭdūm fūlmēn pēr saēptă dŏmōrūm,

clāmŏr ŭt āc vōcēs, trānsīt pēr sāxă, pĕr aēră,

ēt lĭquĭdūm pūnctō făcĭt aēs īn tēmpŏre ĕt aūrūm,

cūrăt ĭtēm vāsīs īntēgrīs vīnă rĕpēntĕ

dīffŭgĭānt, quĭă nīmīrūm făcĭle ōmnĭă cīrcūm

cōllāxāt rārēquĕ făcīt lătĕrāmĭnă vāsīs

ādvĕnĭēns călŏr ēiŭs ĕt īnsĭnŭātŭs ĭn īpsūm

mōbĭlĭtēr sōlvēns dīffērt prīmōrdĭă vīnī.

Quōd sōlīs văpŏr aētātēm nōn pōssĕ vĭdētūr

ēffĭcĕre ūsque ădĕō pōllēns fērvōrĕ cŏrūscō.

Tāntō mōbĭlĭōr vīs ēt dŏmĭnāntĭŏr haēc ēst.

Nūnc ĕă quō pāctō gīgnāntŭr ĕt īmpĕtĕ tāntō

fīānt ūt pōssīnt īctū dīsclūdĕrĕ tūrrīs,

dīstūrbārĕ dŏmōs, āvēllĕrĕ tīgnă trăbēsquĕ,

ēt mŏnŭmēntă vĭrūm cōmmōlīri ātquĕ †cĭērĕ†,

ēxănĭmāre hŏmĭnēs, pĕcŭdēs prōstērnĕrĕ pāssīm,

cētĕră dē gĕnĕre hōc quā vī făcĕre ōmnĭă pōssīnt,

ēxpĕdĭām, nĕquĕ ‹te› īn prōmīssīs plūră mŏrābōr.

Fūlmĭnă gīgnĭĕr ē crāssīs āltēquĕ pŭtāndūmst

nūbĭbŭs ēxstrūctīs; nām caēlō nūllă sĕrēnō

nēc lĕvĭtēr dēnsīs mīttūntūr nūbĭbŭs ūmquām.

Nām dŭbĭō prŏcŭl hōc fĭĕrī mănĭfēstă dŏcēt rēs;

quōd tūnc pēr tōtūm cōncrēscūnt āĕră nūbēs,

ūndĭque ŭtī tĕnĕbrās ōmnīs Ăchĕrūntă rĕāmūr

līquīsse ēt māgnās caēlī cōmplēssĕ căvērnās.

Ūsque ădĕō taētrā nīmbōrūm nōctĕ cŏōrtā

īmpēndēnt ātraē fōrmīdĭnĭs ōră sŭpērnē,

cūm cōmmōlīrī tēmpēstās fūlmĭnă coēptāt.

Praētĕrĕā pērsaēpĕ nĭgēr quŏquĕ pēr mărĕ nīmbūs,

ūt pĭcĭs ē caēlō dēmīssūm flūmĕn, ĭn ūndās

sīc cădĭt ēffērtūs tĕnĕbrīs prŏcŭl ēt trăhĭt ātrām

fūlmĭnĭbūs grăvĭdām tēmpēstātem ātquĕ prŏcēllīs,

īgnĭbŭs āc vēntīs cūm prīmīs īpsĕ rĕplētūs,

īn tērrā quŏque ŭt hōrrēscānt āc tēctă rĕquīrānt.

Sīc ĭgĭtūr sŭpĕrā nōstrūm căpŭt ēssĕ pŭtāndūmst

tēmpēstātem āltām. Nĕque ĕnīm cālīgĭnĕ tāntā

ōbrŭĕrēnt tērrās, nĭsi ĭnaēdĭfĭcātă sŭpērnē

mūltă fŏrēnt mūltīs ēxēmptō nūbĭlă sōlĕ;

nēc tāntō pōssēnt vĕnĭēntēs ōpprĭmĕre īmbrī,

flūmĭna ăbūndāre ūt făcĕrēnt cāmpōsquĕ nătārĕ,

sī nōn ēxstrūctīs fŏrĕt āltē nūbĭbŭs aēthēr.

Hīc ĭgĭtūr vēntīs ātque īgnĭbŭs ōmnĭă plēnă

sūnt; ĭdĕō pāssīm frĕmĭtūs ēt fūlgŭră fīūnt.

Quīppe ĕtĕnīm sūprā dŏcŭī pērmūltă văpōrīs

sēmĭna hăbērĕ căvās nūbīs ēt mūltă nĕcēssēst

cōncĭpĕre ēx sōlīs rădĭīs ārdōrĕque ĕōrūm.

Hōc ŭbĭ vēntŭs ĕās īdēm quī cōgĭt ĭn ūnūm

fōrtĕ lŏcūm quēmvīs, ēxprēssīt mūltă văpōrīs

sēmĭnă sēquĕ sĭmūl cum ēō cōmmīscŭĭt īgnī,

īnsĭnŭātŭs ĭbī vērtēx vērsātŭr ĭn ārtō

ēt călĭdīs ăcŭīt fūlmēn fōrnācĭbŭs īntūs.

Nām dŭplĭcī rătĭōne āccēndĭtŭr, īpsĕ sŭā cūm

mōbĭlĭtātĕ călēscĭt ĕt ē cōntāgĭbŭs īgnīs.

Īnde ŭbĭ pērcălŭīt vēntī vīs ‹ēt› grăvĭs īgnīs

īmpĕtŭs īncēssīt, mātūrūm tūm quăsĭ flūmēn

pērscīndīt sūbītō nūbēm, fērtūrquĕ cŏrūscīs

ōmnĭă lūmĭnĭbūs lūstrāns lŏcă pērcĭtŭs ārdōr.

Quēm grăvĭs īnsĕquĭtūr sŏnĭtūs, dīsplōsă rĕpēntĕ

ōpprĭmĕre ūt caēlī vĭdĕāntūr tēmplă sŭpērnē.

Īndĕ trĕmōr tērrās grăvĭtēr pērtēmptăt ĕt āltūm

mūrmŭră pērcūrrūnt caēlūm; nām tōtă fĕrē tūm

tēmpēstās cōncūssă trĕmīt frĕmĭtūsquĕ mŏvēntūr.

Quō dē cōncūssū sĕquĭtūr grăvĭs īmbĕr ĕt ūbēr,

ōmnĭs ŭtī vĭdĕātŭr ĭn īmbrēm vērtĭĕr aēthēr

ātque ĭtă praēcĭpĭtāns ād dīlŭvĭēm rĕvŏcārĕ:

tāntūs dīscĭdĭō nūbīs vēntīquĕ prŏcēllā

mīttĭtŭr, ārdēntī sŏnĭtūs cūm prōvŏlăt īctū.

Ēst ĕtĭām cūm vīs ēxtrīnsĕcŭs īncĭtă vēntī

īncĭdĭt īn călĭdām mātūrō fūlmĭnĕ nūbēm;

quām cūm pērscīdīt, ēxtēmplō cădĭt īgnĕŭs īllĕ

vērtēx quēm pătrĭō vŏcĭtāmūs nōmĭnĕ fūlmēn.

Hōc fĭt ĭdem īn pārtīs ălĭās, quōcūmquĕ tŭlīt vīs.

Fīt quŏque ŭt īntērdūm vēntī vīs mīssă sĭne īgnī

īgnīscāt tămĕn īn spătĭō lōngōquĕ mĕātū,

dūm vĕnĭt, āmīttēns īn cūrsū cōrpŏră quaēdām

grāndĭă quaē nĕquĕūnt părĭtēr pĕnĕtrārĕ pĕr aūrās;

ātque ălĭa ēx īpsō cōrrādēns āĕrĕ pōrtāt

pārvŭlă quaē făcĭūnt īgnēm cōmmīxtă vŏlāndō;

nōn ălĭā lōngē rătĭōne āc plūmbĕă saēpĕ

fērvĭdă fīt glāns īn cūrsū, cūm mūltă rĭgōrīs

cōrpŏră dīmīttēns īgnēm cōncēpĭt ĭn aūrīs.

Fīt quŏque ŭt īpsīūs plāgaē vīs ēxcĭtĕt īgnēm,

frīgĭdă cūm vēntī pĕpŭlīt vīs mīssă sĭne īgnī,

nīmīrūm quĭă, cūm vēmēntī pērcŭlĭt īctū,

cōnflŭĕre ēx īpsō pōssūnt ĕlĕmēntă văpōrīs

ēt sĭmŭl ēx īllā quaē tūm rēs ēxcĭpĭt īctūm;

ūt, lăpĭdēm fērrō cūm caēdĭmŭs, ēvŏlăt īgnīs,

nēc, quōd frīgĭdă vīs fērrīst, hōc sētĭŭs īllī

sēmĭnă cōncūrrūnt călĭdī fūlgōrĭs ăd īctūm.

Sīc ĭgĭtūr quŏquĕ rēs āccēndī fūlmĭnĕ dēbēt,

ōppōrtūnă fŭīt sī fōrte ĕt ĭdōnĕă flāmmīs.

Nēc tĕmĕre ōmnīnō plānē vīs frīgĭdă vēntī

ēssĕ pŏtēst, ĕă quaē tāntā vī mīssă sŭpērnēst,

quīn, prĭŭs īn cūrsū sī nōn āccēndĭtŭr īgnī,

āt tĕpĕfāctă tămēn vĕnĭāt cōmmīxtă călōrĕ.

Mōbĭlĭtās aūtēm fīt fūlmĭnĭs ēt grăvĭs īctūs,

ēt cĕlĕrī fērmē pērcūrrūnt fūlmĭnă lāpsū,

nūbĭbŭs īpsă quŏd ōmnīnō prĭŭs īncĭtă sē vīs

cōllĭgĭt ēt māgnūm cōnāmēn sūmĭt ĕūndī,

īnde ŭbĭ nōn pŏtŭīt nūbēs căpĕre īmpĕtĭs aūctūm,

ēxprĭmĭtūr vīs ātque ĭdĕō vŏlăt īmpĕtĕ mīrō,

ūt vălĭdīs quaē dē tōrmēntīs mīssă fĕrūntūr.

Āddĕ quŏd ē pārvīs ēt lēvĭbŭs ēst ĕlĕmēntīs,

nēc făcĭlēst tālī nātūrae ōbsīstĕrĕ quīcquām.

Īntĕr ĕnīm fŭgĭt āc pĕnĕtrāt pēr rāră vĭārūm,

nōn ĭgĭtūr mūltīs ōffēnsĭbŭs īn rĕmŏrāndō

haēsĭtăt, hānc ōb rēm cĕlĕrī vŏlăt īmpĕtĕ lābēns.

Deīndĕ, quŏd ōmnīnō nātūrā pōndĕră deōrsūm

ōmnĭă nītūntūr, cūm plāgāst āddĭtă vērō,

mōbĭlĭtās dŭplĭcātŭr ĕt īmpĕtŭs īllĕ grăvēscīt,

ūt vēmēntĭŭs ēt cĭtĭūs quaēcūmquĕ mŏrāntūr

ōbvĭă dīscŭtĭāt plāgīs ĭtĭnērquĕ sĕquātūr.

Dēnĭquĕ quōd lōngō vĕnĭt īmpĕtĕ, sūmĕrĕ dēbēt

mōbĭlĭtātem ĕtĭam ātque ĕtĭām, quaē crēscĭt ĕūndō

ēt vălĭdās aūgēt vīrīs ēt rōbŏrăt īctūm.

Nām făcĭt ūt quaē sīnt īllīūs sēmĭnă cūmquĕ

ē rĕgĭōnĕ lŏcūm quăsi ĭn ūnūm cūnctă fĕrāntūr,

ōmnĭă cōnĭcĭēns īn eūm vōlvēntĭă cūrsūm.

Fōrsĭtăn ēx īpsō vĕnĭēns trăhăt āĕrĕ quaēdām

cōrpŏră quaē plāgīs īncēndūnt mōbĭlĭtātēm.

Īncŏlŭmīsquĕ vĕnīt pēr rēs ātque īntĕgră trānsīt

mūltă, fŏrāmĭnĭbūs lĭquĭdūs quĭă trānsvŏlăt īgnīs.

Mūltăquĕ pērfīgīt, cūm cōrpŏră fūlmĭnĭs īpsă

cōrpŏrĭbūs rērum īncĭdĕrūnt, quā tēxtă tĕnēntūr.

Dīssōlvīt pōrrō făcĭle aēs aūrūmquĕ rĕpēntĕ

cōnfērvēfăcĭt, ē pārvīs quĭă fāctă mĭnūtē

cōrpŏrĭbūs vīs ēst ēt lēvĭbŭs ēx ĕlĕmēntīs,

quaē făcĭle īnsīnvātŭr ĕt īnsĭnŭātă rĕpēntĕ

dīssōlvūnt nōdōs ōmnīs ēt vīnclă rĕlāxānt.

Aūtūmnōquĕ măgīs stēllīs fūlgēntĭbŭs āptă

cōncŭtĭtūr caēlī dŏmŭs ūndĭquĕ tōtăquĕ tēllūs,

ēt cūm tēmpŏră sē vērīs flōrēntĭă pāndūnt.

Frīgŏre ĕnīm dēsūnt īgnēs vēntīquĕ călōrĕ

dēfĭcĭūnt nĕquĕ sūnt tām dēnsō cōrpŏrĕ nūbēs.

Īntĕrŭtrāsque ĭgĭtūr cūm caēlī tēmpŏră cōnstānt,

tūm vărĭaē caūsaē cōncūrrūnt fūlmĭnĭs ōmnēs.

Nām frĕtŭs īpse ānnī pērmīscēt frīgŭs ‹ĕt› aēstūm,

quōrum ūtrūmque ŏpŭs ēst făbrĭcānda ād fūlmĭnă nūbī,

ūt dīscōrdĭă ‹sīt› rērūm māgnōquĕ tŭmūltū

īgnĭbŭs ēt vēntīs fŭrĭbūndūs flūctŭĕt āēr.

Prīmă călōrĭs ĕnīm pārs ēst pōstrēmă rĭgōrīs;

tēmpŭs ĭd ēst vērnūm; quārē pūgnārĕ nĕcēssēst

dīssĭmĭlīs ‹rēs› īntēr sē tūrbārĕquĕ mīxtās.

Ēt călŏr ēxtrēmūs prīmō cūm frīgŏrĕ mīxtūs

vōlvĭtŭr, aūtūmnī quōd fērtūr nōmĭnĕ tēmpūs,

hīc quŏquĕ cōnflīgūnt hĭĕmēs aēstātĭbŭs ācrēs.

Prōptĕrĕā ‹frĕtă› sūnt haēc ānnī nōmĭnĭtāndă,

nēc mīrūmst, ĭn ĕō sī tēmpŏrĕ plūrĭmă fīūnt

fūlmĭnă tēmpēstāsquĕ cĭētūr tūrbĭdă caēlō,

āncĭpĭtī quŏnĭām bēllō tūrbātŭr ŭtrīmquĕ,

hīnc flāmmīs īllīnc vēntīs ūmōrĕquĕ mīxtō.

Hōc ēst īgnĭfĕrī nātūrām fūlmĭnĭs īpsām

pērspĭcĕre ēt quā vī făcĭāt rēm quāmquĕ vĭdērĕ,

nōn Tŷrrhēnă rĕtrō vōlvēntēm cārmĭnă frūstrā

īndĭcĭa ōccūltaē dīvūm pērquīrĕrĕ mēntīs,

ūndĕ vŏlāns īgnīs pērvēnĕrĭt aūt ĭn ŭtrām sē

vērtĕrĭt hīnc pārtēm, quō pāctō pēr lŏcă saēptă

īnsĭnŭārĭt, ĕt hīnc dŏmĭnātŭs ŭt ēxtŭlĕrīt sē,

quīdvĕ nŏcērĕ quĕāt dē caēlō fūlmĭnĭs īctūs.

Quōd sī Iūppĭtĕr ātque ălĭī fūlgēntĭă dīvī

tērrĭfĭcō quătĭūnt sŏnĭtū caēlēstĭă tēmplă

ēt iăcĭūnt īgnēm quō cuīquēst cūmquĕ vŏlūntās,

cūr quĭbŭs īncaūtūm scĕlŭs āvērsābĭlĕ cūmquēst

nōn făcĭūnt īctī flāmmās ūt fūlgŭrĭs hālēnt

pēctŏrĕ pērfīxō, dŏcŭmēn mōrtālĭbŭs ācrĕ,

ēt pŏtĭūs nūllā sĭbĭ tūrpī cōnscĭŭs īn rē

vōlvĭtŭr īn flāmmīs īnnōxĭŭs īnquĕ pĕdītūr

tūrbĭnĕ caēlēstī sŭbĭtō cōrrēptŭs ĕt īgnī?

Cūr ĕtĭām lŏcă sōlă pĕtūnt frūstrāquĕ lăbōrānt?

Ān tūm brācchĭă cōnsuēscūnt fīrmāntquĕ lăcērtōs?

Īn tērrāquĕ pătrīs cūr tēlūm pērpĕtĭūntūr

ōbtūndī? Cūr īpsĕ sĭnīt nĕquĕ pārcĭt ĭn hōstīs?

Dēnĭquĕ cūr nūmquām caēlō iăcĭt ūndĭquĕ pūrō

Iūppĭtĕr īn tērrās fūlmēn sŏnĭtūsquĕ prŏfūndīt?

Ān sĭmŭl āc nūbēs sūccēssēre, īpse ĭn ĕās tūm

dēscēndīt, prŏpe ŭt hīnc tēlī dētērmĭnĕt īctūs?

Īn mărĕ quā pōrrō mīttīt rătĭōnĕ? Quĭd ūndās

ārgŭĭt ēt lĭquĭdām mōlēm cāmpōsquĕ nătāntīs?

Praētĕrĕā sī vūlt căvĕāmūs fūlmĭnĭs īctūm,

cūr dŭbĭtāt făcĕre ūt pōssīmūs cērnĕrĕ mīssūm?

Sī nĕc ŏpīnāntīs aūtēm vūlt ōpprĭmĕre īgnī,

cūr tŏnăt ēx īllā pārte, ūt vītārĕ quĕāmūs,

cūr tĕnĕbrās ānte ēt frĕmĭtūs ēt mūrmŭră cōncīt?

Ēt sĭmŭl īn mūltās pārtīs quī crēdĕrĕ pōssīs

mīttĕre? Ăn hōc aūsīs nūmquām cōntēndĕrĕ fāctūm,

ūt fĭĕrēnt īctūs ūnō sūb tēmpŏrĕ plūrēs?

Āt saēpēst nŭmĕrō fāctūm fĭĕrīquĕ nĕcēssēst,

ūt plŭĕre īn mūltīs rĕgĭōnĭbŭs ēt cădĕre īmbrīs,

fūlmĭnă sīc ūnō fĭĕrī sūb tēmpŏrĕ mūltă.

Pōstrēmō cūr sānctă dĕūm dēlūbră sŭāsquĕ

dīscŭtĭt īnfēstō praēclārās fūlmĭnĕ sēdīs

ēt bĕnĕ fāctă dĕūm frāngīt sĭmŭlācră sŭīsquĕ

dēmĭt ĭmāgĭnĭbūs vĭŏlēntō vūlnĕre hŏnōrēm?

Āltăquĕ cūr plērūmquĕ pĕtīt lŏcă plūrĭmăque ēiūs

mōntĭbŭs īn sūmmīs vēstīgĭă cērnĭmŭs īgnīs?

Quōd sŭpĕrēst, făcĭlēst ēx hīs cōgnōscĕrĕ rēbūs,

prēstērās Grāī quōs āb rē nōmĭnĭtārūnt,

īn mărĕ quā mīssī vĕnĭānt rătĭōnĕ sŭpērnē.

Nām fĭt ŭt īntērdūm tāmquām dēmīssă cŏlūmnă

īn mărĕ dē caēlō dēscēndāt, quām frĕtă cīrcūm

fērvēscūnt grăvĭtēr spīrāntĭbŭs īncĭtă flābrīs,

ēt quaēcūmque ĭn ĕō tūm sīnt dēprēnsă tŭmūltū

nāvĭgĭa īn sūmmūm vĕnĭānt vēxātă pĕrīclūm.

Hōc fĭt ŭbi īntērdūm nōn quīt vīs īncĭtă vēntī

rūmpĕrĕ quām coēpīt nūbēm, sēd dēprĭmĭt, ūt sīt

īn mărĕ dē caēlō tāmquām dēmīssă cŏlūmnă,

paūlātīm, quăsĭ quīd pūgnō brācchīquĕ sŭpērnē

cōniēctū trūdātŭr ĕt ēxtēndātŭr ĭn ūndās;

quām cūm dīscĭdĭt, hīnc prōrūmpĭtŭr īn mărĕ vēntī

vīs ēt fērvōrēm mīrūm cōncīnnăt ĭn ūndīs.

Vērsābūndŭs ĕnīm tūrbō dēscēndĭt ĕt īllām

dēdūcīt părĭtēr lēntō cūm cōrpŏrĕ nūbēm;

quām sĭmŭl āc grăvĭdām dētrūsĭt ăd aēquŏră pōntī,

īlle ĭn ăquām sŭbĭtō tōtūm se īmmīttĭt ĕt ōmnĕ

ēxcĭtăt īngēntī sŏnĭtū mărĕ fērvĕrĕ cōgēns.

Fīt quŏque ŭt īnvōlvāt vēntī sē nūbĭbŭs īpsĕ

vērtēx cōrrādēns ēx āĕrĕ sēmĭnă nūbīs

ēt quăsĭ dēmīssūm caēlō prēstēra ĭmĭtētūr.

Hīc ŭbĭ se īn tērrās dēmīsīt dīssōlvītquĕ,

tūrbĭnĭs īmmānēm vīm prōvŏmĭt ātquĕ prŏcēllaē.

Sēd quĭă fīt rāro ōmnīnō mōntīsquĕ nĕcēssēst

ōffĭcĕre īn tērrīs, āppārēt crēbrĭŭs īdēm

prōspēctū mărĭs īn māgnō caēlōquĕ pătēntī.

Nūbĭlă cōncrēscūnt, ŭbĭ cōrpŏră mūltă vŏlāndō

hōc sŭpĕro īn caēlī spătĭō cŏĭērĕ rĕpēntĕ

āspĕrĭōră, mŏrīs quaē pōssīnt īndŭpĕdītă

ēxĭgŭīs tămĕn īntēr sē cōmprēnsă tĕnērī.

Haēc făcĭūnt prīmūm pārvās cōnsīstĕrĕ nūbīs;

īnde ĕă cōmprēndūnt īntēr sē cōnquĕ grĕgāntūr

ēt cōniūngēndō crēscūnt vēntīsquĕ fĕrūntūr

ūsque ădĕō dōnēc tēmpēstās saēvă cŏōrtāst.

Fīt quŏque ŭtī mōntīs vīcīnă căcūmĭnă caēlō

quām sīnt quōquĕ măgīs, tāntō măgĭs ēdĭtă fūmēnt

āssĭdŭaē fūlvaē nūbīs cālīgĭnĕ crāssā

prōptĕrĕā quĭă, cūm cōnsīstūnt nūbĭlă prīmūm,

āntĕ vĭdēre ŏcŭlī quām pōssīnt tēnŭiă, vēntī

pōrtāntēs cōgūnt ād sūmmă căcūmĭnă mōntīs.

Hīc dēmūm fĭt ŭtī tūrbā māiōrĕ cŏōrtā

ēt cōndēnsā queānt āppārēre ēt sĭmŭl īpsō

vērtĭcĕ dē mōntīs vĭdĕāntūr sūrgĕre ĭn aēthrām.

Nām lŏcă dēclārāt sūrsūm vēntōsă pătērĕ

rēs īpsa ēt sēnsūs, mōntīs cum āscēndĭmŭs āltōs.

Praētĕrĕā pērmūltă mărī quŏquĕ tōllĕrĕ tōtō

cōrpŏră nātūrām dēclārānt lītŏrĕ vēstēs

sūspēnsaē, cūm cōncĭpĭūnt ūmōrĭs ădhaēsūm.

Quō măgĭs ād nūbīs aūgēndās mūltă vĭdēntūr

pōssĕ quŏque ē sālsō cōnsūrgĕrĕ mōmĭnĕ pōntī;

nām rătĭō cōnsānguĭnĕāst ūmōrĭbŭs ōmnīs.

Praētĕrĕā flŭvĭīs ēx ōmnĭbŭs ēt sĭmŭl īpsā

sūrgĕrĕ dē tērrā nĕbŭlās aēstūmquĕ vĭdēmūs.

Quaē vĕlŭt hālĭtŭs hīnc ĭtă sūrsum ēxprēssă fĕrūntūr

sūffūndūntquĕ sŭā caēlūm cālīgĭne ĕt āltās

sūffĭcĭūnt nūbīs paūlātīm cōnvĕnĭūndō.

Ūrgĕt ĕnīm quŏquĕ sīgnĭfĕrī sŭpĕr aēthĕrĭs aēstūs

ēt quăsĭ dēnsēndō sūbtēxīt caērŭlă nīmbīs.

Fīt quŏque ŭt hūnc vĕnĭānt īn caēlum ēxtrīnsĕcŭs īllă

cōrpŏră quaē făcĭūnt nūbīs nīmbōsquĕ vŏlāntīs.

Īnnŭmĕrābĭle ĕnīm nŭmĕrūm sūmmāmquĕ prŏfūndī

ēsse īnfīnītām dŏcŭī, quāntāquĕ vŏlārēnt

cōrpŏră mōbĭlĭtāte ōstēndī quāmquĕ rĕpēntĕ

īmmĕmŏrābĭlĕ ‹pēr› spătĭūm trānsīrĕ sŏlērēnt.

Haūd ĭgĭtūr mīrūmst sī pārvō tēmpŏrĕ saēpĕ

tām māgnīs †mōntīs† tēmpēstās ātquĕ tĕnēbraē

cōpĕrĭānt mărĭa āc tērrās īmpēnsă sŭpērnē,

ūndĭquĕ quāndŏquĭdēm pēr caūlās aēthĕrĭs ōmnīs

ēt quăsĭ pēr māgnī cīrcūm spīrācŭlă mūndī

ēxĭtŭs īntrŏĭtūsque ĕlĕmēntīs rēddĭtŭs ēxstāt.

Nūnc ăgĕ, quō pāctō plŭvĭūs cōncrēscăt ĭn āltīs

nūbĭbŭs ūmŏr ĕt īn tērrās dēmīssŭs ŭt īmbēr

dēcĭdăt, ēxpĕdĭām. Prīmūm iām sēmĭna ăquāī

mūltă sĭmūl vīncām cōnsūrgĕrĕ nūbĭbŭs īpsīs

ōmnĭbŭs ēx rēbūs părĭtērque ĭtă crēscĕre ŭtrūmquĕ,

ēt nūbīs ĕt ăquām quaēcūmque īn nūbĭbŭs ēxstāt,

ūt părĭtēr nōbīs cōrpūs cūm sānguĭnĕ crēscīt,

sūdŏr ĭtem ātque ūmōr quīcūmque ēst dēnĭquĕ mēmbrīs.

Cōncĭpĭūnt ĕtĭām mūltūm quŏquĕ saēpĕ mărīnūm

ūmōrēm, vĕlŭtī pēndēntĭă vēllĕră lānaē,

cūm sŭpĕrā māgnūm mărĕ vēntī nūbĭlă pōrtānt.

Cōnsĭmĭlī rătĭōne ēx ōmnĭbŭs āmnĭbŭs ūmōr

tōllĭtŭr īn nūbīs. Quō cūm bĕnĕ sēmĭna ăquārūm

mūltă mŏdīs mūltīs cōnvēnēre ūndĭque ădaūctă,

cōnfērtaē nūbēs ‹ūmōrēm› mīttĕrĕ cērtānt

dūplĭcĭtēr; nām vīs vēntī cōntrūdĭt ĕt īpsă

cōpĭă nīmbōrūm tūrbā māiōrĕ cŏāctă

ūrgĕt ‹ĕt› ē sŭpĕrō prĕmĭt āc făcĭt ēfflŭĕre īmbrīs.

Praētĕrĕā cūm rārēscūnt quŏquĕ nūbĭlă vēntīs

aūt dīssōlvūntūr, sōlīs sŭpĕr īctă călōrĕ,

mīttūnt ūmōrēm plŭvĭūm stīllāntquĕ, quăsi īgnī

cēră sŭpēr călĭdō tābēscēns mūltă lĭquēscāt.

Sēd vēmēns īmbēr fĭt, ŭbī vēmēntĕr ŭtrāquĕ

nūbĭlă vī cŭmŭlātă prĕmūntŭr ĕt īmpĕtĕ vēntī.

Āt rĕtĭnērĕ dĭū plŭvĭaē lōngūmquĕ mŏrārī

cōnsŭĕrūnt, ŭbĭ mūltă cĭēntūr sēmĭna ăquārūm

ātque ălĭīs ălĭaē nūbēs nīmbīquĕ rĭgāntēs

īnsŭpĕr ātque ōmnī vūlgō dē pārtĕ fĕrūntūr,

tērrăquĕ cūm fūmāns ūmōrēm tōtă rĕdhālāt.

Hīc ŭbĭ sōl rădĭīs tēmpēstātem īntĕr ŏpācām

ādvērsā fūlsīt nīmbōrum āspērgĭnĕ cōntrā,

tūm cŏlŏr īn nīgrīs ēxsīstīt nūbĭbŭs ārcī.

Cētĕră quaē sūrsūm crēscūnt sūrsūmquĕ crĕāntūr,

ēt quaē cōncrēscūnt īn nūbĭbŭs, ōmnĭă, prōrsūm

ōmnĭă, nīx vēntī grāndō gĕlĭdaēquĕ prŭīnaē

ēt vīs māgnă gĕlī, māgnūm dūrāmĕn ăquārūm,

ēt mŏră quaē flŭvĭōs pāssīm rēfrēnăt ăvēntīs,

pērfăcĭlēst tămĕn haēc rĕpĕrīre ănĭmōquĕ vĭdērĕ

ōmnĭă quō pāctō fīānt quārēvĕ crĕēntūr,

cūm bĕnĕ cōgnōrīs ĕlĕmēntīs rēddĭtă quaē sīnt.

Nūnc ăgĕ quaē rătĭō tērrāī mōtĭbŭs ēxstēt

pērcĭpe. Ĕt īn prīmīs tērrām făc ŭt ēssĕ rĕārīs

sūbtĕr ĭtem ūt sŭpĕrā vēntōsīs ūndĭquĕ plēnām

spēlūncīs mūltōsquĕ lăcūs mūltāsquĕ lăcūnās

īn grĕmĭō gĕrĕre ēt rūpīs dērūptăquĕ sāxă;

mūltăquĕ sūb tērgō tērrāī flūmĭnă tēctă

vōlvĕrĕ vī flūctūs sūmmērsăquĕ sāxă pŭtāndūmst.

Ūndĭque ĕnīm sĭmĭlem ēssĕ sŭī rēs pōstŭlăt īpsă.

Hīs ĭgĭtūr rēbūs sūbiūnctīs sūppŏsĭtīsquĕ

tērră sŭpērnĕ trĕmīt māgnīs cōncūssă rŭīnīs,

sūbtĕr ŭbi īngēntīs spēlūncās sūbrŭĭt aētās;

quīppĕ cădūnt tōtī mōntēs māgnōquĕ rĕpēntĕ

cōncūssū lātē dīssērpūnt īndĕ trĕmōrēs.

Ēt mĕrĭtō, quŏnĭām plaūstrī cōncūssă trĕmēscūnt

tēctă vĭām prōptēr nōn māgnō pōndĕrĕ tōtă,

nēc mĭnŭs ēxsūltānt sī quīdvīs cūmquĕ vĭāī

fērrātōs ūtrīmquĕ rŏtārūm sūccŭtĭt ōrbīs.

Fīt quŏque, ŭbi īn māgnās āquaē vāstāsquĕ lăcūnās

glēbă vĕtūstāte ē tērrā prŏvŏlūĭtŭr īngēns,

ūt iāctētŭr ăquaē flūctū quŏquĕ tērră văcīllāns;

ūt vās īntērdūm nōn quīt cōnstārĕ, nĭsi ūmōr

dēstĭtĭt īn dŭbĭō flūctū iāctārĭĕr īntūs.

Praētĕrĕā vēntūs cūm pēr lŏcă sūbcăvă tērraē

cōllēctūs pārte ēx ūnā prōcūmbĭt ĕt ūrgēt

ōbnīxūs māgnīs spēlūncās vīrĭbŭs āltās,

īncūmbīt tēllūs quō vēntī prōnă prĕmīt vīs.

Tūm sŭpĕrā tērrām quaē sūnt ēxstrūctă dŏmōrūm

ād caēlūmquĕ măgīs quāntō sūnt ēdĭtă quaēquĕ,

īnclīnātă mĭnēnt ĭn ĕāndēm prōdĭtă pārtēm

prōtrāctaēquĕ trăbēs īmpēndēnt īrĕ părātaē.

Ēt mĕtŭūnt māgnī nātūrām crēdĕrĕ mūndī

ēxĭtĭāle ălĭquōd tēmpūs clādēmquĕ mănērĕ,

cūm vīdeānt tāntām tērrārum īncūmbĕrĕ mōlēm!

Quōd nĭsĭ rēspīrēnt vēntī, vīs nūllă rĕfrēnēt

rēs nĕque ăb ēxĭtĭō pōssīt rēprēndĕre ĕūntīs.

Nūnc quĭă rēspīrānt āltērnīs īnquĕ grăvēscūnt

ēt quăsĭ cōllēctī rĕdĕūnt cēdūntquĕ rĕpūlsī,

saēpĭŭs hānc ōb rēm mĭnĭtātūr tērră rŭīnās

quām făcĭt; īnclīnātŭr ĕnīm rētrōquĕ rĕcēllīt

ēt rĕcĭpīt prōlāpsă sŭās īn pōndĕră sēdīs.

Hāc ĭgĭtūr rătĭōnĕ văcīllānt ōmnĭă tēctă,

sūmmă măgīs mĕdĭīs, mĕdĭa īmīs, īmă pĕrhīlūm.

Ēst haēc ēiūsdēm quŏquĕ māgnī caūsă trĕmōrīs,

vēntŭs ŭbi ātque ănĭmaē sŭbĭtō vīs māxĭmă quaēdām

aūt ēxtrīnsĕcŭs aūt īpsā tēllūrĕ cŏōrtā

īn lŏcă sē căvă tērrāī cōniēcĭt ĭbīquĕ

spēlūncās īntēr māgnās frĕmĭt āntĕ tŭmūltū

vērsābūndă‹quĕ› pōrtātūr, pōst īncĭtă cūm vīs

ēxăgĭtātă fŏrās ērūmpĭtŭr ēt sĭmŭl āltām

dīffīndēns tērrām māgnūm cōncīnnăt hĭātūm.

Īn Sўrĭā Sīdōnĕ quŏd āccĭdĭt ēt fŭĭt Aēgī

īn Pĕlŏpōnnēsō, quās ēxĭtŭs hīc ănĭmāī

dīstūrbāt ūrbīs ēt tērraē mōtŭs ŏbōrtūs.

Mūltăquĕ praētĕrĕā cĕcĭdērūnt moēnĭă māgnīs

mōtĭbŭs īn tērrīs ēt mūltaē pēr mărĕ pēssūm

sūbsēdērĕ sŭīs părĭtēr cūm cīvĭbŭs ūrbēs.

Quōd nĭsĭ prōrūmpīt, tămĕn īmpĕtŭs īpse ănĭmāī

ēt fĕră vīs vēntī pēr crēbră fŏrāmĭnă tērraē

dīspērtītŭr ŭt hōrrŏr ĕt īncŭtĭt īndĕ trĕmōrēm;

frīgŭs ŭtī nōstrōs pĕnĭtūs cūm vēnĭt ĭn ārtūs,

cōncŭtĭt īnvītōs cōgēns trĕmĕre ātquĕ mŏvērĕ.

Āncĭpĭtī trĕpĭdānt ĭgĭtūr tērrōrĕ pĕr ūrbīs,

tēctă sŭpērnĕ tĭmēnt, mĕtŭūnt īnfērnĕ căvērnās

tērrāī nē dīssōlvāt nātūră rĕpēntĕ,

neū dīstrāctă sŭūm lātē dīspāndăt hĭātūm

ātquĕ sŭīs cōnfūsă vĕlīt cōmplērĕ rŭīnīs.

Proīndĕ lĭcēt quāmvīs caēlūm tērrāmquĕ rĕāntūr

īncōrrūptă fŏre aētērnaē māndātă sălūtī;

ēt tămĕn īntērdūm praēsēns vīs īpsă pĕrīclī

sūbdĭt ĕt hūnc stĭmŭlūm quādām dē pārtĕ tĭmōrīs,

nē pĕdĭbūs rāptīm tēllūs sūbtrāctă fĕrātūr

īn bărăthrūm rērūmquĕ sĕquātūr prōdĭtă sūmmă

fūndĭtŭs ēt fīāt mūndī cōnfūsă rŭīnă.

[Prīncĭpĭō mărĕ mīrāntūr nōn rēddĕrĕ māiūs

nātūrām, quō sīt tāntūs dēcūrsŭs ăquārūm,

ōmnĭă quō vĕnĭānt ēx ōmnī flūmĭnă pārtĕ.

Āddĕ văgōs īmbrīs tēmpēstātēsquĕ vŏlāntīs,

ōmnĭă quaē mărĭa āc tērrās spārgūntquĕ rĭgāntquĕ;

āddĕ sŭōs fōntīs; tămĕn ād mărĭs ōmnĭă sūmmām

gūttāī vīx īnstăr ĕrūnt ūnīŭs ădaūgmēn;

quō mĭnŭs ēst mīrūm mărĕ nōn aūgēscĕrĕ māgnūm.

Praētĕrĕā māgnām sōl pārtēm dētrăhĭt aēstū.

Quīppĕ vĭdēmŭs ĕnīm vēstīs ūmōrĕ mădēntīs

ēxsīccārĕ sŭīs rădĭīs ārdēntĭbŭ' sōlēm:

āt pĕlăgē mūlta ēt lātē sūbstrātă vĭdēmūs.

Proīndĕ lĭcēt quāmvīs ēx ūnō quōquĕ lŏcō sōl

ūmōrīs pārvām dēlībĕt ăb aēquŏrĕ pārtēm;

lārgĭtĕr īn tāntō spătĭō tămĕn aūfĕrĕt ūndīs.

Tūm pōrrō vēntī quŏquĕ māgnām tōllĕrĕ pārtēm

ūmōrīs pōssūnt vērrēntēs aēquŏră, vēntīs

ūnā nōctĕ vĭās quŏnĭām pērsaēpĕ vĭdēmūs

sīccārī mōllīsquĕ lŭtī cōncrēscĕrĕ crūstās.

Praētĕrĕā dŏcŭī mūltūm quŏquĕ tōllĕrĕ nūbīs

ūmōrēm māgnō cōncēptum ēx aēquŏrĕ pōntī

ēt pāssīm tōtō tērrārūm spārgĕre ĭn ōrbī,

cūm plŭĭt īn tērrīs ēt vēntī nūbĭlă pōrtānt.

Pōstrēmō quŏnĭām rārō cūm cōrpŏrĕ tēllūs

ēst, ēt cōniūnctāst, ōrās mărĭs ūndĭquĕ cīngēns,

dēbĕt, ŭt īn mărĕ dē tērrīs vĕnĭt ūmŏr ăquāī,

īn tērrās ĭtĭdēm mānāre ēx aēquŏrĕ sālsō;

pērcōlātŭr ĕnīm vīrūs rētrōquĕ rĕmānāt

mātĕrĭēs ūmōrĭs ĕt ād căpŭt āmnĭbŭs ōmnīs

cōnflŭĭt, īndĕ sŭpēr tērrās rĕdĭt āgmĭnĕ dūlcī

quā vĭă sēctă sĕmēl lĭquĭdō pĕdĕ dētŭlĭt ūndās.]

Nūnc rătĭō quaē sīt, pēr faūcēs mōntĭs ŭt Aētnaē

ēxspīrēnt īgnēs īntērdūm tūrbĭnĕ tāntō,

ēxpĕdĭām. Nĕque ĕnīm mĕdĭōcrī clādĕ cŏōrtă

flāmmĕă tēmpēstās Sĭcŭlūm dŏmĭnātă pĕr āgrōs

fīnĭtĭmīs ād sē cōnvērtīt gēntĭbŭs ōră,

fūmĭdă cūm caēlī scīntīllāre ōmnĭă tēmplă

cērnēntēs păvĭdā cōmplēbānt pēctŏră cūrā,

quīd mōlīrētūr rērūm nātūră nŏvārūm.

Hīscĕ tĭbi īn rēbūs lātēst āltēquĕ vĭdēndūm

ēt lōngē cūnctās īn pārtīs dīspĭcĭēndūm,

ūt rĕmĭnīscārīs sūmmām rērum ēssĕ prŏfūndām

ēt vĭdĕās caēlūm sūmmāī tōtĭŭs ūnūm

quām sīt pārvŭlă pārs ēt quām mūltēsĭmă cōnstēt

nēc tŏtă pārs, hŏmŏ tērrāī quŏtă tōtĭŭs ūnūs.

Quōd bĕnĕ prōpŏsĭtūm sī plānē cōntŭĕārĕ

āc vĭdĕās plānē, mīrārī mūltă rĕlīnquās.

Nūmquĭs ĕnīm nōstrūm mīrātūr sīquĭs ĭn ārtūs

āccēpīt călĭdō fēbrīm fērvōrĕ cŏōrtām

aūt ălĭūm quēmvīs mōrbī pēr mēmbră dŏlōrēm?

Ōbtūrgēscĭt ĕnīm sŭbĭtō pēs, ārrĭpĭt ācēr

saēpĕ dŏlōr dēntīs, ŏcŭlōs īnvādĭt ĭn īpsōs,

ēxsīstīt săcĕr īgnĭs ĕt ūrīt cōrpŏrĕ sērpēns

quāmcūmque ārrĭpŭīt pārtēm, rēpītquĕ pĕr ārtūs,

nīmīrūm quĭă sūnt mūltārūm sēmĭnă rērūm,

ēt sătĭs haēc tēllūs mōrbī caēlūmquĕ mălī fērt,

ūndĕ quĕāt vīs īmmēnsī prōcrēscĕrĕ mōrbī.

Sīc ĭgĭtūr tōtī caēlō tērraēquĕ pŭtāndūmst

ēx īnfīnītō sătĭs ōmnĭă sūppĕdĭtārĕ,

ūndĕ rĕpēntĕ quĕāt tēllūs cōncūssă mŏvērī

pērquĕ măre āc tērrās răpĭdūs pērcūrrĕrĕ tūrbō,

īgnĭs ăbūndāre Aētnaēūs, flāmmēscĕrĕ caēlūm.

Īd quŏque ĕnīm fĭt ĕt ārdēscūnt caēlēstĭă tēmplă

ēt tēmpēstātēs plŭvĭaē grăvĭōrĕ cŏōrtū

sūnt, ŭbĭ fōrte ĭtă sē tĕtŭlērūnt sēmĭna ăquārūm.

"Āt nĭmĭs ēst īngēns īncēndī tūrbĭdŭs ārdōr."

Scīlĭcĕt ēt flŭvĭūs, quī vīsūs māxĭmŭs ēī

quī nōn ānte ălĭquēm māiōrēm vīdĭt, ĕt īngēns

ārbŏr hŏmōquĕ vĭdētŭr, ĕt ōmnĭă dē gĕnĕre ōmnī

māxĭmă quaē vīdīt quīsque, haēc īngēntĭă fīngīt,

cūm tămĕn ōmnĭă cūm caēlō tērrāquĕ mărīquĕ

nīl sīnt ād sūmmām sūmmāī tōtĭŭs ōmnēm.

Nūnc tămĕn īllă mŏdīs quĭbŭs īrrītātă rĕpēntĕ

flāmmă fŏrās vāstīs Aētnaē fōrnācĭbŭs ēfflēt,

ēxpĕdĭām. Prīmūm tōtīūs sūbcăvă mōntīs

ēst nātūră, fĕrē sĭlĭcūm sūffūltă căvērnīs.

Ōmnĭbŭs ēst pōrro īn spēlūncīs vēntŭs ĕt āēr.

Vēntŭs ĕnīm fĭt, ŭbi ēst ăgĭtāndō pērcĭtŭs āēr.

Hīc ŭbĭ pērcălŭīt călĕfēcītque ōmnĭă cīrcūm

sāxă fŭrēns, quā cōntīngīt, tērrāmque, ĕt ăb ōllīs

ēxcūssīt călĭdūm flāmmīs vēlōcĭbŭs īgnēm,

tōllīt se āc rēctīs ĭtă faūcĭbŭs ēĭcĭt āltē.

Fērt ĭtăque ārdōrēm lōngē lōngēquĕ făvīllām

dīffērt ēt crāssā vōlvīt cālīgĭnĕ fūmūm

ēxtrūdītquĕ sĭmūl mīrāndō pōndĕrĕ sāxă;

nē dŭbĭtēs quīn haēc ănĭmāī tūrbĭdă sīt vīs.

Praētĕrĕā māgna ēx pārtī mărĕ mōntĭs ăd ēiūs

rādīcēs frāngīt flūctūs aēstūmquĕ rĕsōrbēt.

Ēx hōc ūsquĕ mărī spēlūncaē mōntĭs ăd āltās

pērvĕnĭūnt sūbtēr faūcēs. Hāc īrĕ fătēndūmst

***

ēt pĕnĕtrārĕ mărī pĕnĭtūs rēs cōgĭt ăpērtō

ātque ēfflārĕ fŏrās ĭdĕōque ēxtōllĕrĕ flāmmām

sāxăquĕ sūbiēctāre ĕt hărēnaē tōllĕrĕ nīmbōs.

Īn sūmmō sūnt vērtĭce ĕnīm crātērĕs, ŭt īpsī

nōmĭnĭtānt; nōs quōd faūcēs pĕrhĭbēmŭs ĕt ōră.

Sūnt ălĭquōt quŏquĕ rēs quārum ūnām dīcĕrĕ caūsām

nōn sătĭs ēst, vērūm plūrīs, ūnde ūnă tămēn sīt;

cōrpŭs ŭt ēxănĭmūm sīquōd prŏcŭl īpsĕ iăcērĕ

cōnspĭcĭās hŏmĭnīs, fĭt ŭt ōmnīs dīcĕrĕ caūsās

cōnvĕnĭāt lētī, dīcātŭr ŭt īllĭŭs ūnă.

Nām nēque eūm fērrō nēc frīgŏrĕ vīncĕrĕ pōssīs

īntĕrĭīssĕ nĕque ā mōrbō nĕquĕ fōrtĕ vĕnēnō,

vērum ălĭquīd gĕnĕre ēsse ēx hōc quōd cōntĭgĭt ēī

scīmŭs. Ĭtem īn mūltīs hōc rēbūs dīcĕre hăbēmūs.

Nīlŭs ĭn aēstātēm crēscīt cāmpīsquĕ rĕdūndāt

ūnĭcŭs īn tērrīs, Aēgŷptī tōtĭŭs āmnīs.

Īs rĭgăt Aēgŷptūm mĕdĭūm pēr saēpĕ călōrēm,

aūt quĭă sūnt aēstāte ăquĭlōnēs ōstĭă cōntrā,

ānnī tēmpŏre ĕō qui ētēsīae ēssĕ fĕrūntūr,

ēt cōntrā flŭvĭūm flāntēs rĕmŏrāntŭr ĕt ūndās

cōgēntēs sūrsūs rēplēnt cōgūntquĕ mănērĕ.

Nām dŭbĭō prŏcŭl haēc ādvērsō flābră fĕrūntūr

flūmĭnĕ, quaē gĕlĭdīs āb stēllīs āxĭs ăgūntūr.

Īlle ēx aēstĭfĕrā pārtī vĕnĭt āmnĭs ăb aūstrō,

īntēr nīgră vĭrūm pērcōctō saēclă cŏlōrĕ

ēxŏrĭēns pĕnĭtūs mĕdĭa āb rĕgĭōnĕ dĭēī.

Ēst quŏque ŭtī pōssīt māgnūs cōngēstŭs hărēnaē

flūctĭbŭs ādvērsīs ōppīlāre ōstĭă cōntrā,

cūm mărĕ pērmōtūm vēntīs rŭĭt īntŭs hărēnām;

quō fĭt ŭtī pāctō lībēr mĭnŭs ēxĭtŭs āmnīs

ēt prōclīvĭs ĭtēm fīāt mĭnŭs īmpĕtŭs ūndīs.

Fīt quŏque ŭtī plŭvĭaē fōrsān măgĭs ād căpŭt ēī

tēmpŏre ĕō fīānt, quŏd ĕtēsĭă flābra ăquĭlōnūm

nūbĭlă cōnĭcĭūnt ĭn ĕās tūnc ōmnĭă pārtīs.

Scīlĭcĕt ād mĕdĭām rĕgĭōnem ēiēctă dĭēī

cūm cōnvēnērūnt, ĭbi ăd āltōs dēnĭquĕ mōntīs

cōntrūsaē nūbēs cōgūntūr vīquĕ prĕmūntūr.

Fōrsĭtăn Aēthĭŏpūm pĕnĭtūs dē mōntĭbŭs āltīs

crēscăt, ŭbi īn cāmpōs ālbās dēscēndĕrĕ nīnguēs

tābĭfĭcīs sŭbĭgīt rădĭīs sōl ōmnĭă lūstrāns.

Nūnc ăge, Ăvērnă tĭbī quaē sīnt lŏcă cūmquĕ lăcūsquĕ

ēxpĕdĭām, quālī nātūrā praēdĭtă cōnstēnt.

Prīncĭpĭō, quŏd Ăvērnă vŏcāntūr nōmĭne, ĭd āb rē

īmpŏsĭtūmst, quĭă sūnt ăvĭbūs cōntrārĭă cūnctīs,

ē rĕgĭōne ĕă quōd lŏcă cūm vēnērĕ vŏlāntēs,

rēmīgi ōblītaē pēnnārūm vēlă rĕmīttūnt

praēcĭpĭtēsquĕ cădūnt mōllī cērvīcĕ prŏfūsaē

īn tērrām, sī fōrte ĭtă fērt nātūră lŏcōrūm,

aūt ĭn ăquām, sī fōrtĕ lăcūs sūbstrātŭs Ăvērnīst.

Īs lŏcŭs ēst Cūmās ăpŭd, ācrī sūlpŭrĕ mōntēs

ōpplētī călĭdīs ŭbĭ fūmānt fōntĭbŭs aūctī;

ēst ĕt Ăthēnaēīs īn moēnĭbŭs, ārcĭs ĭn īpsō

vērtĭcĕ, Pāllădĭs ād tēmplūm Trītōnĭdĭs ālmaē,

quō nūmquām pēnnīs āppēllūnt cōrpŏră raūcaē

cōrnīcēs, nōn cūm fūmānt āltārĭă dōnīs.

Ūsque ădĕō fŭgĭtānt nōn īrās Pāllădĭs ācrīs

pērvĭgĭlī caūsā, Grăĭum ūt cĕcĭnērĕ pŏētaē,

sēd nātūră lŏcī | ŏpŭs ēffĭcĭt īpsă sŭāptĕ.

Īn Sўrĭā quŏquĕ fērtŭr ĭtēm lŏcŭs ēssĕ vĭdērī,

quādrŭpĕdēs quŏquĕ quō sĭmŭl āc vēstīgĭă prīmūm

īntŭlĕrīnt, grăvĭtēr vīs cōgāt cōncĭdĕre īpsă,

mānĭbŭs ūt sī sīnt dīvīs māctātă rĕpēntĕ.

Ōmnĭă quaē nātūrālī rătĭōnĕ gĕrūntūr,

ēt quĭbŭs ē fīānt caūsīs āppārĕt ŏrīgō;

iānŭă nē pŏte ĕīs Ōrcī rĕgĭōnĭbŭs ēssĕ

crēdātūr, pōst hīnc ănĭmās Ăchĕrūntĭs ĭn ōrās

dūcĕrĕ fōrtĕ dĕōs mānīs īnfērnĕ rĕāmūr,

nārĭbŭs ālĭpĕdēs ūt cērvī saēpĕ pŭtāntūr

dūcĕrĕ dē lătĕbrīs sērpēntĭă saēclă fĕrārūm.

Quōd prŏcŭl ā vērā quām sīt rătĭōnĕ rĕpūlsūm

pērcĭpĕ; nām dē rē nūnc īpsā dīcĕrĕ cōnōr.

Prīncĭpĭo hōc dīcō, quōd dīxī saēpĕ quŏque āntĕ,

īn tērrā cūiūsquĕ mŏdī rērum ēssĕ fĭgūrās;

mūltă, cĭbō quaē sūnt, vītālĭă, mūltăquĕ, mōrbōs

īncŭtĕre ēt mōrtēm quaē pōssīnt āccĕlĕrārĕ.

Ēt măgĭs ēsse ălĭīs ălĭās ănĭmāntĭbŭs āptās

rēs ād vītāī rătĭōnem ōstēndĭmŭs āntĕ

prōptēr dīssĭmĭlēm nātūrām dīssĭmĭlīsquĕ

tēxtūrās īntēr sēsē prīmāsquĕ fĭgūrās.

Mūltā meānt ĭnĭmīcă pĕr aūrīs, mūltă pĕr īpsās

īnsĭnŭānt nārīs īnfēsta ātque āspĕră †tāctū†,

nēc sūnt mūltă părūm tāctū vītāndă nĕque aūtēm

āspēctū fŭgĭēndă săpōrĕquĕ trīstĭă quaē sīnt.

Deīndĕ vĭdērĕ lĭcēt quām mūltaē sīnt hŏmĭnī rēs

ācrĭtĕr īnfēstō sēnsū spūrcaēquĕ grăvēsquĕ;

ārbŏrĭbūs prīmūm cērtīs grăvĭs ūmbră trĭbūtă

ūsque ădĕō, căpĭtīs făcĭānt ūt saēpĕ dŏlōrēs,

sīquĭs ĕās sūbtēr iăcŭīt prōstrātŭs ĭn hērbīs.

Ēst ĕtĭām māgnīs Hĕlĭcōnīs mōntĭbŭs ārbōr

flōrĭs ŏdōre hŏmĭnēm taētrō cōnsuētă nĕcārĕ.

Scīlĭcĕt haēc ĭdĕō tērrīs ēx ōmnĭă sūrgūnt,

mūltă mŏdīs mūltīs mūltārūm sēmĭnă rērūm

quōd pērmīxtă gĕrīt tēllūs dīscrētăquĕ trādīt.

Nōctūrnūmquĕ rĕcēns ēxtīnctūm lūmĕn ŭbi ācrī

nīdōre ōffēndīt nārīs, cōnsōpĭt ĭbīdēm,

cōncĭdĕre ēt spūmās quī mōrbō mīttĕrĕ suēvīt.

Cāstŏrĕōquĕ grăvī mŭlĭēr sōpītă rĕcūmbīt

ēt mănĭbūs nĭtĭdūm tĕnĕrīs ŏpŭs ēfflŭĭt ēī,

tēmpŏre ĕō si ōdōrātāst quō mēnstrŭă sōlvīt.

Mūltăquĕ praētĕrĕā lānguēntĭă mēmbră pĕr ārtūs

sōlvūnt ātque ănĭmām lăbĕfāctānt sēdĭbŭs īntūs.

Dēnĭquĕ sī călĭdīs ĕtĭām cūnctērĕ lăvābrīs

plēnĭŏr ēt fŭĕrīs, sŏlĭō fērvēntĭs ăquāī

quām făcĭle īn mĕdĭō fĭt ŭtī dēs saēpĕ rŭīnās!

Cārbōnūmquĕ grăvīs vīs ātque ŏdŏr īnsĭnŭātūr

quām făcĭle īn cĕrĕbrūm, nĭsi ăquām praēcēpĭmŭs āntĕ!

Āt cūm mēmbră dŏmūs pērcēpīt †fērvĭdă sērvīs†,

tūm fĭt ŏdōr vīnī plāgaē māctābĭlĭs īnstār.

Nōnnĕ vĭdēs ĕtĭām tērrā quŏquĕ sūlpŭr ĭn īpsā

gīgnĭĕr ēt taētrō cōncrēscĕre ŏdōrĕ bĭtūmēn;

dēnĭque ŭbi ārgēntī vēnās aūrīquĕ sĕquūntūr,

tērrāī pĕnĭtūs scrūtāntēs ābdĭtă fērrō,

quālīs ēxspīrēt Scāptēnsŭlă sūbtĕr ŏdōrēs?

Quīdvĕ mălī fĭt ŭt ēxhālēnt aūrātă mĕtāllă!

Quās hŏmĭnūm rēddūnt făcĭēs quālīsquĕ cŏlōrēs!

Nōnnĕ vĭdēs aūdīsvĕ pĕrīre īn tēmpŏrĕ pārvō

quām sŏlĕānt ēt quām vītāī cōpĭă dēsīt,

quōs ŏpĕre īn tālī cŏhĭbēt vīs māgnă nĕcēssīs?

Hōs ĭgĭtūr tēllūs ōmnīs ēxaēstŭăt aēstūs

ēxspīrātquĕ fŏrās ĭn ăpērtūm prōmptăquĕ caēlī.

Sīc ĕt Ăvērnă lŏca ālĭtĭbūs sūmmīttĕrĕ dēbēnt

mōrtĭfĕrām vīm, dē tērrā quaē sūrgĭt ĭn aūrās,

ūt spătĭūm caēlī quādām dē pārtĕ vĕnēnēt;

quō sĭmŭl āc prīmūm pēnnīs dēlātă sĭt ālēs,

īmpĕdĭātŭr ĭbī caēcō cōrrēptă vĕnēnō,

ūt cădăt ē rĕgĭōnĕ lŏcī, quā dērĭgĭt aēstūs.

Quō cūm cōrrŭĭt, hīc ĕădēm vīs īllĭŭs aēstūs

rēlĭquĭās vītaē mēmbrīs ēx ōmnĭbŭs aūfērt.

Quīppe ĕtĕnīm prīmō quăsĭ quēndām cōncĭĕt aēstūm.

Pōstĕrĭūs fĭt ŭtī, cūm iām cĕcĭdērĕ vĕnēnī

īn fōntīs īpsōs, ĭbĭ sīt quŏquĕ vītă vŏmēndă

prōptĕrĕā quōd māgnă mălī fīt cōpĭă cīrcūm.

Fīt quŏque ŭt īntērdūm vīs haēc ātque aēstŭs Ăvērnī

āĕră, qui īntĕr ăvīs cūmquēst tērrāmquĕ lŏcātūs,

dīscŭtĭāt, prŏpe ŭtī lŏcŭs hīc līnquātŭr ĭnānīs.

Cūiŭs ŭbi ē rĕgĭōnĕ lŏcī vēnērĕ vŏlāntēs,

claūdĭcăt ēxtēmplō pīnnārūm nīsŭs ĭnānīs

ēt cōnāmĕn ŭtrīmque ālārūm prōdĭtŭr ōmnĕ.

Hīc ŭbĭ nīxārī nĕquĕūnt īnsīstĕrĕque ālīs,

scīlĭcĕt īn tērrām dēlābī pōndĕrĕ cōgīt

nātūra, ēt văcŭūm prŏpĕ iām pĕr ĭnānĕ iăcēntēs

dīspērgūnt ănĭmās pēr caūlās cōrpŏrĭs ōmnīs.

***

Frīgĭdĭōr pōrro īn pŭtĕīs aēstātĕ fĭt ūmōr,

rārēscīt quĭă tērră călōre ēt sēmĭnă sīquaē

fōrtĕ văpōrĭs hăbēt prŏprĭī, dīmīttĭt ĭn aūrās.

Quō măgĭs ēst ĭgĭtūr tēllūs ēffētă călōrĕ,

fīt quŏquĕ frīgĭdĭōr qui īn tērrāst ābdĭtŭs ūmōr.

Frīgŏrĕ cūm prĕmĭtūr pōrro ōmnīs tērră cŏītquĕ

ēt quăsĭ cōncrēscīt, fīt scīlĭcĕt ūt cŏĕūndō

ēxprĭmăt īn pŭtĕōs sī quēm gĕrĭt īpsă călōrēm.

Ēsse ăpŭd Hāmmōnīs fānūm fōns lūcĕ dĭūrnā

frīgĭdŭs ēt călĭdūs nōctūrnō tēmpŏrĕ fērtūr.

Hūnc hŏmĭnēs fōntēm nĭmĭs ādmīrāntŭr ĕt ācrī

sōlĕ pŭtānt sūbtēr tērrās fērvēscĕrĕ rāptīm,

nōx ŭbĭ tērrĭbĭlī tērrās cālīgĭnĕ tēxīt.

Quōd nĭmĭs ā vērāst lōngē rătĭōnĕ rĕmōtūm.

Quīppe ŭbĭ sōl nūdūm cōntrāctāns cōrpŭs ăquāī

nōn quĭĕrīt călĭdūm sŭpĕrā dē rēddĕrĕ pārtĕ,

cūm sŭpĕrūm lūmēn tāntō fērvōrĕ frŭātūr,

quī quĕăt hīc sūbtēr tām crāssō cōrpŏrĕ tērrām

pērcŏquĕre ūmōrem ēt călĭdō sătĭārĕ văpōrĕ?

Praēsērtīm cūm vīx pōssīt pēr saēptă dŏmōrūm

īnsīnvārĕ sŭūm rădĭīs ārdēntĭbŭs aēstūm.

Quaē rătĭōst ĭgĭtūr? Nīmīrūm tērră măgīs quōd

rāră tĕpēt cīrcūm fōntēm quām cētĕră tēllūs

mūltăquĕ sūnt īgnīs prŏpĕ sēmĭnă cōrpŭs ăquāī.

Hōc ŭbĭ rōrĭfĕrīs tērrām nōx ōbrŭĭt ūmbrīs,

ēxtēmplō pĕnĭtūs frīgēscīt tērră cŏītquĕ.

Hāc rătĭōnĕ fĭt ūt, tāmquām cōmprēssă mănū sīt,

ēxprĭmăt īn fōntēm quaē sēmĭnă cūmque hăbĕt īgnīs,

quaē călĭdūm făcĭūnt lătĭcīs tāctum ātquĕ văpōrēm.

Īnde ŭbĭ sōl rădĭīs tērrām dīmōvĭt ŏbōrtūs

ēt rārēfēcīt călĭdō glīscēntĕ văpōrĕ,

rūrsŭs ĭn āntīquās rĕdĕūnt prīmōrdĭă sēdīs

īgnĭs ĕt īn tērrām cēdīt călŏr ōmnĭs ăquāī.

Frīgĭdŭs hānc ōb rēm fīt fōns īn lūcĕ dĭūrnā.

Praētĕrĕā sōlīs rădĭīs iāctātŭr ăquāī

ūmŏr ĕt īn lūcēm trĕmŭlō rārēscĭt ăd aēstū;

prōptĕrĕā fĭt ŭtī quaē sēmĭnă cūmque hăbĕt īgnīs

dīmīttāt; quăsĭ saēpĕ gĕlūm, quōd cōntĭnĕt īn sē,

mīttĭt ĕt ēxsōlvīt glăcĭēm nōdōsquĕ rĕlāxāt.

Frīgĭdŭs ēst ĕtĭām fōns, sūprā quēm sĭtă saēpĕ

stūppă iăcīt flāmmām cōncēptō prōtĭnŭs īgnī,

taēdăquĕ cōnsĭmĭlī rătĭōne āccēnsă pĕr ūndās

cōllūcēt, quōcūmquĕ nătāns īmpēllĭtŭr aūrīs.

Nīmīrūm quĭă sūnt ĭn ăquā pērmūltă văpōrīs

sēmĭnă dē tērrāquĕ nĕcēssēst fūndĭtŭs īpsā

īgnīs cōrpŏră pēr tōtūm cōnsūrgĕrĕ fōntēm

ēt sĭmŭl ēxspīrārĕ fŏrās ēxīrĕque ĭn aūrās,

nōn ĭtă mūltă tămēn, călĭdūs quĕăt ūt fĭĕrī fōns.

Praētĕrĕā dīspērsă fŏrās ērūmpĕrĕ cōgīt

vīs pĕr ăquām sŭbĭtō sūrsūmque ĕă cōncĭlĭārī.

Quōd gĕnŭs ēndŏ mărīst Ărădī fōns, dūlcĭs ăquāī

quī scătĭt ēt sālsās cīrcūm sē dīmŏvĕt ūndās;

ēt mūltīs ălĭīs praēbēt rĕgĭōnĭbŭs aēquōr

ūtĭlĭtātem ōppōrtūnām sĭtĭēntĭbŭ' naūtīs,

quōd dūlcīs īntēr sālsās īntērvŏmĭt ūndās.

Sīc ĭgĭtūr pēr eūm pōssūnt ērūmpĕrĕ fōntēm

ēt scătĕre īllă fŏrās īn stūppām sēmĭnă; quaē cūm

cōnvĕnĭūnt aūt īn taēdāī cōrpŏre ădhaērēnt,

ārdēscūnt făcĭle ēxtēmplō, quĭă mūltă quŏque īn sē

sēmĭna hăbēnt īgnīs stūppaē taēdaēquĕ lătēntīs.

Nōnnĕ vĭdēs ĕtĭām, nōctūrna ād lūmĭnă līnūm

nūpĕr ŭbi ēxtīnctum ādmŏvĕās, āccēndĭĕr āntĕ

quām tĕtĭgīt flāmmām, taēdāmquĕ părī rătĭōnĕ?

Mūltăquĕ praētĕrĕā prĭŭs īpsō tāctă văpōrĕ

ēmĭnŭs ārdēscūnt quām cōmmĭnŭs īmbŭăt īgnīs.

Hōc ĭgĭtūr fĭĕrī quŏque ĭn īllō fōntĕ pŭtāndūmst.

Quōd sŭpĕrēst, ăgĕre īncĭpĭām quō foēdĕrĕ fīāt

nātūraē, lăpĭs hīc ūt fērrūm dūcĕrĕ pōssīt,

quām Māgnētă vŏcānt pătrĭō dē nōmĭnĕ Grāī,

Māgnētūm quĭă fīt pătrĭīs īn fīnĭbŭs ōrtūs.

Hūnc hŏmĭnēs lăpĭdēm mīrāntūr; quīppĕ cătēnām

saēpe ēx ānēllīs rēddīt pēndēntĭbŭs ēx sē.

Quīnque ĕtĕnīm lĭcĕt īntērdūm plūrīsquĕ vĭdērĕ

ōrdĭnĕ dēmīssō lĕvĭbūs iāctārĭĕr aūrīs,

ūnŭs ŭbi ēx ūnō dēpēndēt sūbtĕr ădhaērēns

ēx ălĭōque ălĭūs lăpĭdīs vīm vīnclăquĕ nōscīt:

ūsque ădĕō pērmānāntēr vīs pērvălĕt ēiūs.

Hōc gĕnŭs īn rēbūs fīrmāndūmst mūltă prĭūs quām

īpsīūs rēī rătĭōnēm rēddĕrĕ pōssīs,

ēt nĭmĭūm lōngīs āmbāgĭbŭs ēst ădĕūndūm;

quō măgĭs āttēntās aūrīs ănĭmūmquĕ rĕpōscō.

Prīncĭpĭo ōmnĭbŭs āb rēbūs, quāscūmquĕ vĭdēmūs,

pērpĕtŭō flŭĕre āc mīttī spārgīquĕ nĕcēssēst

cōrpŏră quaē fĕrĭānt ŏcŭlōs vīsūmquĕ lăcēssānt.

Pērpĕtŭōquĕ flŭūnt cērtīs āb rēbŭs ŏdōrēs;

frīgŭs ŭt ‹ā› flŭvĭīs, călŏr āb sōle, aēstŭs ăb ūndīs

aēquŏrĭs ēxēsōr moērōrūm lītŏră prōptēr.

Nēc vărĭī cēssānt sŏnĭtūs mānārĕ pĕr aūrīs.

Dēnĭque ĭn ōs sālsī vĕnĭt ūmōr saēpĕ săpōrīs,

cūm mărĕ vērsāmūr prōptēr, dīlūtăquĕ cōntrā

cūm tŭĭmūr mīscēri ābsīnthĭă, tāngĭt ămārōr.

Ūsque ădĕo ōmnĭbŭs āb rēbūs rēs quaēquĕ flŭēntēr

fērtŭr ĕt īn cūnctās dīmīttĭtŭr ūndĭquĕ pārtīs

nēc mŏră nēc rĕquĭēs īntērdătŭr ūllă flŭēndī,

pērpĕtŭō quŏnĭām sēntīmŭs, ĕt ōmnĭă sēmpēr

cērnĕre ŏdōrārī lĭcĕt ēt sēntīrĕ sŏnārĕ.

Nūnc ōmnēs rĕpĕtām quām rārō cōrpŏrĕ sīnt rēs

cōmmĕmŏrārĕ; quŏd īn prīmō quŏquĕ cārmĭnĕ clārēt.

Quīppe ĕtĕnīm, quāmquām mūltās hōc pērtĭnĕt ād rēs

nōscĕrĕ, cūm prīmīs hānc ād rēm prōtĭnŭs īpsām,

quā dē dīssĕrĕre āggrĕdĭōr, fīrmārĕ nĕcēssēst

nīl ēsse īn prōmptū nĭsĭ mīxtūm cōrpŭs ĭnānī.

Prīncĭpĭō fĭt ŭt īn spēlūncīs sāxă sŭpērnă

sūdēnt ūmōre ēt gūttīs mānāntĭbŭ' stīllēnt.

Mānăt ĭtēm nōbīs ē tōtō cōrpŏrĕ sūdōr,

crēscīt bārbă pĭlīquĕ pĕr ōmnĭă mēmbră, pĕr ārtūs.

Dīdĭtŭr īn vēnās cĭbŭs ōmnīs, aūgĕt ălītquĕ

cōrpŏrĭs ēxtrēmās quŏquĕ pārtīs ūnguĭcŭlōsquĕ.

Frīgŭs ĭtēm trānsīrĕ pĕr aēs călĭdūmquĕ văpōrēm

sēntīmūs, sēntīmŭs ĭtēm trānsīrĕ pĕr aūrūm

ātquĕ pĕr ārgēntūm, cūm pōcŭlă plēnă tĕnēmūs.

Dēnĭquĕ pēr dīssaēptă dŏmōrūm sāxĕă vōcēs

pērvŏlĭtānt, pērmānăt ŏdōr frīgūsquĕ văpōrquĕ

īgnīs, quī fērrī quŏquĕ vīm pĕnĕtrārĕ sŭēvīt,

dēnĭquĕ quā cīrcūm caēlī lōrīcă cŏērcēt,

***

mōrbĭdă vīsquĕ sĭmūl, cum ēxtrīnsĕcŭs īnsĭnŭātūr,

ēt tēmpēstātēs tērrā caēlōquĕ cŏōrtaē,

īn caēlūm tērrāsquĕ rĕmōtaē iūrĕ făcēssūnt;

quāndŏquĭdēm nīl ēst nĭsĭ rārō cōrpŏrĕ nēxūm.

Hūc āccēdĭt ŭtī nōn ōmnĭă, quaē iăcĭūntūr

cōrpŏră cūmque āb rēbŭs, ĕōdēm praēdĭtă sēnsū

ātque eōdēm pāctō rēbūs sīnt ōmnĭbŭs āptă.

Prīncĭpĭō tērrām sōl ēxcŏquĭt ēt făcĭt ārĕ,

āt glăcĭēm dīssōlvĭt ĕt āltīs mōntĭbŭs āltās

ēxstrūctās‹quē› nīvēs rădĭīs tābēscĕrĕ cōgīt.

Dēnĭquĕ cēră lĭquēfĭt ĭn ēiūs pōstă văpōrĕ.

Īgnĭs ĭtēm lĭquĭdūm făcĭt aēs aūrūmquĕ rĕsōlvīt,

āt cŏrĭa ēt cārnēm trăhĭt ēt cōndūcĭt ĭn ūnūm.

Ūmŏr ăquaē pōrrō fērrūm cōndūrăt ăb īgnī,

āt cŏrĭa ēt cārnēm mōllīt dūrātă călōrĕ.

Bārbĭgĕrās ŏlĕāstĕr ĕō iŭvăt ūsquĕ căpēllās,

ēfflŭăt āmbrŏsĭā quăsĭ vēro ēt nēctărĕ tīnctūs;

quā nīl ēst hŏmĭnī quŏd ămārĭŭ' frōndĕăt ēscā.

Dēnĭque ămārăcĭnūm fŭgĭtāt sūs ēt tĭmĕt ōmnĕ

ūnguēntūm; nām saētĭgĕrīs sŭbŭs ācrĕ vĕnēnūmst,

quōd nōs īntērdūm tāmquām rĕcrĕārĕ vĭdētūr.

Āt cōntrā nōbīs caēnūm taētērrĭmă cūm sīt

spūrcĭtĭēs, ĕădēm sŭbŭs haēc iūcūndă vĭdētūr,

īnsătĭābĭlĭtēr tōti ūt vōlvāntŭr ĭbīdēm.

Hōc ĕtĭām sŭpĕrēst, īpsā quām dīcĕrĕ dē rē

āggrĕdĭōr quōd dīcēndūm prĭŭs ēssĕ vĭdētūr.

Mūltă fŏrāmĭnă cūm vărĭīs sīnt rēddĭtă rēbūs,

dīssĭmĭli īntēr sē nātūrā praēdĭtă dēbēnt

ēsse ĕt hăbērĕ sŭām nātūrām quaēquĕ vĭāsquĕ.

Quīppe ĕtĕnīm vărĭī sēnsūs ănĭmāntĭbŭs īnsūnt,

quōrūm quīsquĕ sŭām prŏprĭē rēm pērcĭpĭt īn sē.

Nām pĕnĕtrāre ălĭō sŏnĭtūs ălĭōquĕ săpōrēm

cērnĭmŭs ē sūcīs, ălĭō nīdōrĭs ŏdōrēs.

[Scīlĭcĕt īd fĭĕrī cōgīt nātūră vĭārūm

mūltĭmŏdīs vāriāns, ūt paūlo ōstēndĭmŭs āntĕ].

Praētĕrĕā mānāre ălĭūd pēr sāxă vĭdētūr,

ātque ălĭūd līgnīs, ălĭūd trānsīrĕ pĕr aūrūm,

ārgēntōquĕ fŏrās ălĭūd vītrōquĕ mĕārĕ.

Nām flŭĕre hāc spĕcĭēs, īllāc călŏr īrĕ vĭdētūr,

ātque ălĭīs ălĭūd cĭtĭūs trānsmīttĕre ĕādēm.

Scīlĭcĕt īd fĭĕrī cōgīt nātūră vĭārūm

mūltĭmŏdīs vāriāns, ūt paūlo ōstēndĭmŭs āntĕ,

prōptēr dīssĭmĭlēm nātūrām tēxtăquĕ rērūm.

Quāprōptēr, bĕne ŭbi haēc cōnfīrmāta ātquĕ lŏcātă

ōmnĭă cōnstĭtĕrīnt nōbīs praēpōstă părātă,

quōd sŭpĕrēst, făcĭle hīnc rătĭō rēddētŭr ĕt ōmnīs

caūsă pătēfīēt quaē fērrī pēllĭcĭāt vīm.

Prīncĭpĭō flŭĕre ē lăpĭde hōc pērmūltă nĕcēssēst

sēmĭnă sīve aēstūm quī dīscŭtĭt āĕră plāgīs,

īntēr quī lăpĭdēm fērrūmque ēst cūmquĕ lŏcātūs.

Hōc ŭbi ĭnānītūr spătĭūm mūltūsquĕ văcēfīt

īn mĕdĭō lŏcŭs, ēxtēmplō prīmōrdĭă fērrī

īn văcŭūm prōlāpsă cădūnt cōniūnctă; fĭt ūtquī

ānŭlŭs īpsĕ sĕquātŭr ĕātque ĭtă cōrpŏrĕ tōtō.

Nēc rēs ūllă măgīs prīmōrĭbŭs ēx ĕlĕmēntīs

īndŭpĕdītă sŭīs ārtē cōnēxă cŏhaērēt

quām vălĭdī fērrī nātūra ēt frīgĭdŭs hōrrōr.

Quō mĭnŭs ēst mīrūm, quōd dūcĭtŭr ēx ĕlĕmēntīs,

cōrpŏră sī nĕquĕūnt ē fērrō plūră cŏōrtă

īn văcŭūm fērrī, quīn ānŭlŭs īpsĕ sĕquātūr;

quōd făcĭt, ēt sĕquĭtūr, dōnēc pērvēnĭt ăd īpsūm

iām lăpĭdēm caēcīsque ĭn ĕō cōmpāgĭbŭs haēsīt.

Hōc fĭt ĭdēm cūnctās īn pārtīs, ūndĕ văcēfīt

cūmquĕ lŏcūs, sīve ē trānsvērsō sīvĕ sŭpērnē

cōrpŏră cōntĭnŭo īn văcŭūm vīcīnă fĕrūntūr.

Quīppe ăgĭtāntŭr ĕnīm plāgīs ălĭūndĕ nĕc īpsă

spōntĕ sŭā sūrsūm pōssūnt cōnsūrgĕre ĭn aūrās.

Hūc āccēdĭt ĭtēm, quārē quĕăt īd măgĭs ēssĕ,

haēc quŏquĕ rēs ādiūmēntō, mōtūsquĕ iŭvātūr,

quōd, sĭmŭl ā frōnte ēst ānēllī rārĭŏr āēr

fāctŭs ĭnānītūsquĕ lŏcūs măgĭs āc văcŭātūs,

cōntĭnŭō fĭt ŭtī quī pōst ēst cūmquĕ lŏcātūs

āēr ā tērgō quăsĭ prōvĕhăt ātquĕ prŏpēllāt.

Sēmpĕr ĕnīm cīrcūmpŏsĭtūs rēs vērbĕrăt āēr;

sēd tālī fĭt ŭtī prōpēllāt tēmpŏrĕ fērrūm,

pārtĕ quŏd ēx ūnā spătĭūm văcăt ēt căpĭt īn sē.

Hīc, tĭbĭ quēm mĕmŏrō, pēr crēbră fŏrāmĭnă fērrī

pārvās ād pārtīs sūbtīlĭtĕr īnsĭnŭātūs

trūdĭt ĕt īmpēllīt, quăsĭ nāvēm vēlăquĕ vēntūs.

Dēnĭquĕ rēs ōmnēs dēbēnt īn cōrpŏre hăbērĕ

āĕră, quāndŏquĭdēm rārō sūnt cōrpŏre ĕt āēr

ōmnĭbŭs ēst rēbūs cīrcūmdătŭs āppŏsĭtūsquĕ.

Hīc ĭgĭtūr, pĕnĭtūs qui īn fērrōst ābdĭtŭs āēr,

sōllĭcĭtō mōtū sēmpēr iāctātŭr ĕōquĕ

vērbĕrăt ānēllūm dŭbĭō prŏcŭl ēt cĭĕt īntūs;

scīlĭcĕt īlle ĕŏdēm fērtūr quō praēcĭpĭtāvīt

iām sĕmĕl ēt pārtem īn văcŭām cōnāmĭnă sūmpsīt.

Fīt quŏque ŭt ā lăpĭde hōc fērrī nātūră rĕcēdāt

īntērdūm, fŭgĕre ātquĕ sĕquī cōnsuētă vĭcīssīm.

Ēxsūltāre ĕtĭām Sămŏthrācĭă fērrĕă vīdī

ēt rāmēntă sĭmūl fērrī fŭrĕre īntŭs ăēnīs

īn scăphĭīs, lăpĭs hīc Māgnēs cūm sūbdĭtŭs ēssēt:

ūsque ădĕō fŭgĕre ā sāxō gēstīrĕ vĭdētūr.

Aēre īntērpŏsĭtō dīscōrdĭă tāntă crĕātūr

prōptĕrĕā quĭă nīmīrūm prĭŭs aēstŭs ŭbi aērīs

praēcēpīt fērrīquĕ vĭās pōssēdĭt ăpērtās,

pōstĕrĭōr lăpĭdīs vĕnĭt aēstŭs ĕt ōmnĭă plēnă

īnvĕnĭt īn fērrō nĕque hăbēt quā trānĕt ŭt āntĕ.

Cōgĭtŭr ōffēnsāre ĭgĭtūr pūlsārĕquĕ flūctū

fērrĕă tēxtă sŭō; quō pāctō rēspŭĭt āb sē

ātquĕ pĕr aēs ăgĭtāt, sĭne ĕō quōd saēpĕ rĕsōrbēt.

Īllŭd ĭn hīs rēbūs mīrārī mīttĕ, quŏd aēstūs

nōn vălĕt ē lăpĭde hōc ălĭās īmpēllĕre ĭtēm rēs.

Pōndĕre ĕnīm frētaē pārtīm stānt; quōd gĕnŭs aūrūm;

ēt pārtīm rārō quĭă sūnt cūm cōrpŏre, ŭt aēstūs

pērvŏlĕt īntāctūs, nĕquĕūnt īmpēllĭĕr ūsquām;

līgnĕă mātĕrĭēs īn quō gĕnĕre ēssĕ vĭdētūr.

Īntĕrŭtrāsque ĭgĭtūr fērrī nātūră lŏcātă

aērĭs ŭbi āccēpīt quaēdām cōrpūscŭlă, tūm fīt,

īmpēllānt ŭt ĕām Māgnēsĭă flūmĭnĕ sāxă.

Nēc tămĕn haēc ĭtă sūnt ălĭārūm rērum ălĭēnă,

ūt mĭhĭ mūltă părūm gĕnĕre ēx hōc sūppĕdĭtēntūr

quaē mĕmŏrārĕ quĕam īntēr sē sīnglārĭtĕr āptă.

Sāxă vĭdēs prīmūm sōlā cōlēscĕrĕ cālcĕ.

Glūtĭnĕ mātĕrĭēs taūrīnō iūngĭtŭr ūnā,

ūt vĭtĭō vēnaē tăbŭlārūm saēpĭŭs hīscānt

quām lāxārē queānt cōmpāgēs taūrĕă vīnclă.

Vītĭgĕnī lătĭcēs āquāī fōntĭbŭs aūdēnt

mīscērī, cūm pīx nĕquĕāt grăvĭs ēt lĕve ŏlīvūm.

Pūrpŭrĕūsquĕ cŏlōr cōnchŷlī iūngĭtŭr ūnā

cōrpŏrĕ cūm lānaē, dĭrĭmī quī nōn quĕăt ūsquām,

nōn sī Nēptūnī flūctū rĕnŏvāre ŏpĕrām dēs,

nōn, mărĕ sī tōtūm vĕlĭt ēlŭĕre ōmnĭbŭs ūndīs.

Dēnĭquĕ nōn aūrō rēs aūrūm cōpŭlăt ūnā

aērĭquĕ ‹aēs› plūmbō fĭt ŭtī iūngātŭr ăb ālbō?

Cētĕră iām quām mūltă lĭcēt rĕpĕrīrĕ? Quĭd ērgō?

Nēc tĭbĭ tām lōngīs ŏpŭs ēst āmbāgĭbŭs ūsquām,

nēc mē tām mūltam hīc ŏpĕrām cōnsūmĕrĕ pār ēst,

sēd brĕvĭtēr paūcīs praēstāt cōmprēndĕrĕ mūltă.

Quōrum ĭtă tēxtūraē cĕcĭdērūnt mūtŭă cōntrā,

ūt căvă cōnvĕnĭānt plēnīs haēc īllĭŭs īllă

hūiūsque īntēr sē, iūnctūra haēc ōptĭmă cōnstāt.

Ēst ĕtĭām, quāsi ŭt ānēllīs hāmīsquĕ plĭcātă

īntēr sē quaēdām pōssīnt cōplātă tĕnērī;

quōd măgĭs īn lăpĭde hōc fĭĕrī fērrōquĕ vĭdētūr.

Nūnc rătĭō quaē sīt mōrbīs aūt ūndĕ rĕpēntĕ

mōrtĭfĕrām pōssīt clādēm cōnflārĕ cŏōrtă

mōrbĭdă vīs hŏmĭnūm gĕnĕrī pĕcŭdūmquĕ cătērvīs,

ēxpĕdĭām. Prīmūm mūltārūm sēmĭnă rērūm

ēssĕ sŭprā dŏcŭī quaē sīnt vītālĭă nōbīs,

ēt cōntrā quaē sīnt mōrbō mōrtīquĕ nĕcēssēst

mūltă vŏlāre. Ĕă cūm cāsū sūnt fōrtĕ cŏōrtă

ēt pērtūrbārūnt caēlūm, fīt mōrbĭdŭs āēr.

Ātque ĕă vīs ōmnīs mōrbōrūm pēstĭlĭtāsquĕ

aūt ēxtrīnsĕcŭs ūt nūbēs nĕbŭlaēquĕ sŭpērnē

pēr caēlūm vĕnĭūnt, aūt īpsā saēpĕ cŏōrtaē

dē tērrā sūrgūnt, ŭbĭ pūtōrem ūmĭdă nāctāst

īntēmpēstīvīs plŭvĭīs ēt sōlĭbŭs īctă.

Nōnnĕ vĭdēs ĕtĭām caēlī nŏvĭtāte ĕt ăquārūm

tēmptārī prŏcŭl ā pătrĭā quīcūmquĕ dŏmōquĕ

ādvĕnĭūnt ĭdĕō quĭă lōngē dīscrĕpĭtānt rēs?

Nām quīd Brīttānnīs caēlūm dīffērrĕ pŭtāmūs,

ēt quŏd ĭn Aēgŷpto ēst quā mūndī claūdĭcăt āxīs,

quīdvĕ quŏd īn Pōnto ēst dīffērre, ēt Gādĭbŭs ātquĕ

ūsque ād nīgră vĭrūm pērcōctō saēclă cŏlōrĕ?

Quaē cūm quāttŭŏr īntēr sē dīvērsă vĭdēmūs

quāttŭŏr ā vēntīs ēt caēlī pārtĭbŭs ēssĕ,

tūm cŏlŏr ēt făcĭēs hŏmĭnūm dīstārĕ vĭdēntūr

lārgĭtĕr ēt mōrbī gĕnĕrātīm saēclă tĕnērĕ.

Ēst ĕlĕphās mōrbūs quī prōptēr flūmĭnă Nīlī

gīgnĭtŭr Aēgŷpto īn mĕdĭā nĕquĕ praētĕrĕa ūsquām.

Ātthĭdĕ tēmptātūr grēssūs ŏcŭlīque ĭn Ăchaēīs

fīnĭbŭs. Īnde ălĭīs ălĭūs lŏcŭs ēst ĭnĭmīcūs

pārtĭbŭs āc mēmbrīs: vărĭūs cōncīnnăt ĭd āēr.

Proīnde ŭbĭ sē caēlūm, quōd nōbīs fōrte ălĭēnūm,

cōmmŏvĕt ātque āēr ĭnĭmīcūs sērpĕrĕ coēpīt,

ūt nĕbŭla āc nūbēs paūlātīm rēpĭt ĕt ōmnĕ

quā grădĭtūr cōntūrbăt ĕt īmmūtārĕ cŏāctāt,

fīt quŏque ŭt, īn nōstrūm cūm vēnīt dēnĭquĕ caēlūm,

cōrrūmpāt rēddātquĕ sŭī sĭmĭle ātque ălĭēnūm.

Haēc ĭgĭtūr sŭbĭtō clādēs nŏvă pēstĭlĭtāsquĕ

aūt ĭn ăquās cădĭt aūt frūgēs pērsīdĭt ĭn īpsās

aūt ălĭōs hŏmĭnūm pāstūs pĕcŭdūmquĕ cĭbātūs,

aūt ĕtĭām sūspēnsă mănēt vīs āĕre ĭn īpsō

ēt, cūm spīrāntēs mīxtās hīnc dūcĭmŭs aūrās,

īllă quŏque īn cōrpūs părĭtēr sōrbērĕ nĕcēssēst.

Cōnsĭmĭlī rătĭōnĕ vĕnīt būbūs quŏquĕ saēpĕ

pēstĭlĭtās ēt iām pīgrīs bālāntĭbŭs aēgrōr.

Nēc rēfērt ūtrūm nōs īn lŏcă dēvĕnĭāmūs

nōbīs ādvērsa ēt caēlī mūtēmŭs ămīctūm,

ān caēlūm nōbīs ūltrō nātūră †cŏrūmptūm†

dēfĕrăt aūt ălĭquīd quō nōn cōnsuēvĭmŭs ūtī,

quōd nōs ādvēntū pōssīt tēmptārĕ rĕcēntī.

Haēc rătĭō quōndām mōrbōrum ēt mōrtĭfĕr aēstūs

fīnĭbŭs īn Cĕcrŏpīs fūnēstōs rēddĭdĭt āgrōs

vāstāvītquĕ vĭās, ēxhaūsīt cīvĭbŭs ūrbēm.

Nām pĕnĭtūs vĕnĭēns Aēgŷptī fīnĭbŭs ōrtūs,

āĕră pērmēnsūs mūltūm cāmpōsquĕ nătāntīs,

īncŭbŭīt tāndēm pŏpŭlō Pāndīŏnĭs ōmnī.

Īndĕ cătērvātīm mōrbō mōrtīquĕ dăbāntūr.

Prīncĭpĭō căpŭt īncēnsūm fērvōrĕ gĕrēbānt

ēt dŭplĭcēs ŏcŭlōs sūffūsā lūcĕ rŭbēntīs.

Sūdābānt ĕtĭām faūcēs īntrīnsĕcŭs ātraē

sānguĭne ĕt ūlcĕrĭbūs vōcīs vĭă saēptă cŏībāt

ātque ănĭmi īntērprēs mānābāt līnguă crŭōrĕ

dēbĭlĭtātă mălīs, mōtū grăvĭs, āspĕră tāctū.

Īnde ŭbĭ pēr faūcēs pēctūs cōmplērăt ĕt īpsūm

mōrbĭdă vīs īn cōr maēstūm cōnflūxĕrăt aēgrīs,

ōmnĭă tūm vērō vītāī claūstră lăbābānt.

Spīrĭtŭs ōrĕ fŏrās taētrūm vōlvēbăt ŏdōrēm,

rāncĭdă quō pĕrŏlēnt prōiēctă cădāvĕră rītū.

Ātque ănĭmī prōrsūm vīrēs tōtīŭs ‹ĕt› ōmnĕ

lānguēbāt cōrpūs lētī iām līmĭne ĭn īpsō.

Īntŏlĕrābĭlĭbūsquĕ mălīs ĕrăt ānxĭŭs āngōr

āssĭdŭē cŏmĕs ēt gĕmĭtū cōmmīxtă quĕrēlă.

Sīngūltūsquĕ frĕquēns nōctēm pēr saēpĕ dĭēmquĕ

cōrrĭpĕre āssĭdŭē nērvōs ēt mēmbră cŏāctāns

dīssōlvēbăt ĕōs, dēfēssōs āntĕ, fătīgāns.

Nēc nĭmĭō cuīquām pōssēs ārdōrĕ tŭērī

cōrpŏrĭs īn sūmmō sūmmām fērvēscĕrĕ pārtēm,

sēd pŏtĭūs tĕpĭdūm mănĭbūs prōpōnĕrĕ tāctūm

ēt sĭmŭl ūlcĕrĭbūs quăsi ĭnūstīs ōmnĕ rŭbērĕ

cōrpŭs, ŭt ēst pēr mēmbră săcēr dūm dīdĭtŭr īgnīs.

Īntĭmă pārs hŏmĭnūm vērō flāgrābăt ăd ōssă,

flāgrābāt stŏmăchō flāmma ūt fōrnācĭbŭs īntūs.

Nīl ădĕō pōssēs cuīquām lĕvĕ tēnuĕquĕ mēmbrīs

vērtĕre ĭn ūtĭlĭtātem, āt vēntum ēt frīgŏră sēmpēr.

Īn flŭvĭōs pārtīm gĕlĭdōs ārdēntĭă mōrbō

mēmbră dăbānt nūdūm iăcĭēntēs cōrpŭs ĭn ūndās.

Mūltī praēcĭpĭtēs lŷmphīs pŭtĕālĭbŭs āltē

īncĭdĕrūnt īpsō vĕnĭēntēs ōrĕ pătēntĕ:

īnsēdābĭlĭtēr sĭtĭs ārĭdă, cōrpŏră mērsāns,

aēquābāt mūltūm pārvīs ūmōrĭbŭs īmbrēm.

Nēc rĕquĭēs ĕrăt ūllă mălī: dēfēssă iăcēbānt

cōrpŏră. Mūssābāt tăcĭtō mĕdĭcīnă tĭmōrĕ,

quīppĕ pătēntĭă cūm tŏtĭēns ārdēntĭă mōrbīs

lūmĭnă vērsārēnt ŏcŭlōrum ēxpērtĭă sōmnō.

Mūltăquĕ praētĕrĕā mōrtīs tūm sīgnă dăbāntūr,

pērtūrbāta ănĭmī mēns īn maērōrĕ mĕtūquĕ,

trīstĕ sŭpērcĭlĭūm, fŭrĭōsūs vūltŭs ĕt ācēr,

sōllĭcĭtaē pōrrō plēnaēquĕ sŏnōrĭbŭs aūrēs,

crēbēr spīrĭtŭs aūt īngēns rārōquĕ cŏōrtūs,

sūdōrīsquĕ mădēns pēr cōllūm splēndĭdŭs ūmōr,

tēnŭiă spūtă mĭnūtă, crŏcī cōntāctă cŏlōrĕ

sālsăquĕ, pēr faūcēs raūcā vīx ēdĭtă tūssī.

Īn mănĭbūs vērō nērvī trăhĕre ēt trĕmĕre ārtūs

ā pĕdĭbūsquĕ mĭnūtātīm sūccēdĕrĕ frīgūs

nōn dŭbĭtābăt. Ĭtem ād sūprēmūm dēnĭquĕ tēmpūs

cōmprēssaē nārēs, nāsī prīmōrĭs ăcūmēn

tēnuĕ, căvāti ŏcŭlī, căvă tēmpŏră, frīgĭdă pēllīs

dūrăque, ĭn ōrĕ trŭcī rīctūm, frōns tēntă tŭmēbāt.

Nēc nĭmĭō rĭgĭdā pōst ārtūs mōrtĕ iăcēbānt.

Ōctāvōquĕ fĕrē cāndēntī lūmĭnĕ sōlīs

aūt ĕtĭām nōnā rēddēbānt lāmpădĕ vītām.

Quōrūm sīquĭs, ŭt ēst, vītārāt fūnĕră lētī,

ūlcĕrĭbūs taētrīs ēt nīgrā prōlŭvĭe ālvī

pōstĕrĭūs tămĕn hūnc tābēs lētūmquĕ mănēbāt,

aūt ĕtĭām mūltūs căpĭtīs cūm saēpĕ dŏlōrĕ

cōrrūptūs sānguīs ēxplētīs nārĭbŭs ībāt:

hūc hŏmĭnīs tōtaē vīrēs cōrpūsquĕ flŭēbāt.

Prōlŭvĭūm pōrrō quī taētrī sānguĭnĭs ācrĕ

ēxĭĕrāt, tămĕn īn nērvōs huīc mōrbŭs ĕt ārtūs

ībăt ĕt īn pārtīs gĕnĭtālīs cōrpŏrĭs īpsās.

Ēt grăvĭtēr pārtīm mĕtŭēntēs līmĭnă lētī

vīvēbānt fērrō prīvātī pārtĕ vĭrīlī,

ēt mănĭbūs sĭnĕ nōnnūllī pĕdĭbūsquĕ mănēbānt

īn vītā tămĕn, ēt pērdēbānt lūmĭnă pārtīm:

ūsque ădĕō mōrtīs mĕtŭs hīs īncēssĕrăt ācēr.

Ātque ĕtĭām quōsdām cēpēre ōblīvĭă rērūm

cūnctārūm, nĕquĕ sē pōssēnt cōgnōscĕre ŭt īpsī.

Mūltăque hŭmī cum ĭnhŭmātă iăcērēnt cōrpŏră sūprā

cōrpŏrĭbūs, tămĕn ālĭtŭūm gĕnŭs ātquĕ fĕrārūm

aūt prŏcŭl ābsĭlĭēbăt, ŭt ācrem ēxīrĕt ŏdōrēm,

aūt, ŭbĭ gūstārāt, lānguēbāt mōrtĕ prŏpīnquā.

Nēc tămĕn ōmnīnō tĕmĕre īllīs sōlĭbŭs ūllă

cōmpārēbăt ăvīs, nēc trīstĭă saēclă fĕrārūm

ēxībānt sīlvīs. Lānguēbānt plērăquĕ mōrbō

ēt mŏrĭēbāntūr. Cūm prīmīs fīdă cănūm vīs

strātă vĭīs ănĭmām pōnēbăt ĭn ōmnĭbŭs aēgrē;

ēxtōrquēbăt ĕnīm vītām vīs mōrbĭdă mēmbrīs.

Īncŏmĭtātă răpī cērtābānt fūnĕră vāstă.

Nēc rătĭō rĕmĕdī cōmmūnīs cērtă dăbātūr;

nām quŏd ălī dĕdĕrāt vītālīs āĕrĭs aūrās

vōlvĕre ĭn ōrĕ lĭcēre ēt caēlī tēmplă tŭērī,

hōc ălĭīs ĕrăt ēxĭtĭō lētūmquĕ părābāt.

Īllŭd ĭn hīs rēbūs mĭsĕrāndūm māgnŏpĕre ūnūm

aērūmnābĭle ĕrāt, quŏd ŭbī sē quīsquĕ vĭdēbāt

īmplĭcĭtūm mōrbō, mōrtī dāmnātŭs ŭt ēssēt,

dēfĭcĭēns ănĭmō maēstō cūm cōrdĕ iăcēbāt,

fūnĕră rēspēctāns ănĭmam āmīttēbăt ĭbīdēm.

Quīppe ĕtĕnīm nūllō cēssābānt tēmpŏre ăpīscī

ēx ălĭīs ălĭōs ăvĭdī cōntāgĭă mōrbī,

lānĭgĕrās tāmquām pĕcŭdēs ēt būcĕră saēclă.

Īdquĕ vĕl īn prīmīs cŭmŭlābāt fūnĕrĕ fūnūs.

Nām quīcūmquĕ sŭōs fŭgĭtābānt vīsĕre ăd aēgrōs,

vītāī nĭmĭūm cŭpĭdōs mōrtīsquĕ tĭmēntīs

poēnībāt paūlō pōst tūrpī mōrtĕ mălāquĕ,

dēsērtōs, ŏpĭs ēxpērtīs, īncūrĭă māctāns.

Quī fŭĕrānt aūtēm praēstō, cōntāgĭbŭs ībānt

ātquĕ lăbōrĕ, pŭdōr quēm tūm cōgēbăt ŏbīrĕ

blāndăquĕ lāssōrūm vōx mīxtā vōcĕ quĕrēlaē.

Ōptĭmŭs hōc lētī gĕnŭs ērgō quīsquĕ sŭbībāt.

***

Īnque ălĭīs ălĭūm, pŏpŭlūm sĕpĕlīrĕ sŭōrūm

cērtāntēs: lăcrĭmīs lāssī lūctūquĕ rĕdībānt;

īndĕ bŏnām pārtem īn lēctūm maērōrĕ dăbāntūr.

Nēc pŏtĕrāt quīsquām rĕpĕrīrī, quēm nĕquĕ mōrbūs

nēc mōrs nēc lūctūs tēmptārēt tēmpŏrĕ tālī.

Praētĕrĕā iām pāstŏr ĕt ārmēntārĭŭs ōmnīs

ēt rōbūstŭs ĭtēm cūrvī mŏdĕrātŏr ărātrī

lāngŭĕbāt, pĕnĭtūsquĕ căsā cōntrūsă iăcēbānt

cōrpŏră paūpērtāte ēt mōrbō dēdĭtă mōrtī.

Ēxănĭmīs pŭĕrīs sŭpĕr ēxănĭmātă părēntūm

cōrpŏră nōnnūmquām pōssēs rētrōquĕ vĭdērĕ

mātrĭbŭs ēt pătrĭbūs nātōs sŭpĕr ēdĕrĕ vītām.

Nēc mĭnĭmām pārtem ēx āgrīs īs maērŏr ĭn ūrbēm

cōnflūxīt, lānguēns quēm cōntŭlĭt āgrĭcŏlārūm

cōpĭă cōnvĕnĭēns ēx ōmnī mōrbĭdă pārtĕ.

Ōmnĭă cōmplēbānt lŏcă tēctăquĕ; quō măgĭs aēstū

cōnfērtōs ĭta ăcērvātīm mōrs āccŭmŭlābāt.

Mūltă sĭtī prōstrātă vĭām pēr prōquĕ vŏlūtă

cōrpŏră sīlānōs ăd ăquārūm strātă iăcēbānt

īntērclūsa ănĭmā nĭmĭa āb dūlcēdĭne ăquārūm,

mūltăquĕ pēr pŏpŭlī pāssīm lŏcă prōmptă vĭāsquĕ

lānguĭdă sēmănĭmō cūm cōrpŏrĕ mēmbră vĭdērēs

hōrrĭdă paēdōre ēt pānnīs cŏŏpērtă pĕrīrĕ

cōrpŏrĭs īnlŭvĭē, pēllī sŭpĕr ōssĭbŭs ūnā,

ūlcĕrĭbūs taētrīs prŏpĕ iām sōrdēquĕ sĕpūltă.

Ōmnĭă dēnĭquĕ sānctă dĕūm dēlūbră rĕplērāt

cōrpŏrĭbūs mōrs ēxănĭmīs ŏnĕrātăquĕ pāssīm

cūnctă cădāvĕrĭbūs caēlēstūm tēmplă mănēbānt,

hōspĭtĭbūs lŏcă quaē cōmplērānt aēdĭtŭēntēs.

Nēc iām rēlĭgĭō dīvūm nēc nūmĭnă māgnī

pēndēbāntŭr ĕnīm: praēsēns dŏlŏr ēxsŭpĕrābāt.

Nēc mōs īllĕ sĕpūltūraē rĕmănēbăt ĭn ūrbĕ,

quō prĭŭs hīc pŏpŭlūs sēmpēr cōnsuērăt hŭmārī;

pērtūrbātŭs ĕnīm tōtūs trĕpĭdābăt, ĕt ūnūs

quīsquĕ sŭūm prō rē ‹cōmpōstūm› maēstŭs hŭmābāt.

Mūltăquĕ ‹rēs› sŭbĭta ēt paūpērtās hōrrĭdă suāsīt.

Nāmquĕ sŭōs cōnsānguĭnĕōs ălĭēnă rŏgōrūm

īnsŭpĕr ēxstrūcta īngēntī clāmōrĕ lŏcābānt

sūbdēbāntquĕ făcēs, mūltō cūm sānguĭnĕ saēpĕ

rīxāntēs pŏtĭūs quām cōrpŏră dēsĕrĕrēntūr.