Ōmnĭbŭs īn tērrīs, quaē sūnt ā Gādĭbŭs ūsquĕ
Aūrōram ēt Gāngēn, paūcī dīnōscĕrĕ pōssūnt
vēră bŏna ātque īllīs mūltūm dīvērsă, rĕmōtā
ērrōrīs nĕbŭlā. quĭd ĕnīm rătĭōnĕ tĭmēmūs
aūt cŭpĭmūs? quīd tām dēxtrō pĕdĕ cōncĭpĭs ūt tē
cōnātūs nōn paēnĭtĕāt vōtīquĕ pĕrāctī?
ēvērtērĕ dŏmōs tōtās ōptāntĭbŭs īpsīs
dī făcĭlēs. nŏcĭtūră tŏgā, nŏcĭtūră pĕtūntūr
mīlĭtĭā; tōrrēns dīcēndī cōpĭă mūltīs
ēt sŭă mōrtĭfĕra ēst fācūndĭă; vīrĭbŭs īllĕ
cōnfīsūs pĕrĭīt ādmīrāndīsquĕ lăcērtīs;
sēd plūrīs nĭmĭā cōngēstă pĕcūnĭă cūrā
strāngŭlăt ēt cūncta ēxsŭpĕrāns pătrĭmōnĭă cēnsūs
quāntō dēlphīnīs bāllaēnă Brĭtānnĭcă māiōr.
tēmpŏrĭbūs dīrīs ĭgĭtūr iūssūquĕ Nĕrōnīs
Lōngīnum ēt māgnōs Sĕnĕcaē praēdīvĭtĭs hōrtōs
claūsĭt ĕt ēgrĕgĭās Lătĕrānōrum ōbsĭdĕt aēdēs
tōtă cŏhōrs: rārūs vĕnĭt īn cēnācŭlă mīlēs.
paūcă lĭcēt pōrtēs ārgēntī vāscŭlă pūrī
nōcte ĭtĕr īngrēssūs, glădĭūm cōntūmquĕ tĭmēbīs
ēt mōta ād lūnām trĕpĭdābĭs hărūndĭnĭs ūmbrā:
cāntābīt văcŭūs cōrām lātrōnĕ vĭātōr.
prīmă fĕrē vōta ēt cūnctīs nōtīssĭmă tēmplīs
dīvĭtĭaē, crēscānt ŭt ŏpēs, ūt māxĭmă tōtō
nōstră sĭt ārcă fŏrō. sēd nūlla ăcŏnītă bĭbūntūr
fīctĭlĭbūs; tūnc īllă tĭmē cūm pōcŭlă sūmēs
gēmmāta ēt lātō Sētīnum ārdēbĭt ĭn aūrō.
iāmne ĭgĭtūr laūdās quōd dē săpĭēntĭbŭs āltēr
rīdēbāt, quŏtĭēns ā līmĭnĕ mōvĕrăt ūnūm
prōtŭlĕrātquĕ pĕdēm, flēbāt cōntrārĭŭs aūctōr?
sēd făcĭlīs cuīvīs rĭgĭdī cēnsūră căchīnnī:
mīrāndum ēst ūnde īlle ŏcŭlīs sūffēcĕrĭt ūmōr.
pērpĕtŭō rīsū pūlmōnem ăgĭtārĕ sŏlēbāt
Dēmŏcrĭtūs, quāmquām nōn ēssēnt ūrbĭbŭs īllīs
praētēxtaē, trăbĕaē, fāscēs, lēctīcă, trĭbūnāl.
quīd sī vīdīssēt praētōrēm cūrrĭbŭs āltīs
ēxstāntem ēt mĕdĭī sūblīmēm pūlvĕrĕ cīrcī
īn tŭnĭcā Iŏvĭs ēt pīctaē Sārrānă fĕrēntēm
ēx ŭmĕrīs aūlaēă tŏgaē māgnaēquĕ cŏrōnaē
tāntum ōrbēm, quāntō cērvīx nōn sūffĭcĭt ūllă?
quīppĕ tĕnēt sūdāns hānc pūblĭcŭs ēt, sĭbĭ cōnsūl
nē plăcĕāt, cūrrū sērvūs pōrtātŭr ĕōdēm.
dā nūnc ēt vŏlŭcrēm, scēptrō quaē sūrgĭt ĕbūrnō,
īllīnc cōrnĭcĭnēs, hīnc praēcēdēntĭă lōngī
āgmĭnĭs ōffĭcĭa ēt nĭvĕōs ād frēnă Quĭrītēs,
dēfōssa īn lŏcŭlōs quōs spōrtŭlă fēcĭt ămīcōs.
tūm quŏquĕ mātĕrĭām rīsūs īnvēnĭt ăd ōmnīs
ōccūrsūs hŏmĭnūm, cūiūs prūdēntĭă mōnstrāt
sūmmōs pōssĕ vĭrōs ēt māgna ēxēmplă dătūrōs
vērvēcum īn pătrĭā crāssōquĕ sŭb āĕrĕ nāscī.
rīdēbāt cūrās nēc nōn ēt gaūdĭă vūlgī,
īntērdum ēt lăcrĭmās, cūm Fōrtūnae īpsĕ mĭnācī
māndārēt lāqueūm mĕdĭūmque ōstēndĕrĕt ūnguēm.
ērgŏ sŭpērvăcŭa aūt quaē pērnĭcĭōsă pĕtūntūr?
prōptēr quaē fās ēst gĕnŭa īncērārĕ dĕōrūm?
quōsdām praēcĭpĭtāt sūbiēctă pŏtēntĭă māgnaē
īnvĭdĭaē, mērgīt lōnga ātque īnsīgnĭs hŏnōrūm
pāgĭnă. dēscēndūnt stătŭaē rēstēmquĕ sĕquūntūr,
īpsās deīndĕ rŏtās bīgārum īmpāctă sĕcūrīs
caēdĭt ĕt īmmĕrĭtīs frāngūntūr crūră căbāllīs.
iām strīdēnt īgnēs, iām fōllĭbŭs ātquĕ cămīnīs
ārdĕt ădōrātūm pŏpŭlō căpŭt ēt crĕpăt īngēns
Sēiānūs, deīnde ēx făcĭē tōto ōrbĕ sĕcūndā
fīūnt ūrcĕŏlī, pēlvēs, sārtāgŏ, mătēllaē.
pōnĕ dŏmī laūrūs, dūc īn Căpĭtōlĭă māgnūm
crētātūmquĕ bŏvēm: Sēiānūs dūcĭtŭr ūncō
spēctāndūs, gaūdēnt ōmnēs. "quaē lābră, quĭs īllī
vūltŭs ĕrāt! nūmquām, sī quīd mĭhĭ crēdĭs, ămāvī
hūnc hŏmĭnēm. sēd quō cĕcĭdīt sūb crīmĭnĕ? quīsnām
dēlātōr quĭbŭs īndĭcĭbūs, quō tēstĕ prŏbāvīt?"
"nīl hōrūm; vērbōsa ēt grāndĭs ĕpīstŭlă vēnīt
ā Căprĕīs." "bĕne hăbēt, nīl plūs īntērrŏgŏ." sēd quīd
tūrbă Rĕmī? sĕquĭtūr fōrtūnam, ūt sēmpĕr, ĕt ōdīt
dāmnātōs. īdēm pŏpŭlūs, sī Nōrtĭă Tūscō
fāvīssēt, si ōpprēssă fŏrēt sēcūră sĕnēctūs
prīncĭpĭs, hāc īpsā Sēiānūm dīcĕrĕt hōrā
Aūgūstūm. iām prīdem, ēx quō sūffrāgĭă nūllī
vēndĭmŭs, ēffūdīt cūrās; nām quī dăbăt ōlīm
īmpĕrĭūm, fāscēs, lĕgĭōnēs, ōmnĭă, nūnc sē
cōntĭnĕt ātquĕ dŭās tāntūm rēs ānxĭŭs ōptāt,
pānem ēt cīrcēnsēs. "pĕrĭtūrōs aūdĭŏ mūltōs."
"nīl dŭbĭūm, māgna ēst fōrnācŭlă." "pāllĭdŭlūs mī
Brūttĭdĭūs mĕŭs ād Mārtīs fŭĭt ōbvĭŭs ārām;
quām tĭmĕō, vīctūs nē poēnās ēxĭgăt Āiāx
ūt mălĕ dēfēnsūs. cūrrāmūs praēcĭpĭtēs ēt,
dūm iăcĕt īn rīpā, cālcēmūs Caēsărĭs hōstēm.
sēd vĭdĕānt sērvī, nē quīs nĕgĕt ēt păvĭdum īn iūs
cērvīce ōbstrīctā dŏmĭnūm trăhăt." hī sērmōnēs
tūnc dē Sēiānō, sēcrēta haēc mūrmŭră vūlgī.
vīsnĕ sălūtārī sīcūt Sēiānŭs, hăbērĕ
tāntūndem ātque īllī sūmmās dōnārĕ cŭrūlēs,
īllum ēxērcĭtĭbūs praēpōnĕrĕ, tūtŏr hăbērī
prīncĭpĭs āngūstā Căprĕārum īn rūpĕ sĕdēntīs
cūm grĕgĕ Chāldaēō? vīs cērtē pīlă, cŏhōrtīs,
ēgrĕgĭōs ĕquĭtēs ēt cāstră dŏmēstĭcă; quīdnī
haēc cŭpĭās? ēt quī nōlūnt ōccīdĕrĕ quēmquām
pōssĕ vŏlūnt. sēd quaē praēclāra ēt prōspĕră tāntī,
ūt rēbūs laētīs pār sīt mēnsūră mălōrūm?
hūiūs quī trăhĭtūr praētēxtām sūmĕrĕ māvīs
ān Fīdēnārūm Găbĭōrūmque ēssĕ pŏtēstās
ēt dē mēnsūrā iūs dīcĕrĕ, vāsă mĭnōră
frāngĕrĕ pānnōsūs văcŭīs aēdīlĭs Ŭlūbrīs?
ērgŏ quĭd ōptāndūm fŏrĕt īgnōrāssĕ fătērīs
Sēiānūm; nām quī nĭmĭōs ōptābăt hŏnōrēs
ēt nĭmĭās pōscēbăt ŏpēs, nŭmĕrōsă părābāt
ēxcēlsaē tūrrīs tăbŭlāta, ūnde āltĭŏr ēssēt
cāsŭs ĕt īmpūlsaē praēcēps īmmānĕ rŭīnaē.
quīd Crāssōs, quīd Pōmpeīōs ēvērtĭt ĕt īllūm,
ād sŭă quī dŏmĭtōs dēdūxīt flāgră Quĭrītēs?
sūmmūs nēmpĕ lŏcūs nūllā nōn ārtĕ pĕtītūs
māgnăquĕ nūmĭnĭbūs vōta ēxaūdītă mălīgnīs.
ād gĕnĕrūm Cĕrĕrīs sĭnĕ caēde āc vūlnĕrĕ paūcī
dēscēndūnt rēgēs ēt sīccā mōrtĕ tўrānnī.
ēlŏquĭum āc fāmām Dēmōsthĕnĭs aūt Cĭcĕrōnīs
īncĭpĭt ōptāre ēt tōtīs quīnquātrĭbŭs ōptāt
quīsquĭs ădhūc ūnō pārcām cŏlĭt āssĕ Mĭnērvām,
quēm sĕquĭtūr cūstōs āngūstaē vērnŭlă cāpsaē.
ēlŏquĭō sĕd ŭtērquĕ pĕrīt ōrātŏr, ŭtrūmquĕ
lārgŭs ĕt ēxūndāns lētō dĕdĭt īngĕnĭī fōns.
īngĕnĭō mănŭs ēst ēt cērvīx caēsă, nĕc ūmquām
sānguĭnĕ caūsĭdĭcī mădŭērūnt rōstră pŭsīllī.
"ō fōrtūnātām nātām mē cōnsŭlĕ Rōmām:"
Āntōnī glădĭōs pŏtŭīt cōntēmnĕrĕ sī sīc
ōmnĭă dīxīssēt. rīdēndă pŏēmătă mālō
quām tē, cōnspĭcŭaē dīvīnă Phĭlīppĭcă fāmaē,
vōlvĕrĭs ā prīmā quaē prōxĭmă. saēvŭs ĕt īllūm
ēxĭtŭs ērĭpŭīt, quēm mīrābāntŭr Ăthēnaē
tōrrēntem ēt plēnī mŏdĕrāntēm frēnă thĕātrī.
dīs īlle ādvērsīs gĕnĭtūs fātōquĕ sĭnīstrō,
quēm pătĕr ārdēntīs māssaē fūlīgĭnĕ līppūs
ā cārbōne ēt fōrcĭpĭbūs glădĭōsquĕ părāntī
īncūde ēt lŭtĕō Vūlcāno ād rhētŏră mīsīt.
bēllōrum ēxŭvĭaē, trūncīs ādfīxă trŏpaēīs
lōrīca ēt frāctā dē cāssĭdĕ būccŭlă pēndēns
ēt cūrtūm tēmōnĕ iŭgūm vīctaēquĕ trĭrēmīs
āplūstre ēt sūmmō trīstīs cāptīvŏs ĭn ārcū
hūmānīs māiōră bŏnīs crēdūntŭr. ăd hōc sē
Rōmānūs Grāiūsque ēt bārbărŭs īndŭpĕrātōr
ērēxīt, caūsās dīscrīmĭnĭs ātquĕ lăbōrīs
īnde hăbŭīt: tāntō māiōr fāmaē sĭtĭs ēst quām
vīrtūtīs. quĭs ĕnīm vīrtūtem āmplēctĭtŭr īpsām,
praēmĭă sī tōllās? pătrĭām tămĕn ōbrŭĭt ōlīm
glōrĭă paūcōrum ēt laūdīs tĭtŭlīquĕ cŭpīdŏ
haēsūrī sāxīs cĭnĕrūm cūstōdĭbŭs, ād quaē
dīscŭtĭēndă vălēnt stĕrĭlīs mălă rōbŏră fīcī,
quāndŏquĭdēm dătă sūnt īpsīs quŏquĕ fātă sĕpūlcrīs.
ēxpēnde Hānnĭbălēm: quōt lībrās īn dŭcĕ sūmmō
īnvĕnĭēs? hīc ēst quēm nōn căpĭt Āfrĭcă Maūrō
pērcūssa ōceānō Nīlōque ādmōtă tĕpēntī
rūrsŭs ăd Aēthĭŏpūm pŏpŭlōs ălĭōsque ĕlĕphāntōs.
āddĭtŭr īmpĕrĭīs Hīspānĭă, Pŷrēnaēūm
trānsĭlĭt. ōppŏsŭīt nātūra Ālpēmquĕ nĭvēmquĕ:
dīdūcīt scŏpŭlōs ēt mōntēm rūmpĭt ăcētō.
iām tĕnĕt Ītălĭām, tămĕn ūltrā pērgĕrĕ tēndīt.
"ācti" īnquīt "nĭhĭl ēst, nĭsĭ Poēnō mīlĭtĕ pōrtās
frāngĭmŭs ēt mĕdĭā vēxīllūm pōnŏ Sŭbūrā."
ō quālīs făcĭēs ēt quālī dīgnă tăbēllā,
cūm Gaētūlă dŭcēm pōrtārēt bēlŭă lūscūm!
ēxĭtŭs ērgŏ quĭs ēst? ō glōrĭă! vīncĭtŭr īdēm
nēmpe ĕt ĭn ēxĭlĭūm praēcēps fŭgĭt ātque ĭbĭ māgnūs
mīrāndūsquĕ clĭēns sĕdĕt ād praētōrĭă rēgīs,
dōnēc Bīthŷnō lĭbĕāt vĭgĭlārĕ tўrānnō.
fīnem ănĭmaē, quaē rēs hūmānās mīscŭĭt ōlīm,
nōn glădĭī, nōn sāxă dăbūnt nēc tēlă, sĕd īllĕ
Cānnārūm vīndēx ēt tāntī sānguĭnĭs ūltōr
ānŭlŭs. ī, dēmēns, ēt saēvās cūrrĕ pĕr Ālpēs
ūt pŭĕrīs plăcĕās ēt dēclāmātĭŏ fīās.
ūnūs Pēllaēō iŭvĕnī nōn sūffĭcĭt ōrbīs,
aēstŭăt īnfēlīx āngūstō līmĭtĕ mūndī
ūt Gўăraē claūsūs scŏpŭlīs pārvāquĕ Sĕrīphō;
cūm tămĕn ā fĭgŭlīs mūnītam īntrāvĕrĭt ūrbēm,
sārcŏphăgō cōntēntŭs ĕrīt. mōrs sōlă fătētūr
quāntŭlă sīnt hŏmĭnūm cōrpūscŭlă. crēdĭtŭr ōlīm
vēlĭfĭcātŭs Ăthōs ēt quīdquīd Graēcĭă mēndāx
aūdĕt ĭn hīstŏrĭā, cōnstrātūm clāssĭbŭs īsdēm
sūppŏsĭtūmquĕ rŏtīs sŏlĭdūm mărĕ; crēdĭmŭs āltōs
dēfēcīsse āmnēs ēpōtăquĕ flūmĭnă Mēdō
prāndēnte ēt mădĭdīs cāntāt quaē Sōstrătŭs ālīs.
īllĕ tămēn quālīs rĕdĭīt Sălămīnĕ rĕlīctā,
īn Cōrum ātque Eūrūm sŏlĭtūs saēvīrĕ flăgēllīs
bārbărŭs Aēŏlĭō nūmquam hōc īn cārcĕrĕ pāssōs,
īpsūm cōmpĕdĭbūs quī vīnxĕrăt Ēnnŏsĭgaēūm
(mītĭŭs īd sānē, quōd nōn ēt stīgmătĕ dīgnūm
crēdĭdĭt. huīc quīsquām vēllēt sērvīrĕ dĕōrūm?).
sēd quālīs rĕdĭīt? nēmpe ūnā nāvĕ, crŭēntīs
flūctĭbŭs āc tārdā pēr dēnsă cădāvĕră prōrā.
hās tŏtĭēns ōptāta ēxēgīt glōrĭă poēnās.
"dā spătĭūm vītaē, mūltōs dā, Iūppĭtĕr, ānnōs."
hōc rēctō vūltū, sōlum hōc ēt pāllĭdŭs ōptās.
sēd quām cōntĭnŭīs ēt quāntīs lōngă sĕnēctūs
plēnă mălīs! dēfōrmem ēt taētrum ānte ōmnĭă vūltūm
dīssĭmĭlēmquĕ sŭī, dēfōrmēm prō cŭtĕ pēllēm
pēndēntīsquĕ gĕnās ēt tālīs āspĭcĕ rūgās
quālēs, ūmbrĭfĕrōs ŭbĭ pāndīt Thābrăcă sāltūs,
īn vĕtŭlā scālpīt iām mātēr sīmĭă būccā.
plūrĭmă sūnt iŭvĕnūm dīscrīmĭnă, pūlchrĭŏr īllĕ
hōc ātque īlle ălĭō, mūltum hīc rōbūstĭŏr īllō:
ūnă sĕnūm făcĭēs, cūm vōcĕ trĕmēntĭă mēmbră
ēt iām lēvĕ căpūt mădĭdīque īnfāntĭă nāsī;
frāngēndūs mĭsĕrō gīngīvā pānĭs ĭnērmī.
ūsque ădĕō grăvĭs ūxōrī nātīsquĕ sĭbīquĕ,
ūt cāptātōrī mŏvĕāt fāstīdĭă Cōssō.
nōn ĕădēm vīni ātquĕ cĭbī tōrpēntĕ pălātō
gaūdĭă; nām cŏĭtūs iām lōnga ōblīvĭŏ, vēl sī
cōnērīs, iăcĕt ēxĭgŭūs cūm rāmĭcĕ nērvūs
ēt, quāmvīs tōtā pālpētūr nōctĕ, iăcēbīt.
ānne ălĭquīd spērārĕ pŏtēst haēc īnguĭnĭs aēgrī
cānĭtĭēs? quīd quōd mĕrĭtō sūspēctă lĭbīdōst
quaē vĕnĕrem ādfēctāt sĭnĕ vīrĭbŭs? āspĭcĕ pārtīs
nūnc dāmnum āltĕrĭūs. nām quaē cāntāntĕ vŏlūptās,
sīt lĭcĕt ēxĭmĭūs, cĭthăroēdō sīvĕ Sĕleūcō
ēt quĭbŭs aūrātā mōs ēst fūlgērĕ lăcērnā?
quīd rēfērt, māgnī sĕdĕāt quā pārtĕ thĕātrī
quī vīx cōrnĭcĭnēs ēxaūdĭĕt ātquĕ tŭbārūm
cōncēntūs? clāmōre ŏpŭs ēst ūt sēntĭăt aūrīs
quēm dīcāt vēnīssĕ pŭēr, quōt nūntĭĕt hōrās.
praētĕrĕā mĭnĭmūs gĕlĭdō iam īn cōrpŏrĕ sānguīs
fēbrĕ călēt sōlā, cīrcūmsĭlĭt āgmĭnĕ fāctō
mōrbōrum ōmnĕ gĕnūs, quōrūm sī nōmĭnă quaērās,
prōmptĭŭs ēxpĕdĭām quŏt ămāvĕrĭt Ōppĭă moēchōs,
quōt Thĕmĭsōn aēgrōs aūtūmno ōccīdĕrĭt ūnō,
quōt Băsĭlūs sŏcĭōs, quōt cīrcūmscrīpsĕrĭt Hīrrūs
pūpīllōs, quōt lōngă vĭrōs ēxōrbĕăt ūnō
Maūră dĭē, quōt dīscĭpŭlōs īnclīnĕt Hămīllūs;
pērcūrrām cĭtĭūs quōt vīllās pōssĭdĕāt nūnc
quō tōndēntĕ grăvīs iŭvĕnī mĭhĭ bārbă sŏnābāt.
īlle ŭmĕro, hīc lūmbīs, hīc cōxā dēbĭlĭs; āmbōs
pērdĭdĭt īlle ŏcŭlōs ēt lūscīs īnvĭdĕt; hūiūs
pāllĭdă lābră cĭbum āccĭpĭūnt dĭgĭtīs ălĭēnīs,
īpse ād cōnspēctūm cēnaē dīdūcĕrĕ rīctūm
suētŭs hĭāt tāntūm ceū pūllŭs hĭrūndĭnĭs, ād quēm
ōrĕ vŏlāt plēnō mātēr iēiūnă. sĕd ōmnī
mēmbrōrūm dāmnō māiōr dēmēntĭă, quaē nēc
nōmĭnă sērvōrūm nēc vūltum āgnōscĭt ămīcī
cūm quō praētĕrĭtā cēnāvīt nōctĕ, nĕc īllōs
quōs gĕnŭīt, quōs ēdūxīt. nām cōdĭcĕ saēvō
hērēdēs vĕtăt ēssĕ sŭōs, bŏnă tōtă fĕrūntūr
ād Phĭălēn; tāntum ārtĭfĭcīs vălĕt hālĭtŭs ōrīs,
quōd stĕtĕrāt mūltīs īn cārcĕrĕ fōrnĭcĭs ānnīs.
ūt vīgeānt sēnsūs ănĭmī, dūcēndă tămēn sūnt
fūnĕră nātōrūm, rŏgŭs āspĭcĭēndŭs ămātaē
cōniŭgĭs ēt frātrīs plēnaēquĕ sŏrōrĭbŭs ūrnaē.
haēc dătă poēnă dĭū vīvēntĭbŭs, ūt rĕnŏvātā
sēmpēr clādĕ dŏmūs mūltīs īn lūctĭbŭs īnquĕ
pērpĕtŭō maērōre ēt nīgrā vēstĕ sĕnēscānt.
rēx Pўlĭūs, māgnō sī quīcquām crēdĭs Hŏmērō,
ēxēmplūm vītaē fŭĭt ā cōrnīcĕ sĕcūndaē.
fēlīx nīmīrūm, quī tōt pēr saēcŭlă mōrtēm
dīstŭlĭt ātquĕ sŭōs iām dēxtrā cōmpŭtăt ānnōs,
quīquĕ nŏvūm tŏtĭēns mūstūm bĭbĭt. ōrŏ părūmpēr
āttēndās quāntūm dē lēgĭbŭs īpsĕ quĕrātūr
fātōrum ēt nĭmĭō dē stāmĭnĕ, cūm vĭdĕt ācrīs
Āntĭlŏchī bārbam ārdēntēm, cūm quaērĭt ăb ōmnī,
quīsquĭs ădēst, sŏcĭō cūr haēc īn tēmpŏră dūrēt,
quōd făcĭnūs dīgnūm tām lōngo ādmīsĕrĭt aēvō.
haēc ĕădēm Pēleūs, rāptūm cūm lūgĕt Ăchīllēm,
ātque ălĭūs, cuī fās Ĭthăcūm lūgērĕ nătāntēm.
īncŏlŭmī Troīā Prĭămūs vēnīssĕt ăd ūmbrās
Āssărăcī māgnīs sōllēmnĭbŭs Hēctŏrĕ fūnūs
pōrtānte āc rĕlĭquīs frātrūm cērvīcĭbŭs īntēr
Īlĭădūm lăcrĭmās, ūt prīmōs ēdĕrĕ plānctūs
Cāssāndra īncĭpĕrēt scīssāquĕ Pŏlŷxĕnă pāllā,
sī fŏrĕt ēxtīnctūs dīvērsō tēmpŏrĕ, quō nōn
coēpĕrăt aūdācēs Părĭs aēdĭfĭcārĕ cărīnās.
lōngă dĭēs ĭgĭtūr quīd cōntŭlĭt? ōmnĭă vīdīt
ēvērsa ēt flāmmīs Ăsĭām fērrōquĕ cădēntēm.
tūnc mīlēs trĕmŭlūs pŏsĭtā tŭlĭt ārmă tĭārā
ēt rŭĭt ānte ārām sūmmī Iŏvĭs ūt vĕtŭlūs bōs
quī dŏmĭnī cūltrīs tĕnŭe ēt mĭsĕrābĭlĕ cōllūm
praēbĕt ăb īngrātō iām fāstīdītŭs ărātrō.
ēxĭtŭs īlle ūtcūmque hŏmĭnīs, sēd tōrvă cănīnō
lātrāvīt rīctū quaē pōst hūnc vīxĕrăt ūxōr.
fēstīno ād nōstrōs ēt rēgēm trānsĕŏ Pōntī
ēt Croēsūm, quēm vōx iūstī fācūndă Sŏlōnīs
rēspĭcĕre ād lōngaē iūssīt spătĭa ūltĭmă vītaē.
ēxĭlĭum ēt cārcēr Mīntūrnārūmquĕ pălūdēs
ēt mēndīcātūs vīctā Cārthāgĭnĕ pānīs
hīnc caūsās hăbŭērĕ; quĭd īllō cīvĕ tŭlīssēt
nātūra īn tērrīs, quīd Rōmă bĕātĭŭs ūmquām,
sī cīrcūmdūctō cāptīvōrum āgmĭne ĕt ōmnī
bēllōrūm pōmpā | ănĭmam ēxhālāssĕt ŏpīmām,
cūm dē Teūtŏnĭcō vēllēt dēscēndĕrĕ cūrrū?
prōvĭdă Pōmpĕĭō dĕdĕrāt Cāmpānĭă fēbrēs
ōptāndās, sēd mūltae ūrbēs ēt pūblĭcă vōtă
vīcērūnt; ĭgĭtūr Fōrtūna īpsīŭs ĕt ūrbīs
sērvātūm vīctō căpŭt ābstŭlĭt. hōc crŭcĭātū
Lēntŭlŭs, hāc poēnā cărŭīt cĕcĭdītquĕ Cĕthēgūs
īntĕgĕr ēt iăcŭīt Cătĭlīnă cădāvĕrĕ tōtō.
fōrmam ōptāt mŏdĭcō pŭĕrīs, māiōrĕ pŭēllīs
mūrmŭrĕ, cūm Vĕnĕrīs fānūm vĭdĕt, ānxĭă mātēr
ūsque ād dēlĭcĭās vōtōrūm. "cūr tămĕn" īnquīt
"cōrrĭpĭās? pūlchrā gaūdēt Lātōnă Dĭānā."
sēd vĕtăt ōptārī făcĭēm Lūcrētĭă quālēm
īpsa hăbŭīt, cŭpĕrēt Rŭtĭlaē Vērgīnĭă gībbūm
āccĭpĕre ātquĕ sŭūm Rŭtĭlaē dărĕ. fīlĭŭs aūtēm
cōrpŏrĭs ēgrĕgĭī mĭsĕrōs trĕpĭdōsquĕ părēntēs
sēmpĕr hăbēt: rāra ēst ădĕō cōncōrdĭă fōrmaē
ātquĕ pŭdīcĭtĭaē. sānctōs lĭcĕt hōrrĭdă mōrēs
trādĭdĕrīt dŏmŭs āc vĕtĕrēs ĭmĭtātă Săbīnōs,
praētĕrĕā cāstum īngĕnĭūm vūltūmquĕ mŏdēstō
sānguĭnĕ fērvēntēm trĭbŭāt nātūră bĕnīgnă
lārgă mănū (quĭd ĕnīm pŭĕrō cōnfērrĕ pŏtēst plūs
cūstōde ēt cūrā nātūră pŏtēntĭŏr ōmnī?),
nōn lĭcĕt ēssĕ vĭrō; nām prōdĭgă cōrrūptōrīs
īmprŏbĭtās īpsōs aūdēt tēmptārĕ părēntēs:
tānta īn mūnĕrĭbūs fīdūcĭă. nūllŭs ĕphēbūm
dēfōrmēm saēvā cāstrāvĭt ĭn ārcĕ tўrānnūs,
nēc praētēxtātūm răpŭīt Nĕrŏ lōrĭpĕdēm nēc
strūmōsum ātque ŭtĕrō părĭtēr gībbōquĕ tŭmēntēm.
ī nūnc ēt iŭvĕnīs spĕcĭē laētārĕ tŭī, quēm
māiōra ēxspēctānt dīscrīmĭnă. fīĕt ădūltēr
pūblĭcŭs ēt poēnās mĕtŭēt quāscūmquĕ mărītī
†īrātī† dēbēt, nĕc ĕrīt fēlīcĭŏr āstrō
Mārtĭs, ŭt īn lăquĕōs nūmquam īncĭdăt. ēxĭgĭt aūtēm
īntērdum īllĕ dŏlōr plūs quām lēx ūllă dŏlōrī
cōncēssīt: nĕcăt hīc fērrō, sĕcăt īllĕ crŭēntīs
vērbĕrĭbūs, quōsdām moēchōs ēt mūgĭlĭs īntrāt.
sēd tŭŭs Ēndŷmiōn dīlēctaē fīĕt ădūltēr
mātrōnaē. mōx cūm dĕdĕrīt Sērvīlĭă nūmmōs
fīĕt ĕt īllīūs quām nōn ămăt, ēxŭĕt ōmnēm
cōrpŏrĭs ōrnātūm; quĭd ĕnim ūllă nĕgāvĕrĭt ūdīs
īnguĭnĭbūs, sīve ēst haēc Ōppĭă sīvĕ Cătūllă?
dētĕrĭōr tōtōs hăbĕt īllīc fēmĭnă mōrēs.
"sēd cāstō quīd fōrmă nŏcēt?" quīd prōfŭĭt īmmō
Hīppŏlўtō grăvĕ prōpŏsĭtūm, quīd Bēllĕrŏphōntī?
ērŭbŭīt †nēmpe haēc† ceū fāstīdītă rĕpūlsō
nēc Sthĕnĕboēă mĭnūs quām Crēssa ēxcāndŭĭt, ēt sē
cōncūssēre āmbaē. mŭlĭēr saēvīssĭmă tūnc ēst
cūm stĭmŭlōs ŏdĭō pŭdŏr ādmŏvĕt. ēlĭgĕ quīdnām
suādēndum ēssĕ pŭtēs cuī nūbĕrĕ Caēsărĭs ūxōr
dēstĭnăt. ōptĭmŭs hīc ēt fōrmōnsīssĭmŭs īdēm
gēntīs pātrĭcĭaē răpĭtūr mĭsĕr ēxtīnguēndūs
Mēssālīnae ŏcŭlīs; dūdūm sĕdĕt īllă părātō
flāmmĕŏlō Tўrĭūsquĕ pălām gĕnĭālĭs ĭn hōrtīs
stērnĭtŭr ēt rītū dĕcĭēs cēntēnă dăbūntūr
āntīquō, vĕnĭēt cūm sīgnātōrĭbŭs aūspēx.
haēc tū sēcrēta ēt paūcīs cōmmīssă pŭtābās?
nōn nĭsĭ lēgĭtĭmē vūlt nūbĕrĕ. quīd plăcĕāt dīc.
nī pārērĕ vĕlīs, pĕrĕūndum ĕrĭt āntĕ lŭcērnās;
sī scĕlŭs ādmīttās, dăbĭtūr mŏră pārvŭlă, dūm rēs
nōta ūrbi ēt pŏpŭlō cōntīngāt prīncĭpĭs aūrēm.
dēdĕcŭs īllĕ dŏmūs scĭĕt ūltĭmŭs. īntĕrĕā tū
ōbsĕquĕre īmpĕrĭō, sī tāntī vītă dĭērūm
paūcōrūm. quīdquīd lĕvĭūs mĕlĭūsquĕ pŭtārīs,
praēbēnda ēst glădĭō pūlchra haēc ēt cāndĭdă cērvīx.
nīl ērgo ōptābūnt hŏmĭnēs? sī cōnsĭlĭūm vīs,
pērmīttēs īpsīs ēxpēndĕrĕ nūmĭnĭbūs quīd
cōnvĕnĭāt nōbīs rēbūsquĕ sĭt ūtĭlĕ nōstrīs;
nām prō iūcūndīs āptīssĭmă quaēquĕ dăbūnt dī.
cārĭŏr ēst īllīs hŏmŏ quām sĭbĭ. nōs ănĭmōrūm
īmpūlsu ēt caēcā māgnāquĕ cŭpīdĭnĕ dūctī
cōniŭgĭūm pĕtĭmūs pārtūmque ūxōrĭs, ăt īllīs
nōtūm quī pŭĕrī quālīsquĕ fŭtūră sĭt ūxōr.
ūt tămĕn ēt pōscās ălĭquīd vŏvĕāsquĕ săcēllīs
ēxta ēt cāndĭdŭlī dīvīnă tŏmācŭlă pōrcī,
ōrāndum ēst ūt sīt mēns sāna īn cōrpŏrĕ sānō.
fōrtēm pōsce ănĭmūm mōrtīs tērrōrĕ cărēntēm,
quī spătĭūm vītae ēxtrēmum īntēr mūnĕră pōnāt
nātūraē, quī fērrĕ quĕāt quōscūmquĕ lăbōrēs,
nēscĭăt īrāscī, cŭpĭāt nĭhĭl ēt pŏtĭōrēs
Hērcŭlĭs aērūmnās crēdāt saēvōsquĕ lăbōrēs
ēt vĕnĕre ēt cēnīs ēt plūmā Sārdănăpāllī.
mōnstrŏ quŏd īpsĕ tĭbī pōssīs dărĕ; sēmĭtă cērtē
trānquīllaē pēr vīrtūtēm pătĕt ūnĭcă vītaē.
nūllūm nūmĕn hăbēs, sī sīt prūdēntĭă: nōs tē,
nōs făcĭmūs, Fōrtūnă, dĕām caēlōquĕ lŏcāmūs.
Omnibus in terris, quae sunt a Gadibus usque
Auroram et Gangen, pauci dinoscere possunt
uera bona atque illis multum diuersa, remota
erroris nebula. quid enim ratione timemus
aut cupimus? quid tam dextro pede concipis ut te
conatus non paeniteat uotique peracti?
euertere domos totas optantibus ipsis
di faciles. nocitura toga, nocitura petuntur
militia; torrens dicendi copia multis
et sua mortifera est facundia; uiribus ille
confisus periit admirandisque lacertis;
sed pluris nimia congesta pecunia cura
strangulat et cuncta exsuperans patrimonia census
quanto delphinis ballaena Britannica maior.
temporibus diris igitur iussuque Neronis
Longinum et magnos Senecae praediuitis hortos
clausit et egregias Lateranorum obsidet aedes
tota cohors: rarus uenit in cenacula miles.
pauca licet portes argenti uascula puri
nocte iter ingressus, gladium contumque timebis
et mota ad lunam trepidabis harundinis umbra:
cantabit uacuus coram latrone uiator.
prima fere uota et cunctis notissima templis
diuitiae, crescant ut opes, ut maxima toto
nostra sit arca foro. sed nulla aconita bibuntur
fictilibus; tunc illa time cum pocula sumes
gemmata et lato Setinum ardebit in auro.
iamne igitur laudas quod de sapientibus alter
ridebat, quotiens a limine mouerat unum
protuleratque pedem, flebat contrarius auctor?
sed facilis cuiuis rigidi censura cachinni:
mirandum est unde ille oculis suffecerit umor.
perpetuo risu pulmonem agitare solebat
Democritus, quamquam non essent urbibus illis
praetextae, trabeae, fasces, lectica, tribunal.
quid si uidisset praetorem curribus altis
exstantem et medii sublimem puluere circi
in tunica Iouis et pictae Sarrana ferentem
ex umeris aulaea togae magnaeque coronae
tantum orbem, quanto ceruix non sufficit ulla?
quippe tenet sudans hanc publicus et, sibi consul
ne placeat, curru seruus portatur eodem.
da nunc et uolucrem, sceptro quae surgit eburno,
illinc cornicines, hinc praecedentia longi
agminis officia et niueos ad frena Quirites,
defossa in loculos quos sportula fecit amicos.
tum quoque materiam risus inuenit ad omnis
occursus hominum, cuius prudentia monstrat
summos posse uiros et magna exempla daturos
ueruecum in patria crassoque sub aëre nasci.
ridebat curas nec non et gaudia uulgi,
interdum et lacrimas, cum Fortunae ipse minaci
mandaret laqueum mediumque ostenderet unguem.
ergo superuacua aut quae perniciosa petuntur?
propter quae fas est genua incerare deorum?
quosdam praecipitat subiecta potentia magnae
inuidiae, mergit longa atque insignis honorum
pagina. descendunt statuae restemque sequuntur,
ipsas deinde rotas bigarum impacta securis
caedit et immeritis franguntur crura caballis.
iam strident ignes, iam follibus atque caminis
ardet adoratum populo caput et crepat ingens
Seianus, deinde ex facie toto orbe secunda
fiunt urceoli, pelues, sartago, matellae.
pone domi laurus, duc in Capitolia magnum
cretatumque bouem: Seianus ducitur unco
spectandus, gaudent omnes. "quae labra, quis illi
uultus erat! numquam, si quid mihi credis, amaui
hunc hominem. sed quo cecidit sub crimine? quisnam
delator quibus indicibus, quo teste probauit?"
"nil horum; uerbosa et grandis epistula uenit
a Capreis." "bene habet, nil plus interrogo." sed quid
turba Remi? sequitur fortunam, ut semper, et odit
damnatos. idem populus, si Nortia Tusco
fauisset, si oppressa foret secura senectus
principis, hac ipsa Seianum diceret hora
Augustum. iam pridem, ex quo suffragia nulli
uendimus, effudit curas; nam qui dabat olim
imperium, fasces, legiones, omnia, nunc se
continet atque duas tantum res anxius optat,
panem et circenses. "perituros audio multos."
"nil dubium, magna est fornacula." "pallidulus mi
Bruttidius meus ad Martis fuit obuius aram;
quam timeo, uictus ne poenas exigat Aiax
ut male defensus. curramus praecipites et,
dum iacet in ripa, calcemus Caesaris hostem.
sed uideant serui, ne quis neget et pauidum in ius
ceruice obstricta dominum trahat." hi sermones
tunc de Seiano, secreta haec murmura uulgi.
uisne salutari sicut Seianus, habere
tantundem atque illi summas donare curules,
illum exercitibus praeponere, tutor haberi
principis angusta Caprearum in rupe sedentis
cum grege Chaldaeo? uis certe pila, cohortis,
egregios equites et castra domestica; quidni
haec cupias? et qui nolunt occidere quemquam
posse uolunt. sed quae praeclara et prospera tanti,
ut rebus laetis par sit mensura malorum?
huius qui trahitur praetextam sumere mauis
an Fidenarum Gabiorumque esse potestas
et de mensura ius dicere, uasa minora
frangere pannosus uacuis aedilis Vlubris?
ergo quid optandum foret ignorasse fateris
Seianum; nam qui nimios optabat honores
et nimias poscebat opes, numerosa parabat
excelsae turris tabulata, unde altior esset
casus et impulsae praeceps immane ruinae.
quid Crassos, quid Pompeios euertit et illum,
ad sua qui domitos deduxit flagra Quirites?
summus nempe locus nulla non arte petitus
magnaque numinibus uota exaudita malignis.
ad generum Cereris sine caede ac uulnere pauci
descendunt reges et sicca morte tyranni.
eloquium ac famam Demosthenis aut Ciceronis
incipit optare et totis quinquatribus optat
quisquis adhuc uno parcam colit asse Mineruam,
quem sequitur custos angustae uernula capsae.
eloquio sed uterque perit orator, utrumque
largus et exundans leto dedit ingenii fons.
ingenio manus est et ceruix caesa, nec umquam
sanguine causidici maduerunt rostra pusilli.
"o fortunatam natam me consule Romam:"
Antoni gladios potuit contemnere si sic
omnia dixisset. ridenda poëmata malo
quam te, conspicuae diuina Philippica famae,
uolueris a prima quae proxima. saeuus et illum
exitus eripuit, quem mirabantur Athenae
torrentem et pleni moderantem frena theatri.
dis ille aduersis genitus fatoque sinistro,
quem pater ardentis massae fuligine lippus
a carbone et forcipibus gladiosque paranti
incude et luteo Vulcano ad rhetora misit.
bellorum exuuiae, truncis adfixa tropaeis
lorica et fracta de casside buccula pendens
et curtum temone iugum uictaeque triremis
aplustre et summo tristis captiuos in arcu
humanis maiora bonis creduntur. ad hoc se
Romanus Graiusque et barbarus induperator
erexit, causas discriminis atque laboris
inde habuit: tanto maior famae sitis est quam
uirtutis. quis enim uirtutem amplectitur ipsam,
praemia si tollas? patriam tamen obruit olim
gloria paucorum et laudis titulique cupido
haesuri saxis cinerum custodibus, ad quae
discutienda ualent sterilis mala robora fici,
quandoquidem data sunt ipsis quoque fata sepulcris.
expende Hannibalem: quot libras in duce summo
inuenies? hic est quem non capit Africa Mauro
percussa oceano Niloque admota tepenti
rursus ad Aethiopum populos aliosque elephantos.
additur imperiis Hispania, Pyrenaeum
transilit. opposuit natura Alpemque niuemque:
diducit scopulos et montem rumpit aceto.
iam tenet Italiam, tamen ultra pergere tendit.
"acti" inquit "nihil est, nisi Poeno milite portas
frangimus et media uexillum pono Subura."
o qualis facies et quali digna tabella,
cum Gaetula ducem portaret belua luscum!
exitus ergo quis est? o gloria! uincitur idem
nempe et in exilium praeceps fugit atque ibi magnus
mirandusque cliens sedet ad praetoria regis,
donec Bithyno libeat uigilare tyranno.
finem animae, quae res humanas miscuit olim,
non gladii, non saxa dabunt nec tela, sed ille
Cannarum uindex et tanti sanguinis ultor
anulus. i, demens, et saeuas curre per Alpes
ut pueris placeas et declamatio fias.
unus Pellaeo iuueni non sufficit orbis,
aestuat infelix angusto limite mundi
ut Gyarae clausus scopulis paruaque Seripho;
cum tamen a figulis munitam intrauerit urbem,
sarcophago contentus erit. mors sola fatetur
quantula sint hominum corpuscula. creditur olim
uelificatus Athos et quidquid Graecia mendax
audet in historia, constratum classibus isdem
suppositumque rotis solidum mare; credimus altos
defecisse amnes epotaque flumina Medo
prandente et madidis cantat quae Sostratus alis.
ille tamen qualis rediit Salamine relicta,
in Corum atque Eurum solitus saeuire flagellis
barbarus Aeolio numquam hoc in carcere passos,
ipsum compedibus qui uinxerat Ennosigaeum
(mitius id sane, quod non et stigmate dignum
credidit. huic quisquam uellet seruire deorum?).
sed qualis rediit? nempe una naue, cruentis
fluctibus ac tarda per densa cadauera prora.
has totiens optata exegit gloria poenas.
"da spatium uitae, multos da, Iuppiter, annos."
hoc recto uultu, solum hoc et pallidus optas.
sed quam continuis et quantis longa senectus
plena malis! deformem et taetrum ante omnia uultum
dissimilemque sui, deformem pro cute pellem
pendentisque genas et talis aspice rugas
quales, umbriferos ubi pandit Thabraca saltus,
in uetula scalpit iam mater simia bucca.
plurima sunt iuuenum discrimina, pulchrior ille
hoc atque ille alio, multum hic robustior illo:
una senum facies, cum uoce trementia membra
et iam leue caput madidique infantia nasi;
frangendus misero gingiua panis inermi.
usque adeo grauis uxori natisque sibique,
ut captatori moueat fastidia Cosso.
non eadem uini atque cibi torpente palato
gaudia; nam coitus iam longa obliuio, uel si
coneris, iacet exiguus cum ramice neruus
et, quamuis tota palpetur nocte, iacebit.
anne aliquid sperare potest haec inguinis aegri
canities? quid quod merito suspecta libidost
quae uenerem adfectat sine uiribus? aspice partis
nunc damnum alterius. nam quae cantante uoluptas,
sit licet eximius, citharoedo siue Seleuco
et quibus aurata mos est fulgere lacerna?
quid refert, magni sedeat qua parte theatri
qui uix cornicines exaudiet atque tubarum
concentus? clamore opus est ut sentiat auris
quem dicat uenisse puer, quot nuntiet horas.
praeterea minimus gelido iam in corpore sanguis
febre calet sola, circumsilit agmine facto
morborum omne genus, quorum si nomina quaeras,
promptius expediam quot amauerit Oppia moechos,
quot Themison aegros autumno occiderit uno,
quot Basilus socios, quot circumscripserit Hirrus
pupillos, quot longa uiros exorbeat uno
Maura die, quot discipulos inclinet Hamillus;
percurram citius quot uillas possideat nunc
quo tondente grauis iuueni mihi barba sonabat.
ille umero, hic lumbis, hic coxa debilis; ambos
perdidit ille oculos et luscis inuidet; huius
pallida labra cibum accipiunt digitis alienis,
ipse ad conspectum cenae diducere rictum
suetus hiat tantum ceu pullus hirundinis, ad quem
ore uolat pleno mater ieiuna. sed omni
membrorum damno maior dementia, quae nec
nomina seruorum nec uultum agnoscit amici
cum quo praeterita cenauit nocte, nec illos
quos genuit, quos eduxit. nam codice saeuo
heredes uetat esse suos, bona tota feruntur
ad Phialen; tantum artificis ualet halitus oris,
quod steterat multis in carcere fornicis annis.
ut uigeant sensus animi, ducenda tamen sunt
funera natorum, rogus aspiciendus amatae
coniugis et fratris plenaeque sororibus urnae.
haec data poena diu uiuentibus, ut renouata
semper clade domus multis in luctibus inque
perpetuo maerore et nigra ueste senescant.
rex Pylius, magno si quicquam credis Homero,
exemplum uitae fuit a cornice secundae.
felix nimirum, qui tot per saecula mortem
distulit atque suos iam dextra computat annos,
quique nouum totiens mustum bibit. oro parumper
attendas quantum de legibus ipse queratur
fatorum et nimio de stamine, cum uidet acris
Antilochi barbam ardentem, cum quaerit ab omni,
quisquis adest, socio cur haec in tempora duret,
quod facinus dignum tam longo admiserit aeuo.
haec eadem Peleus, raptum cum luget Achillem,
atque alius, cui fas Ithacum lugere natantem.
incolumi Troia Priamus uenisset ad umbras
Assaraci magnis sollemnibus Hectore funus
portante ac reliquis fratrum ceruicibus inter
Iliadum lacrimas, ut primos edere planctus
Cassandra inciperet scissaque Polyxena palla,
si foret extinctus diuerso tempore, quo non
coeperat audaces Paris aedificare carinas.
longa dies igitur quid contulit? omnia uidit
euersa et flammis Asiam ferroque cadentem.
tunc miles tremulus posita tulit arma tiara
et ruit ante aram summi Iouis ut uetulus bos
qui domini cultris tenue et miserabile collum
praebet ab ingrato iam fastiditus aratro.
exitus ille utcumque hominis, sed torua canino
latrauit rictu quae post hunc uixerat uxor.
festino ad nostros et regem transeo Ponti
et Croesum, quem uox iusti facunda Solonis
respicere ad longae iussit spatia ultima uitae.
exilium et carcer Minturnarumque paludes
et mendicatus uicta Carthagine panis
hinc causas habuere; quid illo ciue tulisset
natura in terris, quid Roma beatius umquam,
si circumducto captiuorum agmine et omni
bellorum pompa | animam exhalasset opimam,
cum de Teutonico uellet descendere curru?
prouida Pompeio dederat Campania febres
optandas, sed multae urbes et publica uota
uicerunt; igitur Fortuna ipsius et urbis
seruatum uicto caput abstulit. hoc cruciatu
Lentulus, hac poena caruit ceciditque Cethegus
integer et iacuit Catilina cadauere toto.
formam optat modico pueris, maiore puellis
murmure, cum Veneris fanum uidet, anxia mater
usque ad delicias uotorum. "cur tamen" inquit
"corripias? pulchra gaudet Latona Diana."
sed uetat optari faciem Lucretia qualem
ipsa habuit, cuperet Rutilae Verginia gibbum
accipere atque suum Rutilae dare. filius autem
corporis egregii miseros trepidosque parentes
semper habet: rara est adeo concordia formae
atque pudicitiae. sanctos licet horrida mores
tradiderit domus ac ueteres imitata Sabinos,
praeterea castum ingenium uultumque modesto
sanguine feruentem tribuat natura benigna
larga manu (quid enim puero conferre potest plus
custode et cura natura potentior omni?),
non licet esse uiro; nam prodiga corruptoris
improbitas ipsos audet temptare parentes:
tanta in muneribus fiducia. nullus ephebum
deformem saeua castrauit in arce tyrannus,
nec praetextatum rapuit Nero loripedem nec
strumosum atque utero pariter gibboque tumentem.
i nunc et iuuenis specie laetare tui, quem
maiora exspectant discrimina. fiet adulter
publicus et poenas metuet quascumque mariti
†irati† debet, nec erit felicior astro
Martis, ut in laqueos numquam incidat. exigit autem
interdum ille dolor plus quam lex ulla dolori
concessit: necat hic ferro, secat ille cruentis
uerberibus, quosdam moechos et mugilis intrat.
sed tuus Endymion dilectae fiet adulter
matronae. mox cum dederit Seruilia nummos
fiet et illius quam non amat, exuet omnem
corporis ornatum; quid enim ulla negauerit udis
inguinibus, siue est haec Oppia siue Catulla?
deterior totos habet illic femina mores.
"sed casto quid forma nocet?" quid profuit immo
Hippolyto graue propositum, quid Bellerophonti?
erubuit †nempe haec† ceu fastidita repulso
nec Stheneboea minus quam Cressa excanduit, et se
concussere ambae. mulier saeuissima tunc est
cum stimulos odio pudor admouet. elige quidnam
suadendum esse putes cui nubere Caesaris uxor
destinat. optimus hic et formonsissimus idem
gentis patriciae rapitur miser extinguendus
Messalinae oculis; dudum sedet illa parato
flammeolo Tyriusque palam genialis in hortis
sternitur et ritu decies centena dabuntur
antiquo, ueniet cum signatoribus auspex.
haec tu secreta et paucis commissa putabas?
non nisi legitime uult nubere. quid placeat dic.
ni parere uelis, pereundum erit ante lucernas;
si scelus admittas, dabitur mora paruula, dum res
nota urbi et populo contingat principis aurem.
dedecus ille domus sciet ultimus. interea tu
obsequere imperio, si tanti uita dierum
paucorum. quidquid leuius meliusque putaris,
praebenda est gladio pulchra haec et candida ceruix.
nil ergo optabunt homines? si consilium uis,
permittes ipsis expendere numinibus quid
conueniat nobis rebusque sit utile nostris;
nam pro iucundis aptissima quaeque dabunt di.
carior est illis homo quam sibi. nos animorum
impulsu et caeca magnaque cupidine ducti
coniugium petimus partumque uxoris, at illis
notum qui pueri qualisque futura sit uxor.
ut tamen et poscas aliquid uoueasque sacellis
exta et candiduli diuina tomacula porci,
orandum est ut sit mens sana in corpore sano.
fortem posce animum mortis terrore carentem,
qui spatium uitae extremum inter munera ponat
naturae, qui ferre queat quoscumque labores,
nesciat irasci, cupiat nihil et potiores
Herculis aerumnas credat saeuosque labores
et uenere et cenis et pluma Sardanapalli.
monstro quod ipse tibi possis dare; semita certe
tranquillae per uirtutem patet unica uitae.
nullum numen habes, si sit prudentia: nos te,
nos facimus, Fortuna, deam caeloque locamus.