0

Plūrĭmă sūnt, Fūscīne, ēt fāmā dīgnă sĭnīstrā

ēt nĭtĭdīs măcŭlam haēsūrām fīgēntĭă rēbūs,

quaē mōnstrānt īpsī pŭĕrīs trādūntquĕ părēntēs.

sī dāmnōsă sĕnēm iŭvăt ālĕă, lūdĭt ĕt hērēs

būllātūs pārvōque ĕădēm mŏvĕt ārmă frĭtīllō.

nēc mĕlĭūs dē sē cuīquām spērārĕ prŏpīnquō

cōncēdēt iŭvĕnīs, quī rādĕrĕ tūbĕră tērraē,

bōlētūm cōndīre ĕt ĕōdēm iūrĕ nătāntīs

mērgĕrĕ fīcĕdŭlās dĭdĭcīt nĕbŭlōnĕ părēntĕ

ēt cānā mōnstrāntĕ gŭlā. cūm sēptĭmŭs ānnūs

trānsĭĕrīt pŭĕrūm, nōndum ōmnī dēntĕ rĕnātō,

bārbātōs lĭcĕt ādmŏvĕās mīlle īndĕ măgīstrōs,

hīnc tŏtĭdēm, cŭpĭēt laūtō cēnārĕ părātū

sēmpĕr ĕt ā māgnā nōn dēgĕnĕrārĕ cŭlīnā.

mītem ănĭmum ēt mōrēs mŏdĭcīs ērrōrĭbŭs aēquōs

praēcĭpĭt ātque ănĭmās sērvōrum ēt cōrpŏră nōstră

mātĕrĭā cōnstārĕ pŭtāt părĭbūsque ĕlĕmēntīs,

ān saēvīrĕ dŏcēt Rŭtĭlūs, quī gaūdĕt ăcērbō

plāgārūm strĕpĭtu ēt nūllām Sīrēnă flăgēllīs

cōmpărăt, Āntĭphătēs trĕpĭdī lărĭs āc Pŏlўphēmūs,

tūnc fēlīx, quŏtĭēns ălĭquīs tōrtōrĕ vŏcātō

ūrĭtŭr ārdēntī dŭŏ prōptēr līntĕă fērrō?

quīd suādēt iŭvĕnī laētūs strīdōrĕ cătēnaē,

quēm mīre ādfĭcĭūnt īnscrīpta, ērgāstŭlă, cārcēr?

rūstĭcŭs ēxspēctās ūt nōn sĭt ădūltĕră Lārgaē

fīlĭă, quaē nūmquām mātērnōs dīcĕrĕ moēchōs

tām cĭtŏ nēc tāntō pŏtĕrīt cōntēxĕrĕ cūrsū

ūt nōn tēr dĕcĭēns rēspīrēt? cōnscĭă mātrī

vīrgŏ fŭīt, cērās nūnc hāc dīctāntĕ pŭsīllās

īmplĕt ĕt ād moēchūm dăt ĕīsdēm fērrĕ cĭnaēdīs.

sīc nātūră iŭbēt: vēlōcĭŭs ēt cĭtĭūs nōs

cōrrūmpūnt vĭtĭōrum ēxēmplă dŏmēstĭcă, māgnīs

cūm sŭbĕānt ănĭmōs aūctōrĭbŭs. ūnŭs ĕt āltēr

fōrsĭtăn haēc spērnānt iŭvĕnēs, quĭbŭs ārtĕ bĕnīgnā

ēt mĕlĭōrĕ lŭtō fīnxīt praēcōrdĭă Tītān,

sēd rĕlĭquōs fŭgĭēndă pătrūm vēstīgĭă dūcūnt

ēt mōnstrātă dĭū vĕtĕrīs trăhĭt ōrbĭtă cūlpaē.

ābstĭnĕās ĭgĭtūr dāmnāndīs. hūiŭs ĕnīm vēl

ūnă pŏtēns rătĭo ēst, nē crīmĭnă nōstră sĕquāntūr

ēx nōbīs gĕnĭtī, quŏnĭām dŏcĭlēs ĭmĭtāndīs

tūrpĭbŭs āc prāvīs ōmnēs sŭmŭs, ēt Cătĭlīnām

quōcūmque īn pŏpŭlō vĭdĕās, quōcūmquĕ sŭb āxĕ,

sēd nēc Brūtŭs ĕrīt Brūtī nĕc ăvūncŭlŭs ūsquām.

nīl dīctū foēdūm vīsūque haēc līmĭnă tāngāt

īntrā quaē pătĕr ēst. prŏcŭl, ā prŏcŭl īndĕ pŭēllaē

lēnōnum ēt cāntūs pērnōctāntīs părăsītī.

māxĭmă dēbētūr pŭĕrō rĕvĕrēntĭă, sī quīd

tūrpĕ părās, nēc tū pŭĕrī cōntēmpsĕrĭs ānnōs,

sēd pēccātūrō | ōbstēt tĭbĭ fīlĭŭs īnfāns.

nām sī quīd dīgnūm cēnsōrīs fēcĕrĭt īrā

quāndōque ēt sĭmĭlēm tĭbĭ sē nōn cōrpŏrĕ tāntūm

nēc vūltū dĕdĕrīt, mōrūm quŏquĕ fīlĭŭs ēt quī

ōmnĭă dētĕrĭūs tŭă pēr vēstīgĭă pēccēt,

cōrrĭpĭēs nīmīrum ēt cāstīgābĭs ăcērbō

clāmōre āc pōst haēc tăbŭlās mūtārĕ părābīs.

ūndĕ tĭbī frōntēm lībērtātēmquĕ părēntīs,

cūm făcĭās pēiōră sĕnēx văcŭūmquĕ cĕrēbrō

iām prīdēm căpŭt hōc vēntōsă cŭcūrbĭtă quaērāt?

hōspĭtĕ vēntūrō cēssābīt nēmŏ tŭōrūm.

"vērrĕ păvīmēntūm, nĭtĭdās ōstēndĕ cŏlūmnās,

ārĭdă cūm tōtā dēscēndăt ărānĕă tēlā,

hīc lēve ārgēntūm, vāsa āspĕră tērgĕăt āltēr"

vōx dŏmĭnī fŭrĭt īnstāntīs vīrgāmquĕ tĕnēntīs.

ērgŏ mĭsēr trĕpĭdās, nē stērcŏrĕ foēdă cănīnō

ātrĭă dīsplĭcĕānt ŏcŭlīs vĕnĭēntĭs ămīcī,

nē pērfūsă lŭtō sīt pōrtĭcŭs, ēt tămĕn ūnō

sēmŏdĭō scŏbĭs haēc ēmēndāt sērvŭlŭs ūnūs:

īllūd nōn ăgĭtās, ūt sānctām fīlĭŭs ōmnī

āspĭcĭāt sĭnĕ lābĕ dŏmūm vĭtĭōquĕ cărēntēm?

grātum ēst quōd pătrĭaē cīvēm pŏpŭlōquĕ dĕdīstī,

sī făcĭs ūt pătrĭaē sĭt ĭdōnĕŭs, ūtĭlĭs āgrīs,

ūtĭlĭs ēt bēllōrum ēt pācīs rēbŭs ăgēndīs.

plūrĭmum ĕnim īntĕrĕrīt quĭbŭs ārtĭbŭs ēt quĭbŭs hūnc tū

mōrĭbŭs īnstĭtŭās. sērpēntĕ cĭcōnĭă pūllōs

nūtrĭt ĕt īnvēntā pēr dēvĭă rūră lăcērtā:

īlli ĕădēm sūmptīs quaērūnt ănĭmālĭă pīnnīs.

vūltūr iūmēnto ēt cănĭbūs crŭcĭbūsquĕ rĕlīctīs

ād fētūs prŏpĕrāt pārtēmquĕ cădāvĕrĭs ādfērt:

hīc ēst ērgŏ cĭbūs māgnī quŏquĕ vūltŭrĭs ēt sē

pāscēntīs, prŏprĭā cūm iām făcĭt ārbŏrĕ nīdōs.

sēd lĕpŏrem aūt căprĕām fămŭlaē Iŏvĭs ēt gĕnĕrōsaē

īn sāltū vēnāntŭr ăvēs, hīnc praēdă cŭbīlī

pōnĭtŭr: īnde aūtēm cūm sē mātūră lĕvāvīt

prōgĕnĭēs stĭmŭlāntĕ fămē fēstīnăt ăd īllām

quām prīmūm praēdām rūptō gūstāvĕrăt ōvō.

aēdĭfĭcātŏr ĕrāt Caētrōnĭŭs ēt mŏdŏ cūrvō

lītŏrĕ Cāĭĕtaē, sūmmā nūnc Tībŭrĭs ārcĕ,

nūnc Praēnēstīnīs īn mōntĭbŭs āltă părābāt

cūlmĭnă vīllārūm Graēcīs lōngēquĕ pĕtītīs

mārmŏrĭbūs vīncēns Fōrtūnae ātque Hērcŭlĭs aēdēm,

ūt spădŏ vīncēbāt Căpĭtōlĭă nōstră Pŏsīdēs.

dūm sīc ērgo hăbĭtāt Caētrōnĭŭs, īmmĭnŭīt rēm,

frēgĭt ŏpēs, nēc pārvă tămēn mēnsūră rĕlīctaē

pārtĭs ĕrāt. tōtam hānc tūrbāvīt fīlĭŭs āmēns,

dūm mĕlĭōrĕ nŏvās āttōllīt mārmŏrĕ vīllās.

quīdām sōrtītī mĕtŭēntēm sābbătă pātrēm

nīl praētēr nūbēs ēt caēlī nūmĕn ădōrānt,

nēc dīstārĕ pŭtānt hūmānā cārnĕ sŭīllām,

quā pătĕr ābstĭnŭīt, mōx ēt praēpūtĭă pōnūnt;

Rōmānās aūtēm sŏlĭtī cōntēmnĕrĕ lēgēs

Iūdăĭcum ēdīscūnt ēt sērvānt āc mĕtŭūnt iūs,

trādĭdĭt ārcānō quōdcūmquĕ vŏlūmĭnĕ Moŷsēs:

nōn mōnstrārĕ vĭās ĕădēm nĭsĭ sācră cŏlēntī,

quaēsītum ād fōntēm sōlōs dēdūcĕrĕ vērpōs.

sēd pătĕr īn caūsā, cuī sēptĭmă quaēquĕ fŭīt lūx

īgnāva ēt pārtēm vītaē nōn āttĭgĭt ūllām.

spōntĕ tămēn iŭvĕnēs ĭmĭtāntūr cētĕră, sōlām

īnvītī quŏque ăvārĭtĭam ēxērcērĕ iŭbēntūr.

fāllĭt ĕnīm vĭtĭūm spĕcĭē vīrtūtĭs ĕt ūmbrā,

cūm sīt trīste hăbĭtū vūltūque ēt vēstĕ sĕvērūm,

nēc dŭbĭē tāmquām frūgī laūdētŭr ăvārūs,

tāmquām pārcŭs hŏmo ēt rērūm tūtēlă sŭārūm

cērtă măgīs quām sī fōrtūnās sērvĕt ĕāsdēm

Hēspĕrĭdūm sērpēns aūt Pōntĭcŭs. āddĕ quŏd hūnc dē

quō lŏquŏr ēgrĕgĭūm pŏpŭlūs pŭtăt ādquīrēndī

ārtĭfĭcēm; quīppe hīs crēscūnt pătrĭmōnĭă fābrīs

[sēd crēscūnt quōcūmquĕ mŏdō māiōrăquĕ fīūnt]

īncūde ādsĭdŭā sēmpērque ārdēntĕ cămīnō.

[ēt pătĕr ērgo ănĭmī fēlīcēs crēdĭt ăvārōs]

quī mīrātŭr ŏpēs, quī nūlla ēxēmplă bĕātī

paūpĕrĭs ēssĕ pŭtāt, iŭvĕnēs hōrtātŭr ŭt īllā

īrĕ vĭā pērgānt ĕt ĕīdem īncūmbĕrĕ sēctaē.

sūnt quaēdām vĭtĭōrum ĕlĕmēnta, hīs prōtĭnŭs īllōs

īmbŭĭt ēt cōgīt mĭnĭmās ēdīscĕrĕ sōrdēs;

mōx ādquīrēndī dŏcĕt īnsătĭābĭlĕ vōtūm.

sērvōrūm vēntrēs mŏdĭō cāstīgăt ĭnīquō

īpsĕ quŏque ēsŭrĭēns, nĕque ĕnim ōmnĭă sūstĭnĕt ūmquām

mūcĭdă caērŭlĕī pānīs cōnsūmĕrĕ frūstă,

hēstērnūm sŏlĭtūs mĕdĭō sērvārĕ mĭnūtāl

Sēptēmbrī nēc nōn dīffērre īn tēmpŏră cēnaē

āltĕrĭūs cōnchem aēstīvām cūm pārtĕ lăcērtī

sīgnātām vēl dīmĭdĭō pūtrīquĕ sĭlūrō

fīlăquĕ sēctīvī nŭmĕrāta īnclūdĕrĕ pōrrī.

īnvītātŭs ăd haēc ălĭquīs dē pōntĕ nĕgābīt.

sēd quō dīvĭtĭās haēc pēr tōrmēntă cŏāctās,

cūm fŭrŏr haūt dŭbĭūs, cūm sīt mănĭfēstă phrĕnēsīs,

ūt lŏcŭplēs mŏrĭārĭs, ĕgēntīs vīvĕrĕ fātō?

īntĕrĕā, plēnō cūm tūrgēt sāccŭlŭs ōrĕ,

crēscĭt ămōr nūmmī quāntum īpsă pĕcūnĭă crēvīt,

ēt mĭnŭs hānc ōptāt quī nōn hăbĕt. ērgŏ părātūr

āltĕră vīllă tĭbī, cūm rūs nōn sūffĭcĭt ūnūm

ēt prōfērrĕ lĭbēt fīnīs māiōrquĕ vĭdētūr

ēt mĕlĭōr vīcīnă sĕgēs; mērcārĭs ĕt hānc ēt

ārbūsta ēt dēnsā mōntēm quī cānĕt ŏlīvā.

quōrūm sī prĕtĭō dŏmĭnūs nōn vīncĭtŭr ūllō,

nōctĕ bŏvēs mācrī lāssōquĕ fămēlĭcă cōllō

iūmēnta ād vĭrĭdīs hūiūs mīttēntŭr ărīstās

nēc prĭŭs īndĕ dŏmūm quām tōtă nŏvālĭă saēvōs

īn vēntrēs ăbĕānt, ūt crēdās fālcĭbŭs āctūm.

dīcĕrĕ vīx pōssīs quām mūltī tālĭă plōrēnt

ēt quōt vēnālēs īniūrĭă fēcĕrĭt āgrōs.

sēd quī sērmōnēs, quām foēdē būcĭnă fāmaē!

"quīd nŏcĕt haēc?" īnquīt "tŭnĭcām mĭhĭ mālŏ lŭpīnī

quām sī mē tōtō laūdēt vīcīnĭă pāgō

ēxĭgŭī rūrīs paūcīssĭmă fārră sĕcāntēm."

scīlĭcĕt ēt mōrbīs ēt dēbĭlĭtātĕ cărēbīs

ēt lūctum ēt cūram ēffŭgĭēs, ēt tēmpŏră vītaē

lōngă tĭbī pōsthāc fātō mĕlĭōrĕ dăbūntūr,

sī tāntūm cūltī sōlūs pōssēdĕrĭs āgrī

quāntūm sūb Tătĭō pŏpŭlūs Rōmānŭs ărābāt.

mōx ĕtĭām frāctīs aētāte āc Pūnĭcă pāssīs

proēlĭă vēl Pŷrrhum īmmānēm glădĭōsquĕ Mŏlōssōs

tāndēm prō mūltīs vīx iūgĕră bīnă dăbāntūr

vūlnĕrĭbūs; mērcēs haēc sānguĭnĭs ātquĕ lăbōrīs

nūllī vīsa ūmquām mĕrĭtīs mĭnŏr aūt īngrātaē

cūrtă fĭdēs pătrĭaē. sătŭrābāt glēbŭlă tālīs

pātrem īpsūm tūrbāmquĕ căsaē, quā fētă iăcēbāt

ūxŏr ĕt īnfāntēs lūdēbānt quāttŭŏr, ūnūs

vērnŭlă, trēs dŏmĭnī; sēd māgnīs frātrĭbŭs hōrūm

ā scrŏbĕ vēl sūlcō rĕdĕūntĭbŭs āltĕră cēnă

āmplĭŏr ēt grāndēs fūmābānt pūltĭbŭs ōllaē.

nūnc mŏdŭs hīc āgrī nōstrō nōn sūffĭcĭt hōrtō.

īndĕ fĕrē scĕlĕrūm caūsaē, nēc plūră vĕnēnă

mīscŭĭt aūt fērrō grāssātūr saēpĭŭs ūllūm

hūmānaē mēntīs vĭtĭūm quām saēvă cŭpīdŏ

īmmŏdĭcī cēnsūs. nām dīvēs quī fĭĕrī vūlt,

ēt cĭtŏ vūlt fĭĕrī; sēd quaē rĕvĕrēntĭă lēgūm,

quīs mĕtŭs aūt pŭdŏr ēst ūmquām prŏpĕrāntĭs ăvārī?

"vīvĭtĕ cōntēntī căsŭlīs ēt cōllĭbŭs īstīs,

ō pŭĕrī," Mārsūs dīcēbăt ĕt Hērnĭcŭs ōlīm

Vēstīnūsquĕ sĕnēx, "pānēm quaērāmŭs ărātrō,

quī sătĭs ēst mēnsīs: laūdānt hōc nūmĭnă rūrīs,

quōrum ŏpe ĕt aūxĭlĭō grātaē pōst mūnŭs ărīstaē

cōntīngūnt hŏmĭnī vĕtĕrīs fāstīdĭă quērcūs.

nīl vĕtĭtūm fēcīssĕ vŏlēt, quēm nōn pŭdĕt āltō

pēr glăcĭēm pērōnĕ tĕgī, quī sūmmŏvĕt eūrōs

pēllĭbŭs īnvērsīs: pĕrĕgrīna īgnōtăquĕ nōbīs

ād scĕlŭs ātquĕ nĕfās, quaēcūmque ēst, pūrpŭră dūcīt."

haēc īllī vĕtĕrēs praēcēptă mĭnōrĭbŭs; āt nūnc

pōst fīnem aūtūmnī mĕdĭā dē nōctĕ sŭpīnūm

clāmōsūs iŭvĕnēm pătĕr ēxcĭtăt: "āccĭpĕ cērās,

scrībĕ, pŭēr, vĭgĭlā, caūsās ăgĕ, pērlĕgĕ rūbrās

māiōrūm lēgēs; aūt vītēm pōscĕ lĭbēllō,

sēd căpŭt īntāctūm būxō nārīsquĕ pĭlōsās

ādnŏtĕt ēt grāndēs mīrētūr Laēlĭŭs ālās;

dīrŭĕ Maūrōrum āttĕgĭās, cāstēllă Brĭgāntūm,

ūt lŏcŭplētem ăquĭlām tĭbĭ sēxāgēsĭmŭs ānnūs

ādfĕrăt; aūt, lōngōs cāstrōrūm fērrĕ lăbōrēs

sī pĭgĕt ēt trĕpĭdūm sōlvūnt tĭbĭ cōrnŭă vēntrēm

cūm lĭtŭīs aūdītă, părēs quōd vēndĕrĕ pōssīs

plūrīs dīmĭdĭō, nēc tē fāstīdĭă mērcīs

ūllīūs sŭbĕānt āblēgāndaē Tĭbĕrim ūltrā,

neū crēdās pōnēndum ălĭquīd dīscrīmĭnĭs īntēr

ūnguēnta ēt cŏrĭūm: lūcrī bŏnŭs ēst ŏdŏr ēx rē

quālĭbĕt. īllă tŭō sēntēntĭă sēmpĕr ĭn ōrĕ

vērsētūr dīs ātque īpsō Iŏvĕ dīgnă pŏētă:

"ūnde hăbĕās quaērīt nēmō, sĕd ŏpōrtĕt hăbērĕ.""

[hōc mōnstrānt vĕtŭlaē pŭĕrīs rēpēntĭbŭs āssaē,

hōc dīscūnt ōmnēs ānte ālpha ēt bētă pŭēllaē.]

tālĭbŭs īnstāntēm mŏnĭtīs quēmcūmquĕ părēntēm

sīc pōssem ādfārī: "dīc, ō vānīssĭmĕ, quīs tē

fēstīnārĕ iŭbēt? mĕlĭōrēm praēstŏ măgīstrō

dīscĭpŭlūm. sēcūrŭs ăbī: vīncērĭs, ŭt Āiāx

praētĕrĭīt Tĕlămōnem, ūt Pēlĕă vīcĭt Ăchīllēs

pārcēndum ēst tĕnĕrīs; nōndum īmplēvērĕ mĕdūllās

mātūraē mălă nēquĭtĭaē. cūm pēctĕrĕ bārbām

coēpĕrĭt ēt lōngaē mūcrōnem ādmīttĕrĕ cūltrī,

fālsŭs ĕrīt tēstīs, vēndēt pēriūrĭă sūmmā

ēxĭgŭa ēt Cĕrĕrīs tāngēns ārāmquĕ pĕdēmquĕ.

ēlātām iām crēdĕ nŭrūm, sī līmĭnă vēstră

mōrtĭfĕrā cūm dōtĕ sŭbīt. quĭbŭs īllă prĕmētūr

pēr sōmnūm dĭgĭtīs! nām quaē tērrāquĕ mărīquĕ

ādquīrēndă pŭtās brĕvĭōr vĭă cōnfĕrĕt īllī;

nūllŭs ĕnīm māgnī scĕlĕrīs lăbŏr. "haēc ĕgŏ nūmquām

māndāvī" dīcēs ōlīm "nēc tālĭă suāsī."

mēntīs caūsă mălaē tămĕn ēst ĕt ŏrīgŏ pĕnēs tē.

nām quīsquīs māgnī cēnsūs praēcēpĭt ămōrēm

ēt laēvō mŏnĭtū pŭĕrōs prōdūcĭt ăvārōs

[ēt quī pēr fraūdēs pătrĭmōnĭă cōndŭplĭcārī]

dāt lībērtātem ēt tōtās ēffūndĭt hăbēnās

cūrrĭcŭlō; quēm sī rĕvŏcēs, sūbsīstĕrĕ nēscīt

ēt tē cōntēmptō răpĭtūr mētīsquĕ rĕlīctīs.

nēmŏ sătīs crēdīt tāntūm dēlīnquĕrĕ quāntūm

pērmīttās: ădĕo īndūlgēnt sĭbĭ lātĭŭs īpsī.

cūm dīcīs iŭvĕnī stūltūm quī dōnĕt ămīcō,

quī paūpērtātēm lĕvĕt āttōllātquĕ prŏpīnquī,

ēt spŏlĭārĕ dŏcēs ēt cīrcūmscrībĕre ĕt ōmnī

crīmĭnĕ dīvĭtĭās ādquīrĕrĕ, quārum ămŏr īn tē

quāntŭs ĕrāt pătrĭaē Dĕcĭōrum īn pēctŏrĕ, quāntūm

dīlēxīt Thēbās, sī Graēcĭă vēră, Mĕnoēceūs,

īn quōrūm sūlcīs lĕgĭōnēs dēntĭbŭs ānguīs

cūm clĭpĕīs nāscūntŭr ĕt hōrrĭdă bēllă căpēssūnt

cōntĭnŭō, tāmquam ēt tŭbĭcēn sūrrēxĕrĭt ūnā.

ērgo īgnēm, cūiūs scīntīllās īpsĕ dĕdīstī,

flāgrāntēm lāte ēt răpĭēntēm cūnctă vĭdēbīs.

nēc tĭbĭ pārcētūr mĭsĕrō, trĕpĭdūmquĕ măgīstrūm

īn căvĕā māgnō frĕmĭtū lĕŏ tōllĕt ălūmnūs.

nōtă măthēmătĭcīs gĕnĕsīs tŭă, sēd grăvĕ tārdās

ēxspēctārĕ cŏlūs: mŏrĭērīs stāmĭnĕ nōndūm

ābrūptō. iām nūnc ōbstās ēt vōtă mŏrārīs,

iām tōrquēt iŭvĕnēm lōnga ēt cērvīnă sĕnēctūs.

ōcĭŭs Ārchĭgĕnēn quaēre ātque ĕmĕ quōd Mĭthrĭdātēs

cōmpŏsŭīt: sī vīs ălĭām dēcērpĕrĕ fīcūm

ātque ălĭās trāctārĕ rŏsās, mĕdĭcāmĕn hăbēndūmst,

sōrbēre āntĕ cĭbūm quōd dēbĕăt ēt pătĕr ēt rēx."

mōnstrŏ vŏlūptātem ēgrĕgĭām, cuī nūllă thĕātră,

nūlla aēquārĕ quĕās praētōrīs pūlpĭtă laūtī,

sī spēctēs quāntō căpĭtīs dīscrīmĭnĕ cōnstēnt

īncrēmēntă dŏmūs, aērātā mūltŭs ĭn ārcā

fīscŭs ĕt ād vĭgĭlēm pōnēndī Cāstŏră nūmmī,

ēx quō Mārs Ūltōr gălĕām quŏquĕ pērdĭdĭt ēt rēs

nōn pŏtŭīt sērvārĕ sŭās. ērgo ōmnĭă Flōraē

ēt Cĕrĕrīs lĭcĕt ēt Cўbĕlēs aūlaēă rĕlīnquās:

tāntō māiōrēs hūmānă nĕgōtĭă lūdī.

ān măgĭs ōblēctānt ănĭmūm iāctātă pĕtaūrō

cōrpŏră quīquĕ sŏlēt rēctūm dēscēndĕrĕ fūnēm

quām tū, Cōrўcĭā sēmpēr quī pūppĕ mŏrārīs

ātque hăbĭtās, cōrō sēmpēr tōllēndŭs ĕt aūstrō,

pērdĭtŭs †āc vīlīs† sāccī mērcātŏr ŏlēntīs,

quī gaūdēs pīngue āntīquaē dē lītŏrĕ Crētaē

pāssum ēt mūnĭcĭpēs Iŏvĭs ādvēxīssĕ lăgōnās?

hīc tămĕn āncĭpĭtī fīgēns vēstīgĭă plāntā

vīctum īllā mērcēdĕ părāt, brūmāmquĕ fămēmquĕ

īllā rēstĕ căvēt: tū prōptēr mīllĕ tălēntă

ēt cēntūm vīllās tĕmĕrārĭŭs. āspĭcĕ pōrtūs

ēt plēnūm māgnīs trăbĭbūs mărĕ: plūs hŏmĭnum ēst iām

īn pĕlăgō. vĕnĭēt clāssīs quōcūmquĕ vŏcārīt

spēs lūcrī, nēc Cārpăthĭūm Gaētūlăquĕ tāntūm

aēquŏră trānsĭlĭēt, sēd lōngē Cālpĕ rĕlīctā

aūdĭĕt Hērcŭlĕō strīdēntēm gūrgĭtĕ sōlēm.

grānde ŏpĕraē prĕtĭum ēst, ūt tēnsō fōllĕ rĕvērtī

īndĕ dŏmūm pōssīs tŭmĭdāquĕ sŭpērbŭs ălūtā,

Ōcĕănī mōnstra ēt iŭvĕnēs vīdīssĕ mărīnōs.

nōn ūnūs mēntēs ăgĭtāt fŭrŏr. īllĕ sŏrōrīs

īn mănĭbūs vūltu Eūmĕnĭdūm tērrētŭr ĕt īgnī,

hīc bŏvĕ pērcūssō mūgīre Ăgămēmnŏnă crēdīt

aūt Ĭthăcūm. pārcāt tŭnĭcīs lĭcĕt ātquĕ lăcērnīs,

cūrātōrĭs ĕgēt quī nāvēm mērcĭbŭs īmplēt

ād sūmmūm lătŭs ēt tăbŭlā dīstīnguĭtŭr ūndă,

cūm sīt caūsă mălī tānti ēt dīscrīmĭnĭs hūiūs

cōncīsum ārgēntum īn tĭtŭlōs făcĭēsquĕ mĭnūtās.

ōccūrrūnt nūbēs ēt fūlgŭră: "sōlvĭtĕ fūnēm"

frūmēntī dŏmĭnūs clāmāt pĭpĕrīsvĕ cŏēmptī,

"nīl cŏlŏr hīc caēlī, nīl fāscĭă nīgră mĭnātūr;

aēstīvōm tŏnăt." īnfēlīx hāc fōrsĭtăn īpsā

nōctĕ cădēt frāctīs trăbĭbūs flūctūquĕ prĕmētūr

ōbrŭtŭs ēt zōnām laēvā mōrsūquĕ tĕnēbīt.

sēd cūiūs vōtīs mŏdŏ nōn sūffēcĕrăt aūrūm

quōd Tăgŭs ēt rŭtĭlā vōlvīt Pāctōlŭs hărēnā,

frīgĭdă sūffĭcĭēnt vēlāntēs īnguĭnă pānnī

ēxĭgŭūsquĕ cĭbūs, mērsā rătĕ naūfrăgŭs āssēm

dūm rŏgăt ēt pīctā sē tēmpēstātĕ tŭētūr.

tāntīs pārtă mălīs cūrā māiōrĕ mĕtūquĕ

sērvāntūr: mĭsĕra ēst māgnī cūstōdĭă cēnsūs.

dīspŏsĭtīs praēdīvĕs ămīs vĭgĭlārĕ cŏhōrtēm

sērvōrūm nōctū Lĭcĭnūs iŭbĕt, āttŏnĭtūs prō

ēlēctrō sīgnīsquĕ sŭīs Phrўgĭāquĕ cŏlūmnā

ātque ĕbŏre ēt lātā tēstūdĭnĕ. dōlĭă nūdī

nōn ārdēnt Cўnĭcī; sī frēgĕrĭs, āltĕră fīēt

crās dŏmŭs ātque ĕădēm plūmbō cōmmīssă mănēbīt.

sēnsĭt Ălēxāndēr, tēstā cūm vīdĭt ĭn īllā

māgnum hăbĭtātōrēm, quāntō fēlīcĭŏr hīc quī

nīl cŭpĕrēt quām quī tōtūm sĭbĭ pōscĕrĕt ōrbēm

pāssūrūs gēstīs aēquāndă pĕrīcŭlă rēbūs.

nūllūm nūmĕn hăbēs, sī sīt prūdēntĭă: nōs tē,

nōs făcĭmūs, Fōrtūnă, dĕām. mēnsūră tămēn quaē

sūffĭcĭāt cēnsūs, sī quīs mē cōnsŭlăt, ēdām:

īn quāntūm sĭtĭs ātquĕ fămēs ēt frīgŏră pōscūnt,

quāntum, Ĕpĭcūrĕ, tĭbī pārvīs sūffēcĭt ĭn hōrtīs,

quāntūm Sōcrătĭcī cēpērūnt āntĕ pĕnātēs;

nūmquam ălĭūd nātūra, ălĭūd săpĭēntĭă dīcīt.

ācrĭbŭs ēxēmplīs vĭdĕōr tē clūdĕrĕ? mīscē

ērgo ălĭquīd nōstrīs dē mōrĭbŭs, ēffĭcĕ sūmmām

bīs sēptem ōrdĭnĭbūs quām lēx dīgnātŭr Ŏthōnīs.

haēc quŏquĕ sī rūgām trăhĭt ēxtēndītquĕ lăbēllūm,

sūmĕ dŭōs ĕquĭtēs, fāc tērtĭă quādrīngēntă.

sī nōndum īmplēvī grĕmĭūm, sī pāndĭtŭr ūltrā,

nēc Croēsī fōrtūna ūmquām nēc Pērsĭcă rēgnă

sūffĭcĭēnt ănĭmō nēc dīvĭtĭaē Nārcīssī,

īndūlsīt Caēsār cuī Claūdĭŭs ōmnĭă, cūiūs

pārŭĭt īmpĕrĭīs ūxōrem ōccīdĕrĕ iūssūs.

Plurima sunt, Fuscine, et fama digna sinistra

et nitidis maculam haesuram figentia rebus,

quae monstrant ipsi pueris traduntque parentes.

si damnosa senem iuuat alea, ludit et heres

bullatus paruoque eadem mouet arma fritillo.

nec melius de se cuiquam sperare propinquo

concedet iuuenis, qui radere tubera terrae,

boletum condire et eodem iure natantis

mergere ficedulas didicit nebulone parente

et cana monstrante gula. cum septimus annus

transierit puerum, nondum omni dente renato,

barbatos licet admoueas mille inde magistros,

hinc totidem, cupiet lauto cenare paratu

semper et a magna non degenerare culina.

mitem animum et mores modicis erroribus aequos

praecipit atque animas seruorum et corpora nostra

materia constare putat paribusque elementis,

an saeuire docet Rutilus, qui gaudet acerbo

plagarum strepitu et nullam Sirena flagellis

comparat, Antiphates trepidi laris ac Polyphemus,

tunc felix, quotiens aliquis tortore uocato

uritur ardenti duo propter lintea ferro?

quid suadet iuueni laetus stridore catenae,

quem mire adficiunt inscripta, ergastula, carcer?

rusticus exspectas ut non sit adultera Largae

filia, quae numquam maternos dicere moechos

tam cito nec tanto poterit contexere cursu

ut non ter deciens respiret? conscia matri

uirgo fuit, ceras nunc hac dictante pusillas

implet et ad moechum dat eisdem ferre cinaedis.

sic natura iubet: uelocius et citius nos

corrumpunt uitiorum exempla domestica, magnis

cum subeant animos auctoribus. unus et alter

forsitan haec spernant iuuenes, quibus arte benigna

et meliore luto finxit praecordia Titan,

sed reliquos fugienda patrum uestigia ducunt

et monstrata diu ueteris trahit orbita culpae.

abstineas igitur damnandis. huius enim uel

una potens ratio est, ne crimina nostra sequantur

ex nobis geniti, quoniam dociles imitandis

turpibus ac prauis omnes sumus, et Catilinam

quocumque in populo uideas, quocumque sub axe,

sed nec Brutus erit Bruti nec auunculus usquam.

nil dictu foedum uisuque haec limina tangat

intra quae pater est. procul, a procul inde puellae

lenonum et cantus pernoctantis parasiti.

maxima debetur puero reuerentia, si quid

turpe paras, nec tu pueri contempseris annos,

sed peccaturo | obstet tibi filius infans.

nam si quid dignum censoris fecerit ira

quandoque et similem tibi se non corpore tantum

nec uultu dederit, morum quoque filius et qui

omnia deterius tua per uestigia peccet,

corripies nimirum et castigabis acerbo

clamore ac post haec tabulas mutare parabis.

unde tibi frontem libertatemque parentis,

cum facias peiora senex uacuumque cerebro

iam pridem caput hoc uentosa cucurbita quaerat?

hospite uenturo cessabit nemo tuorum.

"uerre pauimentum, nitidas ostende columnas,

arida cum tota descendat aranea tela,

hic leue argentum, uasa aspera tergeat alter"

uox domini furit instantis uirgamque tenentis.

ergo miser trepidas, ne stercore foeda canino

atria displiceant oculis uenientis amici,

ne perfusa luto sit porticus, et tamen uno

semodio scobis haec emendat seruulus unus:

illud non agitas, ut sanctam filius omni

aspiciat sine labe domum uitioque carentem?

gratum est quod patriae ciuem populoque dedisti,

si facis ut patriae sit idoneus, utilis agris,

utilis et bellorum et pacis rebus agendis.

plurimum enim intererit quibus artibus et quibus hunc tu

moribus instituas. serpente ciconia pullos

nutrit et inuenta per deuia rura lacerta:

illi eadem sumptis quaerunt animalia pinnis.

uultur iumento et canibus crucibusque relictis

ad fetus properat partemque cadaueris adfert:

hic est ergo cibus magni quoque uulturis et se

pascentis, propria cum iam facit arbore nidos.

sed leporem aut capream famulae Iouis et generosae

in saltu uenantur aues, hinc praeda cubili

ponitur: inde autem cum se matura leuauit

progenies stimulante fame festinat ad illam

quam primum praedam rupto gustauerat ouo.

aedificator erat Caetronius et modo curuo

litore Caietae, summa nunc Tiburis arce,

nunc Praenestinis in montibus alta parabat

culmina uillarum Graecis longeque petitis

marmoribus uincens Fortunae atque Herculis aedem,

ut spado uincebat Capitolia nostra Posides.

dum sic ergo habitat Caetronius, imminuit rem,

fregit opes, nec parua tamen mensura relictae

partis erat. totam hanc turbauit filius amens,

dum meliore nouas attollit marmore uillas.

quidam sortiti metuentem sabbata patrem

nil praeter nubes et caeli numen adorant,

nec distare putant humana carne suillam,

qua pater abstinuit, mox et praeputia ponunt;

Romanas autem soliti contemnere leges

Iudaicum ediscunt et seruant ac metuunt ius,

tradidit arcano quodcumque uolumine Moyses:

non monstrare uias eadem nisi sacra colenti,

quaesitum ad fontem solos deducere uerpos.

sed pater in causa, cui septima quaeque fuit lux

ignaua et partem uitae non attigit ullam.

sponte tamen iuuenes imitantur cetera, solam

inuiti quoque auaritiam exercere iubentur.

fallit enim uitium specie uirtutis et umbra,

cum sit triste habitu uultuque et ueste seuerum,

nec dubie tamquam frugi laudetur auarus,

tamquam parcus homo et rerum tutela suarum

certa magis quam si fortunas seruet easdem

Hesperidum serpens aut Ponticus. adde quod hunc de

quo loquor egregium populus putat adquirendi

artificem; quippe his crescunt patrimonia fabris

[sed crescunt quocumque modo maioraque fiunt]

incude adsidua semperque ardente camino.

[et pater ergo animi felices credit auaros]

qui miratur opes, qui nulla exempla beati

pauperis esse putat, iuuenes hortatur ut illa

ire uia pergant et eidem incumbere sectae.

sunt quaedam uitiorum elementa, his protinus illos

imbuit et cogit minimas ediscere sordes;

mox adquirendi docet insatiabile uotum.

seruorum uentres modio castigat iniquo

ipse quoque esuriens, neque enim omnia sustinet umquam

mucida caerulei panis consumere frusta,

hesternum solitus medio seruare minutal

Septembri nec non differre in tempora cenae

alterius conchem aestiuam cum parte lacerti

signatam uel dimidio putrique siluro

filaque sectiui numerata includere porri.

inuitatus ad haec aliquis de ponte negabit.

sed quo diuitias haec per tormenta coactas,

cum furor haut dubius, cum sit manifesta phrenesis,

ut locuples moriaris, egentis uiuere fato?

interea, pleno cum turget sacculus ore,

crescit amor nummi quantum ipsa pecunia creuit,

et minus hanc optat qui non habet. ergo paratur

altera uilla tibi, cum rus non sufficit unum

et proferre libet finis maiorque uidetur

et melior uicina seges; mercaris et hanc et

arbusta et densa montem qui canet oliua.

quorum si pretio dominus non uincitur ullo,

nocte boues macri lassoque famelica collo

iumenta ad uiridis huius mittentur aristas

nec prius inde domum quam tota noualia saeuos

in uentres abeant, ut credas falcibus actum.

dicere uix possis quam multi talia plorent

et quot uenales iniuria fecerit agros.

sed qui sermones, quam foede bucina famae!

"quid nocet haec?" inquit "tunicam mihi malo lupini

quam si me toto laudet uicinia pago

exigui ruris paucissima farra secantem."

scilicet et morbis et debilitate carebis

et luctum et curam effugies, et tempora uitae

longa tibi posthac fato meliore dabuntur,

si tantum culti solus possederis agri

quantum sub Tatio populus Romanus arabat.

mox etiam fractis aetate ac Punica passis

proelia uel Pyrrhum immanem gladiosque Molossos

tandem pro multis uix iugera bina dabantur

uulneribus; merces haec sanguinis atque laboris

nulli uisa umquam meritis minor aut ingratae

curta fides patriae. saturabat glebula talis

patrem ipsum turbamque casae, qua feta iacebat

uxor et infantes ludebant quattuor, unus

uernula, tres domini; sed magnis fratribus horum

a scrobe uel sulco redeuntibus altera cena

amplior et grandes fumabant pultibus ollae.

nunc modus hic agri nostro non sufficit horto.

inde fere scelerum causae, nec plura uenena

miscuit aut ferro grassatur saepius ullum

humanae mentis uitium quam saeua cupido

immodici census. nam diues qui fieri uult,

et cito uult fieri; sed quae reuerentia legum,

quis metus aut pudor est umquam properantis auari?

"uiuite contenti casulis et collibus istis,

o pueri," Marsus dicebat et Hernicus olim

Vestinusque senex, "panem quaeramus aratro,

qui satis est mensis: laudant hoc numina ruris,

quorum ope et auxilio gratae post munus aristae

contingunt homini ueteris fastidia quercus.

nil uetitum fecisse uolet, quem non pudet alto

per glaciem perone tegi, qui summouet euros

pellibus inuersis: peregrina ignotaque nobis

ad scelus atque nefas, quaecumque est, purpura ducit."

haec illi ueteres praecepta minoribus; at nunc

post finem autumni media de nocte supinum

clamosus iuuenem pater excitat: "accipe ceras,

scribe, puer, uigila, causas age, perlege rubras

maiorum leges; aut uitem posce libello,

sed caput intactum buxo narisque pilosas

adnotet et grandes miretur Laelius alas;

dirue Maurorum attegias, castella Brigantum,

ut locupletem aquilam tibi sexagesimus annus

adferat; aut, longos castrorum ferre labores

si piget et trepidum soluunt tibi cornua uentrem

cum lituis audita, pares quod uendere possis

pluris dimidio, nec te fastidia mercis

ullius subeant ablegandae Tiberim ultra,

neu credas ponendum aliquid discriminis inter

unguenta et corium: lucri bonus est odor ex re

qualibet. illa tuo sententia semper in ore

uersetur dis atque ipso Ioue digna poëta:

"unde habeas quaerit nemo, sed oportet habere.""

[hoc monstrant uetulae pueris repentibus assae,

hoc discunt omnes ante alpha et beta puellae.]

talibus instantem monitis quemcumque parentem

sic possem adfari: "dic, o uanissime, quis te

festinare iubet? meliorem praesto magistro

discipulum. securus abi: uinceris, ut Aiax

praeteriit Telamonem, ut Pelea uicit Achilles

parcendum est teneris; nondum impleuere medullas

maturae mala nequitiae. cum pectere barbam

coeperit et longae mucronem admittere cultri,

falsus erit testis, uendet periuria summa

exigua et Cereris tangens aramque pedemque.

elatam iam crede nurum, si limina uestra

mortifera cum dote subit. quibus illa premetur

per somnum digitis! nam quae terraque marique

adquirenda putas breuior uia conferet illi;

nullus enim magni sceleris labor. "haec ego numquam

mandaui" dices olim "nec talia suasi."

mentis causa malae tamen est et origo penes te.

nam quisquis magni census praecepit amorem

et laeuo monitu pueros producit auaros

[et qui per fraudes patrimonia conduplicari]

dat libertatem et totas effundit habenas

curriculo; quem si reuoces, subsistere nescit

et te contempto rapitur metisque relictis.

nemo satis credit tantum delinquere quantum

permittas: adeo indulgent sibi latius ipsi.

cum dicis iuueni stultum qui donet amico,

qui paupertatem leuet attollatque propinqui,

et spoliare doces et circumscribere et omni

crimine diuitias adquirere, quarum amor in te

quantus erat patriae Deciorum in pectore, quantum

dilexit Thebas, si Graecia uera, Menoeceus,

in quorum sulcis legiones dentibus anguis

cum clipeis nascuntur et horrida bella capessunt

continuo, tamquam et tubicen surrexerit una.

ergo ignem, cuius scintillas ipse dedisti,

flagrantem late et rapientem cuncta uidebis.

nec tibi parcetur misero, trepidumque magistrum

in cauea magno fremitu leo tollet alumnus.

nota mathematicis genesis tua, sed graue tardas

exspectare colus: morieris stamine nondum

abrupto. iam nunc obstas et uota moraris,

iam torquet iuuenem longa et ceruina senectus.

ocius Archigenen quaere atque eme quod Mithridates

composuit: si uis aliam decerpere ficum

atque alias tractare rosas, medicamen habendumst,

sorbere ante cibum quod debeat et pater et rex."

monstro uoluptatem egregiam, cui nulla theatra,

nulla aequare queas praetoris pulpita lauti,

si spectes quanto capitis discrimine constent

incrementa domus, aerata multus in arca

fiscus et ad uigilem ponendi Castora nummi,

ex quo Mars Vltor galeam quoque perdidit et res

non potuit seruare suas. ergo omnia Florae

et Cereris licet et Cybeles aulaea relinquas:

tanto maiores humana negotia ludi.

an magis oblectant animum iactata petauro

corpora quique solet rectum descendere funem

quam tu, Corycia semper qui puppe moraris

atque habitas, coro semper tollendus et austro,

perditus †ac uilis† sacci mercator olentis,

qui gaudes pingue antiquae de litore Cretae

passum et municipes Iouis aduexisse lagonas?

hic tamen ancipiti figens uestigia planta

uictum illa mercede parat, brumamque famemque

illa reste cauet: tu propter mille talenta

et centum uillas temerarius. aspice portus

et plenum magnis trabibus mare: plus hominum est iam

in pelago. ueniet classis quocumque uocarit

spes lucri, nec Carpathium Gaetulaque tantum

aequora transiliet, sed longe Calpe relicta

audiet Herculeo stridentem gurgite solem.

grande operae pretium est, ut tenso folle reuerti

inde domum possis tumidaque superbus aluta,

Oceani monstra et iuuenes uidisse marinos.

non unus mentes agitat furor. ille sororis

in manibus uultu Eumenidum terretur et igni,

hic boue percusso mugire Agamemnona credit

aut Ithacum. parcat tunicis licet atque lacernis,

curatoris eget qui nauem mercibus implet

ad summum latus et tabula distinguitur unda,

cum sit causa mali tanti et discriminis huius

concisum argentum in titulos faciesque minutas.

occurrunt nubes et fulgura: "soluite funem"

frumenti dominus clamat piperisue coëmpti,

"nil color hic caeli, nil fascia nigra minatur;

aestiuom tonat." infelix hac forsitan ipsa

nocte cadet fractis trabibus fluctuque premetur

obrutus et zonam laeua morsuque tenebit.

sed cuius uotis modo non suffecerat aurum

quod Tagus et rutila uoluit Pactolus harena,

frigida sufficient uelantes inguina panni

exiguusque cibus, mersa rate naufragus assem

dum rogat et picta se tempestate tuetur.

tantis parta malis cura maiore metuque

seruantur: misera est magni custodia census.

dispositis praediues amis uigilare cohortem

seruorum noctu Licinus iubet, attonitus pro

electro signisque suis Phrygiaque columna

atque ebore et lata testudine. dolia nudi

non ardent Cynici; si fregeris, altera fiet

cras domus atque eadem plumbo commissa manebit.

sensit Alexander, testa cum uidit in illa

magnum habitatorem, quanto felicior hic qui

nil cuperet quam qui totum sibi posceret orbem

passurus gestis aequanda pericula rebus.

nullum numen habes, si sit prudentia: nos te,

nos facimus, Fortuna, deam. mensura tamen quae

sufficiat census, si quis me consulat, edam:

in quantum sitis atque fames et frigora poscunt,

quantum, Epicure, tibi paruis suffecit in hortis,

quantum Socratici ceperunt ante penates;

numquam aliud natura, aliud sapientia dicit.

acribus exemplis uideor te cludere? misce

ergo aliquid nostris de moribus, effice summam

bis septem ordinibus quam lex dignatur Othonis.

haec quoque si rugam trahit extenditque labellum,

sume duos equites, fac tertia quadringenta.

si nondum impleui gremium, si panditur ultra,

nec Croesi fortuna umquam nec Persica regna

sufficient animo nec diuitiae Narcissi,

indulsit Caesar cui Claudius omnia, cuius

paruit imperiis uxorem occidere iussus.