0

Iām sŭpĕr Hērcŭlĕās faūcēs nĕmŏrōsăquĕ Tēmpē

Haēmŏnĭaē dēsērtă pĕtēns dīspēndĭă sīlvaē,

cōrnĭpĕdem ēxhaūstūm cūrsū stĭmŭlīsquĕ nĕgāntēm

Māgnŭs ăgēns, īncērtă fŭgaē vēstīgĭă tūrbāt

īmplĭcĭtāsque ērrōrĕ vĭās. păvĕt īllĕ frăgōrēm

mōtōrūm vēntīs nĕmŏrūm, cŏmĭtūmquĕ sŭōrūm

quī pōst tērgă rĕdīt trĕpĭdūm lătĕrīquĕ tĭmēntēm

ēxănĭmāt. Quămŭīs sūmmō dē cūlmĭnĕ lāpsūs,

nōndūm vīlĕ sŭī prĕtĭūm scīt sānguĭnĭs ēssĕ

sēquĕ, mĕmōr fātī, tāntaē mērcēdĭs hăbērĕ

crēdĭt ădhūc iŭgŭlūm quāntām prō Caēsărĭs īpsĕ

āvūlsā cērvīcĕ dărēt. Dēsērtă sĕquēntēm

nōn pătĭtūr tūtīs fātūm cēlārĕ lătēbrīs

clāră vĭrī făcĭēs. Mūltī, Phārsālĭcă cāstră

cūm pĕtĕrēnt nōndūm fāmā prōdēntĕ rŭīnās,

ōccūrsū stŭpŭērĕ dŭcīs, vērtīgĭnĕ rērūm

āttŏnĭtī; clādīsquĕ sŭaē vīx īpsĕ fĭdēlīs

aūctŏr ĕrāt. Grăvĭs ēst Māgnō quīcūmquĕ mălōrūm

tēstĭs ădēst. Cūnctīs īgnōtūs gēntĭbŭs ēssĕ

māllĕt ĕt ōbscūrō tūtūs trānsīrĕ pĕr ūrbēs

nōmĭnĕ; sēd poēnās lōngī Fōrtūnă făvōrīs

ēxĭgĭt ā mĭsĕrō, quaē tāntō pōndĕrĕ fāmaē

rēs prĕmĭt ādvērsās fātīsquĕ prĭōrĭbŭs ūrgēt.

Nūnc fēstīnātōs nĭmĭūm sĭbĭ sēntĭt hŏnōrēs

āctăquĕ laūrĭfĕraē dāmnāt Sūllānă iŭvēntaē;

nūnc ēt Cōrўcĭās clāssēs ēt Pōntĭcă sīgnă

dēiēctūm mĕmĭnīssĕ pĭgēt. Sīc lōngĭŭs aēvūm

dēstrŭĭt īngēntīs ănĭmōs ēt vītă sŭpērstēs

īmpĕrĭō; nĭsĭ sūmmă dĭēs cūm fīnĕ bŏnōrūm

ādfŭĭt ēt cĕlĕrī praēvērtīt trīstĭă lētō,

dēdĕcŏri ēst fōrtūnă prĭōr. Quīsquāmnĕ sĕcūndīs

trādĕrĕ sē fātīs aūdēt nĭsĭ mōrtĕ părātā?

Lītŏră cōntĭgĕrāt pēr quaē Pēnēĭŭs āmnīs

Ēmăthĭā iām clādĕ rŭbēns ēxībăt ĭn aēquōr.

Īndĕ rătīs trĕpĭdūm, vēntīs āc flūctĭbŭs īmpār,

flūmĭnĕīs vīx tūtă vădīs, ēvēxĭt ĭn āltūm:

cūiŭs ădhūc rēmīs quătĭtūr Cōrcŷră sĭnūsquĕ

Leūcădĭī, Cĭlĭcūm dŏmĭnūs tērraēquĕ Lĭbūrnaē,

ēxĭgŭām vēctōr păvĭdūs cōrrēpsĭt ĭn ālnūm.

Cōnscĭă cūrārūm sēcrētae īn lītŏră Lēsbī

flēctĕrĕ vēlă iŭbēt, quā tūnc tēllūrĕ lătēbās

maēstĭŏr, īn mĕdĭīs quām sī, Cōrnēlĭă, cāmpīs

Ēmăthĭaē stārēs. trīstēs praēsāgĭă cūrās

ēxăgĭtānt, trĕpĭdā quătĭtūr fōrmīdĭnĕ sōmnūs,

Thēssălĭām nōx ōmnĭs hăbēt; tĕnĕbrīsquĕ rĕmōtīs

rūpĭs ĭn ābrūptaē scŏpŭlōs ēxtrēmăquĕ cūrrīs

lītŏră; prōspĭcĭēns flūctūs, nūtāntĭă lōngē

sēmpēr prīmă vĭdēs vĕnĭēntīs vēlă cărīnaē,

quaērĕrĕ nēc quīcquām dē fātō cōniŭgĭs aūdēs.

Ēn rătĭs, ād vēstrōs quaē tēndīt cārbăsă pōrtūs!

Quīd fĕrăt īgnōrās; sēd nūnc tĭbĭ sūmmă păvōrīs,

nūntĭŭs ārmōrūm trīstīs rūmōrquĕ sĭnīstēr,

vīctŭs ădēst cŏnĭūx. quīd pērdīs tēmpŏră lūctūs?

Cūm pōssīs iām flērĕ, tĭmēs! Tūnc pūppĕ prŏpīnquā

prōsīlvīt crīmēnquĕ dĕūm crūdēlĕ nŏtāvīt,

dēfōrmēm pāllōrĕ dŭcēm vūltūsquĕ prĕmēntēm

cānĭtĭem ātque ātrō squālēntīs pūlvĕrĕ vēstīs.

Ōbvĭă nōx mĭsĕraē caēlūm lūcēmquĕ tĕnēbrīs

ābstŭlĭt, ātque ănĭmām clūsīt dŏlŏr; ōmnĭă nērvīs

mēmbră rĕlīctă lăbānt, rĭgŭērūnt cōrdă, dĭūquĕ

spē mōrtīs dēcēptă iăcēt. Iām fūnĕ lĭgātō

lītŏrĭbūs lūstrāt văcŭās Pōmpēiŭs hărēnās.

Quēm pōstquām prŏpĭūs fămŭlaē vīdērĕ fĭdēlēs,

nōn ūltrā gĕmĭtūs tăcĭtōs īncēssĕrĕ fātūm

pērmīsērĕ sĭbī, frūstrāque āttōllĕrĕ tērrā

sēmiănĭmēm cōnāntŭr ĕrām, quām pēctŏrĕ Māgnūs

āmbĭt ĕt ādstrīctōs rĕfŏvēt cōmplēxĭbŭs ārtūs.

Coēpĕrăt īn sūmmūm rĕvŏcātō sānguĭnĕ cōrpūs

Pōmpēī sēntīrĕ mănūs maēstāmquĕ mărītī

pōssĕ pătī făcĭēm; prŏhĭbēt sūccūmbĕrĕ fātīs

Māgnŭs ĕt īnmŏdĭcōs cāstīgāt vōcĕ dŏlōrēs:

"Nōbĭlĕ cūr rōbūr fōrtūnaē vūlnĕrĕ prīmō

fēmĭnă tāntōrūm tĭtŭlīs īnsīgnĭs ăvōrūm

frāngĭs? Hăbēs ădĭtūm mānsūrae īn saēcŭlă fāmaē:

laūdĭs ĭn hōc sēxū nōn lēgūm iūră nĕc ārmă,

ūnĭcă mātĕrĭa ēst cŏnĭūx mĭsĕr. Ērĭgĕ mēntēm,

ēt tŭă cūm fātīs pĭĕtās dēcērtĕt, ĕt īpsūm

quōd sūm vīctŭs ămā; nūnc sūm tĭbĭ glōrĭă māiōr,

ā mē quōd fāscēs ēt quōd pĭă tūrbă sĕnātūs

tāntăquĕ dīscēssīt rēgūm mănŭs. Īncĭpĕ Māgnūm

sōlă sĕquī. Dēfōrmĭs ădhūc vīvēntĕ mărītō

sūmmŭs ĕt aūgērī vĕtĭtūs dŏlŏr: ūltĭmă dēbēt

ēssĕ fĭdēs lūgērĕ vĭrūm. Tū nūllă tŭlīstī

bēllō dāmnă mĕō: vīvīt pōst proēlĭă Māgnūs,

sēd fōrtūnă pĕrīt; quōd dēflēs, īllŭd ămāstī."

Vōcĭbŭs hīs cōrrēptă vĭrī vīx aēgră lĕvāvīt

mēmbră sŏlō, tālīs gĕmĭtū rūmpēntĕ quĕrēllās:

"Ō | ŭtĭnam īn thălămōs īnvīsī Caēsărĭs īssēm

īnfēlīx cŏnĭūx ēt nūllī laētă mărītō!

Bīs nŏcŭī mūndō; mē prōnŭbă dūcĭt Ĕrīnŷs

Crāssōrūmque ūmbraē, dēvōtăquĕ mānĭbŭs īllīs

Āssўrĭōs īn cāstră tŭlī cīvīlĭă cāsūs,

praēcĭpĭtēsquĕ dĕdī pŏpŭlōs cūnctōsquĕ fŭgāvī

ā caūsā mĕlĭōrĕ dĕōs. Ō māxĭmĕ cōniūx,

ō thălămīs īndīgnĕ mĕīs, hōc iūrĭs hăbēbāt

īn tāntūm fōrtūnă căpūt! Cūr īmpĭă nūpsī,

sī mĭsĕrūm fāctūră fŭī? Nūnc āccĭpĕ poēnās,

sēd quās spōntĕ lŭām. Quō sīt tĭbĭ mōllĭŭs aēquōr,

cērtă fĭdēs rēgūm tōtūsquĕ părātĭŏr ōrbīs,

spārgĕ mărī cŏmĭtēm. Māllēm fēlīcĭbŭs ārmīs

dēpēndīssĕ căpūt; nūnc clādēs dēnĭquĕ lūstră,

Māgnĕ, tŭās. ŭbĭcūmquĕ iăcēs, cīvīlĭbŭs ārmīs

nōstrōs ūltă tŏrōs, ădĕs hūc ātque ēxĭgĕ poēnās,

Iūlĭă, crūdēlīs, plācātăquĕ paēlĭcĕ caēsā

Māgnō pārcĕ tŭō." sīc fāta ĭtĕrūmquĕ rĕfūsă

cōniŭgĭs īn grĕmĭūm, cūnctōrūm lūmĭnă sōlvīt

īn lăcrĭmās. Dūrī flēctūntūr pēctŏră Māgnī,

sīccăquĕ Thēssălĭaē cōnfūdīt lūmĭnă Lēsbōs.

Tūnc Mўtĭlēnaēūm plēnō iām lītŏrĕ vūlgūs

ādfātūr Māgnūm: "Sī māxĭmă glōrĭă nōbīs

sēmpĕr ĕrīt tāntī pīgnūs sērvāssĕ mărītī,

tū quŏquĕ dēvōtōs sācrō tĭbĭ foēdĕrĕ mūrōs,

ōrāmūs, sŏcĭōsquĕ lărēs dīgnērĕ vĕl ūnā

nōctĕ tŭā: fāc, Māgnĕ, lŏcūm, quēm cūnctă rĕvīsānt

saēcŭlă, quēm vĕnĭēns hōspēs Rōmānŭs ădōrēt.

Nūllă tĭbī sŭbĕūndă măgīs sūnt moēnĭă vīctō:

ōmnĭă vīctōrīs pōssūnt spērārĕ făvōrēm,

haēc iām crīmĕn hăbēnt. Quīd, quōd iăcĕt īnsŭlă pōntō?

Caēsăr ĕgēt rătĭbūs: prŏcĕrūm pārs māgnă cŏībīt

cērtă lŏcī; nōtō rĕpărāndum ēst lītŏrĕ fātūm.

Āccĭpĕ tēmplōrūm cūltūs aūrūmquĕ dĕōrūm;

āccĭpĕ, sī tērrīs, sī pūppĭbŭs īstă iŭvēntūs

āptĭŏr ēst; tōtā, quāntūm vălĕt, ūtĕrĕ Lēsbō.

Āccĭpĕ: nē Caēsār răpĭāt, tū vīctŭs hăbētō.

Hōc sōlūm crīmēn mĕrĭtaē bĕnĕ dētrăhĕ tērraē,

nē nōstrām vĭdĕārĕ fĭdēm fēlīxquĕ sĕcūtūs

ēt dāmnāssĕ mĭsēr." Tālī pĭĕtātĕ vĭrōrūm

laētŭs ĭn ādvērsīs ēt mūndī nōmĭnĕ gaūdēns

ēssĕ fĭdēm: "Nūllūm tōtō mĭhĭ" dīxĭt "ĭn ōrbĕ

grātĭŭs ēssĕ sŏlūm nōn pārvō pīgnŏrĕ vōbīs

ōstēndī; tĕnŭīt nōstrōs hāc ōbsĭdĕ Lēsbōs

ādfēctūs; hīc sācră dŏmūs cārīquĕ pĕnātēs,

hīc mĭhĭ Rōmă fŭīt. Nōn ūlla īn lītŏră pūppēm

āntĕ dĕdī fŭgĭēns, saēvī cūm Caēsărĭs īrām

iām scīrēm mĕrĭtām sērvātā cōniŭgĕ Lēsbōn,

nōn vĕrĭtūs tāntām vĕnĭaē cōmmīttĕrĕ vōbīs

mātĕrĭām. Sēd iām sătĭs ēst fēcīssĕ nŏcēntēs.

Fātă mĭhī tōtūm mĕă sūnt ăgĭtāndă pĕr ōrbēm.

Heū nĭmĭūm fēlīx aētērnō nōmĭnĕ Lēsbōs,

sīvĕ dŏcēs pŏpŭlōs rēgēsque ādmīttĕrĕ Māgnūm,

seū praēstās mĭhĭ sōlă fĭdēm. Nām quaērĕrĕ cērtūm

fās quĭbŭs īn tērrīs, ŭbĭ sīt scĕlŭs. Āccĭpĕ, nūmēn,

Sī quŏd ădhūc mēcum ēst, vōtōrum ēxtrēmă mĕōrūm:

dā sĭmĭlīs Lēsbō pŏpŭlōs, quī Mārtĕ sŭbāctūm

nōn īntrārĕ sŭōs īnfēstō Caēsărĕ pōrtūs,

nōn ēxīrĕ vĕtēnt." Dīxīt maēstāmquĕ cărīnaē

īmpŏsŭīt cŏmĭtēm. cūnctōs mūtārĕ pŭtārēs

tēllūrēm pătrĭaēquĕ sŏlūm: sīc lītŏrĕ tōtō

plāngĭtŭr, īnfēstaē tēndūntŭr ĭn aēthĕră dēxtraē;

Pōmpĕĭūmquĕ mĭnūs, cūiūs fōrtūnă dŏlōrēm

mōvĕrăt, āst īllām, quām tōtō tēmpŏrĕ bēllī

ūt cīvēm vīdērĕ sŭām, dīscēdĕrĕ cērnēns

īngĕmŭīt pŏpŭlūs; quām vīx, sī cāstră mărītī

vīctōrīs pĕtĕrēt, sīccīs dīmīttĕrĕ mātrēs

iām pŏtĕrānt ŏcŭlīs: tāntō dēvīnxĭt ămōrĕ

hōs pŭdŏr, hōs prŏbĭtās cāstīquĕ mŏdēstĭă vūltūs,

quōd sūmmīssa ănĭmīs, nūllī grăvĭs hōspĭtă tūrbaē

stāntĭs ădhūc fātī vīxīt quăsĭ cōniŭgĕ vīctō.

Iām pĕlăgō mĕdĭōs Tītān dēmīssŭs ăd īgnēs

nēc quĭbŭs ābscōndīt nēc sī quĭbŭs ēxsĕrĭt ōrbēm

tōtŭs ĕrāt: vĭgĭlēs Pōmpēī pēctŏrĕ cūraē

nūnc sŏcĭās ădĕūnt Rōmānī foēdĕrĭs ūrbēs

ēt vărĭās rēgūm mēntēs, nūnc īnvĭă mūndī

ārvă sŭpēr nĭmĭōs sōlēs aūstrūmquĕ iăcēntīs.

Saēpĕ lăbōr maēstūs cūrārum ŏdĭūmquĕ fŭtūrī

prōĭĕcīt fēssōs īncērtī pēctŏrĭs aēstūs,

rēctōrēmquĕ rătīs dē cūnctīs cōnsŭlĭt āstrīs,

ūndĕ nŏtēt tērrās, quaē sīt mēnsūră sĕcāndī

aēquŏrĭs īn caēlō, Sўrĭām quō sīdĕrĕ sērvēt,

aūt quŏtŭs īn Plaūstrō Lĭbўām bĕnĕ dīrĭgăt īgnīs.

Dōctŭs ăd haēc fātūr tăcĭtī sērvātŏr Ŏlŷmpī:

"Sīgnĭfĕrō quaēcūmquĕ flŭūnt lābēntĭă caēlō,

nūmquām stāntĕ pŏlō mĭsĕrōs fāllēntĭă naūtās,

sīdĕră nōn sĕquĭmūr; sēd quī nōn mērgĭtŭr ūndīs

āxĭs ĭnōccĭdŭūs gĕmĭnā clārīssĭmŭs ārctō,

īllĕ rĕgīt pūppēs. Hīc cūm mĭhĭ sēmpĕr ĭn āltūm

sūrgĕt ĕt īnstābīt sūmmīs mĭnŏr Ūrsă cĕrūchīs,

Bōspŏrŏn ēt Scўthĭaē cūrvāntēm lītŏră Pōntūm

spēctāmūs. Quīcquīd dēscēndĕt ăb ārbŏrĕ sūmmā

Ārctŏphўlāx prŏpĭōrquĕ mărī Cўnŏsūră fĕrētūr,

īn Sўrĭaē pōrtūs tēndēt rătĭs. Īndĕ Cănōpōs

ēxcĭpĭt aūstrālī caēlō cōntēntă văgārī,

stēllă tĭmēns bŏrĕān; īllā quŏquĕ pērgĕ sĭnīstrā

trāns Phărŏn, īn mĕdĭō tāngēt rătĭs aēquŏrĕ Sŷrtīm.

Sēd quō vēlă dărī, quō nūnc pĕdĕ cārbăsă tēndī

nōstră iŭbēs?" Dŭbĭō cōntrā cuī pēctŏrĕ Māgnūs

"Hōc sōlūm tōtō" rēspōndĭt "ĭn aēquŏrĕ sērvā,

ūt sĭt ăb Ēmăthĭīs sēmpēr tŭă lōngĭŭs ōrīs

pūppĭs ĕt Hēspĕrĭām pĕlăgō caēlōquĕ rĕlīnquās;

cētĕră dā vēntīs. Cŏmĭtēm pīgnūsquĕ rĕcēpī

dēpŏsĭtūm: tūnc cērtŭs ĕrām quaē lītŏră vēllēm,

nūnc pōrtūm fōrtūnă dăbīt." Sīc fātŭr; ăt īllĕ

iūstō vēlă mŏdō pēndēntĭă cōrnĭbŭs aēquīs

tōrsĭt ĕt īn laēvūm pūppīm dĕdĭt, ūtquĕ sĕcārēt,

quās Ăsĭnaē caūtēs ēt quās Chĭŏs āspĕrăt, ūndās,

hōs dĕdĭt īn prōrām, tĕnĕt hōs īn pūppĕ rŭdēntīs.

Aēquŏră sēnsērūnt mōtūs ălĭtērquĕ sĕcāntĕ

iām pĕlăgūs rōstrō nĕc ĭdēm spēctāntĕ cărīnā

mūtāvērĕ sŏnūm. Nōn sīc mŏdĕrātŏr ĕquōrūm,

dēxtĕrĭōrĕ rŏtā laēvūm cūm cīrcŭmĭt āxēm,

cōgĭt ĭnōffēnsaē cūrrūs āccēdĕrĕ mētaē.

Ōstēndīt tērrās Tītān ēt sīdĕră tēxīt.

Spārsŭs ăb Ēmăthĭā fūgīt quīcūmquĕ prŏcēllā,

ādsĕquĭtūr Māgnūm, prīmūsque ā lītŏrĕ Lēsbī

ōccūrrīt nātūs, prŏcĕrūm mōx tūrbă fĭdēlīs;

nām nĕquĕ dēiēctō fātīs ăcĭēquĕ fŭgātō

ābstŭlĕrāt Māgnō rēgēs fōrtūnă mĭnīstrōs;

tērrārūm dŏmĭnōs ēt scēptra Ēōă tĕnēntīs

ēxŭl hăbēt cŏmĭtēs. Iŭbĕt īre īn dēvĭă mūndī

Dēiŏtărūm, quī spārsă dŭcīs vēstīgĭă lēgīt.

"Quāndo" āīt "Ĕmăthīĭs ămīssūs clādĭbŭs ōrbīs,

quā Rōmānŭs ĕrāt, sŭpĕrēst, fīdīssĭmĕ rēgūm,

Ēōām tēmptārĕ fĭdēm pŏpŭlōsquĕ bĭbēntīs

Eūphrātēn ĕt ădhūc sēcūrum ā Caēsărĕ Tīgrīm.

Nē pĭgĕāt Māgnō quaērēntēm fātă rĕmōtās

Mēdōrūm pĕnĕtrārĕ dŏmōs Scўthĭcōsquĕ rĕcēssūs

ēt tōtūm mūtārĕ dĭēm vōcēsquĕ sŭpērbō

Ārsăcĭdaē pērfērrĕ mĕās: "Sī foēdĕră nōbīs

prīscă mănēnt mĭhĭ pēr Lătĭūm iūrātă Tŏnāntēm,

pēr vēstrōs āstrīctă măgōs, īmplētĕ phărētrās

Ārmĕnĭōsque ārcūs Gĕtĭcīs īntēndĭtĕ nērvīs;

sī vōs, ō Pārthī, pĕtĕrēm cūm Cāspĭă claūstră

ēt sĕquĕrēr dūrōs aētērnī Mārtĭs Ălānōs,

pāssŭs Ăchaēmĕnĭīs lātē dēcūrrĕrĕ cāmpīs

īn tūtām trĕpĭdōs nūmquām Băbўlōnă cŏēgī:

ārvă sŭpēr Cŷrī Chāldaēīque ūltĭmă rēgnī,

quā răpĭdūs Gāngēs ēt quā Nŷsaēŭs Hўdāspēs

āccēdūnt pĕlăgō, Phoēbī sūrgēntĭs ăb īgnĕ

iām prŏpĭōr quām Pērsĭs ĕrām; tămĕn ōmnĭă vīncēns

sūstĭnŭī nōstrīs vōs tāntūm dēssĕ trĭūmphīs,

sōlūsque ē nŭmĕrō rēgūm tēllūrĭs Ĕōaē

ēx aēquō mē Pārthŭs ădīt. Nēc mūnĕrĕ Māgnī

stānt sĕmĕl Ārsăcĭdaē. Quĭs ĕnīm pōst vūlnĕră clādīs

Āssўrĭaē iūstās Lătĭī cōmpēscŭĭt īrās?

Tōt mĕrĭtīs ōbstrīctă mĕīs nūnc Pārthĭă rūptīs

ēxcēdāt claūstrīs vĕtĭtām pēr saēcŭlă rīpām

Zeūgmăquĕ Pēllaēūm. Pōmpēiō vīncĭtĕ, Pārthī,

vīncī Rōmă vŏlēt". Rēgēm pārērĕ iŭbēntī

ārdŭă nōn pĭgŭīt, pŏsĭtīsque īnsīgnĭbŭs aūlaē

ēgrĕdĭtūr fămŭlō rāptōs īndūtŭs ămīctūs.

Īn dŭbĭīs tūtum ēst ĭnŏpēm sĭmŭlārĕ tўrānnō;

quānto ĭgĭtūr mūndī dŏmĭnīs sēcūrĭŭs aēvūm

vērūs paūpĕr ăgīt! Dīmīsso īn lītŏrĕ rēgĕ,

īpsĕ pĕr Īcărĭaē scŏpŭlōs Ĕphĕsōnquĕ rĕlīnquēns

ēt plăcĭdī Cŏlŏphōnă mărīs spūmāntĭă pārvaē

rādīt sāxă Sămī; spīrāt dē lītŏrĕ Cōō

aūră flŭēns; Gnĭdŏn īndĕ fŭgīt clārāmquĕ rĕlīnquīt

sōlĕ Rhŏdōn māgnōsquĕ sĭnūs Tēlmēssĭdŏs ūndaē

cōnpēnsāt mĕdĭō pĕlăgī. Pāmphŷlĭă pūppī

ōccūrrīt tēllūs, nēc sē cōmmīttĕrĕ mūrīs

aūsŭs ădhūc ūllīs, tē prīmūm, pārvă Phăsēlīs,

Māgnŭs ădīt; nām tē mĕtŭī vĕtăt īncŏlă rārūs

ēxhaūstaēquĕ dŏmūs pŏpŭlīs, māiōrquĕ cărīnaē

quām tŭă tūrbă fŭīt. Tēndēns hīnc cārbăsă rūrsūs

iām Taūrūm Taūrōquĕ vĭdēt Dīpsūntă cădēntēm.

Crēdĕrĕt hōc Māgnūs, pācēm cūm praēstĭtĭt ūndīs,

ēt sĭbĭ cōnsūltūm? Cĭlĭcūm pēr lītŏră tūtūs

pārvā pūppĕ fŭgīt. Sĕquĭtūr pārs māgnă sĕnātūs

ād prŏfŭgūm cōllēctă dŭcēm, pārvīsquĕ Sўēdrīs,

quō pōrtū mīttītquĕ rătēs rĕcĭpītquĕ Sĕlīnūs,

īn prŏcĕrūm coētū tāndēm maēsta ōră rĕsōlvīt

vōcĭbŭs hīs Māgnūs: "Cŏmĭtēs bēllīquĕ fŭgaēquĕ

ātque īnstār pătrĭaē, quămŭīs īn lītŏrĕ nūdō,

īn Cĭlĭcūm tērrā, nūllīs cīrcūmdătŭs ārmīs

cōnsūltēm rēbūsquĕ nŏvīs ēxōrdĭă quaērām,

īngēntīs praēstāte ănĭmōs. nōn ōmnĭs ĭn ārvīs

Ēmăthĭīs cĕcĭdī, nēc sīc mĕă fātă prĕmūntūr

ūt nĕquĕām rĕlĕvārĕ căpūt clādēsquĕ rĕcēptās

ēxcŭtĕre. Ān Lĭbўcaē Mărĭūm pŏtŭērĕ rŭīnaē

ērĭgĕre īn fāscēs ēt plēnīs rēddĕrĕ fāstīs:

mē pūlsūm lĕvĭōrĕ mănū Fōrtūnă tĕnēbīt?

Mīllĕ mĕaē Grăĭō vōlvūntŭr ĭn aēquŏrĕ pūppēs,

mīllĕ dŭcēs; spārsīt pŏtĭūs Phārsālĭă nōstrās,

quām sŭbŭērtĭt, ŏpēs. Sēd mē vēl sōlă tŭērī

fāmă pŏtēst rērūm, tōtō quās gēssĭmŭs ōrbĕ,

ēt nōmēn quōd mūndŭs ămāt. vōs pēndĭtĕ rēgnă

vīrĭbŭs ātquĕ fĭdē, Lĭbўām, Pārthōsquĕ Phărōnquĕ,

quēmnām Rōmānīs dĕcĕāt sūccūrrĕrĕ rēbūs.

Āst ĕgŏ cūrārūm vōbīs ārcānă mĕārūm

ēxprōmām mēntīsquĕ mĕaē quō pōndĕră vērgānt.

Aētās Nīlĭăcī nōbīs sūspēctă tўrānnīst:

ārdŭă quīppĕ fĭdēs rōbūstōs ēxĭgĭt ānnōs.

Hīnc āncēps dŭbĭī tērrēt sōllērtĭă Maūrī;

nāmquĕ mĕmōr gĕnĕrīs Cārthāgĭnĭs īmpĭă prōlēs

īmmĭnĕt Hēspĕrĭaē, mūltūsque īn pēctŏrĕ vānōst

Hānnĭbăl, ōblīquō măcŭlāt quī sānguĭnĕ rēgnūm

ēt Nŭmĭdās cōntīngĭt ăvōs; iām sūpplĭcĕ Vārō

īntŭmŭīt vīdītquĕ lŏcō Rōmānă sĕcūndō.

Quāre ăgĭte Ēōūm, cŏmĭtēs, prŏpĕrēmŭs ĭn ōrbēm.

Dīvĭdĭt Eūphrātēs īngēntēm gūrgĭtĕ mūndūm,

Cāspĭăque īnmēnsōs sēdūcūnt claūstră rĕcēssūs,

ēt pŏlŭs Āssўrĭās āltēr nōctēsquĕ dĭēsquĕ

vērtĭt, ĕt ābrūptum ēst nōstrō mărĕ dīscŏlŏr ūndā

Ōcĕănūsquĕ sŭūs. Rēgnāndī sōlă vŏlūptās;

cēlsĭŏr īn cāmpō sŏnĭpēs ēt fōrtĭŏr ārcūs,

nēc pŭĕr aūt sĕnĭōr lētālīs tēndĕrĕ nērvōs

sēgnĭs, ĕt ā nūllā mōrs ēst īncērtă săgīttā.

Prīmī Pēllaēās ārcū frēgērĕ sărīsās

Bāctrăquĕ Mēdōrūm sēdēm, mūrīsquĕ sŭpērbām

Āssўrĭās Băbўlōnă dŏmōs. nēc pīlă tĭmēntūr

nōstră nĭmīs Pārthīs, aūdēntque īn bēllă vĕnīrĕ

ēxpērtī Scўthĭcās Crāssō pĕrĕūntĕ phărētrās.

Spīcŭlă nēc sōlō spārgūnt fīdēntĭă fērrō,

strīdŭlă sēd mūltō sătŭrāntūr tēlă vĕnēnō;

vūlnĕră pārvă nŏcēnt, fātūmque īn sānguĭnĕ sūmmōst.

Ō | ŭtĭnām nōn tāntă mĭhī fīdūcĭă saēvīs

ēssĕt ĭn Ārsăcĭdīs! Fātīs nĭmĭs aēmŭlă nōstrīs

fātă mŏvēnt Mēdōs, mūltūmque īn gēntĕ dĕōrūmst.

Ēffūndām pŏpŭlōs ălĭā tēllūrĕ rĕvūlsōs

ēxcītōsquĕ sŭīs īmmīttām sēdĭbŭs ōrtūs.

Quōd sī nōs Ēōă fĭdēs ēt bārbără fāllēnt

foēdĕră, vūlgātī sūprā cōmmērcĭă mūndī

naūfrăgĭūm Fōrtūnă fĕrāt: nōn rēgnă prĕcābōr

quaē fēcī. Sāt māgnă fĕrām sōlācĭă mōrtīs,

ōrbĕ iăcēns ălĭō, nĭhĭl haēc īn mēmbră crŭēntē,

nīl sŏcĕrūm fēcīssĕ pĭē. Sēd cūnctă rĕvōlvēns

vītaē fātă mĕaē, sēmpēr vĕnĕrābĭlĭs īllā

ōrbīs pārtĕ fŭī; quāntūs Maēōtĭdă sūprā,

quāntŭs ăpūt Tănăīm tōtō cōnspēctŭs ĭn ōrtū!

Quās măgĭs īn tērrās nōstrūm fēlīcĭbŭs āctīs

nōmĕn ăbīt aūt ūndĕ rĕdīt māiōrĕ trĭūmphō?

Rōmă, făvē coēptīs; quĭd ĕnīm tĭbĭ laētĭŭs ūmquām

praēstĭtĕrīnt sŭpĕrī, quām, sī cīvīlĭă Pārthō

mīlĭtĕ bēllă gĕrās, tāntām cōnsūmĕrĕ gēntēm

ēt nōstrīs mīscērĕ mălīs? Cūm Caēsărĭs ārmă

cōncūrrēnt Mēdīs, aūt mē fōrtūnă nĕcēssēst

vīndĭcĕt aūt Crāssōs." Sīc fātūs mūrmŭrĕ sēntīt

cōnsĭlĭūm dāmnāssĕ vĭrōs; quōs Lēntŭlŭs ōmnīs

vīrtūtīs stĭmŭlīs ēt nōbĭlĭtātĕ dŏlēndī

praēcēssīt dīgnāsquĕ tŭlīt mŏdŏ cōnsŭlĕ vōcēs:

"Sīcĭnĕ Thēssălĭcaē mēntēm frēgērĕ rŭīnaē?

Ūnă dĭēs mūndī dāmnāvīt fātă? sĕcūndūm

Ēmăthĭām līs tāntă dătūr? iăcĕt ōmnĕ crŭēntī

vūlnĕrĭs aūxĭlĭūm? sōlōs tĭbĭ, Māgnĕ, rĕlīquīt

Pārthōrūm fōrtūnă pĕdēs? Quīd trānsfŭgă mūndī,

tērrārūm tōtōs trāctūs caēlūmquĕ pĕrōsūs,

āvērsōsquĕ pŏlōs ălĭēnăquĕ sīdĕră quaērīs,

Chāldaēōs cūltūrĕ fŏcōs ēt bārbără sācră,

Pārthōrūm fămŭlūs? quīd caūsa ōbtēndĭtŭr ārmīs

lībērtātĭs ămōr? mĭsĕrūm quīd dēcĭpĭs ōrbēm,

sī sērvīrĕ pŏtēs? Tē, quēm Rōmānă rĕgēntēm

hōrrŭĭt aūdītū, quēm cāptōs dūcĕrĕ rēgēs

vīdĭt ăb Hŷrcānīs Īndōque ā lītŏrĕ sīlvīs,

dēiēctūm fātīs, hŭmĭlēm frāctūmquĕ vĭdēbīt

ēxtōllētque ănĭmōs Lătĭūm vēsānŭs ĭn ōrbēm,

sē sĭmŭl ēt Rōmām Pōmpēĭŏ sūpplĭcĕ mēnsūs?

Nīl ănĭmīs fātīsquĕ tŭīs ēffābĕrĕ dīgnūm;

ēxĭgĕt īgnōrāns Lătĭaē cōmmērcĭă līnguaē

ūt lăcrĭmīs sē, Māgnĕ, rŏgēs. Pătĭmūrnĕ pŭdōrīs

hōc vūlnūs, clādēs ūt Pārthĭă vīndĭcĕt āntĕ

Hēspĕrĭās quām Rōmă sŭās? Cīvīlĭbŭs ārmīs

ēlēgīt tē nēmpĕ dŭcēm: quīd vūlnĕră nōstră

īn Scўthĭcōs spārgīs pŏpŭlōs clādēsquĕ lătēntēs?

quīd Pārthōs trānsīrĕ dŏcēs? Sōlācĭă tāntī

pērdīt Rōmă mălī, nūllōs ādmīttĕrĕ rēgēs,

sēd cīvī sērvīrĕ sŭō. Iŭvăt īrĕ pĕr ōrbēm

dūcēntēm saēvās Rōmāna īn moēnĭă gēntēs

sīgnăque ăb Eūphrātē cūm Crāssīs cāptă sĕquēntēm?

Quī sōlūs rēgūm fātō cēlāntĕ făvōrēm

dēfŭĭt Ēmăthĭaē, nūnc tāntās īllĕ lăcēssēt

aūdītī vīctōrĭs ŏpēs aūt iūngĕrĕ fātă

tēcūm, Māgnĕ, vŏlēt? nōn haēc fīdūcĭă gēntīst:

ōmnĭs ĭn ārctōīs pŏpŭlūs quīcūmquĕ prŭīnīs

nāscĭtŭr, īndŏmĭtūs bēllīs ēt mōrtĭs ămātōr;

quīcquĭd ăd Ēōōs trāctūs mūndīquĕ tĕpōrēm

ībĭtŭr, ēmōllīt gēntēs clēmēntĭă caēlī.

Īllīc ēt lāxās vēstēs ēt flūxă vĭrōrūm

vēlāmēntă vĭdēs. Pārthūs pēr Mēdĭcă rūră,

Sārmătĭcōs īntēr cāmpōs ēffūsăquĕ plānō

Tīgrĭdĭs ārvă sŏlō nūllī sŭpĕrābĭlĭs hōstīst

lībērtātĕ fŭgaē; sēd nōn, ŭbĭ tērră tŭmēbīt,

āspĕră cōnscēndēt mōntīs iŭgă nēc pĕr ŏpācās

bēllă gĕrēt tĕnĕbrās īncērtō dēbĭlĭs ārcū

nēc frāngēt nāndō vĭŏlēntī vērtĭcĭs āmnēm

nēc tōta īn pūgnā pērfūsūs sānguĭnĕ mēmbră

ēxĭgĕt aēstīvūm călĭdō sūb pūlvĕrĕ sōlēm.

Nōn ărĭēs īllīs, nōn ūlla ēst māchĭnă bēllī,

aūt fōssās īmplērĕ vălēnt, Pārthōquĕ sĕquēntī

mūrŭs ĕrīt quōdcūmquĕ pŏtēst ōbstārĕ săgīttaē.

Pūgnă lĕvīs bēllūmquĕ fŭgāx tūrmaēquĕ văgāntēs

ēt mĕlĭōr cēssīssĕ lŏcō quām pēllĕrĕ mīlēs;

īllĭtă tēlă dŏlīs, nēc Mārtēm cōmmĭnŭs ūsquām

aūsă pătī vīrtūs, sēd lōngē tēndĕrĕ nērvōs

ēt quō fērrĕ vĕlīnt pērmīttĕrĕ vūlnĕră vēntīs.

Ēnsĭs hăbēt vīrēs, ēt gēns quaēcūmquĕ vĭrōrūm

bēllă gĕrīt glădĭīs. Nām Mēdōs proēlĭă prīmă

ēxārmānt văcŭāquĕ iŭbēnt rĕmĕārĕ phărētrā.

Nūllă mănūs īllīs, fīdūcĭă tōtă vĕnēnīst.

Crēdīs, Māgnĕ, vĭrōs, quōs īn dīscrīmĭnă bēllī

cūm fērrō mīsīssĕ părum ēst? Tēmptārĕ pŭdēndūm

aūxĭlĭūm tānti ēst, tōtō dīvīsŭs ŭt ōrbĕ

ā tērrā mŏrĭārĕ tŭā, tĭbĭ bārbără tēllūs

īncūmbāt, tē pārvă tĕgānt āc vīlĭă būstă,

īnvĭdĭōsă tămēn Crāssō quaērēntĕ sĕpūlchrūm?

Sēd tŭă sōrs lĕvĭōr, quŏnĭām mōrs ūltĭmă poēnāst

nēc mĕtŭēndă vĭrīs. Āt nōn Cōrnēlĭă lētūm

īnfāndō sūb rēgĕ tĭmēt. Nūm bārbără nōbīs

ēst īgnōtă Vĕnūs, quaē rītū caēcă fĕrārūm

pōllŭĭt īnnŭmĕrīs lēgēs ēt foēdĕră taēdaē

cōniŭgĭbūs thălămīquĕ pătēnt sēcrētă nĕfāndī

īntēr mīllĕ nŭrūs? Ĕpŭlīs vēsānă mĕrōquĕ

rēgĭă nōn ūllīs ēxcēptōs lēgĭbŭs aūdēt

cōncŭbĭtūs; tōt fēmĭnĕīs cōmplēxĭbŭs ūnūm

nōn lāssāt nōx tōtă mărēm. Iăcŭērĕ sŏrōrēs

īn rēgūm thălămīs sācrātăquĕ pīgnŏră mātrēs.

Dāmnăt ăpūd gēntēs scĕlĕrīs nōn spōntĕ pĕrāctī

Oēdĭpŏdīŏnĭās īnfēlīx fābŭlă Thēbās:

Pārthōrūm dŏmĭnūs quŏtĭēns sīc sānguĭnĕ mīxtō

nāscĭtŭr Ārsăcĭdēs? cuī fās īmplērĕ părēntēm,

quīd rĕăr ēssĕ nĕfās? Prōlēs tām clāră Mĕtēllī

stābīt bārbărĭcō cŏnĭūx mīllēsĭmă lēctō.

Quāmquām nōn ūllī plūs rēgĭă, Māgnĕ, văcābīt

saēvĭtĭā stĭmŭlātă Vĕnūs tĭtŭlīsquĕ vĭrōrūm;

nām quō plūră iŭvēnt Pārthūm pōrtēntă, fŭīssĕ

hānc scĭĕt ēt Crāssī; ceū prīdēm dēbĭtă fātīs

Āssўrĭīs trăhĭtūr clādīs cāptīvă vĕtūstaē.

Haērĕăt Ēōaē vūlnūs mĭsĕrābĭlĕ sōrtīs:

nōn sōlum aūxĭlĭūm fūnēsto āb rēgĕ pĕtīssĕ,

sēd gēssīssĕ prĭūs bēllūm cīvīlĕ pŭdēbīt.

Nām quŏd ăpūd pŏpŭlōs crīmēn sŏcĕrīquĕ tŭūmquĕ

māiŭs ĕrīt quām quōd vōbīs mīscēntĭbŭs ārmă

Crāssōrūm vīndīctă pĕrīt? Īncūrrĕrĕ cūnctī

dēbŭĕrānt īn Bāctră dŭcēs ēt, nē quă văcārēnt

ārmă, vĕl ārctōūm Dācīs Rhēnīquĕ cătērvīs

īmpĕrĭī nūdārĕ lătūs, dūm pērfĭdă Sūsă

īn tŭmŭlōs prōlāpsă dŭcūm Băbўlōnquĕ iăcērēt.

Āssўrĭaē pācī fīnēm, Fōrtūnă, prĕcāmūr;

ēt, sī Thēssălĭā bēllūm cīvīlĕ pĕrāctūmst,

ād Pārthōs quī vīcĭt ĕāt. gēns ūnĭcă mūndīst

dē quā Caēsărĕīs pōssīm gaūdērĕ trĭūmphīs.

Nōn tĭbĭ, cūm prīmūm gĕlĭdūm trānsībĭs Ărāxēn,

ūmbră sĕnīs maēstī Scўthĭcīs cōnfīxă săgīttīs

īngĕrĕt hās vōcēs? "Tū, quēm pōst fūnĕră nōstră

ūltōrēm cĭnĕrūm nūdaē spērāvĭmŭs ūmbraē,

ād foēdūs pācēmquĕ vĕnīs?" Tūnc plūrĭmă clādīs

ōccūrrēnt mŏnĭmēntă tĭbī: quaē moēnĭă trūncī

lūstrārūnt cērvīcĕ dŭcēs, ŭbĭ nōmĭnă tāntă

ōbrŭĭt Eūphrātēs ēt nōstră cădāvĕră Tīgrīs

dētŭlĭt īn tērrās āc rēddĭdĭt. Īrĕ pĕr īstă

sī pŏtĕs, īn mĕdĭā sŏcĕrūm quŏquĕ, Māgnĕ, sĕdēntēm

Thēssălĭā plācārĕ pŏtēs. quīn rēspĭcĭs ōrbēm

Rōmānūm? Sī rēgnă tĭmēs prōiēctă sŭb aūstrō

īnfīdūmquĕ Iŭbām, pĕtĭmūs Phărŏn ārvăquĕ Lāgī.

Sŷrtĭbŭs hīnc Lĭbўcīs tūta ēst Aēgŷptŏs; ăt īndĕ

gūrgĭtĕ sēptēnō răpĭdūs mărĕ sūmmŏvĕt āmnīs.

Tērră sŭīs cōntēntă bŏnīs, nōn īndĭgă mērcīs

aūt Iŏvĭs; īn sōlō tānta ēst fīdūcĭă Nīlō.

Scēptră pŭēr Ptŏlŏmaēŭs hăbēt tĭbĭ dēbĭtă, Māgnĕ,

tūtēlaē cōmmīssă tŭaē. quīs nōmĭnĭs ūmbrām

hōrrĕăt? īnnŏcŭa ēst aētās; nē iūră fĭdēmquĕ

rēspēctūmquĕ dĕūm vĕtĕrī spērāvĕrĭs aūlā:

nīl pŭdĕt ādsuētōs scēptrīs, mītīssĭmă sōrs ēst

rēgnōrūm sūb rēgĕ nŏvō." Nōn plūră lŏcūtūs

īmpŭlĭt hūc ănĭmōs. Quāntūm spēs ūltĭmă rērūm

lībērtātĭs hăbēt! vīcta ēst sēntēntĭă Māgnī.

Tūm Cĭlĭcūm līquērĕ sŏlūm Cŷprōquĕ cĭtātās

īmmīsērĕ rătēs, nūllās cuī praētŭlĭt ārās

ūndaē dīvă mĕmōr Păphĭaē, sī nūmĭnă nāscī

crēdĭmŭs aūt quēmquām fās ēst coēpīssĕ dĕōrūm.

Haēc ŭbĭ dēsērvīt Pōmpēiūs lītŏră, tōtōs

ēmēnsūs Cŷprī scŏpŭlōs, quĭbŭs ēxĭt ĭn aūstrūm,

īndĕ mărīs vāstī trānsvērsō vērtĭtŭr aēstū;

nēc tĕnŭīt grātūm nōctūrnō lūmĭnĕ mōntēm

īnfĭmăque Aēgŷptī pūgnācī lītŏră vēlō

vīx tĕtĭgīt, quā dīvĭdŭī pārs māxĭmă Nīlī

īn vădă dēcūrrīt Pēlūsĭă sēptĭmŭs āmnīs.

Tēmpŭs ĕrāt quō Lībră părēs ēxāmĭnăt hōrās,

nōn ūnō plūs aēquă dĭē, nōctīquĕ rĕpēndīt

lūx mĭnŏr hībērnaē vērnī sōlācĭă dāmnī.

Cōmpĕrĭt ūt rēgēm Căsĭō sē mōntĕ tĕnērĕ,

flēctĭt ĭtēr; nēc Phoēbŭs ădhūc nēc cārbăsă lānguēnt.

Iām răpĭdō spĕcŭlātŏr ĕquēs pēr lītŏră cūrsū

hōspĭtĭs ādvēntū păvĭdām cōmplēvĕrăt aūlām.

Cōnsĭlĭī vīx tēmpŭs ĕrāt; tămĕn ōmnĭă mōnstră

Pellaeae coiere domus, quos inter Acoreus

iām plăcĭdūs sĕnĭō frāctīsquĕ mŏdēstĭŏr ānnīs

(hūnc gĕnŭīt cūstōs Nīlī crēscēntĭs ĭn ārvă

Mēmphīs vānă săcrīs; īllō cūltōrĕ dĕōrūm

lūstră sŭaē Phoēbēs nōn ūnūs vīxĕrăt Āpīs)

cōnsĭlĭī vōx prīmă fŭīt mĕrĭtūmquĕ fĭdēmquĕ

sācrăquĕ dēfūnctī iāctāvīt pīgnŏră pātrīs.

Sēd mĕlĭōr suādērĕ mălīs ēt nōssĕ tўrānnōs

aūsūs Pōmpēiūm lētō dāmnārĕ Pŏthīnūs:

"Iūs ēt fās mūltōs făcĭūnt, Ptŏlŏmaēĕ, nŏcēntēs;

dāt poēnās laūdātă fĭdēs, cūm sūstĭnĕt" īnquīt

"quōs fōrtūnă prĕmīt. Fātīs āccēdĕ dĕīsquĕ

ēt cŏlĕ fēlīcēs, mĭsĕrōs fŭgĕ. Sīdĕră tērrā

ūt dīstānt ēt flāmmă mărī, sīc ūtĭlĕ rēctō.

Scēptrōrūm vīs tōtă pĕrīt, sī pēndĕrĕ iūstă

īncĭpĭt, ēvērtītque ārcēs rēspēctŭs hŏnēstī.

Lībērtās scĕlĕrum ēst, quaē rēgna īnvīsă tŭētūr,

sūblātūsquĕ mŏdūs glădĭīs. Făcĕre ōmnĭă saēvē

nōn īmpūnĕ lĭcēt, nĭsĭ cūm făcĭs. ēxĕăt aūlā

quī vūlt ēssĕ pĭūs. vīrtūs ēt sūmmă pŏtēstās

nōn coēūnt; sēmpēr mĕtŭēt quēm saēvă pŭdēbūnt.

Nōn īmpūnĕ tŭōs Māgnūs cōntēmpsĕrĭt ānnōs,

quī tē nēc vīctōs ārcēre ā lītŏrĕ nōstrō

pōssĕ pŭtāt. Neū nōs scēptrīs prīvāvĕrĭt hōspēs,

pīgnŏră sūnt prŏpĭōră tĭbī: Nīlūmquĕ Phărōnquĕ,

sī rēgnārĕ pĭgēt, dāmnātaē rēddĕ sŏrōrī.

Aēgŷptūm cērtē Lătĭīs tŭĕāmŭr ăb ārmīs.

Quīcquīd nōn fŭĕrīt Māgnī, dūm bēllă gĕrūntūr,

nēc vīctōrĭs ĕrīt. Tōtō iām pūlsŭs ăb ōrbĕ,

pōstquām nūllă mănēt rērūm fīdūcĭă, quaērīt

cūm quā gēntĕ cădāt. Răpĭtūr cīvīlĭbŭs ūmbrīs.

Nēc sŏcĕrī tāntum ārmă fŭgīt: fŭgĭt ōră sĕnātūs,

cūiūs Thēssălĭcās sătŭrāt pārs māgnă vŏlūcrēs,

ēt mĕtŭīt gēntēs, quās ūno īn sānguĭnĕ mīxtās

dēsĕrŭīt, rēgēsquĕ tĭmēt, quōrum ōmnĭă mērsīt;

Thēssălĭaēquĕ rĕūs nūllā tēllūrĕ rĕcēptūs

sōllĭcĭtāt nōstrūm, quēm nōndūm pērdĭdĭt, ōrbēm.

Iūstĭŏr īn Māgnūm nōbīs, Ptŏlŏmaēĕ, quĕrēllaē

caūsă dăta ēst: quīd sēpŏsĭtām sēmpērquĕ quĭētām

crīmĭnĕ bēllōrūm măcŭlās Phărŏn ārvăquĕ nōstră

vīctōrī sūspēctă făcīs? cūr sōlă cădēntī

haēc plăcŭīt tēllūs, īn quām Phārsālĭcă fātă

cōnfērrēs poēnāsquĕ tŭās? Iām crīmĕn hăbēmūs

pūrgāndūm glădĭō: quōd nōbīs scēptră sĕnātūs

tē suādēntĕ dĕdīt, vōtīs tŭă fōvĭmŭs ārmă.

Hōc fērrūm, quōd fātă iŭbēnt prōfērrĕ, părāvī

nōn tĭbĭ, sēd vīctō; fĕrĭām tŭă vīscĕră, Māgnĕ,

mālŭĕrām sŏcĕrī: răpĭmūr quō cūnctă fĕrūntūr.

Tēnĕ mĭhī dŭbĭtās ān sīt vĭŏlārĕ nĕcēssĕ,

cūm lĭcĕāt? Quaē tē nōstrī fīdūcĭă rēgnī

hūc ăgĭt, īnfēlīx? Pŏpŭlūm nōn cērnĭs ĭnērmēm

ārvăquĕ vīx rĕfŭgō fŏdĭēntēm mōllĭă Nīlō?

Mētīrī sŭă rēgnă dĕcēt vīrēsquĕ fătērī.

Tū, Ptŏlŏmaēĕ, pŏtēs Māgnī fūlcīrĕ rŭīnām,

sūb quā Rōmă iăcēt? būstūm cĭnĕrēsquĕ mŏvērĕ

Thēssălĭcōs aūdēs bēllūmque īn rēgnă vŏcārĕ?

Ānte ăcĭem Ēmăthĭām nūllīs āccēssĭmŭs ārmīs:

Pōmpēī nūnc cāstră plăcēnt, quaē dēsĕrĭt ōrbīs?

nūnc vīctōrĭs ŏpēs ēt cōgnĭtă fātă lăcēssīs?

Ādvērsīs nōn dēssĕ dĕcēt, sēd laētă sĕcūtōs;

nūllă fĭdēs ūmquām mĭsĕrōs ēlēgĭt ămīcōs."

Ādsēnsēre ōmnēs scĕlĕrī. Laētātŭr hŏnōrĕ

rēx pŭĕr īnsuētō, quōd iām sĭbĭ tāntă iŭbērĕ

pērmīttānt fămŭlī. Scĕlĕrī dēlēctŭs Ăchīllās,

pērfĭdă quā tēllūs Căsĭīs ēxcūrrĭt hărēnīs

ēt vădă tēstāntūr iūnctās Aēgŷptĭă Sŷrtēs,

ēxĭgŭām sŏcĭīs mōnstrī glădĭīsquĕ cărīnām

īnstrŭĭt. Ō sŭpĕrī, Nīlūsne ēt bārbără Mēmphīs

ēt Pēlūsĭăcī tām mōllīs tūrbă Cănōpī

hōs ănĭmōs! Sīc fātă prĕmūnt cīvīlĭă mūndūm?

sīc Rōmānă iăcēnt? ūllūsne īn clādĭbŭs īstīs

ēst lŏcŭs Aēgŷptō, Phărĭūsque ādmīttĭtŭr ēnsīs?

Hānc cērtē sērvātĕ fĭdēm, cīvīlĭă bēllă:

cōgnātās praēstātĕ mănūs ēxtērnăquĕ mōnstră

pēllĭtĕ, sī mĕrŭīt tām clārō nōmĭnĕ Māgnūs

Caēsărĭs ēssĕ nĕfās. Tāntī, Ptŏlŏmaēĕ, rŭīnām

nōmĭnĭs haūt mĕtŭīs caēlōquĕ tŏnāntĕ prŏfānās

īnsĕrŭīssĕ mănūs, īmpūre āc sēmĭvĭr, aūdēs?

Nōn dŏmĭtōr mūndī nēc tēr Căpĭtōlĭă cūrrū

īnvēctūs rēgūmquĕ pŏtēns vīndēxquĕ sĕnātūs

vīctōrīsquĕ gĕnēr: Phărĭō sătĭs ēssĕ tўrānnō

quōd pŏtĕrāt, Rōmānŭs ĕrāt. Quīd vīscĕră nōstră

scrūtārīs glădĭō? nēscīs, pŭĕr īmprŏbĕ, nēscīs,

quō tŭă sīt fōrtūnă lŏcō; iām iūrĕ sĭne ūllō

Nīlī scēptră tĕnēs; cĕcĭdīt cīvīlĭbŭs ārmīs,

quī tĭbĭ rēgnă dĕdīt. Iām vēntō vēlă nĕgārāt

Māgnŭs ĕt aūxĭlĭō rēmōrum īnfāndă pĕtēbāt

lītŏră; quēm cōntrā nōn lōngā vēctă bĭrēmī

āppŭlĕrāt scĕlĕrātă mănūs, Māgnōquĕ pătērĕ

fīngēns rēgnă Phărī, cēlsaē dē pūppĕ cărīnaē

īn pārvām iŭbĕt īrĕ rătēm lītūsquĕ mălīgnūm

īncūsāt bĭmărēmquĕ vădīs frāngēntĭbŭs aēstūm,

quī vĕtĕt ēxtērnās tērrīs ādpēllĕrĕ clāssēs.

Quōd nĭsĭ fātōrūm lēgēs īntēntăquĕ iūssū

ōrdĭnĭs aētērnī mĭsĕraē vīcīnĭă mōrtīs

dāmnātūm lētō trăhĕrēnt ād lītŏră Māgnūm,

nōn ūllī cŏmĭtūm scĕlĕrīs praēsāgĭă dērānt:

quīppĕ fĭdēs sī pūră fŏrēt, sī rēgĭă Māgnō,

scēptrōrum aūctōrī, vērā pĭĕtātĕ pătērēt,

vēntūrūm tōtā Phărĭūm cūm clāssĕ tўrānnūm.

Sēd cēdīt fātīs clāssēmquĕ rĕlīnquĕrĕ iūssūs

ōbsĕquĭtūr, lētūmquĕ iŭvāt praēfērrĕ tĭmōrī.

Ībăt ĭn hōstīlēm praēcēps Cōrnēlĭă pūppēm,

hōc măgĭs īmpătĭēns ēgrēssō dēssĕ mărītō

quōd mĕtŭīt clādēs. "Rĕmănē, tĕmĕrārĭă cōniūx,

ēt tū, nātĕ, prĕcōr, lōngēque ē lītŏrĕ cāsūs

ēxspēctātĕ mĕōs ĕt ĭn hāc cērvīcĕ tўrānnī

ēxplōrātĕ fĭdēm." Dīxīt; sēd sūrdă vĕtāntī

tēndēbāt gĕmĭnās āmēns Cōrnēlĭă pālmās:

"Quō sĭnĕ mē, crūdēlĭs, ăbīs? Ĭtĕrūmnĕ rĕlīnquōr,

Thēssălĭcīs sūmmōtă mălīs? Nūmquam ōmĭnĕ laētō

dīstrăhĭmūr mĭsĕrī. Pŏtĕrās nōn flēctĕrĕ pūppīm,

cūm fŭgĕrēs, ălĭō lătĕbrīsquĕ rĕlīnquĕrĕ Lēsbī,

ōmnĭbŭs ā tērrīs sī nōs ārcērĕ părābās?

Ān tāntum īn flūctūs plăcĕō cŏmĕs?" Haēc ŭbĭ frūstrā

ēffūdīt, prīmā pēndēt tămĕn ānxĭă pūppĕ

āttŏnĭtōquĕ mĕtū nēc quōquăm ăvērtĕrĕ vīsūs

nēc Māgnūm spēctārĕ pŏtēst. Stĕtĭt ānxĭă clāssīs

ād dŭcĭs ēvēntūm, mĕtŭēns nōn ārmă nĕfāsquĕ

sēd nē sūmmīssīs prĕcĭbūs Pōmpēiŭs ădōrēt

scēptră sŭā dōnātă mănū. Trānsīrĕ părāntēm

Rōmānūs Phărĭā mīlēs dē pūppĕ sălūtāt

Sēptĭmĭūs, quī (prō sŭpĕrūm pŭdŏr!) ārmă sătēllēs

rēgĭă gēstābāt pŏsĭtō dēfōrmĭă pīlō,

īmmānīs, vĭŏlēntŭs, ătrōx nūllāquĕ fĕrārūm

mītĭŏr īn caēdēs. Quīs nōn, Fōrtūnă, pŭtāssēt

pārcĕrĕ tē pŏpŭlīs, quōd bēllo haēc dēxtră văcārēt,

Thēssălĭāquĕ prŏcūl tām nōxĭă tēlă fŭgāssēs?

Dīspōnīs glădĭōs, nē quō nōn fīăt ĭn ōrbĕ,

heū! făcĭnūs cīvīlĕ tĭbī. vīctōrĭbŭs īpsīs

dēdĕcŭs ēt nūmquām sŭpĕrūm cărĭtūră pŭdōrĕ

fābŭlă: Rōmānūs rēgī sīc pārŭĭt ēnsīs,

Pēllaēūsquĕ pŭēr glădĭō tĭbĭ cōllă rĕcīdīt,

Māgnĕ, tŭō. quā pōstĕrĭtās īn saēcŭlă mīttēt

Sēptĭmĭūm fāmā? Scĕlŭs hōc quō nōmĭnĕ dīcēnt,

quī Brūtī dīxērĕ nĕfās? Iām vēnĕrăt hōraē

tērmĭnŭs ēxtrēmaē, Phărĭāmquĕ ăblātŭs ĭn ālnūm

pērdĭdĕrāt iām iūră sŭī. Tūm strīngĕrĕ fērrūm

rēgĭă mōnstră părānt. ūt vīdīt cōmmĭnŭs ēnsīs,

īnvŏlŭīt vūltūs ātque, īndīgnātŭs ăpērtūm

Fōrtūnaē praēbērĕ, căpūt; tūnc lūmĭnă prēssīt

cōntĭnŭītque ănĭmām, nē quās ēffūndĕrĕ vōcēs

vēllĕt ĕt aētērnām flētū cōrrūmpĕrĕ fāmām.

Sēd pōstquām mūcrōnĕ lătūs fūnēstŭs Ăchīllās

pērfōdīt, nūllō gĕmĭtū cōnsēnsĭt ăd īctūm

rēspēxītquĕ nĕfās sērvātque īmmōbĭlĕ cōrpūs

sēquĕ prŏbāt mŏrĭēns ātque haēc īn pēctŏrĕ vōlvīt:

"Saēcŭlă Rōmānōs nūmquām tăcĭtūră lăbōrēs

āttēndūnt, aēvūmquĕ sĕquēns spĕcŭlātŭr ăb ōmnī

ōrbĕ rătēm Phărĭāmquĕ fĭdēm: nūnc cōnsŭlĕ fāmaē.

Fātă tĭbī lōngaē flūxērūnt prōspĕră vītaē;

īgnōrānt pŏpŭlī, sī nōn īn mōrtĕ prŏbārīs,

ān scĭĕrīs ādvērsă pătī. Nē cēdĕ pŭdōrī

aūctōrēmquĕ dŏlē fātī: quācūmquĕ fĕrīrīs,

crēdĕ mănūm sŏcĕrī. spārgānt lăcĕrēntquĕ lĭcēbīt,

sūm tămĕn, ō sŭpĕrī, fēlīx, nūllīquĕ pŏtēstās

hōc aūfērrĕ dĕō. Mūtāntūr prōspĕră vītā:

nōn fīt mōrtĕ mĭsēr. vĭdĕt hānc Cōrnēlĭă caēdēm

Pōmpēiūsquĕ mĕūs. Tāntō pătĭēntĭŭs, ōrō,

clūdĕ, dŏlōr, gĕmĭtūs; nātūs cŏnĭūxquĕ pĕrēmptūm,

sī mīrāntŭr, ămānt." Tālīs cūstōdĭă Māgnō

mēntĭs ĕrāt; iūs hōc ănĭmī mŏrĭēntĭs hăbēbāt.

Āt nōn tām pătĭēns Cōrnēlĭă cērnĕrĕ saēvūm,

quām pērfērrĕ, nĕfās, mĭsĕrāndīs aēthĕră cōmplēt

uocibus: "O coniux, ego te scelerata peremi.

Lētĭfĕraē tĭbĭ caūsă mŏraē fŭĭt āvĭă Lēsbōs,

ēt prĭŏr īn Nīlī pērvēnīt lītŏră Caēsār;

nām cuī iūs ălĭī scĕlĕrīs? Sēd quīsquĭs ĭn īstūd

ā sŭpĕrīs īmmīssĕ căpūt vēl Caēsărĭs īraē

vēl tĭbĭ prōspĭcĭēns, nēscīs, crūdēlĭs, ŭbi īpsă

vīscĕră sīnt Māgnī; prŏpĕrās ātque īngĕrĭs īctūs,

quā vōtum ēst vīctō. Poēnās nōn mōrtĕ mĭnōrēs

pēndăt ĕt āntĕ mĕūm vĭdĕāt căpŭt. haūt ĕgŏ cūlpā

lībĕră bēllōrūm, quaē mātrūm sōlă pĕr ūndās

ēt pēr cāstră cŏmēs nūllīs ābstērrĭtă fātīs,

vīctūm, quōd rēgēs ĕtĭām tĭmŭērĕ, rĕcēpī.

Hōc mĕrŭī, cŏnĭūx, īn tūtā pūppĕ rĕlīnquī?

pērfĭdĕ, pārcēbās? tē fāta ēxtrēmă pĕtēntĕ

vītā dīgnă fŭī? Mŏrĭār, nēc mūnĕrĕ rēgīs.

Aūt mĭhĭ praēcĭpĭtēm, naūtaē, pērmīttĭtĕ sāltūm,

aūt lāqueūm cōllō tōrtōsque āptārĕ rŭdēntīs,

aūt ălĭquīs Māgnō dīgnūs cŏmĕs ēxĭgăt ēnsēm;

Pōmpēiō praēstārĕ pŏtēst quōd Caēsărĭs ārmīs

īmpŭtĕt. Ō saēvī, prŏpĕrāntem īn fātă tĕnētīs?

Vīvĭs ădhūc, cōniūnx, ēt iām Cōrnēlĭă nōn ēst

iūrīs, Māgnĕ, sŭī: prŏhĭbēnt āccērsĕrĕ mōrtēm,

sērvōr vīctōrī." Sīc fāta īntērquĕ sŭōrūm

lāpsă mănūs răpĭtūr trĕpĭdā fŭgĭēntĕ cărīnā.

Āt Māgnī cūm tērgă sŏnēnt ēt pēctŏră fērrō,

pērmānsīssĕ dĕcūs sācraē vĕnĕrābĭlĕ fōrmaē

īrātāmquĕ dĕīs făcĭēm, nīl ūltĭmă mōrtīs

ēx hăbĭtū vūltūquĕ vĭrī mūtāssĕ fătēntūr

quī lăcĕrūm vīdērĕ căpūt. Nām saēvŭs ĭn īpsō

Sēptĭmĭūs scĕlĕrīs māiūs scĕlŭs īnvĕnĭt āctū

āc rĕtĕgīt sācrōs scīssō vēlāmĭnĕ vūltūs

sēmiănĭmīs Māgnī spīrāntĭăque ōccŭpăt ōră

cōllăque ĭn ōblīquō pōnīt lānguēntĭă trānstrō.

Tūnc nērvōs vēnāsquĕ sĕcāt nōdōsăquĕ frāngīt

ōssă dĭū; nōndum ārtĭs ĕrāt căpŭt ēnsĕ rŏtārĕ.

Āt pōstquām trūncō cērvīx ābscīsă rĕcēssīt,

vīndĭcăt hōc Phărĭūs dēxtrā gēstārĕ sătēllēs.

Dēgĕnĕr ātque ŏpĕraē mīlēs Rōmānĕ sĕcūndaē,

Pōmpēī dīrō sācrūm căpŭt ēnsĕ rĕcīdīs,

ūt nōn īpsĕ fĕrās? Ō sūmmī fātă pŭdōrīs!

Īmpĭŭs ūt Māgnūm nōssēt pŭĕr, īllă vĕrēndā

rēgĭbŭs hīrtă cŏma ēt gĕnĕrōsā frōntĕ dĕcōră

caēsărĭēs cōmprēnsă mănu ēst, Phărĭōquĕ vĕrūtō,

dūm vīvūnt vūltūs ātque ōs īn mūrmŭră pūlsānt

sīngūltūs ănĭmaē, dūm lūmĭnă nūdă rĭgēscūnt,

sūffīxūm căpŭt ēst, quō nūmquām bēllă iŭbēntĕ

pāx fŭĭt; hōc lēgēs Cāmpūmque ēt rōstră mŏvēbāt,

hāc făcĭē Fōrtūnă tĭbī Rōmānă plăcēbās.

Nēc sătĭs īnfāndō fŭĭt hōc vīdīssĕ tўrānnō,

vūlt scĕlĕrīs sŭpĕrēssĕ fĭdēm. Tūnc ārtĕ nĕfāndā

sūmmōta ēst căpĭtī tābēs, rāptōquĕ cĕrēbrō

ādsīccātă cŭtīs, pūtrīsque ēfflūxĭt ăb āltō

ūmŏr, ĕt īnfūsō făcĭēs sŏlĭdātă vĕnēnōst.

Ūltĭmă Lāgēaē stīrpīs pĕrĭtūrăquĕ prōlēs,

dēgĕnĕr, īncēstaē scēptrīs cēssūrĕ sŏrōrī,

cūm tĭbĭ sācrātō Măcĕdōn sērvētŭr ĭn āntrō

ēt rēgūm cĭnĕrēs ēxstrūctō mōntĕ quĭēscānt,

cūm Ptŏlŏmaēōrūm mānēs sĕrĭēmquĕ pŭdēndām

pŷrămĭdēs claūdānt īndīgnăquĕ Maūsōlēă,

lītŏră Pōmpĕĭūm fĕrĭūnt, trūncūsquĕ vădōsīs

hūc īllūc iāctātŭr ăquīs! ădĕōnĕ mŏlēstă

tōtūm cūră fŭīt sŏcĕrō sērvārĕ cădāvēr?

Hāc Fōrtūnă fĭdē Māgnī tām prōspĕră fātă

pērtŭlĭt, hāc īllūm sūmmō dē cūlmĭnĕ rērūm

mōrtĕ pĕtīt clādēsque ōmnīs ēxēgĭt ĭn ūnō

saēvă dĭē, quĭbŭs īnmūnēs tōt praēstĭtĭt ānnōs

Pōmpĕĭūsquĕ fŭīt quī nūmquām mīxtă vĭdērēt

laētă mălīs, fēlīx nūllō tūrbāntĕ dĕōrūm

ēt nūllō pārcēntĕ mĭsēr; sĕmĕl īmpŭlĭt īllūm

dīlātā Fōrtūnă mănū. Pūlsātŭr hărēnīs,

cārpĭtŭr īn scŏpŭlīs haūstō pēr vūlnĕră flūctū,

lūdĭbrĭūm pĕlăgī, nūllāquĕ mănēntĕ fĭgūrā

ūnă nŏta ēst Māgnō căpĭtīs iāctūră rĕvūlsī.

Āntĕ tămēn Phărĭās vīctōr quām tāngăt hărēnās,

Pōmpĕĭō rāptīm tŭmŭlūm fōrtūnă părāvīt,

nē iăcĕāt nūllō vēl nē mĕlĭōrĕ sĕpūlchrō:

ē lătĕbrīs păvĭdūs dēcūrrĭt ăd aēquŏră Cōrdūs;

quaēstŏr ăb Īdălĭō Cĭnўraēaē lītŏrĕ Cŷprī

īnfaūstūs Māgnī fŭĕrāt cŏmĕs. Īllĕ pĕr ūmbrās

aūsūs fērrĕ grădūm vīctūm pĭĕtātĕ tĭmōrēm

cōmpŭlĭt, ūt mĕdĭīs quaēsītūm cōrpŭs ĭn ūndīs

dūcĕrĕt ād tērrām trăhĕrētque īn lītŏră Māgnūm.

Lūcīs maēstă părūm pēr dēnsās Cŷnthĭă nūbēs

praēbēbāt; cānō sēd dīscŏlŏr aēquŏrĕ trūncūs

cōnspĭcĭtūr. Tĕnĕt īllĕ dŭcēm cōmplēxĭbŭs ārtīs

ērĭpĭēntĕ mărī; tūnc vīctūs pōndĕrĕ tāntō

ēxspēctāt flūctūs pĕlăgōquĕ iŭvāntĕ cădāvēr

īmpēllīt. Pōstquām sīccō iām lītŏrĕ sēdīt,

īncŭbŭīt Māgnō lăcrĭmāsque ēffūndĭt ĭn ōmnĕ

vūlnŭs ĕt ād sŭpĕrōs ōbscūrăquĕ sīdĕră fātūr:

"Nōn prĕtĭōsă pĕtīt cŭmŭlātō tūrĕ sĕpūlchră

Pōmpĕĭūs, Fōrtūnă, tŭūs, nōn pīnguĭs ăd āstră

ūt fĕrăt ē mēmbrīs Ēōōs fūmŭs ŏdōrēs,

ūt Rōmānă sŭūm gēstēnt pĭă cōllă părēntēm,

praēfĕrăt ūt vĕtĕrēs fērālīs pōmpă trĭūmphōs,

ūt rĕsŏnēnt trīstī cāntū fŏră, tōtŭs ŭt īgnēs

prōiēctīs maērēns ēxērcĭtŭs āmbĭăt ārmīs.

Dā vīlēm Māgnō plēbēī fūnĕrĭs ārcām,

quaē lăcĕrūm cōrpūs sīccōs ēffūndăt ĭn īgnēs;

rōbŏră nōn dēsīnt mĭsĕrō nēc sōrdĭdŭs ūstōr.

Sīt sătĭs, ō sŭpĕrī, quōd nōn Cōrnēlĭă fūsō

crīnĕ iăcēt sŭbĭcīquĕ făcēm cōmplēxă mărītūm

īmpĕrăt, ēxtrēmō sĕd ăbēst ā mūnĕrĕ būstī

īnfēlīx cōniūnx nĕc ădhūc ā lītŏrĕ lōngēst."

Sīc fātūs pārvōs iŭvĕnīs prŏcŭl āspĭcĭt īgnēs

cōrpūs vīlĕ sŭīs nūllō cūstōdĕ crĕmāntīs.

Īndĕ răpīt flāmmās sēmūstăquĕ rōbŏră mēmbrīs

sūbdūcīt. Quaēcūmque ĕs" ăīt "nēglēctă nĕc ūllī

cāră tŭō, sēd Pōmpēiō fēlīcĭŏr ūmbră,

quōd iām cōmpŏsĭtūm vĭŏlāt mănŭs hōspĭtă būstūm,

dā vĕnĭām; sī quīd sēnsūs pōst fātă rĕlīctūm,

cēdĭs ĕt īpsă rŏgō pătĕrīsque haēc dāmnă sĕpūlchrī,

tēquĕ pŭdēt spārsīs Pōmpēī mānĭbŭs ūrī."

Sīc fātūs plēnūsquĕ sĭnūs ārdēntĕ făvīllā

pērvŏlăt ād trūncūm, quī flūctū paēnĕ rĕlātūs

lītŏrĕ pēndēbāt. Sūmmās dīmōvĭt hărēnās

ēt cōllēctă prŏcūl lăcĕraē frāgmēntă cărīnaē

ēxĭgŭā trĕpĭdūs pŏsŭīt scrŏbĕ. Nōbĭlĕ cōrpūs

rōbŏră nūllă prĕmūnt, nūllā strŭĕ mēmbră rĕcūmbūnt;

ādmōtūs Māgnūm, nōn sūbdĭtŭs, āccĭpĭt īgnīs.

Īllĕ sĕdēns iūxtā flāmmās: "Ō māxĭmĕ" dīxīt

"dūctŏr ĕt Hēspĕrĭī māiēstās nōmĭnĭs ūnă,

sī tĭbĭ iāctātū pĕlăgī, sī fūnĕrĕ nūllō

trīstĭŏr īstĕ rŏgūs, mānēs ănĭmāmquĕ pŏtēntēm

ōffĭcĭīs āvērtĕ mĕīs: īniūrĭă fātī

hōc fās ēssĕ iŭbēt; nē pōntī bēlŭă quīcquām,

nē fĕră, nē vŏlŭcrēs, nē saēvī Caēsărĭs īră

aūdĕăt, ēxĭgŭām, quāntūm pŏtĕs, āccĭpĕ flāmmām:

Rōmānā sūccēnsă mănu ēst. Fōrtūnă rĕcūrsūs

sī dĕt ĭn Hēspĕrĭām, nōn hāc īn sēdĕ quĭēscēnt

tām sācrī cĭnĕrēs; sēd tē Cōrnēlĭă, Māgnĕ,

āccĭpĭēt nōtāquĕ mănū trānsfūndĕt ĭn ūrnām.

Īntĕrĕā pārvō sīgnēmūs lītŏră sāxō,

ūt nŏtă sīt būstī; sī quīs plācārĕ pĕrēmptūm

fōrtĕ vŏlēt plēnōs ēt rēddĕrĕ mōrtĭs hŏnōrēs,

īnvĕnĭāt trūncī cĭnĕrēs ēt nōrĭt hărēnās,

ād quās, Māgnĕ, tŭūm rĕfĕrāt căpŭt." Haēc ŭbĭ fātūs,

ēxcĭtăt īnvălĭdās ādmōtō fōmĭtĕ flāmmās.

Cārpĭtŭr ēt lēntūm Māgnūs dēstīllăt ĭn īgnēm

tābĕ fŏvēns būstūm. Sēd iām pērcūssĕrăt āstră

aūrōraē prōmīssă dĭēs: īlle ōrdĭnĕ rūptō

fūnĕrĭs āttŏnĭtūs lătĕbrās īn lītŏrĕ quaērīt.

Quām mĕtŭīs, dēmēns, īstō prō crīmĭnĕ poēnām,

quō tē Fāmă lŏquāx ōmnīs āccēpĭt ĭn ānnōs?

Cōndĭtă laūdābīt Māgnī sŏcĕr īmpĭŭs ōssă.

Ī mŏdŏ sēcūrūs vĕnĭaē fāssūsquĕ sĕpūlchrūm

pōscĕ căpūt. Cōgīt pĭĕtās īmpōnĕrĕ fīnēm

ōffĭcĭō. Sēmūstă răpīt rĕsŏlūtăquĕ nōndūm

ōssă sătīs nērvīs ĕt ĭnūstīs plēnă mĕdūllīs

aēquŏrĕā rēstīnguĭt ăquā cōngēstăque ĭn ūnūm

pārvā clūsĭt hŭmō. Tūnc, nē lĕvĭs aūră rĕtēctōs

aūfērrēt cĭnĕrēs, sāxō cōmprēssĭt hărēnām,

naūtăquĕ nē būstūm rĕlĭgātō fūnĕ mŏvērēt,

īnscrīpsīt sācrūm sēmūstō stīpĭtĕ nōmēn:

"Hīc sĭtŭs ēst Māgnūs." Plăcĕt hōc, Fōrtūnă, sĕpūlchrūm

dīcĕrĕ Pōmpēī, quō cōndī mālŭĭt īllūm,

quām tērrā cărŭīssĕ sŏcēr? Tĕmĕrārĭă dēxtră,

cūr ŏbĭcīs Māgnō tŭmŭlūm mānēsquĕ văgāntīs

īnclūdīs? Sĭtŭs ēst, quā tērra ēxtrēmă rĕfūsō

pēndĕt ĭn Ōcĕănō: Rōmānūm nōmĕn ĕt ōmnĕ

īmpĕrĭūm Māgnō tŭmŭli ēst mŏdŭs; ōbrŭĕ sāxă

crīmĭnĕ plēnă dĕūm: sī tōta ēst Hērcŭlĭs Oētē

ēt iŭgă tōtă văcānt Brŏmĭō Nŷsēĭă, quārē

ūnŭs ĭn Aēgŷpto ēst Māgnī lăpĭs? ōmnĭă Lāgī

rūră tĕnērĕ pŏtēst. Sī nūllō caēspĭtĕ nōmēn

haēsĕrĭt, ērrēmūs pŏpŭlī cĭnĕrūmquĕ tŭōrūm,

Māgnĕ, mĕtū nūllās Nīlī cālcēmŭs hărēnās.

Quōd sī tām sācrō dīgnārīs nōmĭnĕ sāxūm,

ādde āctūs tāntōs mŏnŭmēntăquĕ māxĭmă rērūm,

āddĕ trŭcīs Lĕpĭdī mōtūs Ālpīnăquĕ bēllă

ārmăquĕ Sērtōrī rĕvŏcātō cōnsŭlĕ vīctă

ēt cūrrūs quōs ēgĭt ĕquēs, cōmmērcĭă tūtă

gēntĭbŭs ēt păvĭdōs Cĭlĭcās mărĭs; āddĕ sŭbāctām

bārbărĭēm gēntēsquĕ văgās ēt quīcquĭd ĭn eūrō

rēgnōrūm bŏrĕāquĕ iăcēt. Dīc sēmpĕr ăb ārmīs

cīvīlēm rĕpĕtīssĕ tŏgām, tēr cūrrĭbŭs āctīs

cōntēntūm mūltōs pătrĭaē dōnāssĕ trĭūmphōs.

Quīs căpĭt haēc tŭmŭlūs? sūrgīt mĭsĕrābĭlĕ būstūm

nōn ūllīs plēnūm tĭtŭlīs, nōn ōrdĭnĕ tāntō

fāstōrūm, sŏlĭtūmquĕ lĕgī sŭpĕr āltă dĕōrūm

cūlmĭna ĕt ēxstrūctōs spŏlĭīs hōstīlĭbŭs ārcūs

haūt prŏcŭl ēst īmā Pōmpēī nōmĕn hărēnā

dēprēssūm tŭmŭlō, quōd nōn lĕgăt ādvĕnă rēctūs,

quōd nĭsĭ mōnstrātūm Rōmānūs trānsĕăt hōspēs.

Nōxĭă cīvīlī tēllūs Aēgŷptĭă fātō,

haūt ĕquĭdem īnmĕrĭtō Cūmānaē cārmĭnĕ vātīs

caūtūm, nē Nīlī Pēlūsĭă tāngĕrĕt ōră

Hēspĕrĭūs mīlēs rīpāsque aēstātĕ tŭmēntīs.

Quīd tĭbĭ, saēvă, prĕcēr prō tāntō crīmĭnĕ, tēllūs?

Vērtăt ăquās Nīlūs, quō nāscĭtŭr, ōrbĕ rĕtēntūs,

ēt stĕrĭlēs ĕgĕānt hībērnīs īmbrĭbŭs āgrī,

tōtăque ĭn Aēthĭŏpūm pūtrēs sōlvārĭs hărēnās.

Nōs īn tēmplă tŭām Rōmāna āccēpĭmŭs Īsīm

sēmĭdĕōsquĕ cănēs ēt sīstră iŭbēntĭă lūctūs

ēt, quēm tū plāngēns hŏmĭnēm tēstārĭs, Ŏsīrīm:

tū nōstrōs, Aēgŷptĕ, tĕnēs īn pūlvĕrĕ mānēs.

Tū quŏquĕ, cūm saēvō dĕdĕrīs iām tēmplă tўrānnō,

nōndūm Pōmpēī cĭnĕrēs, ō Rōmă, pĕtīstī;

ēxŭl ădhūc iăcĕt ūmbră dŭcīs. Sī saēcŭlă prīmă

vīctōrīs tĭmŭērĕ mĭnās, nūnc ēxcĭpĕ sāltēm

ōssă tŭī Māgnī, sī nōndūm sūbrŭtă flūctū

īnvīsā tēllūrĕ sĕdēnt. Quīs būstă tĭmēbīt?

quīs sācrīs dīgnām mōvīssĕ vĕrēbĭtŭr ūmbrām?

Īmpĕrĕt hōc nōbīs ŭtĭnām scĕlŭs ēt vĕlĭt ūtī

nōstrō Rōmă sĭnū: sătĭs ō nĭmĭūmquĕ bĕātūs,

sī mĭhĭ cōntīngāt mānēs trānsfērrĕ rĕvūlsōs

Aūsŏnĭām, sī tālĕ dŭcīs vĭŏlārĕ sĕpūlchrūm.

Fōrsĭtăn aūt sūlcō stĕrĭlī cūm pōscĕrĕ fīnēm

ā sŭpĕrīs aūt Rōmă vŏlēt fērālĭbŭs aūstrīs

īgnĭbŭs aūt nĭmĭīs aūt tērraē tēctă mŏvēntī,

cōnsĭlĭō iūssūquĕ dĕūm trānsībĭs ĭn ūrbēm,

Māgnĕ, tŭām, sūmmūsquĕ fĕrēt tŭă būstă săcērdōs.

Nām quĭs ăd ēxūstām Cāncrō tōrrēntĕ Sўēnēn

ībĭt ĕt īmbrĭfĕrā sīccās sūb Plīădĕ Thēbās

spēctātōr Nīlī, quīs rūbrī stāgnă prŏfūndī

aūt Ărăbūm pōrtūs mērcīs mūtātŏr Ĕōaē,

Māgnĕ, pĕtēt, quēm nōn tŭmŭlī vĕnĕrābĭlĕ sāxūm

ēt cĭnĭs īn sūmmīs fōrsān tūrbātŭs hărēnīs

āvērtēt mānēsquĕ tŭōs plācārĕ iŭbēbīt

ēt Căsĭō praēfērrĕ Iŏvī? Nīl īstă nŏcēbūnt

fāmaē būstă tŭaē: tēmplīs aūrōquĕ sĕpūltūs

vīlĭŏr ūmbră fŏrēs; nūnc ēs prō nūmĭnĕ sūmmō

hōc tŭmŭlō, Fōrtūnă, iăcēns: aūgūstĭŭs ārīs

vīctōrīs Lĭbўcō pūlsātŭr ĭn aēquŏrĕ sāxūm.

Tārpēīs quī saēpĕ dĕīs sŭă tūră nĕgārūnt,

īnclūsūm Tūscō vĕnĕrāntūr caēspĭtĕ fūlmēn.

Prōdĕrĭt hōc ōlīm, quōd nōn mānsūră fŭtūrīs

ārdŭă mārmŏrĕō sūrrēxīt pōndĕrĕ mōlēs.

Pūlvĕrĭs ēxĭgŭī spārgēt nōn lōngă vĕtūstās

cōngĕrĭēm, būstūmquĕ cădēt, mōrtīsquĕ pĕrībūnt

ārgūmēntă tŭaē. vĕnĭēt fēlīcĭŏr aētās,

quā sīt nūllă fĭdēs sāxūm mōnstrāntĭbŭs īllūd,

ātque ĕrĭt Aēgŷptūs pŏpŭlīs fōrtāssĕ nĕpōtūm

tām mēndāx Māgnī tŭmŭlō, quām Crētă Tŏnāntīs.

Iam super Herculeas fauces nemorosaque Tempe

Haemoniae deserta petens dispendia siluae,

cornipedem exhaustum cursu stimulisque negantem

Magnus agens, incerta fugae uestigia turbat

implicitasque errore uias. pauet ille fragorem

motorum uentis nemorum, comitumque suorum

qui post terga redit trepidum laterique timentem

exanimat. Quamuis summo de culmine lapsus,

nondum uile sui pretium scit sanguinis esse

seque, memor fati, tantae mercedis habere

credit adhuc iugulum quantam pro Caesaris ipse

auulsa ceruice daret. Deserta sequentem

non patitur tutis fatum celare latebris

clara uiri facies. Multi, Pharsalica castra

cum peterent nondum fama prodente ruinas,

occursu stupuere ducis, uertigine rerum

attoniti; cladisque suae uix ipse fidelis

auctor erat. Grauis est Magno quicumque malorum

testis adest. Cunctis ignotus gentibus esse

mallet et obscuro tutus transire per urbes

nomine; sed poenas longi Fortuna fauoris

exigit a misero, quae tanto pondere famae

res premit aduersas fatisque prioribus urget.

Nunc festinatos nimium sibi sentit honores

actaque lauriferae damnat Sullana iuuentae;

nunc et Corycias classes et Pontica signa

deiectum meminisse piget. Sic longius aeuum

destruit ingentis animos et uita superstes

imperio; nisi summa dies cum fine bonorum

adfuit et celeri praeuertit tristia leto,

dedecori est fortuna prior. Quisquamne secundis

tradere se fatis audet nisi morte parata?

Litora contigerat per quae Peneius amnis

Emathia iam clade rubens exibat in aequor.

Inde ratis trepidum, uentis ac fluctibus impar,

flumineis uix tuta uadis, euexit in altum:

cuius adhuc remis quatitur Corcyra sinusque

Leucadii, Cilicum dominus terraeque Liburnae,

exiguam uector pauidus correpsit in alnum.

Conscia curarum secretae in litora Lesbi

flectere uela iubet, qua tunc tellure latebas

maestior, in mediis quam si, Cornelia, campis

Emathiae stares. tristes praesagia curas

exagitant, trepida quatitur formidine somnus,

Thessaliam nox omnis habet; tenebrisque remotis

rupis in abruptae scopulos extremaque curris

litora; prospiciens fluctus, nutantia longe

semper prima uides uenientis uela carinae,

quaerere nec quicquam de fato coniugis audes.

En ratis, ad uestros quae tendit carbasa portus!

Quid ferat ignoras; sed nunc tibi summa pauoris,

nuntius armorum tristis rumorque sinister,

uictus adest coniux. quid perdis tempora luctus?

Cum possis iam flere, times! Tunc puppe propinqua

prosiluit crimenque deum crudele notauit,

deformem pallore ducem uultusque prementem

canitiem atque atro squalentis puluere uestis.

Obuia nox miserae caelum lucemque tenebris

abstulit, atque animam clusit dolor; omnia neruis

membra relicta labant, riguerunt corda, diuque

spe mortis decepta iacet. Iam fune ligato

litoribus lustrat uacuas Pompeius harenas.

Quem postquam propius famulae uidere fideles,

non ultra gemitus tacitos incessere fatum

permisere sibi, frustraque attollere terra

semianimem conantur eram, quam pectore Magnus

ambit et adstrictos refouet complexibus artus.

Coeperat in summum reuocato sanguine corpus

Pompei sentire manus maestamque mariti

posse pati faciem; prohibet succumbere fatis

Magnus et inmodicos castigat uoce dolores:

"Nobile cur robur fortunae uulnere primo

femina tantorum titulis insignis auorum

frangis? Habes aditum mansurae in saecula famae:

laudis in hoc sexu non legum iura nec arma,

unica materia est coniux miser. Erige mentem,

et tua cum fatis pietas decertet, et ipsum

quod sum uictus ama; nunc sum tibi gloria maior,

a me quod fasces et quod pia turba senatus

tantaque discessit regum manus. Incipe Magnum

sola sequi. Deformis adhuc uiuente marito

summus et augeri uetitus dolor: ultima debet

esse fides lugere uirum. Tu nulla tulisti

bello damna meo: uiuit post proelia Magnus,

sed fortuna perit; quod defles, illud amasti."

Vocibus his correpta uiri uix aegra leuauit

membra solo, talis gemitu rumpente querellas:

"O | utinam in thalamos inuisi Caesaris issem

infelix coniux et nulli laeta marito!

Bis nocui mundo; me pronuba ducit Erinys

Crassorumque umbrae, deuotaque manibus illis

Assyrios in castra tuli ciuilia casus,

praecipitesque dedi populos cunctosque fugaui

a causa meliore deos. O maxime coniux,

o thalamis indigne meis, hoc iuris habebat

in tantum fortuna caput! Cur impia nupsi,

si miserum factura fui? Nunc accipe poenas,

sed quas sponte luam. Quo sit tibi mollius aequor,

certa fides regum totusque paratior orbis,

sparge mari comitem. Mallem felicibus armis

dependisse caput; nunc clades denique lustra,

Magne, tuas. ubicumque iaces, ciuilibus armis

nostros ulta toros, ades huc atque exige poenas,

Iulia, crudelis, placataque paelice caesa

Magno parce tuo." sic fata iterumque refusa

coniugis in gremium, cunctorum lumina soluit

in lacrimas. Duri flectuntur pectora Magni,

siccaque Thessaliae confudit lumina Lesbos.

Tunc Mytilenaeum pleno iam litore uulgus

adfatur Magnum: "Si maxima gloria nobis

semper erit tanti pignus seruasse mariti,

tu quoque deuotos sacro tibi foedere muros,

oramus, sociosque lares dignere uel una

nocte tua: fac, Magne, locum, quem cuncta reuisant

saecula, quem ueniens hospes Romanus adoret.

Nulla tibi subeunda magis sunt moenia uicto:

omnia uictoris possunt sperare fauorem,

haec iam crimen habent. Quid, quod iacet insula ponto?

Caesar eget ratibus: procerum pars magna coibit

certa loci; noto reparandum est litore fatum.

Accipe templorum cultus aurumque deorum;

accipe, si terris, si puppibus ista iuuentus

aptior est; tota, quantum ualet, utere Lesbo.

Accipe: ne Caesar rapiat, tu uictus habeto.

Hoc solum crimen meritae bene detrahe terrae,

ne nostram uideare fidem felixque secutus

et damnasse miser." Tali pietate uirorum

laetus in aduersis et mundi nomine gaudens

esse fidem: "Nullum toto mihi" dixit "in orbe

gratius esse solum non paruo pignore uobis

ostendi; tenuit nostros hac obside Lesbos

adfectus; hic sacra domus carique penates,

hic mihi Roma fuit. Non ulla in litora puppem

ante dedi fugiens, saeui cum Caesaris iram

iam scirem meritam seruata coniuge Lesbon,

non ueritus tantam ueniae committere uobis

materiam. Sed iam satis est fecisse nocentes.

Fata mihi totum mea sunt agitanda per orbem.

Heu nimium felix aeterno nomine Lesbos,

siue doces populos regesque admittere Magnum,

seu praestas mihi sola fidem. Nam quaerere certum

fas quibus in terris, ubi sit scelus. Accipe, numen,

Si quod adhuc mecum est, uotorum extrema meorum:

da similis Lesbo populos, qui Marte subactum

non intrare suos infesto Caesare portus,

non exire uetent." Dixit maestamque carinae

imposuit comitem. cunctos mutare putares

tellurem patriaeque solum: sic litore toto

plangitur, infestae tenduntur in aethera dextrae;

Pompeiumque minus, cuius fortuna dolorem

mouerat, ast illam, quam toto tempore belli

ut ciuem uidere suam, discedere cernens

ingemuit populus; quam uix, si castra mariti

uictoris peteret, siccis dimittere matres

iam poterant oculis: tanto deuinxit amore

hos pudor, hos probitas castique modestia uultus,

quod summissa animis, nulli grauis hospita turbae

stantis adhuc fati uixit quasi coniuge uicto.

Iam pelago medios Titan demissus ad ignes

nec quibus abscondit nec si quibus exserit orbem

totus erat: uigiles Pompei pectore curae

nunc socias adeunt Romani foederis urbes

et uarias regum mentes, nunc inuia mundi

arua super nimios soles austrumque iacentis.

Saepe labor maestus curarum odiumque futuri

proiecit fessos incerti pectoris aestus,

rectoremque ratis de cunctis consulit astris,

unde notet terras, quae sit mensura secandi

aequoris in caelo, Syriam quo sidere seruet,

aut quotus in Plaustro Libyam bene dirigat ignis.

Doctus ad haec fatur taciti seruator Olympi:

"Signifero quaecumque fluunt labentia caelo,

numquam stante polo miseros fallentia nautas,

sidera non sequimur; sed qui non mergitur undis

axis inocciduus gemina clarissimus arcto,

ille regit puppes. Hic cum mihi semper in altum

surget et instabit summis minor Vrsa ceruchis,

Bosporon et Scythiae curuantem litora Pontum

spectamus. Quicquid descendet ab arbore summa

Arctophylax propiorque mari Cynosura feretur,

in Syriae portus tendet ratis. Inde Canopos

excipit australi caelo contenta uagari,

stella timens borean; illa quoque perge sinistra

trans Pharon, in medio tanget ratis aequore Syrtim.

Sed quo uela dari, quo nunc pede carbasa tendi

nostra iubes?" Dubio contra cui pectore Magnus

"Hoc solum toto" respondit "in aequore serua,

ut sit ab Emathiis semper tua longius oris

puppis et Hesperiam pelago caeloque relinquas;

cetera da uentis. Comitem pignusque recepi

depositum: tunc certus eram quae litora uellem,

nunc portum fortuna dabit." Sic fatur; at ille

iusto uela modo pendentia cornibus aequis

torsit et in laeuum puppim dedit, utque secaret,

quas Asinae cautes et quas Chios asperat, undas,

hos dedit in proram, tenet hos in puppe rudentis.

Aequora senserunt motus aliterque secante

iam pelagus rostro nec idem spectante carina

mutauere sonum. Non sic moderator equorum,

dexteriore rota laeuum cum circumit axem,

cogit inoffensae currus accedere metae.

Ostendit terras Titan et sidera texit.

Sparsus ab Emathia fugit quicumque procella,

adsequitur Magnum, primusque a litore Lesbi

occurrit natus, procerum mox turba fidelis;

nam neque deiecto fatis acieque fugato

abstulerat Magno reges fortuna ministros;

terrarum dominos et sceptra Eoa tenentis

exul habet comites. Iubet ire in deuia mundi

Deiotarum, qui sparsa ducis uestigia legit.

"Quando" ait "Emathiis amissus cladibus orbis,

qua Romanus erat, superest, fidissime regum,

Eoam temptare fidem populosque bibentis

Euphraten et adhuc securum a Caesare Tigrim.

Ne pigeat Magno quaerentem fata remotas

Medorum penetrare domos Scythicosque recessus

et totum mutare diem uocesque superbo

Arsacidae perferre meas: "Si foedera nobis

prisca manent mihi per Latium iurata Tonantem,

per uestros astricta magos, implete pharetras

Armeniosque arcus Geticis intendite neruis;

si uos, o Parthi, peterem cum Caspia claustra

et sequerer duros aeterni Martis Alanos,

passus Achaemeniis late decurrere campis

in tutam trepidos numquam Babylona coëgi:

arua super Cyri Chaldaeique ultima regni,

qua rapidus Ganges et qua Nysaeus Hydaspes

accedunt pelago, Phoebi surgentis ab igne

iam propior quam Persis eram; tamen omnia uincens

sustinui nostris uos tantum desse triumphis,

solusque e numero regum telluris Eoae

ex aequo me Parthus adit. Nec munere Magni

stant semel Arsacidae. Quis enim post uulnera cladis

Assyriae iustas Latii compescuit iras?

Tot meritis obstricta meis nunc Parthia ruptis

excedat claustris uetitam per saecula ripam

Zeugmaque Pellaeum. Pompeio uincite, Parthi,

uinci Roma uolet". Regem parere iubenti

ardua non piguit, positisque insignibus aulae

egreditur famulo raptos indutus amictus.

In dubiis tutum est inopem simulare tyranno;

quanto igitur mundi dominis securius aeuum

uerus pauper agit! Dimisso in litore rege,

ipse per Icariae scopulos Ephesonque relinquens

et placidi Colophona maris spumantia paruae

radit saxa Sami; spirat de litore Coo

aura fluens; Gnidon inde fugit claramque relinquit

sole Rhodon magnosque sinus Telmessidos undae

conpensat medio pelagi. Pamphylia puppi

occurrit tellus, nec se committere muris

ausus adhuc ullis, te primum, parua Phaselis,

Magnus adit; nam te metui uetat incola rarus

exhaustaeque domus populis, maiorque carinae

quam tua turba fuit. Tendens hinc carbasa rursus

iam Taurum Tauroque uidet Dipsunta cadentem.

Crederet hoc Magnus, pacem cum praestitit undis,

et sibi consultum? Cilicum per litora tutus

parua puppe fugit. Sequitur pars magna senatus

ad profugum collecta ducem, paruisque Syedris,

quo portu mittitque rates recipitque Selinus,

in procerum coetu tandem maesta ora resoluit

uocibus his Magnus: "Comites bellique fugaeque

atque instar patriae, quamuis in litore nudo,

in Cilicum terra, nullis circumdatus armis

consultem rebusque nouis exordia quaeram,

ingentis praestate animos. non omnis in aruis

Emathiis cecidi, nec sic mea fata premuntur

ut nequeam releuare caput cladesque receptas

excutere. An Libycae Marium potuere ruinae

erigere in fasces et plenis reddere fastis:

me pulsum leuiore manu Fortuna tenebit?

Mille meae Graio uoluuntur in aequore puppes,

mille duces; sparsit potius Pharsalia nostras,

quam subuertit, opes. Sed me uel sola tueri

fama potest rerum, toto quas gessimus orbe,

et nomen quod mundus amat. uos pendite regna

uiribus atque fide, Libyam, Parthosque Pharonque,

quemnam Romanis deceat succurrere rebus.

Ast ego curarum uobis arcana mearum

expromam mentisque meae quo pondera uergant.

Aetas Niliaci nobis suspecta tyrannist:

ardua quippe fides robustos exigit annos.

Hinc anceps dubii terret sollertia Mauri;

namque memor generis Carthaginis impia proles

imminet Hesperiae, multusque in pectore uanost

Hannibal, obliquo maculat qui sanguine regnum

et Numidas contingit auos; iam supplice Varo

intumuit uiditque loco Romana secundo.

Quare agite Eoum, comites, properemus in orbem.

Diuidit Euphrates ingentem gurgite mundum,

Caspiaque inmensos seducunt claustra recessus,

et polus Assyrias alter noctesque diesque

uertit, et abruptum est nostro mare discolor unda

Oceanusque suus. Regnandi sola uoluptas;

celsior in campo sonipes et fortior arcus,

nec puer aut senior letalis tendere neruos

segnis, et a nulla mors est incerta sagitta.

Primi Pellaeas arcu fregere sarisas

Bactraque Medorum sedem, murisque superbam

Assyrias Babylona domos. nec pila timentur

nostra nimis Parthis, audentque in bella uenire

experti Scythicas Crasso pereunte pharetras.

Spicula nec solo spargunt fidentia ferro,

stridula sed multo saturantur tela ueneno;

uulnera parua nocent, fatumque in sanguine summost.

O | utinam non tanta mihi fiducia saeuis

esset in Arsacidis! Fatis nimis aemula nostris

fata mouent Medos, multumque in gente deorumst.

Effundam populos alia tellure reuulsos

excitosque suis immittam sedibus ortus.

Quod si nos Eoa fides et barbara fallent

foedera, uulgati supra commercia mundi

naufragium Fortuna ferat: non regna precabor

quae feci. Sat magna feram solacia mortis,

orbe iacens alio, nihil haec in membra cruente,

nil socerum fecisse pie. Sed cuncta reuoluens

uitae fata meae, semper uenerabilis illa

orbis parte fui; quantus Maeotida supra,

quantus aput Tanaim toto conspectus in ortu!

Quas magis in terras nostrum felicibus actis

nomen abit aut unde redit maiore triumpho?

Roma, faue coeptis; quid enim tibi laetius umquam

praestiterint superi, quam, si ciuilia Partho

milite bella geras, tantam consumere gentem

et nostris miscere malis? Cum Caesaris arma

concurrent Medis, aut me fortuna necessest

uindicet aut Crassos." Sic fatus murmure sentit

consilium damnasse uiros; quos Lentulus omnis

uirtutis stimulis et nobilitate dolendi

praecessit dignasque tulit modo consule uoces:

"Sicine Thessalicae mentem fregere ruinae?

Vna dies mundi damnauit fata? secundum

Emathiam lis tanta datur? iacet omne cruenti

uulneris auxilium? solos tibi, Magne, reliquit

Parthorum fortuna pedes? Quid transfuga mundi,

terrarum totos tractus caelumque perosus,

auersosque polos alienaque sidera quaeris,

Chaldaeos culture focos et barbara sacra,

Parthorum famulus? quid causa obtenditur armis

libertatis amor? miserum quid decipis orbem,

si seruire potes? Te, quem Romana regentem

horruit auditu, quem captos ducere reges

uidit ab Hyrcanis Indoque a litore siluis,

deiectum fatis, humilem fractumque uidebit

extolletque animos Latium uesanus in orbem,

se simul et Romam Pompeio supplice mensus?

Nil animis fatisque tuis effabere dignum;

exiget ignorans Latiae commercia linguae

ut lacrimis se, Magne, roges. Patimurne pudoris

hoc uulnus, clades ut Parthia uindicet ante

Hesperias quam Roma suas? Ciuilibus armis

elegit te nempe ducem: quid uulnera nostra

in Scythicos spargis populos cladesque latentes?

quid Parthos transire doces? Solacia tanti

perdit Roma mali, nullos admittere reges,

sed ciui seruire suo. Iuuat ire per orbem

ducentem saeuas Romana in moenia gentes

signaque ab Euphrate cum Crassis capta sequentem?

Qui solus regum fato celante fauorem

defuit Emathiae, nunc tantas ille lacesset

auditi uictoris opes aut iungere fata

tecum, Magne, uolet? non haec fiducia gentist:

omnis in arctois populus quicumque pruinis

nascitur, indomitus bellis et mortis amator;

quicquid ad Eoos tractus mundique teporem

ibitur, emollit gentes clementia caeli.

Illic et laxas uestes et fluxa uirorum

uelamenta uides. Parthus per Medica rura,

Sarmaticos inter campos effusaque plano

Tigridis arua solo nulli superabilis hostist

libertate fugae; sed non, ubi terra tumebit,

aspera conscendet montis iuga nec per opacas

bella geret tenebras incerto debilis arcu

nec franget nando uiolenti uerticis amnem

nec tota in pugna perfusus sanguine membra

exiget aestiuum calido sub puluere solem.

Non aries illis, non ulla est machina belli,

aut fossas implere ualent, Parthoque sequenti

murus erit quodcumque potest obstare sagittae.

Pugna leuis bellumque fugax turmaeque uagantes

et melior cessisse loco quam pellere miles;

illita tela dolis, nec Martem comminus usquam

ausa pati uirtus, sed longe tendere neruos

et quo ferre uelint permittere uulnera uentis.

Ensis habet uires, et gens quaecumque uirorum

bella gerit gladiis. Nam Medos proelia prima

exarmant uacuaque iubent remeare pharetra.

Nulla manus illis, fiducia tota uenenist.

Credis, Magne, uiros, quos in discrimina belli

cum ferro misisse parum est? Temptare pudendum

auxilium tanti est, toto diuisus ut orbe

a terra moriare tua, tibi barbara tellus

incumbat, te parua tegant ac uilia busta,

inuidiosa tamen Crasso quaerente sepulchrum?

Sed tua sors leuior, quoniam mors ultima poenast

nec metuenda uiris. At non Cornelia letum

infando sub rege timet. Num barbara nobis

est ignota Venus, quae ritu caeca ferarum

polluit innumeris leges et foedera taedae

coniugibus thalamique patent secreta nefandi

inter mille nurus? Epulis uesana meroque

regia non ullis exceptos legibus audet

concubitus; tot femineis complexibus unum

non lassat nox tota marem. Iacuere sorores

in regum thalamis sacrataque pignora matres.

Damnat apud gentes sceleris non sponte peracti

Oedipodionias infelix fabula Thebas:

Parthorum dominus quotiens sic sanguine mixto

nascitur Arsacides? cui fas implere parentem,

quid rear esse nefas? Proles tam clara Metelli

stabit barbarico coniux millesima lecto.

Quamquam non ulli plus regia, Magne, uacabit

saeuitia stimulata Venus titulisque uirorum;

nam quo plura iuuent Parthum portenta, fuisse

hanc sciet et Crassi; ceu pridem debita fatis

Assyriis trahitur cladis captiua uetustae.

Haereat Eoae uulnus miserabile sortis:

non solum auxilium funesto ab rege petisse,

sed gessisse prius bellum ciuile pudebit.

Nam quod apud populos crimen socerique tuumque

maius erit quam quod uobis miscentibus arma

Crassorum uindicta perit? Incurrere cuncti

debuerant in Bactra duces et, ne qua uacarent

arma, uel arctoum Dacis Rhenique cateruis

imperii nudare latus, dum perfida Susa

in tumulos prolapsa ducum Babylonque iaceret.

Assyriae paci finem, Fortuna, precamur;

et, si Thessalia bellum ciuile peractumst,

ad Parthos qui uicit eat. gens unica mundist

de qua Caesareis possim gaudere triumphis.

Non tibi, cum primum gelidum transibis Araxen,

umbra senis maesti Scythicis confixa sagittis

ingeret has uoces? "Tu, quem post funera nostra

ultorem cinerum nudae sperauimus umbrae,

ad foedus pacemque uenis?" Tunc plurima cladis

occurrent monimenta tibi: quae moenia trunci

lustrarunt ceruice duces, ubi nomina tanta

obruit Euphrates et nostra cadauera Tigris

detulit in terras ac reddidit. Ire per ista

si potes, in media socerum quoque, Magne, sedentem

Thessalia placare potes. quin respicis orbem

Romanum? Si regna times proiecta sub austro

infidumque Iubam, petimus Pharon aruaque Lagi.

Syrtibus hinc Libycis tuta est Aegyptos; at inde

gurgite septeno rapidus mare summouet amnis.

Terra suis contenta bonis, non indiga mercis

aut Iouis; in solo tanta est fiducia Nilo.

Sceptra puer Ptolomaeus habet tibi debita, Magne,

tutelae commissa tuae. quis nominis umbram

horreat? innocua est aetas; ne iura fidemque

respectumque deum ueteri speraueris aula:

nil pudet adsuetos sceptris, mitissima sors est

regnorum sub rege nouo." Non plura locutus

impulit huc animos. Quantum spes ultima rerum

libertatis habet! uicta est sententia Magni.

Tum Cilicum liquere solum Cyproque citatas

immisere rates, nullas cui praetulit aras

undae diua memor Paphiae, si numina nasci

credimus aut quemquam fas est coepisse deorum.

Haec ubi deseruit Pompeius litora, totos

emensus Cypri scopulos, quibus exit in austrum,

inde maris uasti transuerso uertitur aestu;

nec tenuit gratum nocturno lumine montem

infimaque Aegypti pugnaci litora uelo

uix tetigit, qua diuidui pars maxima Nili

in uada decurrit Pelusia septimus amnis.

Tempus erat quo Libra pares examinat horas,

non uno plus aequa die, noctique rependit

lux minor hibernae uerni solacia damni.

Comperit ut regem Casio se monte tenere,

flectit iter; nec Phoebus adhuc nec carbasa languent.

Iam rapido speculator eques per litora cursu

hospitis aduentu pauidam compleuerat aulam.

Consilii uix tempus erat; tamen omnia monstra

Pellaeae coiere domus, quos inter Acoreus

iam placidus senio fractisque modestior annis

(hunc genuit custos Nili crescentis in arua

Memphis uana sacris; illo cultore deorum

lustra suae Phoebes non unus uixerat Apis)

consilii uox prima fuit meritumque fidemque

sacraque defuncti iactauit pignora patris.

Sed melior suadere malis et nosse tyrannos

ausus Pompeium leto damnare Pothinus:

"Ius et fas multos faciunt, Ptolomaee, nocentes;

dat poenas laudata fides, cum sustinet" inquit

"quos fortuna premit. Fatis accede deisque

et cole felices, miseros fuge. Sidera terra

ut distant et flamma mari, sic utile recto.

Sceptrorum uis tota perit, si pendere iusta

incipit, euertitque arces respectus honesti.

Libertas scelerum est, quae regna inuisa tuetur,

sublatusque modus gladiis. Facere omnia saeue

non impune licet, nisi cum facis. exeat aula

qui uult esse pius. uirtus et summa potestas

non coeunt; semper metuet quem saeua pudebunt.

Non impune tuos Magnus contempserit annos,

qui te nec uictos arcere a litore nostro

posse putat. Neu nos sceptris priuauerit hospes,

pignora sunt propiora tibi: Nilumque Pharonque,

si regnare piget, damnatae redde sorori.

Aegyptum certe Latiis tueamur ab armis.

Quicquid non fuerit Magni, dum bella geruntur,

nec uictoris erit. Toto iam pulsus ab orbe,

postquam nulla manet rerum fiducia, quaerit

cum qua gente cadat. Rapitur ciuilibus umbris.

Nec soceri tantum arma fugit: fugit ora senatus,

cuius Thessalicas saturat pars magna uolucres,

et metuit gentes, quas uno in sanguine mixtas

deseruit, regesque timet, quorum omnia mersit;

Thessaliaeque reus nulla tellure receptus

sollicitat nostrum, quem nondum perdidit, orbem.

Iustior in Magnum nobis, Ptolomaee, querellae

causa data est: quid sepositam semperque quietam

crimine bellorum maculas Pharon aruaque nostra

uictori suspecta facis? cur sola cadenti

haec placuit tellus, in quam Pharsalica fata

conferres poenasque tuas? Iam crimen habemus

purgandum gladio: quod nobis sceptra senatus

te suadente dedit, uotis tua fouimus arma.

Hoc ferrum, quod fata iubent proferre, paraui

non tibi, sed uicto; feriam tua uiscera, Magne,

malueram soceri: rapimur quo cuncta feruntur.

Tene mihi dubitas an sit uiolare necesse,

cum liceat? Quae te nostri fiducia regni

huc agit, infelix? Populum non cernis inermem

aruaque uix refugo fodientem mollia Nilo?

Metiri sua regna decet uiresque fateri.

Tu, Ptolomaee, potes Magni fulcire ruinam,

sub qua Roma iacet? bustum cineresque mouere

Thessalicos audes bellumque in regna uocare?

Ante aciem Emathiam nullis accessimus armis:

Pompei nunc castra placent, quae deserit orbis?

nunc uictoris opes et cognita fata lacessis?

Aduersis non desse decet, sed laeta secutos;

nulla fides umquam miseros elegit amicos."

Adsensere omnes sceleri. Laetatur honore

rex puer insueto, quod iam sibi tanta iubere

permittant famuli. Sceleri delectus Achillas,

perfida qua tellus Casiis excurrit harenis

et uada testantur iunctas Aegyptia Syrtes,

exiguam sociis monstri gladiisque carinam

instruit. O superi, Nilusne et barbara Memphis

et Pelusiaci tam mollis turba Canopi

hos animos! Sic fata premunt ciuilia mundum?

sic Romana iacent? ullusne in cladibus istis

est locus Aegypto, Phariusque admittitur ensis?

Hanc certe seruate fidem, ciuilia bella:

cognatas praestate manus externaque monstra

pellite, si meruit tam claro nomine Magnus

Caesaris esse nefas. Tanti, Ptolomaee, ruinam

nominis haut metuis caeloque tonante profanas

inseruisse manus, impure ac semiuir, audes?

Non domitor mundi nec ter Capitolia curru

inuectus regumque potens uindexque senatus

uictorisque gener: Phario satis esse tyranno

quod poterat, Romanus erat. Quid uiscera nostra

scrutaris gladio? nescis, puer improbe, nescis,

quo tua sit fortuna loco; iam iure sine ullo

Nili sceptra tenes; cecidit ciuilibus armis,

qui tibi regna dedit. Iam uento uela negarat

Magnus et auxilio remorum infanda petebat

litora; quem contra non longa uecta biremi

appulerat scelerata manus, Magnoque patere

fingens regna Phari, celsae de puppe carinae

in paruam iubet ire ratem litusque malignum

incusat bimaremque uadis frangentibus aestum,

qui uetet externas terris adpellere classes.

Quod nisi fatorum leges intentaque iussu

ordinis aeterni miserae uicinia mortis

damnatum leto traherent ad litora Magnum,

non ulli comitum sceleris praesagia derant:

quippe fides si pura foret, si regia Magno,

sceptrorum auctori, uera pietate pateret,

uenturum tota Pharium cum classe tyrannum.

Sed cedit fatis classemque relinquere iussus

obsequitur, letumque iuuat praeferre timori.

Ibat in hostilem praeceps Cornelia puppem,

hoc magis impatiens egresso desse marito

quod metuit clades. "Remane, temeraria coniux,

et tu, nate, precor, longeque e litore casus

exspectate meos et in hac ceruice tyranni

explorate fidem." Dixit; sed surda uetanti

tendebat geminas amens Cornelia palmas:

"Quo sine me, crudelis, abis? Iterumne relinquor,

Thessalicis summota malis? Numquam omine laeto

distrahimur miseri. Poteras non flectere puppim,

cum fugeres, alio latebrisque relinquere Lesbi,

omnibus a terris si nos arcere parabas?

An tantum in fluctus placeo comes?" Haec ubi frustra

effudit, prima pendet tamen anxia puppe

attonitoque metu nec quoquam auertere uisus

nec Magnum spectare potest. Stetit anxia classis

ad ducis euentum, metuens non arma nefasque

sed ne summissis precibus Pompeius adoret

sceptra sua donata manu. Transire parantem

Romanus Pharia miles de puppe salutat

Septimius, qui (pro superum pudor!) arma satelles

regia gestabat posito deformia pilo,

immanis, uiolentus, atrox nullaque ferarum

mitior in caedes. Quis non, Fortuna, putasset

parcere te populis, quod bello haec dextra uacaret,

Thessaliaque procul tam noxia tela fugasses?

Disponis gladios, ne quo non fiat in orbe,

heu! facinus ciuile tibi. uictoribus ipsis

dedecus et numquam superum caritura pudore

fabula: Romanus regi sic paruit ensis,

Pellaeusque puer gladio tibi colla recidit,

Magne, tuo. qua posteritas in saecula mittet

Septimium fama? Scelus hoc quo nomine dicent,

qui Bruti dixere nefas? Iam uenerat horae

terminus extremae, Phariamque ablatus in alnum

perdiderat iam iura sui. Tum stringere ferrum

regia monstra parant. ut uidit comminus ensis,

inuoluit uultus atque, indignatus apertum

Fortunae praebere, caput; tunc lumina pressit

continuitque animam, ne quas effundere uoces

uellet et aeternam fletu corrumpere famam.

Sed postquam mucrone latus funestus Achillas

perfodit, nullo gemitu consensit ad ictum

respexitque nefas seruatque immobile corpus

seque probat moriens atque haec in pectore uoluit:

"Saecula Romanos numquam tacitura labores

attendunt, aeuumque sequens speculatur ab omni

orbe ratem Phariamque fidem: nunc consule famae.

Fata tibi longae fluxerunt prospera uitae;

ignorant populi, si non in morte probaris,

an scieris aduersa pati. Ne cede pudori

auctoremque dole fati: quacumque feriris,

crede manum soceri. spargant lacerentque licebit,

sum tamen, o superi, felix, nullique potestas

hoc auferre deo. Mutantur prospera uita:

non fit morte miser. uidet hanc Cornelia caedem

Pompeiusque meus. Tanto patientius, oro,

clude, dolor, gemitus; natus coniuxque peremptum,

si mirantur, amant." Talis custodia Magno

mentis erat; ius hoc animi morientis habebat.

At non tam patiens Cornelia cernere saeuum,

quam perferre, nefas, miserandis aethera complet

uocibus: "O coniux, ego te scelerata peremi.

Letiferae tibi causa morae fuit auia Lesbos,

et prior in Nili peruenit litora Caesar;

nam cui ius alii sceleris? Sed quisquis in istud

a superis immisse caput uel Caesaris irae

uel tibi prospiciens, nescis, crudelis, ubi ipsa

uiscera sint Magni; properas atque ingeris ictus,

qua uotum est uicto. Poenas non morte minores

pendat et ante meum uideat caput. haut ego culpa

libera bellorum, quae matrum sola per undas

et per castra comes nullis absterrita fatis,

uictum, quod reges etiam timuere, recepi.

Hoc merui, coniux, in tuta puppe relinqui?

perfide, parcebas? te fata extrema petente

uita digna fui? Moriar, nec munere regis.

Aut mihi praecipitem, nautae, permittite saltum,

aut laqueum collo tortosque aptare rudentis,

aut aliquis Magno dignus comes exigat ensem;

Pompeio praestare potest quod Caesaris armis

imputet. O saeui, properantem in fata tenetis?

Viuis adhuc, coniunx, et iam Cornelia non est

iuris, Magne, sui: prohibent accersere mortem,

seruor uictori." Sic fata interque suorum

lapsa manus rapitur trepida fugiente carina.

At Magni cum terga sonent et pectora ferro,

permansisse decus sacrae uenerabile formae

iratamque deis faciem, nil ultima mortis

ex habitu uultuque uiri mutasse fatentur

qui lacerum uidere caput. Nam saeuus in ipso

Septimius sceleris maius scelus inuenit actu

ac retegit sacros scisso uelamine uultus

semianimis Magni spirantiaque occupat ora

collaque in obliquo ponit languentia transtro.

Tunc neruos uenasque secat nodosaque frangit

ossa diu; nondum artis erat caput ense rotare.

At postquam trunco ceruix abscisa recessit,

uindicat hoc Pharius dextra gestare satelles.

Degener atque operae miles Romane secundae,

Pompei diro sacrum caput ense recidis,

ut non ipse feras? O summi fata pudoris!

Impius ut Magnum nosset puer, illa uerenda

regibus hirta coma et generosa fronte decora

caesaries comprensa manu est, Pharioque ueruto,

dum uiuunt uultus atque os in murmura pulsant

singultus animae, dum lumina nuda rigescunt,

suffixum caput est, quo numquam bella iubente

pax fuit; hoc leges Campumque et rostra mouebat,

hac facie Fortuna tibi Romana placebas.

Nec satis infando fuit hoc uidisse tyranno,

uult sceleris superesse fidem. Tunc arte nefanda

summota est capiti tabes, raptoque cerebro

adsiccata cutis, putrisque effluxit ab alto

umor, et infuso facies solidata uenenost.

Vltima Lageae stirpis perituraque proles,

degener, incestae sceptris cessure sorori,

cum tibi sacrato Macedon seruetur in antro

et regum cineres exstructo monte quiescant,

cum Ptolomaeorum manes seriemque pudendam

pyramides claudant indignaque Mausolea,

litora Pompeium feriunt, truncusque uadosis

huc illuc iactatur aquis! adeone molesta

totum cura fuit socero seruare cadauer?

Hac Fortuna fide Magni tam prospera fata

pertulit, hac illum summo de culmine rerum

morte petit cladesque omnis exegit in uno

saeua die, quibus inmunes tot praestitit annos

Pompeiusque fuit qui numquam mixta uideret

laeta malis, felix nullo turbante deorum

et nullo parcente miser; semel impulit illum

dilata Fortuna manu. Pulsatur harenis,

carpitur in scopulis hausto per uulnera fluctu,

ludibrium pelagi, nullaque manente figura

una nota est Magno capitis iactura reuulsi.

Ante tamen Pharias uictor quam tangat harenas,

Pompeio raptim tumulum fortuna parauit,

ne iaceat nullo uel ne meliore sepulchro:

e latebris pauidus decurrit ad aequora Cordus;

quaestor ab Idalio Cinyraeae litore Cypri

infaustus Magni fuerat comes. Ille per umbras

ausus ferre gradum uictum pietate timorem

compulit, ut mediis quaesitum corpus in undis

duceret ad terram traheretque in litora Magnum.

Lucis maesta parum per densas Cynthia nubes

praebebat; cano sed discolor aequore truncus

conspicitur. Tenet ille ducem complexibus artis

eripiente mari; tunc uictus pondere tanto

exspectat fluctus pelagoque iuuante cadauer

impellit. Postquam sicco iam litore sedit,

incubuit Magno lacrimasque effundit in omne

uulnus et ad superos obscuraque sidera fatur:

"Non pretiosa petit cumulato ture sepulchra

Pompeius, Fortuna, tuus, non pinguis ad astra

ut ferat e membris Eoos fumus odores,

ut Romana suum gestent pia colla parentem,

praeferat ut ueteres feralis pompa triumphos,

ut resonent tristi cantu fora, totus ut ignes

proiectis maerens exercitus ambiat armis.

Da uilem Magno plebei funeris arcam,

quae lacerum corpus siccos effundat in ignes;

robora non desint misero nec sordidus ustor.

Sit satis, o superi, quod non Cornelia fuso

crine iacet subicique facem complexa maritum

imperat, extremo sed abest a munere busti

infelix coniunx nec adhuc a litore longest."

Sic fatus paruos iuuenis procul aspicit ignes

corpus uile suis nullo custode cremantis.

Inde rapit flammas semustaque robora membris

subducit. Quaecumque es" ait "neglecta nec ulli

cara tuo, sed Pompeio felicior umbra,

quod iam compositum uiolat manus hospita bustum,

da ueniam; si quid sensus post fata relictum,

cedis et ipsa rogo paterisque haec damna sepulchri,

teque pudet sparsis Pompei manibus uri."

Sic fatus plenusque sinus ardente fauilla

peruolat ad truncum, qui fluctu paene relatus

litore pendebat. Summas dimouit harenas

et collecta procul lacerae fragmenta carinae

exigua trepidus posuit scrobe. Nobile corpus

robora nulla premunt, nulla strue membra recumbunt;

admotus Magnum, non subditus, accipit ignis.

Ille sedens iuxta flammas: "O maxime" dixit

"ductor et Hesperii maiestas nominis una,

si tibi iactatu pelagi, si funere nullo

tristior iste rogus, manes animamque potentem

officiis auerte meis: iniuria fati

hoc fas esse iubet; ne ponti belua quicquam,

ne fera, ne uolucres, ne saeui Caesaris ira

audeat, exiguam, quantum potes, accipe flammam:

Romana succensa manu est. Fortuna recursus

si det in Hesperiam, non hac in sede quiescent

tam sacri cineres; sed te Cornelia, Magne,

accipiet notaque manu transfundet in urnam.

Interea paruo signemus litora saxo,

ut nota sit busti; si quis placare peremptum

forte uolet plenos et reddere mortis honores,

inueniat trunci cineres et norit harenas,

ad quas, Magne, tuum referat caput." Haec ubi fatus,

excitat inualidas admoto fomite flammas.

Carpitur et lentum Magnus destillat in ignem

tabe fouens bustum. Sed iam percusserat astra

aurorae promissa dies: ille ordine rupto

funeris attonitus latebras in litore quaerit.

Quam metuis, demens, isto pro crimine poenam,

quo te Fama loquax omnis accepit in annos?

Condita laudabit Magni socer impius ossa.

I modo securus ueniae fassusque sepulchrum

posce caput. Cogit pietas imponere finem

officio. Semusta rapit resolutaque nondum

ossa satis neruis et inustis plena medullis

aequorea restinguit aqua congestaque in unum

parua clusit humo. Tunc, ne leuis aura retectos

auferret cineres, saxo compressit harenam,

nautaque ne bustum religato fune moueret,

inscripsit sacrum semusto stipite nomen:

"Hic situs est Magnus." Placet hoc, Fortuna, sepulchrum

dicere Pompei, quo condi maluit illum,

quam terra caruisse socer? Temeraria dextra,

cur obicis Magno tumulum manesque uagantis

includis? Situs est, qua terra extrema refuso

pendet in Oceano: Romanum nomen et omne

imperium Magno tumuli est modus; obrue saxa

crimine plena deum: si tota est Herculis Oete

et iuga tota uacant Bromio Nyseia, quare

unus in Aegypto est Magni lapis? omnia Lagi

rura tenere potest. Si nullo caespite nomen

haeserit, erremus populi cinerumque tuorum,

Magne, metu nullas Nili calcemus harenas.

Quod si tam sacro dignaris nomine saxum,

adde actus tantos monumentaque maxima rerum,

adde trucis Lepidi motus Alpinaque bella

armaque Sertori reuocato consule uicta

et currus quos egit eques, commercia tuta

gentibus et pauidos Cilicas maris; adde subactam

barbariem gentesque uagas et quicquid in euro

regnorum boreaque iacet. Dic semper ab armis

ciuilem repetisse togam, ter curribus actis

contentum multos patriae donasse triumphos.

Quis capit haec tumulus? surgit miserabile bustum

non ullis plenum titulis, non ordine tanto

fastorum, solitumque legi super alta deorum

culmina et exstructos spoliis hostilibus arcus

haut procul est ima Pompei nomen harena

depressum tumulo, quod non legat aduena rectus,

quod nisi monstratum Romanus transeat hospes.

Noxia ciuili tellus Aegyptia fato,

haut equidem inmerito Cumanae carmine uatis

cautum, ne Nili Pelusia tangeret ora

Hesperius miles ripasque aestate tumentis.

Quid tibi, saeua, precer pro tanto crimine, tellus?

Vertat aquas Nilus, quo nascitur, orbe retentus,

et steriles egeant hibernis imbribus agri,

totaque in Aethiopum putres soluaris harenas.

Nos in templa tuam Romana accepimus Isim

semideosque canes et sistra iubentia luctus

et, quem tu plangens hominem testaris, Osirim:

tu nostros, Aegypte, tenes in puluere manes.

Tu quoque, cum saeuo dederis iam templa tyranno,

nondum Pompei cineres, o Roma, petisti;

exul adhuc iacet umbra ducis. Si saecula prima

uictoris timuere minas, nunc excipe saltem

ossa tui Magni, si nondum subruta fluctu

inuisa tellure sedent. Quis busta timebit?

quis sacris dignam mouisse uerebitur umbram?

Imperet hoc nobis utinam scelus et uelit uti

nostro Roma sinu: satis o nimiumque beatus,

si mihi contingat manes transferre reuulsos

Ausoniam, si tale ducis uiolare sepulchrum.

Forsitan aut sulco sterili cum poscere finem

a superis aut Roma uolet feralibus austris

ignibus aut nimiis aut terrae tecta mouenti,

consilio iussuque deum transibis in urbem,

Magne, tuam, summusque feret tua busta sacerdos.

Nam quis ad exustam Cancro torrente Syenen

ibit et imbrifera siccas sub Pliade Thebas

spectator Nili, quis rubri stagna profundi

aut Arabum portus mercis mutator Eoae,

Magne, petet, quem non tumuli uenerabile saxum

et cinis in summis forsan turbatus harenis

auertet manesque tuos placare iubebit

et Casio praeferre Ioui? Nil ista nocebunt

famae busta tuae: templis auroque sepultus

uilior umbra fores; nunc es pro numine summo

hoc tumulo, Fortuna, iacens: augustius aris

uictoris Libyco pulsatur in aequore saxum.

Tarpeis qui saepe deis sua tura negarunt,

inclusum Tusco uenerantur caespite fulmen.

Proderit hoc olim, quod non mansura futuris

ardua marmoreo surrexit pondere moles.

Pulueris exigui sparget non longa uetustas

congeriem, bustumque cadet, mortisque peribunt

argumenta tuae. ueniet felicior aetas,

qua sit nulla fides saxum monstrantibus illud,

atque erit Aegyptus populis fortasse nepotum

tam mendax Magni tumulo, quam Creta Tonantis.