0

Sīc āltērnă dŭcēs bēllōrūm vūlnĕră pāssōs

īn Măcĕtūm tērrās mīscēns ādvērsă sĕcūndīs

sērvāvīt fōrtūnă părēs. Iām spārsĕrăt Haēmō

brūmă nĭvēs gĕlĭdōquĕ cădēns Ātlāntĭs Ŏlŷmpō,

īnstābātquĕ dĭēs quī dāt nŏvă nōmĭnă fāstīs

quīquĕ cŏlīt prīmūs dūcēntēm tēmpŏră Iānūm.

Dūm tămĕn ēmĕrĭtī rĕmănēt pārs ūltĭmă iūrīs

cōnsŭl ŭtērquĕ văgōs bēllī pēr mūnĭă pātrēs

ēlĭcĭt Ēpīrūm. Pĕrĕgrīna āc sōrdĭdă sēdēs

Rōmānōs cēpīt prŏcĕrēs, sēcrētăquĕ rērūm

hōspĕs ĭn ēxtērnīs aūdīvīt cūrĭă tēctīs.

Nām quīs cāstră vŏcēt tōt strīctās iūrĕ sĕcūrīs,

tōt fāscēs? Dŏcŭīt pŏpŭlōs vĕnĕrābĭlĭs ōrdŏ,

nōn Māgnī pārtēs, sēd Māgnum īn pārtĭbŭs ēssĕ.

Ūt prīmūm maēstūm tĕnŭērĕ sĭlēntĭă coētūm,

Lēntŭlŭs ē cēlsā sūblīmīs sēdĕ prŏfātūr:

"Īndŏlĕ sī dīgnūm Lătĭā, sī sānguĭnĕ prīscō

rōbŭr ĭnēst ănĭmīs, nōn quā tēllūrĕ cŏāctī

quāmquĕ prŏcūl tēctīs cāptaē sĕdĕāmŭs ăb ūrbīs

cērnĭtĕ, sēd vēstraē făcĭēm cōgnōscĭtĕ tūrbaē

cūnctăquĕ iūssūrī prīmum hōc dēcērnĭtĕ, pātrēs,

quōd rēgnīs pŏpŭlīsquĕ lĭquēt, nōs ēssĕ sĕnātūm.

Nām vĕl Hўpērbŏrĕaē plaūstrūm glăcĭālĕ sŭb Ūrsaē

vēl plăgă quā tōrrēns claūsūsquĕ văpōrĭbŭs āxīs

nēc pătĭtūr nōctēs nĕc ĭnīquōs crēscĕrĕ sōlēs,

sī fōrtūnă fĕrāt, rērūm nōs sūmmă sĕquētūr

īmpĕrĭūmquĕ cŏmēs. Tārpēiā sēdĕ pĕrūstā

Gāllōrūm făcĭbūs Vĕĭōsque hăbĭtāntĕ Cămīllō

īllīc Rōmă fŭīt. Nōn ūmquām pērdĭdĭt ōrdŏ

mūtātō sŭă iūră sŏlō. Maērēntĭă tēctă

Caēsăr hăbēt văcŭāsquĕ dŏmōs lēgēsquĕ sĭlēntīs

claūsăquĕ iūstĭtĭō trīstī fŏră; cūrĭă sōlōs

īllă vĭdēt pātrēs, plēnā quōs ūrbĕ fŭgāvīt.

Ōrdĭnĕ dē tāntō quīsquīs nōn ēxŭlăt, hīc ēst,

īgnārōs scĕlĕrūm lōngāque īn pācĕ quĭētōs

bēllōrūm prīmūs spārsīt fŭrŏr; ōmnĭă rūrsūs

mēmbră lŏcō rĕdĕūnt. Ēn tōtīs vīrĭbŭs ōrbīs

Hēspĕrĭām pēnsānt sŭpĕrī: iăcĕt hōstĭs ĭn ūndīs

ōbrŭtŭs Īllўrĭcīs, Lĭbўaē squālēntĭbŭs ārvīs

Cūrĭŏ Caēsărĕī cĕcĭdīt pārs māgnă sĕnātūs.

Tōllĭtĕ sīgnă, dŭcēs, fātōrum īmpēllĭtĕ cūrsūm,

spēm vēstrām praēstātĕ dĕīs, fōrtūnăquĕ tāntōs

dēt vōbīs ănĭmōs quāntōs fŭgĭēntĭbŭs hōstēm

caūsă dăbāt. nōstrum ēxhaūstō iūs claūdĭtŭr ānnō;

vōs quōrūm fīnēm nōn ēst sēnsūră pŏtēstās,

cōnsŭlĭte īn mĕdĭūm, pātrēs, Māgnūmquĕ iŭbētē

ēssĕ dŭcēm." Laētō nōmēn clāmōrĕ sĕnātūs

ēxcĭpĭt ēt Māgnō fātūm pătrĭaēquĕ sŭūmquĕ

īmpŏsŭīt. tūnc īn rēgēs pŏpŭlōsquĕ mĕrēntīs

spārsŭs hŏnōr, pĕlăgīquĕ pŏtēns Phoēbēĭă dōnīs

ēxōrnātă Rhŏdōs gĕlĭdīque īncūltă iŭvēntūs

Tāўgĕtī; fāmaē vĕtĕrēs laūdāntŭr Ăthēnaē,

Māssĭlĭaēquĕ sŭaē dōnātūr lībĕră Phōcīs.

Tūnc Sădălām fōrtēmquĕ Cŏtŷn fīdūmquĕ pĕr ārmă

Dēiŏtărum ēt gĕlĭdaē dŏmĭnūm Rhāscŷpŏlĭn ōraē

cōllaūdānt Lĭbўāmquĕ iŭbēnt aūctōrĕ sĕnātū

scēptrĭfĕrō pārērĕ Iŭbaē. Prō trīstĭă fātă!

Ēt tĭbĭ, nōn fīdaē gēntīs dīgnīssĭmĕ rēgnō,

fōrtūnaē, Ptŏlĕmaēĕ, pŭdōr crīmēnquĕ dĕōrūm

cīngĕrĕ Pēllaēō prēssōs dĭădēmătĕ crīnīs

pērmīssūm. Saēvum īn pŏpŭlōs, pŭĕr, āccĭpĭs ēnsēm

ātque ŭtĭnam īn pŏpŭlōs; dōnāta ēst rēgĭă Lāgī,

āccēssīt Māgnī iŭgŭlūs, rēgnūmquĕ sŏrōrī

ērēptum ēst sŏcĕrōquĕ nĕfās. Iām tūrbă sŏlūtō

ārmă pĕtīt coētū. Quaē cūm pŏpŭlīquĕ dŭcēsquĕ

cāsĭbŭs īncērtīs ēt caēcā sōrtĕ părārēnt,

sōlŭs ĭn āncĭpĭtēs mĕtŭīt dēscēndĕrĕ Mārtīs

Āppĭŭs ēvēntūs fīnēmque ēxprōmĕrĕ rērūm

sōllĭcĭtāt sŭpĕrōs mūltōsque ōbdūctă pĕr ānnōs

Dēlphĭcă fātĭdĭcī rĕsĕrāt pĕnĕtrālĭă Phoēbī.

Hēspĕrĭō tāntūm quāntūm sūmmōtŭs ĕōō

cārdĭnĕ Pārnāsōs gĕmĭnō pĕtĭt aēthĕră cōllĕ,

mōns Phoēbō Brŏmĭōquĕ săcēr, cuī nūmĭnĕ mīxtō

Dēlphĭcă Thēbānaē rĕfĕrūnt trĭĕtērĭcă Bācchaē.

Hōc sōlūm flūctū tērrās mērgēntĕ căcūmēn

ēmĭnŭīt pōntōquĕ fŭīt dīscrīmĕn ĕt āstrīs.

Tū quŏquĕ vīx sūmmām sēdūctŭs ăb aēquŏrĕ rūpēm

ēxtŭlĕrās ūnōquĕ iŭgō, Pārnāssĕ, lătēbās.

Ūltŏr ĭbi ēxpūlsaē, prĕmĕrēt cūm vīscĕră pārtūs,

mātrĭs ădhūc rŭdĭbūs Paēān Pŷthōnă săgīttīs

ēxplĭcŭīt, cūm rēgnă Thĕmīs trĭpŏdāsquĕ tĕnērēt.

Ūt vīdīt Paēān vāstōs tēllūrĭs hĭātūs

dīvīnām spīrārĕ fĭdēm vēntōsquĕ lŏquācēs

ēxhālārĕ sŏlūm, sācrīs sē cōndĭdĭt āntrīs

īncŭbŭītque ădўtō: vātēs ĭbĭ fāctŭs Ăpōllŏ.

Quīs lătĕt hīc sŭpĕrūm? quōd nūmĕn ăb aēthĕrĕ prēssūm

dīgnātūr caēcās īnclūsum hăbĭtārĕ căvērnās?

Quīs tērrām caēlī pătĭtūr dĕŭs ōmnĭă cūrsūs

aētērnī sēcrētă tĕnēns mūndōquĕ fŭtūrī

cōnscĭŭs āc pŏpŭlīs sēsē prōfērrĕ părātūs

cōntāctūmquĕ fĕrēns hŏmĭnīs māgnūsquĕ pŏtēnsquĕ,

sīvĕ cănīt fātūm, seū quōd iŭbĕt īllĕ cănēndō

fīt fātūm? Fōrsān tērrīs īnsērtă rĕgēndīs

āĕrĕ lībrātūm văcŭō quaē sūstĭnĕt ōrbēm,

tōtīūs pārs māgnă Iŏvīs Cīrrhaēă pĕr āntră

ēxĭt ĕt aēthĕrĭō trăhĭtūr cōnēxă Tŏnāntī.

Hōc ŭbĭ vīrgĭnĕō cōncēptum ēst pēctŏrĕ nūmēn,

hūmānām fĕrĭēns ănĭmām sŏnăt ōrăquĕ vātīs

sōlvīt, ceū Sĭcŭlūs flāmmīs ūrgēntĭbŭs Aētnām

ūndăt ăpēx, Cāmpānă frĕmēns ceū sāxă văpōrāt

cōndītūs Ĭnărīmēs aētērnā mōlĕ Tўphoēūs.

Hōc tămĕn ēxpŏsĭtūm cūnctīs nūllīquĕ nĕgātūm

nūmĕn ăb hūmānī sōlūm sē lābĕ fŭrōrīs

vīndĭcăt. Haūt īllīc tăcĭtō mălă vōtă sŭsūrrō

cōncĭpĭūnt; nām fīxă cănēns mūtāndăquĕ nūllī

mōrtālēs ōptārĕ vĕtāt iūstīsquĕ bĕnīgnūs

saēpĕ dĕdīt sēdēm tōtās mūtāntĭbŭs ūrbēs,

ūt Tўrĭīs; dĕdĭt īllĕ mĭnās īmpēllĕrĕ bēllī,

ūt Sălămīnĭăcūm mĕmĭnīt mărĕ; sūstŭlĭt īrās,

tēllūrīs stĕrĭlīs mōnstrātō fīnĕ; rĕsōlvīt

āĕră tābĭfĭcūm. Nōn ūllō saēcŭlă dōnō

nōstră cărēnt māiōrĕ dĕūm, quām Dēlphĭcă sēdēs

quōd sĭlŭīt, pōstquām rēgēs tĭmŭērĕ fŭtūră

ēt sŭpĕrōs vĕtŭērĕ lŏquī. Nēc vōcĕ nĕgātā

Cīrrhaēaē maērēnt vātēs tēmplīquĕ frŭūntūr

iūstĭtĭō. Nām sī quă dĕūs sūb pēctŏră vēnīt,

nūmĭnĭs aūt poēna ēst mōrs īmmātūră rĕcēptī

aūt prĕtĭūm; quīppē stĭmŭlō flūctūquĕ fŭrōrīs

cōmpāgēs hūmānă lăbāt, pūlsūsquĕ dĕōrūm

cōncŭtĭūnt frăgĭlēs ănĭmās. Sīc tēmpŏrĕ lōngō

īmmōtōs trĭpŏdās vāstaēquĕ sĭlēntĭă rūpīs

Āppĭŭs Hēspĕrĭī scrūtātŏr ăd ūltĭmă fātī

sōllĭcĭtāt. Iūssūs sēdēs lāxārĕ vĕrēndās

āntīstēs păvĭdāmquĕ dĕīs īmmīttĕrĕ vātēm

Cāstălĭōs cīrcūm lătĭcēs nĕmŏrūmquĕ rĕcēssūs

Phēmōnoēn ērrōrĕ văgām cūrīsquĕ văcāntēm

cōrrĭpŭīt cōgītquĕ fŏrēs īrrūmpĕrĕ tēmplī.

Līmĭnĕ tērrĭfĭcō mĕtŭēns cōnsīstĕrĕ Phoēbās

ābstērrērĕ dŭcēm nōscēndi ārdōrĕ fŭtūră

cāssā fraūdĕ părāt: "Quīd spēs" ăĭt "īmprŏbă vērī

tē, Rōmānĕ, trăhīt? Mūtō Pārnāsŏs hĭātū

cōntĭcŭīt prēssītquĕ dĕūm, seū spīrĭtŭs īstās

dēstĭtŭīt faūcēs mūndīque īn dēvĭă vērsūm

dūxĭt ĭtēr, seū, bārbărĭcā cūm lāmpădĕ Pŷthōn

ārsĭt, ĭn īmmēnsās cĭnĕrēs ăbĭērĕ căvērnās

ēt Phoēbī tĕnŭērĕ vĭām, seū spōntĕ dĕōrūm

Cīrrhă sĭlēt fārīquĕ săt ēst ārcānă fŭtūrī

cārmĭnă lōngaēvaē vōbīs cōmmīssă Sĭbŷllaē,

seū Paeān sōlītūs tēmplīs ārcērĕ nŏcēntēs,

ōră quĭbūs sōlvāt, nōstrō nōn īnvĕnĭt aēvō."

Vīrgĭnĕī pătŭērĕ dŏlī, fēcītquĕ nĕgātīs

nūmĭnĭbūs mĕtŭs īpsĕ fĭdēm. Tūm tōrtă prĭōrēs

strīngīt vīttă cŏmās, crīnēsque īn tērgă sŏlūtōs

cāndĭdă Phōcăĭcā cōmplēctĭtŭr īnfŭlă laūrō.

Haērēntēm dŭbĭāmquĕ prĕmēns īn tēmplă săcērdōs

īmpŭlĭt. Īllă păvēns ădўtī pĕnĕtrālĕ rĕmōtī

fātĭdĭcūm prīmā tēmplōrum īn pārtĕ rĕsīstīt

ātquĕ dĕūm sĭmŭlāns sūb pēctŏrĕ fīctă quĭētō

vērbă rĕfērt, nūllō cōnfūsaē mūrmŭrĕ vōcīs

īnstīnctām sācrō mēntēm tēstātă fŭrōrĕ,

haūd aēquē laēsūră dŭcēm, cuī fālsă cănēbāt,

quām trĭpŏdās Phoēbīquĕ fĭdēm. Nōn rūptă trĕmēntī

vērbă sŏnō nēc vōx āntrī cōmplērĕ căpācīs

sūffĭcĭēns spătĭūm nūllōque hōrrōrĕ cŏmārūm

ēxcūssaē laūrūs īmmōtăquĕ cūlmĭnă tēmplī

sēcūrūmquĕ nĕmūs vĕrĭtām sē crēdĕrĕ Phoēbō

prōdĭdĕrānt. Sēnsīt trĭpŏdās cēssārĕ fŭrēnsquĕ

Āppĭŭs: "Ēt nōbīs mĕrĭtās dăbĭs, īmprŏbă, poēnās

ēt sŭpĕrīs, quōs fīngĭs" ăīt "nĭsĭ mērgĕrĭs āntrīs

dēque ōrbīs trĕpĭdī tāntō cōnsūltă tŭmūltū

dēsĭnĭs īpsă lŏquī." Tāndēm cōntērrĭtă vīrgŏ

cōnfŭgĭt ād trĭpŏdās vāstīsque āddūctă căvērnīs

haēsĭt ĕt īnvītō cōncēpīt pēctŏrĕ nūmēn,

quōd nōn ēxhaūstaē pēr tōt iām saēcŭlă rūpīs

spīrĭtŭs īngēssīt vātī, tāndēmquĕ pŏtītūs

pēctŏrĕ Cīrrhaēō nōn ūmquām plēnĭŏr ārtūs

Phoēbādōs īrrūpīt Paeān mēntēmquĕ prĭōrēm

ēxpŭlĭt ātque hŏmĭnēm tōtō sĭbĭ cēdĕrĕ iūssīt

pēctŏrĕ. Bācchātūr dēmēns ălĭēnă pĕr āntrūm

cōllă fĕrēns vīttāsquĕ dĕī Phoēbēăquĕ sērtă

ērēctīs dīscūssă cŏmīs pĕr ĭnānĭă tēmplī

āncĭpĭtī cērvīcĕ rŏtāt spārgītquĕ văgāntī

ōbstāntīs trĭpŏdās māgnōque ēxaēstŭăt īgnĕ

īrātūm tē, Phoēbĕ, fĕrēns. Nēc vērbĕrĕ sōlō

ūtĕrĭs ēt stĭmŭlōs flāmmāsque īn vīscĕră mērgīs:

āccĭpĭt ēt frēnōs, nēc tāntūm prōdĕrĕ vātī

quāntūm scīrĕ lĭcēt. vĕnĭt aētās ōmnĭs ĭn ūnām

cōngĕrĭēm, mĭsĕrūmquĕ prĕmūnt tōt saēcŭlă pēctūs.

Tāntă pătēt rērūm sĕrĭēs, ātque ōmnĕ fŭtūrūm

nītĭtŭr īn lūcēm, vōcēmquĕ pĕtēntĭă fātă

lūctāntūr; nōn prīmă dĭēs, nōn ūltĭmă mūndī,

nōn mŏdŭs Ōcĕănī, nŭmĕrūs nōn dērăt hărēnaē.

Tālĭs ĭn Eūbŏĭcō vātēs Cūmānă rĕcēssū

īndīgnātă sŭūm mūltīs sērvīrĕ fŭrōrēm

gēntĭbŭs ēx tāntā fātōrūm strāgĕ sŭpērbā

ēxcērpsīt Rōmānă mănū; sīc plēnă lăbōrāt

Phēmōnoē Phoēbō, dūm tē, cōnsūltŏr ŏpērtī

Cāstălĭā tēllūrĕ dĕī, vīx īnvĕnĭt, Āppī,

īntēr fātă dĭū quaērēns tām māgnă lătēntēm.

Spūmĕă tūnc prīmūm răbĭēs vēsānă pĕr ōră

ēfflŭĭt ēt gĕmĭtūs nĕc ănhēlō clāră mĕātū

mūrmŭră; tūnc maēstūs vāstīs ŭlŭlātŭs ĭn āntrīs,

ēxtrēmaēquĕ sŏnānt dŏmĭtā iām vīrgĭnĕ vōcēs:

"Ēffŭgĭs īngēntīs tāntī dīscrīmĭnĭs ēxpērs

bēllōrūm, Rōmānĕ, mĭnās sōlūsquĕ quĭētēm

Eūbŏĭcī vāstā lătĕrīs cōnvāllĕ tĕnēbīs."

Cētĕră sūbprēssīt faūcēsque ōbstrīnxĭt Ăpōllŏ.

Cūstōdēs trĭpŏdēs fātōrum ārcānăquĕ mūndī

tūquĕ pŏtēns vērī, Paēān, nūllūmquĕ fŭtūrī

ā sŭpĕrīs cēlātĕ dĭēm, sūprēmă rŭēntīs

īmpĕrĭī caēsōsquĕ dŭcēs ēt fūnĕră rēgūm

ēt tŏt ĭn Hēspĕrĭō cōllāpsās sānguĭnĕ gēntīs

cūr ăpĕrīrĕ tĭmēs? ān nōndūm nūmĭnă tāntūm

dēcrēvērĕ nĕfās ĕt ădhūc dŭbĭtāntĭbŭs āstrīs

Pōmpēī dāmnārĕ căpūt tōt fātă tĕnēntūr?

Vīndĭcĭs ān glădĭī făcĭnūs poēnāsquĕ fŭrōrūm

rēgnăque ăd ūltōrēs ĭtĕrūm rĕdĕūntĭă Brūtōs

ūt pĕrăgāt fōrtūnă tăcēs? Tūnc pēctŏrĕ vātīs

īmpāctaē cēssērĕ fŏrēs, ēxpūlsăquĕ tēmplīs

prōsĭlŭīt; pērstāt răbĭēs, nēc cūnctă lŏcūtaē,

quēm nōn ēmīsīt, sŭpĕrēst dĕŭs. Īllă fĕrōcēs

tōrquĕt ădhūc ŏcŭlōs tōtōquĕ văgāntĭă caēlō

lūmĭnă, nūnc vūltū păvĭdō, nūnc tōrvă mĭnācī:

stāt nūmquām făcĭēs; rŭbŏr īgnĕŭs īnfĭcĭt ōră

līvēntēsquĕ gĕnās; nēc quī sŏlĕt ēssĕ tĭmēntī,

tērrĭbĭlīs sēd pāllŏr ĭnēst; nēc fēssă quĭēscūnt

cōrdă, sĕd ūt tŭmĭdūs bŏrĕaē pōst flāmĭnă pōntūs

raūcă gĕmīt, sīc mūtă lĕvānt sūspīrĭă vātēm.

Dūmque ā lūcĕ săcrā quā vīdīt fātă rĕfērtūr

ād vūlgārĕ iŭbār, mĕdĭaē vēnērĕ tĕnēbraē:

īmmīsīt Stўgĭām Paēān īn vīscĕră Lēthēn,

quaē răpĕrēt sēcrētă dĕūm. tūm pēctŏrĕ vērūm

fūgĭt, ĕt ād Phoēbī trĭpŏdās rĕdĭērĕ fŭtūră;

vīxquĕ rĕfēctă cădīt. Nēc tē vīcīnĭă lētī

tērrĭtăt āmbĭgŭīs frūstrātūm sōrtĭbŭs, Āppī;

iūrĕ sĕd īncērtō mūndī sūbsīdĕrĕ rēgnūm

Chālcĭdŏs Eūbŏĭcaē vānā spē rāptĕ părābās.

Heū dēmēns! nūllūm bēllī sēntīrĕ frăgōrēm,

tōt mūndī cārvīssĕ mălīs, praēstārĕ dĕōrūm

ēxcēptā quīs Mōrtĕ pŏtēst? Sēcrētă tĕnēbīs

lītŏrĭs Eūbŏĭcī, mĕmŏrāndō cōndĭtĕ būstō,

quā mărĭs āngūstāt faūcēs sāxōsă Cărŷstōs

ēt tŭmĭdīs īnfēstă cŏlīt quā nūmĭnă Rhāmnūs,

ārtātūs răpĭdō fērvēt quā gūrgĭtĕ pōntūs,

Eūrīpūsquĕ trăhīt cūrsūm mūtāntĭbŭs ūndīs

Chālcĭdĭcās pūppēs ăd ĭnīquām clāssĭbŭs Aūlīn.

Īntĕrĕā dŏmĭtīs Caēsār rĕmĕābăt Hĭbērīs

vīctrīcēs ăquĭlās ălĭūm lātūrŭs ĭn ōrbēm,

cūm prŏpĕ fātōrūm tāntōs pēr prōspĕră cūrsūs

āvērtērĕ dĕī. Nūllō nām Mārtĕ sŭbāctūs

īntrā cāstrōrūm tĭmŭīt tēntōrĭă dūctōr

pērdĕrĕ sūccēssūs scĕlĕrūm, cūm paēnĕ fĭdēlēs

pēr tōt bēllă mănūs sătĭātaē sānguĭnĕ tāndēm

dēstĭtŭērĕ dŭcēm, seū maēstō clāssĭcă paūlūm

īntērmīssă sŏnō claūsūsque ēt frīgĭdŭs ēnsīs

ēxpŭlĕrāt bēllī fŭrĭās, seū, praēmĭă mīlēs

dūm māiōră pĕtīt, dāmnāt caūsāmquĕ dŭcēmquĕ

ēt scĕlĕre īmbūtōs ĕtĭāmnūm vēndĭtăt ēnsēs.

Haūd măgĭs ēxpērtūs dīscrīmĭnĕ Caēsăr ĭn ūllō,

quām nōn ē stăbĭlī, trĕmŭlō sēd cūlmĭnĕ cūnctă

dēspĭcĕrēt stārētquĕ sŭpēr tĭtŭbāntĭă fūltūs.

Tōt rāptīs trūncūs mănĭbūs glădĭōquĕ rĕlīctūs

paēnĕ sŭō, quī tōt gēntīs īn bēllă trăhēbāt,

scīt nōn ēssĕ dŭcīs strīctōs, sēd mīlĭtĭs, ēnsēs.

Nōn păvĭdūm iām mūrmŭr ĕrāt, nēc pēctŏrĕ tēctō

īră lătēns; nām quaē dŭbĭās cōnstrīngĕrĕ mēntēs

caūsă sŏlēt, dūm quīsquĕ păvēt, quĭbŭs īpsĕ tĭmōrīst,

sēquĕ pŭtāt sōlūm rēgnōrum ĭnĭūstă grăvārī,

haūt rĕtĭnēt. Quīppe īpsă mĕtūs ēxsōlvĕrăt aūdāx

tūrbă sŭōs: quīcquīd mūltīs pēccātŭr ĭnūltūmst.

Ēffūdērĕ mĭnās: "Lĭcĕāt dīscēdĕrĕ, Caēsār,

ā răbĭē scĕlĕrūm. Quaērīs tērrāquĕ mărīquĕ

hīs fērrūm iŭgŭlīs, ănĭmāsque ēffūndĕrĕ vīlēs

quōlĭbĕt hōstĕ părās: pārtēm tĭbĭ Gāllĭă nōstrī

ērĭpŭīt, pārtēm dūrīs Hīspānĭă bēllīs,

pārs iăcĕt Hēspĕrĭā; tōtōque ēxērcĭtŭs ōrbĕ

tē vīncēntĕ pĕrīt. Tērrīs fūdīssĕ crŭōrēm

quīd iŭvăt ārctōīs Rhŏdănō Rhēnōquĕ sŭbāctīs?

Tōt mĭhĭ prō bēllīs bēllūm cīvīlĕ dĕdīstī.

Cēpĭmŭs ēxpūlsō pătrĭaē cūm tēctă sĕnātū,

quōs hŏmĭnūm vēl quōs lĭcŭīt spŏlĭārĕ dĕōrūm?

Īmŭs ĭn ōmnĕ nĕfās mănĭbūs fērrōquĕ nŏcēntēs,

paūpērtātĕ pĭī. Fīnīs quīs quaērĭtŭr ārmīs?

Quīd sătĭs ēst, sī Rōmă părum ēst? Iām rēspĭcĕ cānōs

īnvălĭdāsquĕ mănūs ĕt ĭnānīs cērnĕ lăcērtōs.

Vsūs ābīt vītaē, bēllīs cōnsūmpsĭmŭs aēvūm.

Ād mōrtēm dīmīttĕ sĕnēs. Ēn īmprŏbă vōtă:

nōn dūrō lĭcĕāt mŏrĭēntĭă caēspĭtĕ mēmbră

pōnĕrĕ, nōn ănĭmā gălĕām fŭgĭēntĕ fĕrīrĕ

ātque ŏcŭlōs mōrtī claūsūrām quaērĕrĕ dēxtrām,

cōniŭgĭs īllābī lăcrĭmīs, ūnīquĕ părātūm

scīrĕ rŏgūm. Lĭcĕāt mōrbīs fīnīrĕ sĕnēctām;

sīt praētēr glădĭōs ălĭquōd sūb Caēsărĕ fātūm.

Quīd vĕlŭt īgnārōs, ād quaē pōrtēntă părēmūr,

spē trăhĭs? ūsque ădĕō sōlī cīvīlĭbŭs ārmīs

nēscīmūs, cūiūs scĕlĕrīs sīt māxĭmă mērcēs?

Nīl āctum ēst bēllīs, sī nōndūm cōmpĕrĭt īstās

ōmnĭă pōssĕ mănūs. Nēc fās nēc vīncŭlă iūrīs

hōc aūdērĕ vĕtānt. Rhēnī mĭhĭ Caēsăr ĭn ūndīs

dūx ĕrăt, hīc sŏcĭūs. Făcĭnūs quōs īnquĭnăt aēquāt.

Āddĕ quŏd īngrātō mĕrĭtōrūm iūdĭcĕ vīrtūs

nōstră pĕrīt: quīdquīd gĕrĭmūs fōrtūnă vŏcātūr.

Nōs fātūm scĭăt ēssĕ sŭūm. Lĭcĕt ōmnĕ dĕōrūm

ōbsĕquĭūm spērēs, īrātō mīlĭtĕ, Caēsār,

pāx ĕrĭt." Haēc fātūs tōtīs dīscūrrĕrĕ cāstrīs

coēpĕrăt īnfēstōquĕ dŭcēm dēpōscĕrĕ vūltū.

Sīc ĕăt, ō sŭpĕrī, quāndō pĭĕtāsquĕ fĭdēsquĕ

dēstĭtŭūnt mōrēsquĕ mălōs spērārĕ rĕlīctūmst:

fīnēm cīvīlī făcĭāt dīscōrdĭă bēllō.

Quēm nōn īllĕ dŭcēm pŏtŭīt tērrērĕ tŭmūltūs?

Fātă sĕd īn praēcēps sŏlĭtūs dēmīttĕrĕ Caēsār

fōrtūnāmquĕ sŭām pēr sūmmă pĕrīcŭlă gaūdēns

ēxērcērĕ vĕnīt nēc, dūm dēsaēvĭăt īră,

ēxspēctāt; mĕdĭōs prŏpĕrāt tēmptārĕ fŭrōrēs.

Nōn īllīs ūrbēs spōliāndăquĕ tēmplă nĕgāssēt

Tārpēiāmquĕ Iŏvīs sēdēm mātrēsquĕ sĕnātūs

pāssūrāsque īnfāndă nŭrūs. vūlt ōmnĭă cērtē

ā sē saēvă pĕtī, vūlt praēmĭă Mārtĭs ămārī,

mīlĭtĭs īndŏmĭtī tāntūm mēns sānă tĭmētūr.

Nōn pŭdĕt, heū, Caēsār, sōlī tĭbĭ bēllă plăcērĕ

iām mănĭbūs dāmnātă sŭīs? hōs āntĕ pĭgēbīt

sānguĭnĭs? Hīs fērrī grăvĕ iūs ĕrĭt? Īpsĕ pĕr ōmnĕ

fāsquĕ nĕfāsquĕ rŭēs? Lāssāre ēt dīscĕ sĭne ārmīs

pōssĕ pătī, lĭcĕāt scĕlĕrūm tĭbĭ pōnĕrĕ fīnēm.

Saēvĕ, quĭd īnsĕquĕrīs? quīd iām nōlēntĭbŭs īnstās?

Bēllūm tē cīvīlĕ fŭgīt. Stĕtĭt āggĕrĕ fūltī

caēspĭtĭs īntrĕpĭdūs vūltūm mērvītquĕ tĭmērī

nōn mĕtŭēns ātque haēc īrā dīctāntĕ prŏfātūr:

"Quī mŏdo ĭn ābsēntēm vūltū dēxtrāquĕ fŭrēbās,

mīlĕs, hăbēs nūdūm prōmptūmque ād vūlnĕră pēctūs.

Hīc fŭgĕ, sī bēllī fīnīs plăcĕt ēnsĕ rĕlīctō.

Dētĕgĭt īmbēllēs ănĭmās nīl fōrtĭtĕr aūsă

sēdĭtĭō tāntūmquĕ fŭgām mĕdĭtātă iŭvēntūs

āc dŭcĭs īnvīctī rēbūs lāssātă sĕcūndīs.

Vādĭtĕ mēquĕ mĕīs ād bēllă rĕlīnquĭtĕ fātīs.

Īnvĕnĭēnt haēc ārmă mănūs, vōbīsquĕ rĕpūlsīs

tōt rēddēt Fōrtūnă vĭrōs quōt tēlă văcābūnt.

Ānnĕ, fŭgām Māgnī tāntā cūm clāssĕ sĕquūntūr

Hēspĕrĭaē gēntēs, nōbīs vīctōrĭă tūrbām

nōn dăbĭt, īmpūlsī tāntūm quaē praēmĭă bēllī

aūfĕrăt ēt vēstrī rāptā mērcēdĕ lăbōrīs

laūrĭfĕrōs nūllō cŏmĭtētūr vūlnĕrĕ cūrrūs?

Vōs dēspēctă, sĕnēs, ēxhaūstăquĕ sānguĭnĕ tūrbă

cērnētīs nōstrōs iām plēbs Rōmānă trĭūmphōs.

Caēsărĭs ān cūrsūs vēstraē sēntīrĕ pŭtātīs

dāmnūm pōssĕ fŭgaē? vĕlŭtī sī cūnctă mĭnēntūr

flūmĭnă, quōs mīscēnt pĕlăgō, sūbdūcĕrĕ fōntēs,

nōn măgĭs āblātīs ūmquām dēscēndĕrĭt aēquōr,

quām nūnc crēscĭt, ăquīs. Ān vōs mōmēntă pŭtātīs

ūllă dĕdīssĕ mĭhī? nūmquām sīc cūră dĕōrūm

sē prĕmĕt ūt vēstraē mōrtī vēstraēquĕ sălūtī

fātă văcēnt; prŏcĕrūm mōtūs haēc cūnctă sĕquūntūr.

Hūmānūm paūcīs vīvīt gĕnŭs. Ōrbĭs Hĭbērī

hōrrŏr ĕt ārctōī nōstrō sūb nōmĭnĕ mīlēs,

Pōmpĕĭō cērtē fŭgĕrēs dŭcĕ. Fōrtĭs ĭn ārmīs

Caēsărĕīs Lābiēnŭs ĕrāt; nūnc trānsfŭgă vīlīs

cūm dŭcĕ praēlātō tērrās ātque aēquŏră lūstrāt.

Nēc mĕlĭōr mĭhĭ vēstră fĭdēs, sī bēllă nĕc hōstĕ

nēc dŭcĕ mē gĕrĭtīs. Quīsquīs mĕă sīgnă rĕlīnquēns

nōn Pōmpēiānīs trādīt sŭă pārtĭbŭs ārmă,

hīc nūmquām vūlt ēssĕ mĕūs. Sūnt īstă prŏfēctō

cūraē cāstră dĕīs, quī mē cōmmīttĕrĕ tāntīs

nōn nĭsĭ mūtātō vŏlŭērūnt mīlĭtĕ bēllīs.

Heū, quāntūm Fōrtūna ŭmĕrīs iām pōndĕrĕ fēssīs

āmōlītŭr ŏnūs! Spērāntīs ōmnĭă dēxtrās

ēxārmārĕ dătūr, quĭbŭs hīc nōn sūffĭcĭt ōrbīs.

Iām cērtē mĭhĭ bēllă gĕrām; dīscēdĭtĕ cāstrīs,

trādĭtĕ nōstră vĭrīs īgnāvī sīgnă Quĭrītēs.

Āt paūcōs, quĭbŭs haēc răbĭēs aūctōrĭbŭs ārsīt,

nōn Caēsār, sēd poēnă tĕnēt. Prōcūmbĭtĕ tērrā

īnfīdūmquĕ căpūt fĕrĭēndăquĕ tēndĭtĕ cōllă.

Ēt tū, quō sōlō stābūnt iām rōbŏrĕ cāstră,

tīrŏ rŭdīs, spēctā poēnās ēt dīscĕ fĕrīrĕ,

dīscĕ mŏrī." Trĕmŭīt saēvā sūb vōcĕ mĭnāntīs

vūlgŭs ĭnērs ūnūmquĕ căpūt tām māgnă iŭvēntūs

prīvātūm fāctūră tĭmēt, vĕlŭt ēnsĭbŭs īpsīs

īmpĕrĕt īnvītō mōtūrūs mīlĭtĕ fērrūm.

Īpsĕ păvēt, nē tēlă sĭbī dēxtraēquĕ nĕgēntūr

ād scĕlŭs hōc, Caēsār; vīcīt pătĭēntĭă saēvī

spēm dŭcĭs, ēt iŭgŭlōs, nōn tāntūm praēstĭtĭt ēnsīs.

Nīl măgĭs ādsuētās scĕlĕrī quām pērdĕrĕ mēntīs

ātquĕ pĕrīrĕ tĕnēt. Tām dīrī foēdĕrĭs īctū

pārtă quĭēs, poēnāquĕ rĕdīt plācātă iŭvēntūs.

Brūndĭsĭūm dĕcĭmīs iŭbĕt hānc āttīngĕrĕ cāstrīs

ēt cūnctās rĕvŏcārĕ rătēs, quās āvĭŭs Hŷdrūs

āntīquōsquĕ Tărās sēcrētăquĕ lītŏră Leūcaē,

quās rĕcĭpīt Sālpīnă pălūs ēt sūbdĭtă Sīpūs

mōntĭbŭs, Aūsŏnĭām quā tōrquēns frūgĭfĕr ōrām

Dēlmătĭcō bŏrĕaē Călăbrōque ōbnōxĭŭs aūstrō

Āpŭlŭs Ādrĭăcās ēxīt Gārgānŭs ĭn ūndās.

Īpsĕ pĕtīt trĕpĭdām tūtūs sĭnĕ mīlĭtĕ Rōmām

iām dōctām sērvīrĕ tŏgaē pŏpŭlōquĕ prĕcāntī

scīlĭcĕt īndūlgēns sūmmūm dīctātŏr hŏnōrēm

cōntĭgĭt ēt laētōs fēcīt sē cōnsŭlĕ fāstōs.

Nāmque ōmnīs vōcēs, pēr quās iām tēmpŏrĕ tāntō

mēntīmūr dŏmĭnīs, haēc prīmūm rēppĕrĭt aētās,

quā sĭbĭ nē fērrī iūs ūllūm Caēsăr ăbēssēt,

Aūsŏnĭās vŏlŭīt glădĭīs mīscērĕ sĕcūrēs.

Āddĭdĭt ēt fāscēs ăquĭlīs ēt nōmĕn ĭnānĕ

īmpĕrĭī răpĭēns sīgnāvīt tēmpŏră dīgnā

maēstă nŏtā; nām quō mĕlĭūs Phārsālĭcŭs ānnūs

cōnsŭlĕ nōtŭs ĕrīt? fīngīt sōllēmnĭă Cāmpūs

ēt nōn ādmīssaē dĭrĭmīt sūffrāgĭă plēbīs

dēcāntātquĕ trĭbūs ēt vānā vērsăt ĭn ūrnā.

Nēc caēlūm sērvārĕ lĭcēt: tŏnăt aūgŭrĕ sūrdō,

ēt laētaē iūrāntŭr ăvēs būbōnĕ sĭnīstrō.

Īndĕ pĕrīt prīmūm quōndām vĕnĕrāndă pŏtēstās

iūrĭs ĭnōps; cărĕāt tāntūm nē nōmĭnĕ tēmpūs,

mēnstrŭŭs īn fāstūs dīstīnguīt saēcŭlă cōnsūl.

Nēc nōn Īlĭăcaē nūmēn quōd praēsĭdĕt Ālbaē,

haūd mĕrĭtūm Lătĭō sōllēmnĭă sācră sŭbāctō

vīdīt flāmmĭfĕrā cōnfēctās nōctĕ Lătīnās.

Īndĕ răpīt cūrsūs ēt quaē pĭgĕr Āpŭlŭs ārvă

dēsĕrŭīt rāstrīs ĕt ĭnērtī trādĭdĭt hērbaē,

ōcĭŏr ēt caēlī flāmmīs ēt tīgrĭdĕ fētā

trānscūrrīt cūrvīquĕ tĕnēns Mīnōĭă tēctă

Brūndĭsĭī claūsās vēntīs brūmālĭbŭs ūndās

īnvĕnĭt ēt păvĭdās hībērnō sīdĕrĕ clāssēs.

Tūrpĕ dŭcī vīsūm, răpĭēndī tēmpŏră bēllī

īn sēgnēs ēxīssĕ mŏrās pōrtūquĕ tĕnērī,

dūm pătĕāt tūtūm vēl nōn fēlīcĭbŭs aēquōr.

Ēxpērtēs ănĭmōs pĕlăgī sīc rōbŏrĕ cōmplēt:

"Fōrtĭŭs hībērnī flātūs caēlūmquĕ frĕtūmquĕ,

cūm cēpērĕ, tĕnēnt, quām quōs īncūmbĕrĕ cērtōs

pērfĭdă nūbĭfĕrī vĕtăt īncōnstāntĭă vērīs.

Nēc mărĭs ānfrāctūs lūstrāndăquĕ lītŏră nōbīs,

sēd rēctī flūctūs sōlōque ăquĭlōnĕ sĕcāndī.

Hīc ŭtĭnām sūmmī cūrvēt cārchēsĭă mālī

īncūmbātquĕ fĕrēns ēt Grāia ād moēnĭă pērflēt,

nē Pōmpēiānī Phaēācum ē lītŏrĕ tōtō

lānguĭdă iāctātīs cōmprēndānt cārbăsă rēmīs.

Rūmpĭtĕ quaē rĕtĭnēnt fēlīcēs vīncŭlă prōrās;

iāmdūdūm nūbēs ēt saēvās pērdĭmŭs ūndās."

Sīdĕră prīmă pŏlī Phoēbō lābēntĕ sŭb ūndās

ēxĭĕrānt, ēt lūnă sŭās iām fēcĕrăt ūmbrās,

cūm părĭtēr sōlvērĕ rătīs tōtōsquĕ rŭdēntēs

lāxāvērĕ sĭnūs ēt flēxō nāvĭtă cōrnū

ōblīquāt laēvō pĕdĕ cārbăsă sūmmăquĕ pāndēns

sīpără vēlōrūm pĕrĭtūrās cōllĭgĭt aūrās.

Ūt prīmūm lĕvĭōr prōpēllĕrĕ līntĕă vēntūs

īncĭpĭt ēxĭgŭūmquĕ tŭmēnt, mōx rēddĭtă mālō

īn mĕdĭām cĕcĭdērĕ rătēm, tērrāquĕ rĕlīctā

nōn vălĕt īpsă sĕquī pūppēs, quaē vēxĕrăt, aūră.

Aēquŏră lēntă iăcēnt, āltō tōrpōrĕ lĭgātaē

pīgrĭŭs īmmōtīs haēsērĕ pălūdĭbŭs ūndaē.

Sīc stăt ĭnērs Scўthĭcās āstrīngēns Bōspŏrŭs ūndās,

cūm glăcĭē rĕtĭnēntĕ frĕtūm nōn īmpŭlĭt Hīstēr,

īmmēnsūmquĕ gĕlū tĕgĭtūr mărĕ; cōmprĭmĭt ūndă,

dēprēndīt quāscūmquĕ rătēs, nēc pērvĭă vēlīs

aēquŏră frāngĭt ĕquēs, flūctūquĕ lătēntĕ sŏnāntēm

ōrbĭtă mīgrāntīs scīndīt Maēōtĭdă Bēssī.

Saēvă quĭēs pĕlăgī maēstōque īgnāvă prŏfūndō

stāgnă iăcēntĭs ăquaē, vĕlŭtī dēsērtă rĭgēntĕ

aēquŏră nātūrā cēssānt, pōntūsquĕ vĕtūstās

ōblītūs sērvārĕ vĭcēs nōn cōmmĕăt aēstū,

nōn hōrrōrĕ trĕmīt, nōn sōlĭs ĭmāgĭnĕ vībrāt.

Cāsĭbŭs īnnŭmĕrīs fīxaē pătŭērĕ cărīnaē.

Īllīnc īnfēstaē clāssēs ĕt ĭnērtĭă tōnsīs

aēquŏră mōtūraē, grăvĭs hīnc lānguōrĕ prŏfūndī

ōbsēssīs vēntūră fămēs. Nŏvă vōtă tĭmōrī

sūnt īnvēntă nŏvō, flūctūs nĭmĭāsquĕ prĕcārī

vēntōrūm vīrēs, dūm sē tōrpēntĭbŭs ūndă

ēxcŭtĭāt stāgnīs ēt sīt mărĕ. Nūbĭlă nūsquām

ūndārūmquĕ mĭnaē; caēlō lānguēntĕ frĕtōquĕ

naūfrăgĭī spēs ōmnĭs ăbīt. Sēd nōctĕ fŭgātā

laēsūm nūbĕ dĭēs iŭbăr ēxtŭlĭt īmăquĕ sēnsīm

cōncūssīt pĕlăgī mōvītquĕ Cĕraūnĭă naūtīs.

Īndĕ răpī coēpērĕ rătēs ātque aēquŏră clāssēm

cūrvă sĕquī, quaē iām vēntō flūctūquĕ sĕcūndō

lāpsă Pălaēstīnās ūncīs cōnfīxĭt hărēnās.

Prīmă dŭcēs vīdīt iūnctīs cōnsīstĕrĕ cāstrīs

tēllūs, quām vŏlŭcēr Gĕnŭsūs, quām mōllĭŏr Āpsūs

cīrcŭmĕūnt rīpīs. Āpsō gēstārĕ cărīnās

caūsă pălūs, lēnī quām fāllēns ēgĕrĭt ūndă,

āt Gĕnŭsūm nūnc sōlĕ nĭvēs, nūnc īmbrĕ sŏlūtaē

praēcĭpĭtānt; neūtēr lōngō sē gūrgĭtĕ lāssāt,

sēd mĭnĭmūm tērraē vīcīnō lītŏrĕ nōvīt.

Hōc fōrtūnă lŏcō tāntaē dŭŏ nōmĭnă fāmaē

cōmpŏsŭīt mĭsĕrīquĕ fŭīt spēs īrrĭtă mūndī,

pōssĕ dŭcēs pārvā cāmpī stătĭōnĕ dĭrēmptōs

ādmōtūm dāmnārĕ nĕfās; nām cērnĕrĕ vūltūs

ēt vōcēs aūdīrĕ dătūr, mūltōsquĕ pĕr ānnōs

dīlēctūs tĭbĭ, Māgnĕ, sŏcēr pōst pīgnŏră tāntă

sānguĭnĭs īnfaūstī, sŭbŏlēm mōrtēmquĕ nĕpōtūm,

tē nĭsĭ Nīlĭăcā prŏpĭūs nōn vīdĭt hărēnă.

Caēsărĭs āttŏnĭtām mīscēnda ād proēlĭă mēntēm

fērrĕ mŏrās scĕlĕrūm pārtēs iūssērĕ rĕlīctaē.

Dūctŏr ĕrāt cūnctīs aūdāx Āntōnĭŭs ārmīs,

iām tūm cīvīlī mĕdĭtātūs Leūcădă bēllō.

Īllūm saēpĕ mĭnīs Caēsār prĕcĭbūsquĕ mŏrāntēm

ēvŏcăt: "Ō mūndī tāntōrūm caūsă lăbōrūm,

quīd sŭpĕrōs ēt fātă tĕnēs? Sūnt cētĕră cūrsū

āctă mĕō, sūmmām rāptī pēr prōspĕră bēllī

tē pōscīt fōrtūnă mănūm. Nōn rūptă vădōsīs

Sŷrtĭbŭs īncērtō Lĭbўē nōs dīvĭdĭt aēstū.

Nūmquĭd ĭnēxpērtō tŭă crēdĭmŭs ārmă prŏfūndō,

īnquĕ nŏvōs trăhĕrīs cāsūs? Īgnāvĕ, vĕnīrĕ

tē Caēsār, nōn īrĕ iŭbēt. Prĭŏr īpsĕ pĕr hōstēs

pērcūssī mĕdĭās ălĭēnī iūrĭs hărēnās:

tū mĕă cāstră tĭmēs? Pĕrĕūntĭă tēmpŏră fātī

cōnquĕrŏr, īn vēntōs īmpēndō vōtă frĕtūmquĕ;

nē rĕtĭnē dŭbĭūm cŭpĭēntīs īrĕ pĕr aēquōr;

sī bĕnĕ nōtă mĭhi ēst, ād Caēsărĭs ārmă iŭvēntūs

naūfrăgĭō vēnīssĕ vŏlēt. Iām vōcĕ dŏlōrīs

ūtēndūm ēst: nōn ēx aēquŏ dĭvīsĭmŭs ōrbēm;

Ēpīrūm Caēsārquĕ tĕnēt tōtūsquĕ sĕnātūs,

Aūsŏnĭām tū sōlŭs hăbēs." Hīs tērquĕ quătērquĕ

vōcĭbŭs ēxcītūm pōstquām cēssārĕ vĭdēbāt,

dūm sē dēssĕ dĕīs āc nōn sĭbĭ nūmĭnă crēdīt,

spōntĕ pĕr īncaūtās aūdēt tēmptārĕ lătēbrās,

quōd iūssī tĭmŭērĕ frĕtūm tĕmĕrārĭă prōnō

ēxpērtūs cēssīssĕ dĕō flūctūsquĕ vĕrēndōs

clāssĭbŭs ēxĭgŭā spērāt sŭpĕrārĕ cărīnā.

Sōlvĕrăt ārmōrūm fēssās nōx lānguĭdă cūrās,

pārvă quĭēs mĭsĕrīs, īn quōrūm pēctŏră sōmnō

dāt vīrēs fōrtūnă mĭnōr; iām cāstră sĭlēbānt,

tērtĭă iām vĭgĭlēs cōmmōvĕrăt hōră sĕcūndōs;

Caēsār sōllĭcĭtō pēr vāstă sĭlēntĭă grēssū

vīx fămŭlīs aūdēndă părāt, cūnctīsquĕ rĕlīctīs

sōlă plăcēt Fōrtūnă cŏmēs. Tēntōrĭă pōstquām

ēgrēssūs vĭgĭlūm sōmnō cēdēntĭă mēmbră

trānsīlvīt, quēstūs tăcĭtē quōd fāllĕrĕ pōssēt,

lītŏră cūrvă lĕgīt prīmīsque īnvēnĭt ĭn ūndīs

rūpĭbŭs ēxēsīs haērēntēm fūnĕ cărīnām.

Rēctōrēm dŏmĭnūmquĕ rătīs sēcūră tĕnēbāt

haūd prŏcŭl īndĕ dŏmūs, nōn ūllō rōbŏrĕ fūltă,

sēd stĕrĭlī iūncō cānnāque īntēxtă pălūstrī

ēt lătŭs īnvērsā nūdūm mūnītă phăsēlō.

Haēc Caēsār bīs tērquĕ mănū quāssāntĭă tēctūm

līmĭnă cōmmōvīt. Mōllī cōnsūrgĭt Ămŷclās,

quēm dăbăt ālgă, tŏrō. "Quīsnām mĕă naūfrăgŭs" īnquīt

"tēctă pĕtīt? Aūt quēm nōstraē Fōrtūnă cŏēgīt

aūxĭlĭūm spērārĕ căsaē?" Sīc fātŭs ăb āltō

āggĕrĕ iām tĕpĭdaē sūblātō fūnĕ făvīllaē

scīntīllām tĕnŭēm cōmmōtōs pāvĭt ĭn īgnēs

sēcūrūs bēllī; praēdām cīvīlĭbŭs ārmīs

scīt nōn ēssĕ căsās. Ō vītaē tūtă făcūltās

paūpĕrĭs āngūstīquĕ lărēs! ō mūnĕră nōndūm

īntēllēctă dĕūm! Quĭbŭs hōc cōntīngĕrĕ tēmplīs

aūt pŏtŭīt mūrīs nūllō trĕpĭdārĕ tŭmūltū

Caēsărĕā pūlsāntĕ mănū? Tūnc pōstĕ rĕclūsō

dūx āīt: "Ēxspēctă vŏtīs māiōră mŏdēstīs

spēsquĕ tŭās lāxā, iŭvĕnīs: sī iūssă sĕcūtūs

mē vĕhĭs Hēspĕrĭām, nōn ūltrā cūnctă cărīnaē

dēbēbīs mănĭbūsque ĭnŏpēm dūxīssĕ sĕnēctām.

Nē cēssā praēbērĕ dĕō tŭă fātă vŏlēntī

āngūstōs ŏpĭbūs sŭbĭtīs īmplērĕ pĕnātēs."

Sīc fātūr, quāmquām plēbēiō tēctŭs ămīctū,

īndŏcĭlīs prīvātă lŏquī. Tūm paūpĕr Ămŷclās:

"Mūltă quĭdēm prŏhĭbēnt nōctūrnō crēdĕrĕ pōntō;

nām sōl nōn rŭtĭlās dēdūxĭt ĭn aēquŏră nūbēs

cōncōrdēsquĕ tŭlīt rădĭōs: nŏtŏn āltĕră Phoēbī,

āltĕră pārs bŏrĕān dīdūctā lūcĕ vŏcābāt.

Ōrbĕ quŏque ēxhaūstūs mĕdĭō lānguēnsquĕ rĕcēssīt

spēctāntīs ŏcŭlōs īnfīrmō lūmĭnĕ pāssūs;

lūnăquĕ nōn grăcĭlī sūrrēxīt lūcĭdă cōrnū

aūt ōrbīs mĕdĭī pūrōs ēxēsă rĕcēssūs,

nēc dūxīt rēctō tĕnŭātă căcūmĭnă cōrnū

vēntōrūmquĕ nŏtā rŭbŭīt, tūm lūrĭdă pāllēns

ōră tŭlīt vūltū sūb nūbēm trīstĭs ĭtūrō.

Sēd mĭhĭ nēc mōtūs nĕmŏrūm nēc lītŏrĭs īctūs

nēc plăcĕt, īncērtūs quī prōvŏcĕt aēquŏră, dēlphīn,

aūt sīccūm quōd mērgŭs ămāt, quōdque aūsă vŏlārĕ

ārdĕă sūblīmīs pīnnaē cōnfīsă nătāntī,

quōdquĕ căpūt spārgēns ūndīs, vĕlŭt ōccŭpĕt īmbrēm,

īnstābīlī grēssŭ mĕtītūr lītŏră cōrnīx.

Sēd sī māgnārūm pōscūnt dīscrīmĭnă rērūm,

haūd dŭbĭtēm praēbērĕ mănūs: vēl lītŏră tāngām

iūssă, vĕl hōc pŏtĭūs pĕlăgūs flātūsquĕ nĕgābānt."

Haēc fātūr sōlvēnsquĕ rătēm dāt cārbăsă vēntīs,

ād quōrūm mōtūs nōn sōlūm lāpsă pĕr āltūm

āĕră dīspērsōs trāxērĕ cădēntĭă sūlcōs

sīdĕră, sēd sūmmīs ĕtĭām quaē fīxă tĕnēntūr

āstră pŏlīs, sūnt vīsă quătī. Nĭgĕr īnfĭcĭt hōrrōr

tērgă mărīs, lōngō pēr mūltă vŏlūmĭnă trāctū

aēstŭăt ūndă mĭnāx flātūsque īncērtă fŭtūrī

tūrbĭdă tēstāntūr cōncēptōs aēquŏră vēntōs.

Tūnc rēctōr trĕpĭdaē fātūr rătĭs: "Āspĭcĕ, saēvūm

quāntă părēt pĕlăgūs; zĕphўrōs īntēndăt ăn aūstrōs,

īncērtum ēst: pūppīm dŭbĭūs fĕrĭt ūndĭquĕ pōntūs.

Nūbĭbŭs ēt caēlō nŏtŭs ēst; sī mūrmŭră pōntī

cōnsŭlĭmūs, cōrī vērrēnt mărĕ. gūrgĭtĕ tāntō

nēc rătĭs Hēspĕrĭās tāngēt nēc naūfrăgŭs ōrās.

Dēspērārĕ vĭam ēt vĕtĭtōs cōnvērtĕrĕ cūrsūs

sōlă sălūs. Lĭcĕāt vēxātā lītŏră pūppī

prēndĕrĕ, nēc lōngē nĭmĭūm sīt prōxĭmă tēllūs."

Fīsūs cūnctă sĭbī cēssūră pĕrīcŭlă Caēsār

"Spērnĕ mĭnās" īnquīt "pĕlăgī vēntōquĕ fŭrēntī

trade sinum. Italiam si caelo auctore recusas,

me pete. Sola tibi causa est haec iusta timoris

vēctōrēm nōn nōssĕ tŭūm, quēm nūmĭnă nūmquām

dēstĭtŭūnt, dē quō mălĕ tūnc Fōrtūnă mĕrētūr,

cūm pōst vōtă vĕnīt. mĕdĭās pērrūmpĕ prŏcēllās,

tūtēlā sēcūrĕ mĕā. caēli īstĕ frĕtīquĕ,

nōn pūppīs nōstraē, lăbŏr ēst: hānc Caēsărĕ prēssām

ā flūctū dēfēndĕt ŏnūs. Nēc lōngă fŭrōrī

vēntōrūm saēvō dăbĭtūr mŏră: prōdĕrĭt ūndīs

īstă rătīs. Nē flēctĕ mănūm, fŭgĕ prōxĭmă vēlīs

lītŏră: tūnc Călăbrō pōrtū tē crēdĕ pŏtītūm,

cūm iām nōn pŏtĕrīt pūppī nōstraēquĕ sălūtī

āltĕră tērră dărī. Quīd tāntā strāgĕ părētūr,

īgnōrās: quaērīt pĕlăgī caēlīquĕ tŭmūltū

quōd praēstēt fōrtūnă mĭhī." Nōn plūră lŏcūtō

āvūlsīt lăcĕrōs pērcūssā pūppĕ rŭdēntīs

tūrbŏ răpāx frăgĭlēmquĕ sŭpēr vŏlĭtāntĭă mālūm

vēlă tŭlīt; sōnvīt vīctīs cōmpāgĭbŭs ālnūs.

Īndĕ rŭūnt tōtō cōncītă pĕrīcŭlă mūndō.

Prīmŭs ăb Ōcĕănō căpŭt ēxsĕrĭs Ātlāntēō,

Cōrĕ, mŏvēns aēstūs; iām tē tōllēntĕ fŭrēbāt

pōntŭs ĕt īn scŏpŭlōs tōtās ērēxĕrăt ūndās:

ōccūrrīt gĕlĭdūs bŏrĕās pĕlăgūsquĕ rĕtūndīt,

ēt dŭbĭūm pēndēt, vēntō cuī cōncĭdăt, aēquōr.

Sēd Scўthĭcī vīcīt răbĭēs ăquĭlōnĭs ĕt ūndās

tōrsĭt ĕt ābstrūsās pĕnĭtūs vădă fēcĭt hărēnās.

Nēc pērfērt pōntūm bŏrĕās ād sāxă sŭūmquĕ

īn flūctūs cōrī frāngīt mărĕ mōtăquĕ pōssūnt

aēquŏră sūbdūctīs ĕtĭām cōncūrrĕrĕ vēntīs.

Nōn eūrī cēssāssĕ mĭnās, nōn īmbrĭbŭs ātrūm

Aēŏlĭī iăcŭīssĕ nŏtūm sūb cārcĕrĕ sāxī

crēdĭdĕrīm, cūnctōs sŏlĭtā dē pārtĕ rŭēntīs

dēfēndīssĕ sŭās vĭŏlēntō tūrbĭnĕ tērrās,

sīc pĕlăgūs mānsīssĕ lŏcō. Nām pārvă prŏcēllīs

aēquŏră rāptă fĕrūnt; Aēgēās trānsĭt ĭn ūndās

Tŷrrhēnūm, sŏnăt Īŏnĭō văgŭs Ādrĭă pōntō.

Ā quŏtĭēs frūstrā pūlsātōs aēquŏrĕ mōntīs

ōbrŭĭt īllă dĭēs! Quām cēlsă căcūmĭnă pēssūm

tēllūs vīctă dĕdīt! Nōn īllō lītŏrĕ sūrgūnt

tām vălĭdī flūctūs ălĭōque ēx ōrbĕ vŏlūtī

ā māgnō vēnērĕ mărī, mūndūmquĕ cŏērcēns

mōnstrĭfĕrōs ăgĭt ūndă sĭnūs. Sīc rēctŏr Ŏlŷmpī

cūspĭdĕ frātērnā lāssātum īn saēcŭlă fūlmēn

ādiūvīt, rēgnōque āccēssīt tērră sĕcūndō,

cūm mărĕ cōnvŏlŭīt gēntēs, cūm lītŏră Tēthŷs

nōlŭĭt ūllă pătī caēlō cōntēntă tĕnērī.

Tūnc quŏquĕ tāntă mărīs mōlēs crēvīssĕt ĭn āstră,

nī sŭpĕrūm rēctōr prēssīssēt nūbĭbŭs ūndās.

Nōn caēlī nōx īllă fŭīt: lătĕt ōbsĭtŭs āēr

īnfērnaē pāllōrĕ dŏmūs nīmbīsquĕ grăvātūs

dēprĭmĭtūr, flūctūsque īn nūbĭbŭs āccĭpĭt īmbrēm.

Lūx ĕtĭām mĕtŭēndă pĕrīt, nēc fūlgŏră cūrrūnt

clāră, sĕd ōbscūrūm nīmbōsūs dīssĭlĭt āēr.

Tūnc sŭpĕrūm cōnvēxă trĕmūnt, ātque ārdŭŭs āxīs

īnsŏnŭīt mōtāquĕ pŏlī cōmpāgĕ lăbōrāt.

Ēxtĭmŭīt nātūră chăōs; rūpīssĕ vĭdēntūr

cōncōrdēs ĕlĕmēntă mŏrās, rūrsūsquĕ rĕdīrĕ

nōx mānēs mīxtūră dĕīs. Spēs ūnă sălūtīs

quōd tāntā mūndī nōndūm pĕrĭērĕ rŭīnā.

Quāntūm Leūcădĭō plăcĭdūs dē vērtĭcĕ pōntūs

dēspĭcĭtūr, tāntūm naūtaē vīdērĕ trĕmēntēs

flūctĭbŭs ē sūmmīs praēcēps mărĕ, cūmquĕ tŭmēntēs

rūrsŭs hĭānt ūndaē, vīx ēmĭnĕt aēquŏrĕ mālūs.

Nūbĭlă tāngūntūr vēlīs ēt tērră cărīnā.

Nām pĕlăgūs, quā pārtĕ sĕdēt, nōn cēlăt hărēnās

ēxhaūstum īn cŭmŭlōs, ōmnīsque īn flūctĭbŭs ūndāst.

Ārtĭs ŏpēm vīcērĕ mĕtūs, nēscītquĕ măgīstēr

quām frāngāt, cuī cēdăt ăquaē. Dīscōrdĭă pōntī

sūccūrrīt mĭsĕrīs, flūctūsque ēvērtĕrĕ pūppīm

nōn vălĕt īn flūctūm: vīctūm lătŭs ūndă rĕpēllēns

ērĭgĭt, ātque ōmnī sūrgīt rătĭs ārdŭă vēntō.

Nōn hŭmĭlēm Sāsōnă vădīs, nōn lītŏră cūrvaē

Thēssălĭaē sāxōsă păvēnt ōraēquĕ mălīgnōs

Āmbrăcĭaē pōrtūs: scŏpŭlōsă Cĕraūnĭă naūtaē

sūmmă tĭmēnt. Crēdīt iām dīgnă pĕrīcŭlă Caēsār

fātīs ēssĕ sŭīs. "Tāntūsne ēvērtĕrĕ" dīxīt

"mē sŭpĕrīs lăbŏr ēst, pārvā quēm pūppĕ sĕdēntēm

tām māgnō pĕtĭērĕ mărī? Sī glōrĭă lētī

ēst pĕlăgō dōnātă mĕī bēllīsquĕ nĕgāmūr,

īntrĕpĭdūs, quāmcūmquĕ dătīs mĭhĭ, nūmĭnă, mōrtēm

āccĭpĭām. Lĭcĕt īngēntēs ābrūpĕrĭt āctūs

fēstīnātă dĭēs fātīs, sāt māgnă pĕrēgī:

ārctōās dŏmŭī gēntēs, ĭnĭmīcă sŭbēgī

ārmă mĕtū, vīdīt Māgnūm mĭhĭ Rōmă sĕcūndūm,

iūssā plēbĕ tŭlī fāscēs pēr bēllă nĕgātōs;

nūllă mĕīs ăbĕrīt tĭtŭlīs Rōmānă pŏtēstās:

nēscĭĕt hōc quīsquām, nĭsĭ tū, quaē sōlă mĕōrūm

cōnscĭă vōtōrum ēs, mē, quāmvīs plēnŭs hŏnōrūm

ēt dīctātŏr ĕām Stўgĭās ēt cōnsŭl ăd ūmbrās,

prīvātūm, Fōrtūnă, mŏrī. Mĭhĭ fūnĕrĕ nūllō

ēst ŏpŭs, ō Sŭpĕrī; lăcĕrūm rĕtĭnētĕ cădāvēr

flūctĭbŭs īn mĕdĭīs, dēsīnt mĭhĭ būstă rŏgūsquĕ,

dūm mĕtŭār sēmpēr tērrāque ēxspēctĕr ăb ōmnī."

Haēc fātūm dĕcĭmūs, dīctū mīrābĭlĕ, flūctūs

īnvălĭdā cūm pūppĕ lĕvāt nēc rūrsŭs ăb āltō

āggĕrĕ dēiēcīt pĕlăgī, sēd pērtŭlĭt ūndă,

scrūpōsīsque āngūstă văcānt ŭbĭ lītŏră sāxīs,

īmpŏsŭīt tērraē. părĭtēr tōt rēgnă, tŏt ūrbēs

fōrtūnāmquĕ sŭām tāctā tēllūrĕ rĕcēpīt.

Sēd nōn tām rĕmĕāns Caēsār iām lūcĕ prŏpīnquā,

quām tăcĭtā sŭă cāstră fŭgā cŏmĭtēsquĕ fĕfēllīt.

Cīrcūmfūsă dŭcī flēvīt gĕmĭtūquĕ sŭōrūm

ēt nōn īngrātīs īncēssīt tūrbă quĕrēllīs.

"Quō tē, dūrĕ, tŭlīt vīrtūs tĕmĕrārĭă, Caēsār?

aūt quaē nōs vīlēs ănĭmās īn fātă rĕlīnquēns

īnvītīs spārgēndă dăbās tŭă mēmbră prŏcēllīs?

Cūm tŏt ĭn hāc ănĭmā pŏpŭlōrūm vītă sălūsquĕ

pēndĕăt ēt tāntūs căpŭt hōc sĭbĭ fēcĕrĭt ōrbīs,

saēvĭtĭa ēst vŏlŭīssĕ mŏrī. Nūllūsnĕ tŭōrūm

ēmērvīt cŏmĭtūm, fātīs nōn pōssĕ sŭpērstēs

ēssĕ tŭīs? Cūm tē răpĕrēt mărĕ, cōrpŏră sēgnīs

nōstră sŏpōr tĕnŭīt. Pŭdĕt heū! Tĭbĭ caūsă pĕtēndaē

haēc fŭĭt Hēspĕrĭaē, vīsum ēst quōd mīttĕrĕ quēmquām

tām saēvō crūdēlĕ mărī? Sōrs ūltĭmă rērūm

īn dŭbĭōs cāsūs ēt prōnă pĕrīcŭlă mōrtīs

praēcĭpĭtārĕ sŏlēt: mūndī iām sūmmă tĕnēntēm

pērmīsīssĕ mărī tāntūm! quīd nūmĭnă lāssās?

Sūffĭcĭt ād fātūm bēllī făvŏr īstĕ lăbōrquĕ

fōrtūnaē, quōd tē nōstrīs īmpēgĭt hărēnīs?

Hīne ūsūs plăcŭērĕ dĕūm, nōn rēctŏr ŭt ōrbīs

nēc dŏmĭnūs rērūm, sēd fēlīx naūfrăgŭs ēssēs?"

Tālĭă iāctāntīs dīscūssā nōctĕ sĕrēnūs

ōpprēssīt cūm sōlĕ dĭēs, fēssūmquĕ tŭmēntēs

cōmpŏsŭīt pĕlăgūs vēntīs pătĭēntĭbŭs ūndās.

Nēc nōn Hēspĕrĭī lāssātūm flūctĭbŭs aēquōr

ūt vīdērĕ dŭcēs, pūrūmque īnsūrgĕrĕ caēlō

frāctūrūm pĕlăgūs bōreān, sōlvērĕ cărīnās

quās vēntūs dōctaēquĕ părī mŏdĕrāmĭnĕ dēxtraē

pērmīxtās hăbŭērĕ dĭū, lātūmquĕ pĕr aēquōr,

ūt tērrēstrĕ, cŏīt cōnsērtīs pūppĭbŭs āgmēn.

Sēd nōx saēvă mŏdūm vēntī vēlīquĕ tĕnōrēm

ērĭpŭīt naūtīs ēxcūssītque ōrdĭnĕ pūppēs.

Strŷmŏnă sīc gĕlĭdūm brūmā pēllēntĕ rĕlīnquūnt

pōtūraē tē, Nīlĕ, grŭēs prīmōquĕ vŏlātū

ēffīngūnt vărĭās cāsū mōnstrāntĕ fĭgūrās;

mōx ŭbĭ pērcūssīt tēnsās nŏtŭs āltĭŏr ālās,

cōnfūsōs tĕmĕre īmmīxtaē glŏmĕrāntŭr ĭn ōrbēs,

ēt tūrbātă pĕrīt dīspērsīs līttĕră pīnnīs.

Cūm prīmūm rĕdĕūntĕ dĭē vĭŏlēntĭŏr āēr

pūppĭbŭs īncŭbŭīt Phoēbēō cōncĭtŭs ōrtū

praētĕrĕūnt frūstrā tēmptātī lītŏră Līssī

Nŷmphaēūmquĕ tĕnēnt; nūdās ăquĭlōnĭbŭs ūndās

sūccēdēns bŏrĕaē iām pōrtūm fēcĕrăt aūstēr.

Vndĭquĕ cōllātīs īn rōbūr Caēsărĭs ārmīs

sūmmă vĭdēns dūrī Māgnūs dīscrīmĭnă Mārtīs

iām cāstrīs īnstārĕ sŭīs sēpōnĕrĕ tūtūm

cōniŭgĭī dēcrēvĭt ŏnūs Lēsbōquĕ rĕmōtām

tē prŏcŭl ā saēvī strĕpĭtū, Cōrnēlĭă, bēllī

ōccŭlĕre. Heū quāntūm mēntēs dŏmĭnātŭr ĭn aēquās

iūstă Vĕnūs! dŭbĭūm trĕpĭdūmque ād proēlĭă, Māgnĕ,

tē quŏquĕ fēcĭt ămōr; quōd nōllēs stārĕ sŭb īctū

fōrtūnaē, quō mūndŭs ĕrāt Rōmānăquĕ fātă,

cōniūnx sōlă fŭīt. Mēntēm iām vērbă părātām

dēstĭtŭūnt, blāndaēquĕ iŭvāt vēntūră trăhēntēm

īndūlgērĕ mŏraē, tēmpūs sūbdūcĕrĕ fātīs.

Nōctĕ sŭb ēxtrēmā pūlsō tōrpōrĕ quĭētīs,

dūm fŏvĕt āmplēxū grăvĭdūm Cōrnēlĭă cūrīs

pēctŭs ĕt āvērsī pĕtĭt ōscŭlă grātă mărītī,

ūmēntīs mīrātă gĕnās pērcūssăquĕ caēcō

vūlnĕrĕ nōn aūdēt flēntēm dēprēndĕrĕ Māgnūm.

Īllĕ gĕmēns: "Nōn nūnc vītā mĭhĭ dūlcĭŏr" īnquīt

"cūm taēdēt vītaē, laētō sēd tēmpŏrĕ, cōniūnx,

vēnīt maēstă dĭēs ēt quām nĭmĭūmquĕ părūmquĕ

dīstŭlĭmūs; iām tōtŭs ădēst īn proēlĭă Caēsār.

Cēdēndum ēst bēllīs; quōrūm tĭbĭ tūtă lătēbră

Lēsbŏs ĕrīt. Dēsīstĕ prĕcēs tēmptārĕ, nĕgāvī

iām mĭhĭ. Nōn lōngōs ā mē pătĭērĕ rĕcēssūs;

praēcĭpĭtēs ădĕrūnt cāsūs; prŏpĕrāntĕ rŭīnā

sūmmă cădūnt. Sătĭs ēst aūdīssĕ pĕrīcŭlă Māgnī;

mēquĕ tŭūs dēcēpĭt ămōr, cīvīlĭă bēllă

sī spēctārĕ pŏtēs; nām mē iām Mārtĕ părātō

sēcūrōs cēpīssĕ pŭdēt cūm cōniŭgĕ sōmnōs

ēquĕ tŭō, quătĭūnt mĭsĕrūm cūm clāssĭcă mūndūm,

sūrrēxīssĕ sĭnū. vĕrĕōr cīvīlĭbŭs ārmīs

Pōmpĕĭūm nūllō trīstēm cōmmīttĕrĕ dāmnō.

Tūtĭŏr īntĕrĕā pŏpŭlīs ēt tūtĭŏr ōmnī

rēgĕ lătē, pŏsĭtāmquĕ prŏcūl fōrtūnă mărītī

nōn tōtā tē mōlĕ prĕmāt. Sī nūmĭnă nōstrās

īmpŭlĕrīnt ăcĭēs, mănĕāt pārs ōptĭmă Māgnī,

sītquĕ mĭhī, sī fātă prĕmānt vīctōrquĕ crŭēntūs,

quō fūgīssĕ vĕlīm." vīx tāntum īnfīrmă dŏlōrēm

cēpĭt, ĕt āttŏnĭtō cēssērūnt pēctŏrĕ sēnsūs.

Tāndēm vōx maēstās pŏtŭīt prōfērrĕ quĕrēllās:

"Nīl mĭhĭ dē fātīs thălămī sŭpĕrīsquĕ rĕlīctūmst,

Māgnĕ, quĕrī: nōstrōs nōn rūmpīt fūnŭs ămōrēs

nēc dīrī fāx sūmmă rŏgī, sēd sōrtĕ frĕquēntī

plēbēiāquĕ nĭmīs cărĕō dīmīssă mărītō.

Hōstĭs ăd ādvēntūm rūmpāmūs foēdĕră taēdaē,

plācēmūs sŏcĕrūm. Sīc ēst tĭbĭ cōgnĭtă, Māgnĕ,

nōstră fĭdēs? Crēdīsne ălĭquīd mĭhĭ tūtĭŭs ēssĕ

quām tĭbĭ? Nōn ōlīm cāsū pēndēmŭs ăb ūnō?

Fūlmĭnĭbūs mē, saēvĕ, iŭbēs tāntaēquĕ rŭīnaē

ābsēntēm praēstārĕ căpūt? Sēcūră vĭdētūr

sōrs tĭbĭ, cūm făcĭās ĕtĭāmnūm vōtă, pĕrīssē?

Ūt nōlīm sērvīrĕ mălīs, sēd mōrtĕ părātā

tē sĕquăr ād mānēs: fĕrĭāt dūm maēstă rĕmōtās

fāmă prŏcūl tērrās, vīvām tĭbĭ nēmpĕ sŭpērstēs.

Āddĕ quŏd ādsuēscīs fātīs tāntūmquĕ dŏlōrēm,

crūdēlīs, mē fērrĕ dŏcēs. Īgnōscĕ fătēntī:

pōssĕ pătī tĭmĕō. Quōd sī sūnt vōtă dĕīsquĕ

aūdĭŏr, ēvēntūs rērūm scĭĕt ūltĭmă cōniūnx.

Sōllĭcĭtām rūpēs iām tē vīctōrĕ tĕnēbūnt,

ēt pūppīm, quaē fātă fĕrēt tām laētă, tĭmēbō.

Nēc sōlvēnt aūdītă mĕtūs mĭhĭ prōspĕră bēllă,

cūm văcŭīs prōiēctă lŏcīs ā Caēsărĕ pōssīm

vēl fŭgĭēntĕ căpī. Nōtēscēnt lītŏră clārī

nōmĭnĭs ēxĭlĭō, pŏsĭtāque ĭbĭ cōniŭgĕ Māgnī

quīs Mўtĭlēnaēās pŏtĕrīt nēscīrĕ lătēbrās?

Hōc prĕcŏr ēxtrēmūm, sī nīl tĭbĭ vīctă rĕlīnquēnt

tūtĭŭs ārmă fŭgā, cūm tē cōmmīsĕrĭs ūndīs,

quōlĭbĕt īnfaūstām pŏtĭūs dēflēctĕ cărīnām:

lītŏrĭbūs quaērērĕ mĕīs." Sīc fātă rĕlīctīs

ēxĭlŭīt strātīs āmēns tōrmēntăquĕ nūllă

vūlt dīffērrĕ mŏrā. nōn maēstī pēctŏră Māgnī

sūstĭnĕt āmplēxā dūlcī, nōn cōllă tĕnērĕ,

ēxtrēmūsquĕ pĕrīt tām lōngī frūctŭs ămōrīs.

Praēcĭpĭtāntquĕ sŭōs lūctūs, neūtērquĕ rĕcēdēns

sūstĭnŭīt dīxīssĕ: "vălē"; vītāmquĕ pĕr ōmnēm

nūllă fŭīt tām maēstă dĭēs; nām cētĕră dāmnă

dūrātā iām mēntĕ mălīs fīrmāquĕ tŭlērūnt.

Lābĭtŭr īnfēlīx mănĭbūsque ēxcēptă sŭōrūm

fērtŭr ăd aēquŏrĕās āc sē prōstērnĭt hărēnās

lītŏrăque īpsă tĕnēt tāndēmque īllātă cărīnaēst.

Nōn sīc īnfēlīx pătrĭām pōrtūsquĕ rĕlīquīt

Hēspĕrĭōs, saēvī prĕmĕrēnt cūm Caēsărĭs ārmă.

Fīdă cŏmēs Māgnī vādīt dŭcĕ sōlă rĕlīctō

Pōmpĕĭūmquĕ fŭgīt. Quaē nōx tĭbĭ prōxĭmă vēnīt

īnsōmnīs! vĭdŭō tūm prīmūm frīgĭdă lēctō,

ātque īnsuētă quĭēs ūnī, nūdūmquĕ mărītō

nōn haērēntĕ lătūs. Sōmnō quām saēpĕ grăvātă

dēcēptīs văcŭūm mănĭbūs cōmplēxă cŭbīlēst

ātquĕ ŏblītă fŭgaē quaēsīvīt nōctĕ mărītūm!

Nām quāmvīs flāmmā tăcĭtās ūrēntĕ mĕdūllās

nōn iŭvăt īn tōtō cōrpūs iāctārĕ cŭbīlī

sērvātūr pārs īllă tŏrī. Cărŭīssĕ tĭmēbāt

Pōmpēiō; sēd nōn Sŭpĕrī tām laētă părābānt:

īnstābāt, mĭsĕraē Māgnūm quaē rēddĕrĕt, hōră.

Sic alterna duces bellorum uulnera passos

in Macetum terras miscens aduersa secundis

seruauit fortuna pares. Iam sparserat Haemo

bruma niues gelidoque cadens Atlantis Olympo,

instabatque dies qui dat noua nomina fastis

quique colit primus ducentem tempora Ianum.

Dum tamen emeriti remanet pars ultima iuris

consul uterque uagos belli per munia patres

elicit Epirum. Peregrina ac sordida sedes

Romanos cepit proceres, secretaque rerum

hospes in externis audiuit curia tectis.

Nam quis castra uocet tot strictas iure securis,

tot fasces? Docuit populos uenerabilis ordo,

non Magni partes, sed Magnum in partibus esse.

Vt primum maestum tenuere silentia coetum,

Lentulus e celsa sublimis sede profatur:

"Indole si dignum Latia, si sanguine prisco

robur inest animis, non qua tellure coacti

quamque procul tectis captae sedeamus ab urbis

cernite, sed uestrae faciem cognoscite turbae

cunctaque iussuri primum hoc decernite, patres,

quod regnis populisque liquet, nos esse senatum.

Nam uel Hyperboreae plaustrum glaciale sub Vrsae

uel plaga qua torrens claususque uaporibus axis

nec patitur noctes nec iniquos crescere soles,

si fortuna ferat, rerum nos summa sequetur

imperiumque comes. Tarpeia sede perusta

Gallorum facibus Veiosque habitante Camillo

illic Roma fuit. Non umquam perdidit ordo

mutato sua iura solo. Maerentia tecta

Caesar habet uacuasque domos legesque silentis

clausaque iustitio tristi fora; curia solos

illa uidet patres, plena quos urbe fugauit.

Ordine de tanto quisquis non exulat, hic est,

ignaros scelerum longaque in pace quietos

bellorum primus sparsit furor; omnia rursus

membra loco redeunt. En totis uiribus orbis

Hesperiam pensant superi: iacet hostis in undis

obrutus Illyricis, Libyae squalentibus aruis

Curio Caesarei cecidit pars magna senatus.

Tollite signa, duces, fatorum impellite cursum,

spem uestram praestate deis, fortunaque tantos

det uobis animos quantos fugientibus hostem

causa dabat. nostrum exhausto ius clauditur anno;

uos quorum finem non est sensura potestas,

consulite in medium, patres, Magnumque iubete

esse ducem." Laeto nomen clamore senatus

excipit et Magno fatum patriaeque suumque

imposuit. tunc in reges populosque merentis

sparsus honor, pelagique potens Phoebeia donis

exornata Rhodos gelidique inculta iuuentus

Taygeti; famae ueteres laudantur Athenae,

Massiliaeque suae donatur libera Phocis.

Tunc Sadalam fortemque Cotyn fidumque per arma

Deiotarum et gelidae dominum Rhascypolin orae

collaudant Libyamque iubent auctore senatu

sceptrifero parere Iubae. Pro tristia fata!

Et tibi, non fidae gentis dignissime regno,

fortunae, Ptolemaee, pudor crimenque deorum

cingere Pellaeo pressos diademate crinis

permissum. Saeuum in populos, puer, accipis ensem

(atque utinam in populos); donata est regia Lagi,

accessit Magni iugulus, regnumque sorori

ereptum est soceroque nefas. Iam turba soluto

arma petit coetu. Quae cum populique ducesque

casibus incertis et caeca sorte pararent,

solus in ancipites metuit descendere Martis

Appius euentus finemque expromere rerum

sollicitat superos multosque obducta per annos

Delphica fatidici reserat penetralia Phoebi.

Hesperio tantum quantum summotus eoo

cardine Parnasos gemino petit aethera colle,

mons Phoebo Bromioque sacer, cui numine mixto

Delphica Thebanae referunt trieterica Bacchae.

Hoc solum fluctu terras mergente cacumen

eminuit pontoque fuit discrimen et astris.

Tu quoque uix summam seductus ab aequore rupem

extuleras unoque iugo, Parnasse, latebas.

Vltor ibi expulsae, premeret cum uiscera partus,

matris adhuc rudibus Paean Pythona sagittis

explicuit, cum regna Themis tripodasque teneret.

Vt uidit Paean uastos telluris hiatus

diuinam spirare fidem uentosque loquaces

exhalare solum, sacris se condidit antris

incubuitque adyto: uates ibi factus Apollo.

Quis latet hic superum? quod numen ab aethere pressum

dignatur caecas inclusum habitare cauernas?

Quis terram caeli patitur deus omnia cursus

aeterni secreta tenens mundoque futuri

conscius ac populis sese proferre paratus

contactumque ferens hominis magnusque potensque,

siue canit fatum, seu quod iubet ille canendo

fit fatum? Forsan terris inserta regendis

aëre libratum uacuo quae sustinet orbem,

totius pars magna Iouis Cirrhaea per antra

exit et aetherio trahitur conexa Tonanti.

Hoc ubi uirgineo conceptum est pectore numen,

humanam feriens animam sonat oraque uatis

soluit, ceu Siculus flammis urgentibus Aetnam

undat apex, Campana fremens ceu saxa uaporat

conditus Inarimes aeterna mole Typhoeus.

Hoc tamen expositum cunctis nullique negatum

numen ab humani solum se labe furoris

uindicat. Haut illic tacito mala uota susurro

concipiunt; nam fixa canens mutandaque nulli

mortales optare uetat iustisque benignus

saepe dedit sedem totas mutantibus urbes,

ut Tyriis; dedit ille minas impellere belli,

ut Salaminiacum meminit mare; sustulit iras,

telluris sterilis monstrato fine; resoluit

aëra tabificum. Non ullo saecula dono

nostra carent maiore deum, quam Delphica sedes

quod siluit, postquam reges timuere futura

et superos uetuere loqui. Nec uoce negata

Cirrhaeae maerent uates templique fruuntur

iustitio. Nam si qua deus sub pectora uenit,

numinis aut poena est mors immatura recepti

aut pretium; quippe stimulo fluctuque furoris

compages humana labat, pulsusque deorum

concutiunt fragiles animas. Sic tempore longo

immotos tripodas uastaeque silentia rupis

Appius Hesperii scrutator ad ultima fati

sollicitat. Iussus sedes laxare uerendas

antistes pauidamque deis immittere uatem

Castalios circum latices nemorumque recessus

Phemonoen errore uagam curisque uacantem

corripuit cogitque fores irrumpere templi.

Limine terrifico metuens consistere Phoebas

absterrere ducem noscendi ardore futura

cassa fraude parat: "Quid spes" ait "improba ueri

te, Romane, trahit? Muto Parnasos hiatu

conticuit pressitque deum, seu spiritus istas

destituit fauces mundique in deuia uersum

duxit iter, seu, barbarica cum lampade Python

arsit, in immensas cineres abiere cauernas

et Phoebi tenuere uiam, seu sponte deorum

Cirrha silet farique sat est arcana futuri

carmina longaeuae uobis commissa Sibyllae,

seu Paean solitus templis arcere nocentes,

ora quibus soluat, nostro non inuenit aeuo."

Virginei patuere doli, fecitque negatis

numinibus metus ipse fidem. Tum torta priores

stringit uitta comas, crinesque in terga solutos

candida Phocaica complectitur infula lauro.

Haerentem dubiamque premens in templa sacerdos

impulit. Illa pauens adyti penetrale remoti

fatidicum prima templorum in parte resistit

atque deum simulans sub pectore ficta quieto

uerba refert, nullo confusae murmure uocis

instinctam sacro mentem testata furore,

haud aeque laesura ducem, cui falsa canebat,

quam tripodas Phoebique fidem. Non rupta trementi

uerba sono nec uox antri complere capacis

sufficiens spatium nulloque horrore comarum

excussae laurus immotaque culmina templi

securumque nemus ueritam se credere Phoebo

prodiderant. Sensit tripodas cessare furensque

Appius: "Et nobis meritas dabis, improba, poenas

et superis, quos fingis" ait "nisi mergeris antris

deque orbis trepidi tanto consulta tumultu

desinis ipsa loqui." Tandem conterrita uirgo

confugit ad tripodas uastisque adducta cauernis

haesit et inuito concepit pectore numen,

quod non exhaustae per tot iam saecula rupis

spiritus ingessit uati, tandemque potitus

pectore Cirrhaeo non umquam plenior artus

Phoebados irrupit Paean mentemque priorem

expulit atque hominem toto sibi cedere iussit

pectore. Bacchatur demens aliena per antrum

colla ferens uittasque dei Phoebeaque serta

erectis discussa comis per inania templi

ancipiti ceruice rotat spargitque uaganti

obstantis tripodas magnoque exaestuat igne

iratum te, Phoebe, ferens. Nec uerbere solo

uteris et stimulos flammasque in uiscera mergis:

accipit et frenos, nec tantum prodere uati

quantum scire licet. uenit aetas omnis in unam

congeriem, miserumque premunt tot saecula pectus.

Tanta patet rerum series, atque omne futurum

nititur in lucem, uocemque petentia fata

luctantur; non prima dies, non ultima mundi,

non modus Oceani, numerus non derat harenae.

Talis in Euboico uates Cumana recessu

indignata suum multis seruire furorem

gentibus ex tanta fatorum strage superba

excerpsit Romana manu; sic plena laborat

Phemonoe Phoebo, dum te, consultor operti

Castalia tellure dei, uix inuenit, Appi,

inter fata diu quaerens tam magna latentem.

Spumea tunc primum rabies uesana per ora

effluit et gemitus nec anhelo clara meatu

murmura; tunc maestus uastis ululatus in antris,

extremaeque sonant domita iam uirgine uoces:

"Effugis ingentis tanti discriminis expers

bellorum, Romane, minas solusque quietem

Euboici uasta lateris conualle tenebis."

Cetera subpressit faucesque obstrinxit Apollo.

Custodes tripodes fatorum arcanaque mundi

tuque potens ueri, Paean, nullumque futuri

a superis celate diem, suprema ruentis

imperii caesosque duces et funera regum

et tot in Hesperio collapsas sanguine gentis

cur aperire times? an nondum numina tantum

decreuere nefas et adhuc dubitantibus astris

Pompei damnare caput tot fata tenentur?

Vindicis an gladii facinus poenasque furorum

regnaque ad ultores iterum redeuntia Brutos

ut peragat fortuna taces? Tunc pectore uatis

impactae cessere fores, expulsaque templis

prosiluit; perstat rabies, nec cuncta locutae,

quem non emisit, superest deus. Illa feroces

torquet adhuc oculos totoque uagantia caelo

lumina, nunc uultu pauido, nunc torua minaci:

stat numquam facies; rubor igneus inficit ora

liuentesque genas; nec qui solet esse timenti,

terribilis sed pallor inest; nec fessa quiescunt

corda, sed ut tumidus boreae post flamina pontus

rauca gemit, sic muta leuant suspiria uatem.

Dumque a luce sacra qua uidit fata refertur

ad uulgare iubar, mediae uenere tenebrae:

immisit Stygiam Paean in uiscera Lethen,

quae raperet secreta deum. tum pectore uerum

fugit, et ad Phoebi tripodas rediere futura;

uixque refecta cadit. Nec te uicinia leti

territat ambiguis frustratum sortibus, Appi;

iure sed incerto mundi subsidere regnum

Chalcidos Euboicae uana spe rapte parabas.

Heu demens! nullum belli sentire fragorem,

tot mundi caruisse malis, praestare deorum

excepta quis Morte potest? Secreta tenebis

litoris Euboici, memorando condite busto,

qua maris angustat fauces saxosa Carystos

et tumidis infesta colit qua numina Rhamnus,

artatus rapido feruet qua gurgite pontus,

Euripusque trahit cursum mutantibus undis

Chalcidicas puppes ad iniquam classibus Aulin.

Interea domitis Caesar remeabat Hiberis

uictrices aquilas alium laturus in orbem,

cum prope fatorum tantos per prospera cursus

auertere dei. Nullo nam Marte subactus

intra castrorum timuit tentoria ductor

perdere successus scelerum, cum paene fideles

per tot bella manus satiatae sanguine tandem

destituere ducem, seu maesto classica paulum

intermissa sono claususque et frigidus ensis

expulerat belli furias, seu, praemia miles

dum maiora petit, damnat causamque ducemque

et scelere imbutos etiamnum uenditat enses.

Haud magis expertus discrimine Caesar in ullo,

quam non e stabili, tremulo sed culmine cuncta

despiceret staretque super titubantia fultus.

Tot raptis truncus manibus gladioque relictus

paene suo, qui tot gentis in bella trahebat,

scit non esse ducis strictos, sed militis, enses.

Non pauidum iam murmur erat, nec pectore tecto

ira latens; nam quae dubias constringere mentes

causa solet, dum quisque pauet, quibus ipse timorist,

seque putat solum regnorum iniusta grauari,

haut retinet. Quippe ipsa metus exsoluerat audax

turba suos: quicquid multis peccatur inultumst.

Effudere minas: "Liceat discedere, Caesar,

a rabie scelerum. Quaeris terraque marique

his ferrum iugulis, animasque effundere uiles

quolibet hoste paras: partem tibi Gallia nostri

eripuit, partem duris Hispania bellis,

pars iacet Hesperia; totoque exercitus orbe

te uincente perit. Terris fudisse cruorem

quid iuuat arctois Rhodano Rhenoque subactis?

Tot mihi pro bellis bellum ciuile dedisti.

Cepimus expulso patriae cum tecta senatu,

quos hominum uel quos licuit spoliare deorum?

Imus in omne nefas manibus ferroque nocentes,

paupertate pii. Finis quis quaeritur armis?

Quid satis est, si Roma parum est? Iam respice canos

inualidasque manus et inanis cerne lacertos.

Vsus abit uitae, bellis consumpsimus aeuum.

Ad mortem dimitte senes. En improba uota:

non duro liceat morientia caespite membra

ponere, non anima galeam fugiente ferire

atque oculos morti clausuram quaerere dextram,

coniugis illabi lacrimis, unique paratum

scire rogum. Liceat morbis finire senectam;

sit praeter gladios aliquod sub Caesare fatum.

Quid uelut ignaros, ad quae portenta paremur,

spe trahis? usque adeo soli ciuilibus armis

nescimus, cuius sceleris sit maxima merces?

Nil actum est bellis, si nondum comperit istas

omnia posse manus. Nec fas nec uincula iuris

hoc audere uetant. Rheni mihi Caesar in undis

dux erat, hic socius. Facinus quos inquinat aequat.

Adde quod ingrato meritorum iudice uirtus

nostra perit: quidquid gerimus fortuna uocatur.

Nos fatum sciat esse suum. Licet omne deorum

obsequium speres, irato milite, Caesar,

pax erit." Haec fatus totis discurrere castris

coeperat infestoque ducem deposcere uultu.

Sic eat, o superi, quando pietasque fidesque

destituunt moresque malos sperare relictumst:

finem ciuili faciat discordia bello.

Quem non ille ducem potuit terrere tumultus?

Fata sed in praeceps solitus demittere Caesar

fortunamque suam per summa pericula gaudens

exercere uenit nec, dum desaeuiat ira,

exspectat; medios properat temptare furores.

Non illis urbes spoliandaque templa negasset

Tarpeiamque Iouis sedem matresque senatus

passurasque infanda nurus. uult omnia certe

a se saeua peti, uult praemia Martis amari,

militis indomiti tantum mens sana timetur.

Non pudet, heu, Caesar, soli tibi bella placere

iam manibus damnata suis? hos ante pigebit

sanguinis? His ferri graue ius erit? Ipse per omne

fasque nefasque rues? Lassare et disce sine armis

posse pati, liceat scelerum tibi ponere finem.

Saeue, quid insequeris? quid iam nolentibus instas?

Bellum te ciuile fugit. Stetit aggere fulti

caespitis intrepidus uultum meruitque timeri

non metuens atque haec ira dictante profatur:

"Qui modo in absentem uultu dextraque furebas,

miles, habes nudum promptumque ad uulnera pectus.

Hic fuge, si belli finis placet ense relicto.

Detegit imbelles animas nil fortiter ausa

seditio tantumque fugam meditata iuuentus

ac ducis inuicti rebus lassata secundis.

Vadite meque meis ad bella relinquite fatis.

Inuenient haec arma manus, uobisque repulsis

tot reddet Fortuna uiros quot tela uacabunt.

Anne, fugam Magni tanta cum classe sequuntur

Hesperiae gentes, nobis uictoria turbam

non dabit, impulsi tantum quae praemia belli

auferat et uestri rapta mercede laboris

lauriferos nullo comitetur uulnere currus?

Vos despecta, senes, exhaustaque sanguine turba

cernetis nostros iam plebs Romana triumphos.

Caesaris an cursus uestrae sentire putatis

damnum posse fugae? ueluti si cuncta minentur

flumina, quos miscent pelago, subducere fontes,

non magis ablatis umquam descenderit aequor,

quam nunc crescit, aquis. An uos momenta putatis

ulla dedisse mihi? numquam sic cura deorum

se premet ut uestrae morti uestraeque saluti

fata uacent; procerum motus haec cuncta sequuntur.

Humanum paucis uiuit genus. Orbis Hiberi

horror et arctoi nostro sub nomine miles,

Pompeio certe fugeres duce. Fortis in armis

Caesareis Labienus erat; nunc transfuga uilis

cum duce praelato terras atque aequora lustrat.

Nec melior mihi uestra fides, si bella nec hoste

nec duce me geritis. Quisquis mea signa relinquens

non Pompeianis tradit sua partibus arma,

hic numquam uult esse meus. Sunt ista profecto

curae castra deis, qui me committere tantis

non nisi mutato uoluerunt milite bellis.

Heu, quantum Fortuna umeris iam pondere fessis

amolitur onus! Sperantis omnia dextras

exarmare datur, quibus hic non sufficit orbis.

Iam certe mihi bella geram; discedite castris,

tradite nostra uiris ignaui signa Quirites.

At paucos, quibus haec rabies auctoribus arsit,

non Caesar, sed poena tenet. Procumbite terra

infidumque caput feriendaque tendite colla.

Et tu, quo solo stabunt iam robore castra,

tiro rudis, specta poenas et disce ferire,

disce mori." Tremuit saeua sub uoce minantis

uulgus iners unumque caput tam magna iuuentus

priuatum factura timet, uelut ensibus ipsis

imperet inuito moturus milite ferrum.

Ipse pauet, ne tela sibi dextraeque negentur

ad scelus hoc, Caesar; uicit patientia saeui

spem ducis, et iugulos, non tantum praestitit ensis.

Nil magis adsuetas sceleri quam perdere mentis

atque perire tenet. Tam diri foederis ictu

parta quies, poenaque redit placata iuuentus.

Brundisium decimis iubet hanc attingere castris

et cunctas reuocare rates, quas auius Hydrus

antiquosque Taras secretaque litora Leucae,

quas recipit Salpina palus et subdita Sipus

montibus, Ausoniam qua torquens frugifer oram

Delmatico boreae Calabroque obnoxius austro

Apulus Adriacas exit Garganus in undas.

Ipse petit trepidam tutus sine milite Romam

iam doctam seruire togae populoque precanti

scilicet indulgens summum dictator honorem

contigit et laetos fecit se consule fastos.

Namque omnis uoces, per quas iam tempore tanto

mentimur dominis, haec primum repperit aetas,

qua sibi ne ferri ius ullum Caesar abesset,

Ausonias uoluit gladiis miscere secures.

Addidit et fasces aquilis et nomen inane

imperii rapiens signauit tempora digna

maesta nota; nam quo melius Pharsalicus annus

consule notus erit? fingit sollemnia Campus

et non admissae dirimit suffragia plebis

decantatque tribus et uana uersat in urna.

Nec caelum seruare licet: tonat augure surdo,

et laetae iurantur aues bubone sinistro.

Inde perit primum quondam ueneranda potestas

iuris inops; careat tantum ne nomine tempus,

menstruus in fastus distinguit saecula consul.

Nec non Iliacae numen quod praesidet Albae,

haud meritum Latio sollemnia sacra subacto

uidit flammifera confectas nocte Latinas.

Inde rapit cursus et quae piger Apulus arua

deseruit rastris et inerti tradidit herbae,

ocior et caeli flammis et tigride feta

transcurrit curuique tenens Minoia tecta

Brundisii clausas uentis brumalibus undas

inuenit et pauidas hiberno sidere classes.

Turpe duci uisum, rapiendi tempora belli

in segnes exisse moras portuque teneri,

dum pateat tutum uel non felicibus aequor.

Expertes animos pelagi sic robore complet:

"Fortius hiberni flatus caelumque fretumque,

cum cepere, tenent, quam quos incumbere certos

perfida nubiferi uetat inconstantia ueris.

Nec maris anfractus lustrandaque litora nobis,

sed recti fluctus soloque aquilone secandi.

Hic utinam summi curuet carchesia mali

incumbatque ferens et Graia ad moenia perflet,

ne Pompeiani Phaeacum e litore toto

languida iactatis comprendant carbasa remis.

Rumpite quae retinent felices uincula proras;

iamdudum nubes et saeuas perdimus undas."

Sidera prima poli Phoebo labente sub undas

exierant, et luna suas iam fecerat umbras,

cum pariter soluere ratis totosque rudentes

laxauere sinus et flexo nauita cornu

obliquat laeuo pede carbasa summaque pandens

sipara uelorum perituras colligit auras.

Vt primum leuior propellere lintea uentus

incipit exiguumque tument, mox reddita malo

in mediam cecidere ratem, terraque relicta

non ualet ipsa sequi puppes, quae uexerat, aura.

Aequora lenta iacent, alto torpore ligatae

pigrius immotis haesere paludibus undae.

Sic stat iners Scythicas astringens Bosporus undas,

cum glacie retinente fretum non impulit Hister,

immensumque gelu tegitur mare; comprimit unda,

deprendit quascumque rates, nec peruia uelis

aequora frangit eques, fluctuque latente sonantem

orbita migrantis scindit Maeotida Bessi.

Saeua quies pelagi maestoque ignaua profundo

stagna iacentis aquae, ueluti deserta rigente

aequora natura cessant, pontusque uetustas

oblitus seruare uices non commeat aestu,

non horrore tremit, non solis imagine uibrat.

Casibus innumeris fixae patuere carinae.

Illinc infestae classes et inertia tonsis

aequora moturae, grauis hinc languore profundi

obsessis uentura fames. Noua uota timori

sunt inuenta nouo, fluctus nimiasque precari

uentorum uires, dum se torpentibus unda

excutiat stagnis et sit mare. Nubila nusquam

undarumque minae; caelo languente fretoque

naufragii spes omnis abit. Sed nocte fugata

laesum nube dies iubar extulit imaque sensim

concussit pelagi mouitque Ceraunia nautis.

Inde rapi coepere rates atque aequora classem

curua sequi, quae iam uento fluctuque secundo

lapsa Palaestinas uncis confixit harenas.

Prima duces uidit iunctis consistere castris

tellus, quam uolucer Genusus, quam mollior Apsus

circumeunt ripis. Apso gestare carinas

causa palus, leni quam fallens egerit unda,

at Genusum nunc sole niues, nunc imbre solutae

praecipitant; neuter longo se gurgite lassat,

sed minimum terrae uicino litore nouit.

Hoc fortuna loco tantae duo nomina famae

composuit miserique fuit spes irrita mundi,

posse duces parua campi statione diremptos

admotum damnare nefas; nam cernere uultus

et uoces audire datur, multosque per annos

dilectus tibi, Magne, socer post pignora tanta

sanguinis infausti, subolem mortemque nepotum,

te nisi Niliaca propius non uidit harena.

Caesaris attonitam miscenda ad proelia mentem

ferre moras scelerum partes iussere relictae.

Ductor erat cunctis audax Antonius armis,

iam tum ciuili meditatus Leucada bello.

Illum saepe minis Caesar precibusque morantem

euocat: "O mundi tantorum causa laborum,

quid superos et fata tenes? Sunt cetera cursu

acta meo, summam rapti per prospera belli

te poscit fortuna manum. Non rupta uadosis

Syrtibus incerto Libye nos diuidit aestu.

Numquid inexperto tua credimus arma profundo,

inque nouos traheris casus? Ignaue, uenire

te Caesar, non ire iubet. Prior ipse per hostes

percussi medias alieni iuris harenas:

tu mea castra times? Pereuntia tempora fati

conqueror, in uentos impendo uota fretumque;

ne retine dubium cupientis ire per aequor;

si bene nota mihi est, ad Caesaris arma iuuentus

naufragio uenisse uolet. Iam uoce doloris

utendum est: non ex aequo diuisimus orbem;

Epirum Caesarque tenet totusque senatus,

Ausoniam tu solus habes." His terque quaterque

uocibus excitum postquam cessare uidebat,

dum se desse deis ac non sibi numina credit,

sponte per incautas audet temptare latebras,

quod iussi timuere fretum temeraria prono

expertus cessisse deo fluctusque uerendos

classibus exigua sperat superare carina.

Soluerat armorum fessas nox languida curas,

parua quies miseris, in quorum pectora somno

dat uires fortuna minor; iam castra silebant,

tertia iam uigiles commouerat hora secundos;

Caesar sollicito per uasta silentia gressu

uix famulis audenda parat, cunctisque relictis

sola placet Fortuna comes. Tentoria postquam

egressus uigilum somno cedentia membra

transiluit, questus tacite quod fallere posset,

litora curua legit primisque inuenit in undis

rupibus exesis haerentem fune carinam.

Rectorem dominumque ratis secura tenebat

haud procul inde domus, non ullo robore fulta,

sed sterili iunco cannaque intexta palustri

et latus inuersa nudum munita phaselo.

Haec Caesar bis terque manu quassantia tectum

limina commouit. Molli consurgit Amyclas,

quem dabat alga, toro. "Quisnam mea naufragus" inquit

"tecta petit? Aut quem nostrae Fortuna coëgit

auxilium sperare casae?" Sic fatus ab alto

aggere iam tepidae sublato fune fauillae

scintillam tenuem commotos pauit in ignes

securus belli; praedam ciuilibus armis

scit non esse casas. O uitae tuta facultas

pauperis angustique lares! o munera nondum

intellecta deum! Quibus hoc contingere templis

aut potuit muris nullo trepidare tumultu

Caesarea pulsante manu? Tunc poste recluso

dux ait: "Exspecta uotis maiora modestis

spesque tuas laxa, iuuenis: si iussa secutus

me uehis Hesperiam, non ultra cuncta carinae

debebis manibusque inopem duxisse senectam.

Ne cessa praebere deo tua fata uolenti

angustos opibus subitis implere penates."

Sic fatur, quamquam plebeio tectus amictu,

indocilis priuata loqui. Tum pauper Amyclas:

"Multa quidem prohibent nocturno credere ponto;

nam sol non rutilas deduxit in aequora nubes

concordesque tulit radios: noton altera Phoebi,

altera pars borean diducta luce uocabat.

Orbe quoque exhaustus medio languensque recessit

spectantis oculos infirmo lumine passus;

lunaque non gracili surrexit lucida cornu

aut orbis medii puros exesa recessus,

nec duxit recto tenuata cacumina cornu

uentorumque nota rubuit, tum lurida pallens

ora tulit uultu sub nubem tristis ituro.

Sed mihi nec motus nemorum nec litoris ictus

nec placet, incertus qui prouocet aequora, delphin,

aut siccum quod mergus amat, quodque ausa uolare

ardea sublimis pinnae confisa natanti,

quodque caput spargens undis, uelut occupet imbrem,

instabili gressu metitur litora cornix.

Sed si magnarum poscunt discrimina rerum,

haud dubitem praebere manus: uel litora tangam

iussa, uel hoc potius pelagus flatusque negabant."

Haec fatur soluensque ratem dat carbasa uentis,

ad quorum motus non solum lapsa per altum

aëra dispersos traxere cadentia sulcos

sidera, sed summis etiam quae fixa tenentur

astra polis, sunt uisa quati. Niger inficit horror

terga maris, longo per multa uolumina tractu

aestuat unda minax flatusque incerta futuri

turbida testantur conceptos aequora uentos.

Tunc rector trepidae fatur ratis: "Aspice, saeuum

quanta paret pelagus; zephyros intendat an austros,

incertum est: puppim dubius ferit undique pontus.

Nubibus et caelo notus est; si murmura ponti

consulimus, cori uerrent mare. gurgite tanto

nec ratis Hesperias tanget nec naufragus oras.

Desperare uiam et uetitos conuertere cursus

sola salus. Liceat uexata litora puppi

prendere, nec longe nimium sit proxima tellus."

Fisus cuncta sibi cessura pericula Caesar

"Sperne minas" inquit "pelagi uentoque furenti

trade sinum. Italiam si caelo auctore recusas,

me pete. Sola tibi causa est haec iusta timoris

uectorem non nosse tuum, quem numina numquam

destituunt, de quo male tunc Fortuna meretur,

cum post uota uenit. medias perrumpe procellas,

tutela secure mea. caeli iste fretique,

non puppis nostrae, labor est: hanc Caesare pressam

a fluctu defendet onus. Nec longa furori

uentorum saeuo dabitur mora: proderit undis

ista ratis. Ne flecte manum, fuge proxima uelis

litora: tunc Calabro portu te crede potitum,

cum iam non poterit puppi nostraeque saluti

altera terra dari. Quid tanta strage paretur,

ignoras: quaerit pelagi caelique tumultu

quod praestet fortuna mihi." Non plura locuto

auulsit laceros percussa puppe rudentis

turbo rapax fragilemque super uolitantia malum

uela tulit; sonuit uictis compagibus alnus.

Inde ruunt toto concita pericula mundo.

Primus ab Oceano caput exseris Atlanteo,

Core, mouens aestus; iam te tollente furebat

pontus et in scopulos totas erexerat undas:

occurrit gelidus boreas pelagusque retundit,

et dubium pendet, uento cui concidat, aequor.

Sed Scythici uicit rabies aquilonis et undas

torsit et abstrusas penitus uada fecit harenas.

Nec perfert pontum boreas ad saxa suumque

in fluctus cori frangit mare motaque possunt

aequora subductis etiam concurrere uentis.

Non euri cessasse minas, non imbribus atrum

Aeolii iacuisse notum sub carcere saxi

crediderim, cunctos solita de parte ruentis

defendisse suas uiolento turbine terras,

sic pelagus mansisse loco. Nam parua procellis

aequora rapta ferunt; Aegeas transit in undas

Tyrrhenum, sonat Ionio uagus Adria ponto.

A quoties frustra pulsatos aequore montis

obruit illa dies! Quam celsa cacumina pessum

tellus uicta dedit! Non illo litore surgunt

tam ualidi fluctus alioque ex orbe uoluti

a magno uenere mari, mundumque coërcens

monstriferos agit unda sinus. Sic rector Olympi

cuspide fraterna lassatum in saecula fulmen

adiuuit, regnoque accessit terra secundo,

cum mare conuoluit gentes, cum litora Tethys

noluit ulla pati caelo contenta teneri.

Tunc quoque tanta maris moles creuisset in astra,

ni superum rector pressisset nubibus undas.

Non caeli nox illa fuit: latet obsitus aër

infernae pallore domus nimbisque grauatus

deprimitur, fluctusque in nubibus accipit imbrem.

Lux etiam metuenda perit, nec fulgora currunt

clara, sed obscurum nimbosus dissilit aër.

Tunc superum conuexa tremunt, atque arduus axis

insonuit motaque poli compage laborat.

Extimuit natura chaos; rupisse uidentur

concordes elementa moras, rursusque redire

nox manes mixtura deis. Spes una salutis

quod tanta mundi nondum periere ruina.

Quantum Leucadio placidus de uertice pontus

despicitur, tantum nautae uidere trementes

fluctibus e summis praeceps mare, cumque tumentes

rursus hiant undae, uix eminet aequore malus.

Nubila tanguntur uelis et terra carina.

Nam pelagus, qua parte sedet, non celat harenas

exhaustum in cumulos, omnisque in fluctibus undast.

Artis opem uicere metus, nescitque magister

quam frangat, cui cedat aquae. Discordia ponti

succurrit miseris, fluctusque euertere puppim

non ualet in fluctum: uictum latus unda repellens

erigit, atque omni surgit ratis ardua uento.

Non humilem Sasona uadis, non litora curuae

Thessaliae saxosa pauent oraeque malignos

Ambraciae portus: scopulosa Ceraunia nautae

summa timent. Credit iam digna pericula Caesar

fatis esse suis. "Tantusne euertere" dixit

"me superis labor est, parua quem puppe sedentem

tam magno petiere mari? Si gloria leti

est pelago donata mei bellisque negamur,

intrepidus, quamcumque datis mihi, numina, mortem

accipiam. Licet ingentes abruperit actus

festinata dies fatis, sat magna peregi:

arctoas domui gentes, inimica subegi

arma metu, uidit Magnum mihi Roma secundum,

iussa plebe tuli fasces per bella negatos;

nulla meis aberit titulis Romana potestas:

nesciet hoc quisquam, nisi tu, quae sola meorum

conscia uotorum es, me, quamuis plenus honorum

et dictator eam Stygias et consul ad umbras,

priuatum, Fortuna, mori. Mihi funere nullo

est opus, o Superi; lacerum retinete cadauer

fluctibus in mediis, desint mihi busta rogusque,

dum metuar semper terraque exspecter ab omni."

Haec fatum decimus, dictu mirabile, fluctus

inualida cum puppe leuat nec rursus ab alto

aggere deiecit pelagi, sed pertulit unda,

scruposisque angusta uacant ubi litora saxis,

imposuit terrae. pariter tot regna, tot urbes

fortunamque suam tacta tellure recepit.

Sed non tam remeans Caesar iam luce propinqua,

quam tacita sua castra fuga comitesque fefellit.

Circumfusa duci fleuit gemituque suorum

et non ingratis incessit turba querellis.

"Quo te, dure, tulit uirtus temeraria, Caesar?

aut quae nos uiles animas in fata relinquens

inuitis spargenda dabas tua membra procellis?

Cum tot in hac anima populorum uita salusque

pendeat et tantus caput hoc sibi fecerit orbis,

saeuitia est uoluisse mori. Nullusne tuorum

emeruit comitum, fatis non posse superstes

esse tuis? Cum te raperet mare, corpora segnis

nostra sopor tenuit. Pudet heu! Tibi causa petendae

haec fuit Hesperiae, uisum est quod mittere quemquam

tam saeuo crudele mari? Sors ultima rerum

in dubios casus et prona pericula mortis

praecipitare solet: mundi iam summa tenentem

permisisse mari tantum! quid numina lassas?

Sufficit ad fatum belli fauor iste laborque

fortunae, quod te nostris impegit harenis?

Hine usus placuere deum, non rector ut orbis

nec dominus rerum, sed felix naufragus esses?"

Talia iactantis discussa nocte serenus

oppressit cum sole dies, fessumque tumentes

composuit pelagus uentis patientibus undas.

Nec non Hesperii lassatum fluctibus aequor

ut uidere duces, purumque insurgere caelo

fracturum pelagus borean, soluere carinas

quas uentus doctaeque pari moderamine dextrae

permixtas habuere diu, latumque per aequor,

ut terrestre, coit consertis puppibus agmen.

Sed nox saeua modum uenti uelique tenorem

eripuit nautis excussitque ordine puppes.

Strymona sic gelidum bruma pellente relinquunt

poturae te, Nile, grues primoque uolatu

effingunt uarias casu monstrante figuras;

mox ubi percussit tensas notus altior alas,

confusos temere immixtae glomerantur in orbes,

et turbata perit dispersis littera pinnis.

Cum primum redeunte die uiolentior aër

puppibus incubuit Phoebeo concitus ortu

praetereunt frustra temptati litora Lissi

Nymphaeumque tenent; nudas aquilonibus undas

succedens boreae iam portum fecerat auster.

Vndique collatis in robur Caesaris armis

summa uidens duri Magnus discrimina Martis

iam castris instare suis seponere tutum

coniugii decreuit onus Lesboque remotam

te procul a saeui strepitu, Cornelia, belli

occulere. Heu quantum mentes dominatur in aequas

iusta Venus! dubium trepidumque ad proelia, Magne,

te quoque fecit amor; quod nolles stare sub ictu

fortunae, quo mundus erat Romanaque fata,

coniunx sola fuit. Mentem iam uerba paratam

destituunt, blandaeque iuuat uentura trahentem

indulgere morae, tempus subducere fatis.

Nocte sub extrema pulso torpore quietis,

dum fouet amplexu grauidum Cornelia curis

pectus et auersi petit oscula grata mariti,

umentis mirata genas percussaque caeco

uulnere non audet flentem deprendere Magnum.

Ille gemens: "Non nunc uita mihi dulcior" inquit

"cum taedet uitae, laeto sed tempore, coniunx,

uenit maesta dies et quam nimiumque parumque

distulimus; iam totus adest in proelia Caesar.

Cedendum est bellis; quorum tibi tuta latebra

Lesbos erit. Desiste preces temptare, negaui

iam mihi. Non longos a me patiere recessus;

praecipites aderunt casus; properante ruina

summa cadunt. Satis est audisse pericula Magni;

meque tuus decepit amor, ciuilia bella

si spectare potes; nam me iam Marte parato

securos cepisse pudet cum coniuge somnos

eque tuo, quatiunt miserum cum classica mundum,

surrexisse sinu. uereor ciuilibus armis

Pompeium nullo tristem committere damno.

Tutior interea populis et tutior omni

rege late, positamque procul fortuna mariti

non tota te mole premat. Si numina nostras

impulerint acies, maneat pars optima Magni,

sitque mihi, si fata premant uictorque cruentus,

quo fugisse uelim." uix tantum infirma dolorem

cepit, et attonito cesserunt pectore sensus.

Tandem uox maestas potuit proferre querellas:

"Nil mihi de fatis thalami superisque relictumst,

Magne, queri: nostros non rumpit funus amores

nec diri fax summa rogi, sed sorte frequenti

plebeiaque nimis careo dimissa marito.

Hostis ad aduentum rumpamus foedera taedae,

placemus socerum. Sic est tibi cognita, Magne,

nostra fides? Credisne aliquid mihi tutius esse

quam tibi? Non olim casu pendemus ab uno?

Fulminibus me, saeue, iubes tantaeque ruinae

absentem praestare caput? Secura uidetur

sors tibi, cum facias etiamnum uota, perisse?

Vt nolim seruire malis, sed morte parata

te sequar ad manes: feriat dum maesta remotas

fama procul terras, uiuam tibi nempe superstes.

Adde quod adsuescis fatis tantumque dolorem,

crudelis, me ferre doces. Ignosce fatenti:

posse pati timeo. Quod si sunt uota deisque

audior, euentus rerum sciet ultima coniunx.

Sollicitam rupes iam te uictore tenebunt,

et puppim, quae fata feret tam laeta, timebo.

Nec soluent audita metus mihi prospera bella,

cum uacuis proiecta locis a Caesare possim

uel fugiente capi. Notescent litora clari

nominis exilio, positaque ibi coniuge Magni

quis Mytilenaeas poterit nescire latebras?

Hoc precor extremum, si nil tibi uicta relinquent

tutius arma fuga, cum te commiseris undis,

quolibet infaustam potius deflecte carinam:

litoribus quaerere meis." Sic fata relictis

exiluit stratis amens tormentaque nulla

uult differre mora. non maesti pectora Magni

sustinet amplexa dulci, non colla tenere,

extremusque perit tam longi fructus amoris.

Praecipitantque suos luctus, neuterque recedens

sustinuit dixisse: "uale"; uitamque per omnem

nulla fuit tam maesta dies; nam cetera damna

durata iam mente malis firmaque tulerunt.

Labitur infelix manibusque excepta suorum

fertur ad aequoreas ac se prosternit harenas

litoraque ipsa tenet tandemque illata carinaest.

Non sic infelix patriam portusque reliquit

Hesperios, saeui premerent cum Caesaris arma.

Fida comes Magni uadit duce sola relicto

Pompeiumque fugit. Quae nox tibi proxima uenit

insomnis! uiduo tum primum frigida lecto,

atque insueta quies uni, nudumque marito

non haerente latus. Somno quam saepe grauata

deceptis uacuum manibus complexa cubilest

atque oblita fugae quaesiuit nocte maritum!

Nam quamuis flamma tacitas urente medullas

non iuuat in toto corpus iactare cubili

seruatur pars illa tori. Caruisse timebat

Pompeio; sed non Superi tam laeta parabant:

instabat, miserae Magnum quae redderet, hora.