Ēcce ĭtĕrūm Crīspīnŭs, ĕt ēst mĭhĭ saēpĕ vŏcāndūs
ād pārtēs, mōnstrūm nūllā vīrtūtĕ rĕdēmptūm
ā vĭtĭīs, aēgraē sōlāquĕ lĭbīdĭnĕ fōrtēs
dēlĭcĭaē, vĭdŭās tāntum āspērnātŭs ădūltēr.
quīd rēfērt ĭgĭtūr, quāntīs iūmēntă fătīgēt
pōrtĭcĭbūs, quāntā nĕmŏrūm vēctētŭr ĭn ūmbrā,
iūgĕră quōt vīcīnă fŏrō, quās ēmĕrĭt aēdēs
[nēmŏ mălūs fēlīx, mĭnĭmē cōrrūptŏr ĕt īdēm]
īncēstūs, cūm quō nūpēr vīttātă iăcēbāt
sānguĭne ădhūc vīvō tērrām sŭbĭtūră săcērdōs?
sēd nūnc dē fāctīs lĕvĭōrĭbŭs. ēt tămĕn āltēr
sī fēcīssĕt ĭdēm cădĕrēt sūb iūdĭcĕ mōrūm;
nām, quōd tūrpĕ bŏnīs Tĭtĭō Sĕĭōquĕ, dĕcēbāt
Crīspīnūm. quĭd ăgās, cūm dīra ēt foēdĭŏr ōmnī
crīmĭnĕ pērsōna ēst? mūllūm sēx mīlĭbŭs ēmīt,
aēquāntēm sānē părĭbūs sēstērtĭă lībrīs,
ūt pĕrhĭbēnt quī dē māgnīs māiōră lŏquūntūr.
cōnsĭlĭūm laūdo ārtĭfĭcīs, sī mūnĕrĕ tāntō
praēcĭpŭam īn tăbŭlīs cērām sĕnĭs ābstŭlĭt ōrbī;
ēst rătĭo ūltĕrĭōr, māgnaē sī mīsĭt ămīcaē,
quaē vĕhĭtūr clūsō lātīs spĕcŭlārĭbŭs āntrō.
nīl tāle ēxspēctēs: ēmīt sĭbĭ. mūltă vĭdēmūs
quaē mĭsĕr ēt frūgī nōn fēcĭt Ăpīcĭŭs. hōc tū
sūccīnctūs pătrĭā quōndām, Crīspīnĕ, păpŷrō?
hōc prĕtĭō squāmaē? pŏtŭīt fōrtāssĕ mĭnōrīs
pīscātōr quām pīscĭs ĕmī; prōvīncĭă tāntī
vēndĭt ăgrōs, sēd māiōrēs Āpūlĭă vēndīt.
quālīs tūnc ĕpŭlās īpsūm glūttīssĕ pŭtāmūs
īndŭpĕrātōrēm, cūm tōt sēstērtĭă, pārtēm
ēxĭgŭam ēt mŏdĭcaē sūmptām dē mārgĭnĕ cēnaē,
pūrpŭrĕūs māgnī rūctārīt scūrră Pălātī,
iām prīncēps ĕquĭtūm, māgnā quī vōcĕ sŏlēbāt
vēndĕrĕ mūnĭcĭpēs frāctā dē mērcĕ sĭlūrōs?
īncĭpĕ, Cāllĭŏpē. lĭcĕt ēt cōnsīdĕrĕ: nōn ēst
cāntāndūm, rēs vēra ăgĭtūr. nārrātĕ, pŭēllaē
Pīĕrĭdēs, prōsīt mĭhĭ vōs dīxīssĕ pŭēllās.
cūm iām sēmiănĭmūm lăcĕrārēt Flāvĭŭs ōrbēm
ūltĭmŭs ēt cālvō sērvīrēt Rōmă Nĕrōnī,
īncĭdĭt Hādrĭăcī spătĭum ādmīrābĭlĕ rhōmbī
āntĕ dŏmūm Vĕnĕrīs, quām Dōrĭcă sūstĭnĕt Āncōn,
īmplēvītquĕ sĭnūs; nĕque ĕnīm mĭnŏr haēsĕrăt īllīs
quōs ŏpĕrīt glăcĭēs Maēōtĭcă rūptăquĕ tāndēm
sōlĭbŭs ēffūndīt tōrrēntĭs ăd ōstĭă Pōntī
dēsĭdĭā tārdōs ēt lōngō frīgŏrĕ pīnguēs.
dēstĭnăt hōc mōnstrūm cūmbaē līnīquĕ măgīstēr
pōntĭfĭcī sūmmō. quĭs ĕnīm prōpōnĕrĕ tālēm
aūt ĕmĕre aūdērēt, cūm plēna ēt lītŏră mūltō
dēlātōrĕ fŏrēnt? dīspērsī prōtĭnŭs ālgaē
īnquīsītōrēs ăgĕrēnt cūm rēmĭgĕ nūdō,
nōn dŭbĭtātūrī fŭgĭtīvūm dīcĕrĕ pīscēm
dēpāstūmquĕ dĭū vīvārĭă Caēsărĭs, īndĕ
ēlāpsūm vĕtĕrem ād dŏmĭnūm dēbērĕ rĕvērtī.
sī quīd Pālfŭrĭō, sī crēdĭmŭs Ārmīllātō,
quīdquīd cōnspĭcŭūm pūlchrūmque ēst aēquŏrĕ tōtō
rēs fīsci ēst, ŭbĭcūmquĕ nătāt. dōnābĭtŭr ērgō,
nē pĕrĕāt. iām lētĭfĕrō cēdēntĕ prŭīnīs
aūtūmnō, iām quārtānām spērāntĭbŭs aēgrīs,
strīdēbāt dēfōrmĭs hĭēms praēdāmquĕ rĕcēntēm
sērvābāt; tămĕn hīc prŏpĕrāt, vĕlŭt ūrguĕăt aūstēr.
ūtquĕ lăcūs sŭbĕrānt, ŭbĭ quāmquām dīrŭtă sērvāt
īgnēm Trōiānum ēt Vēstām cŏlĭt Ālbă mĭnōrēm,
ōbstĭtĭt īntrāntī mīrātrīx tūrbă părūmpēr.
ūt cēssīt, făcĭlī pătŭērūnt cārdĭnĕ vālvaē;
ēxclūsī spēctānt ādmīssa ōbsōnĭă pātrēs.
ītŭr ăd Ātrīdēn. tūm Pīcēns "āccĭpĕ" dīxīt
"prīvātīs māiōră fŏcīs. gĕnĭālĭs ăgātūr
īstĕ dĭēs. prŏpĕrā stŏmăchūm lāxārĕ săgīnā
ēt tŭă sērvātūm cōnsūme īn saēcŭlă rhōmbūm.
īpsĕ căpī vŏlŭīt." quĭd ăpērtĭŭs? ēt tămĕn īllī
sūrgēbānt crīstaē. nĭhĭl ēst quōd crēdĕrĕ dē sē
nōn pōssīt cūm laūdātūr dīs aēquă pŏtēstās.
sēd dērāt pīscī pătĭnaē mēnsūră. vŏcāntūr
ērgo īn cōnsĭlĭūm prŏcĕrēs, quōs ōdĕrăt īllĕ,
īn quōrūm făcĭē mĭsĕraē māgnaēquĕ sĕdēbāt
pāllŏr ămīcĭtĭaē. prīmūs clāmāntĕ Lĭbūrnō
"cūrrĭtĕ, iām sēdīt" rāptā prŏpĕrābăt ăbōllā
Pēgăsŭs, āttŏnĭtaē pŏsĭtūs mŏdŏ vīlĭcŭs ūrbī.
ānne ălĭūd tūm praēfēctī? quōrum ōptĭmŭs ātquĕ
īntērprēs lēgūm sānctīssĭmŭs ōmnĭă, quāmquām
tēmpŏrĭbūs dīrīs, trāctāndă pŭtābăt ĭnērmī
iūstĭtĭā. vēnīt ēt Crīspĭ iŭcūndă sĕnēctūs,
cūiŭs ĕrānt mōrēs quālīs fācūndĭă, mītĕ
īngĕnĭūm. mărĭa āc tērrās pŏpŭlōsquĕ rĕgēntī
quīs cŏmĕs ūtĭlĭōr, sī clāde ēt pēstĕ sŭb īllā
saēvĭtĭām dāmnāre ĕt hŏnēstum ādfērrĕ lĭcērēt
cōnsĭlĭūm? sēd quīd vĭŏlēntĭŭs aūrĕ tўrānnī,
cūm quō dē plŭvĭīs aūt aēstĭbŭs aūt nīmbōsō
vērĕ lŏcūtūrī fātūm pēndēbăt ămīcī?
īlle ĭgĭtūr nūmquām dērēxīt brācchĭă cōntrā
tōrrēntēm, nēc cīvĭs ĕrāt quī lībĕră pōssēt
vērba ănĭmī prōfērre ēt vītam īmpēndĕrĕ vērō.
sīc mūltās hĭĕmēs ātque ōctōgēnsĭmă vīdīt
sōlstĭtĭa, hīs ārmīs īllā quŏquĕ tūtŭs ĭn aūlā.
prōxĭmŭs ēiūsdēm prŏpĕrābăt Ăcīlĭŭs aēvī
cūm iŭvĕne īndīgnō quēm mōrs tām saēvă mănērēt
ēt dŏmĭnī glădĭīs tām fēstīnātă; sĕd ōlīm
prōdĭgĭō pār ēst īn nōbĭlĭtātĕ sĕnēctūs,
ūndĕ fĭt ūt mālīm frātērcŭlŭs ēssĕ gĭgāntīs.
prōfŭĭt ērgŏ nĭhīl mĭsĕrō quōd cōmmĭnŭs ūrsōs
fīgēbāt Nŭmĭdās Ālbānā nūdŭs hărēnā
vēnātōr. quĭs ĕnīm iām nōn īntēllĕgăt ārtēs
pātrĭcĭās? quīs prīscum īllūd mīrātŭr ăcūmēn,
Brūtĕ, tŭūm? făcĭle ēst bārbāto īmpōnĕrĕ rēgī.
nēc mĕlĭōr vūltū quămŭīs īgnōbĭlĭs ībāt
Rūbrĭŭs, ōffēnsaē vĕtĕrīs rĕŭs ātquĕ tăcēndaē,
ēt tămĕn īmprŏbĭōr sătŭrām scrībēntĕ cĭnaēdō.
Mōntānī quŏquĕ vēntĕr ădēst ābdōmĭnĕ tārdūs,
ēt mātūtīnō sūdāns Crīspīnŭs ămōmō
quāntūm vīx rĕdŏlēnt dŭŏ fūnĕră, saēvĭŏr īllō
Pōmpĕĭūs tĕnŭī iŭgŭlōs ăpĕrīrĕ sŭsūrrō,
ēt quī vūltŭrĭbūs sērvābāt vīscĕră Dācīs
Fūscūs mārmŏrĕā mĕdĭtātūs proēlĭă vīllā,
ēt cūm mōrtĭfĕrō prūdēns Vēiēntŏ Cătūllō,
quī nūmquām vīsaē flāgrābăt ămōrĕ pŭēllaē,
grānde ēt cōnspĭcŭūm nōstrō quŏquĕ tēmpŏrĕ mōnstrūm,
caēcūs ādŭlătōr dīrūsque †ā pōntĕ† sătēllēs,
dīgnŭs Ărīcīnōs quī mēndīcārĕt ăd āxēs
blāndăquĕ dēvēxaē iāctārēt bāsĭă raēdaē.
nēmŏ măgīs rhōmbūm stŭpŭīt; nām plūrĭmă dīxīt
īn laēvūm cōnvērsŭs, ăt īllī dēxtră iăcēbāt
bēlŭă. sīc pūgnās Cĭlĭcīs laūdābăt ĕt īctūs
ēt pēgma ēt pŭĕrōs īnde ād vēlārĭă rāptōs.
nōn cēdīt Vēiēntŏ, sĕd ūt fānātĭcŭs oēstrō
pērcūssūs, Bēllōnă, tŭō dīvīnăt ĕt "īngēns
ōmĕn hăbēs" īnquīt "māgnī clārīquĕ trĭūmphī.
rēgem ălĭquēm căpĭēs, aūt dē tēmōnĕ Brĭtānnō
ēxcĭdĕt Ārvĭrăgūs. pĕrĕgrīna ēst bēlŭă: cērnīs
ērēctās īn tērgă sŭdēs?" hōc dēfŭĭt ūnūm
Fābrĭcĭō, pătrĭam ūt rhōmbī mĕmŏrārĕt ĕt ānnōs.
"quīdnam ĭgĭtūr cēnsēs? cōncīdĭtŭr?" ābsĭt ăb īllō
dēdĕcŭs hōc" Mōntānŭs ăīt, "tēsta āltă părētūr
quaē tĕnŭī mūrō spătĭōsūm cōllĭgăt ōrbēm.
dēbētūr māgnūs pătĭnaē sŭbĭtūsquĕ Prŏmētheūs.
ārgīllam ātquĕ rŏtām cĭtĭūs prŏpĕrātĕ, sĕd ēx hōc
tēmpŏrĕ iām, Caēsār, fĭgŭlī tŭă cāstră sĕquāntūr."
vīcīt dīgnă vĭrō sēntēntĭă. nōvĕrăt īllĕ
lūxŭrĭam īmpĕrĭī vĕtĕrēm nōctēsquĕ Nĕrōnīs
iām mĕdĭās ălĭāmquĕ fămēm, cūm pūlmŏ Fălērnō
ārdērēt. nūllī māiōr fŭĭt ūsŭs ĕdēndī
tēmpēstātĕ mĕā: Cīrcēīs nātă fŏrēnt ān
Lūcrīnum ād sāxūm Rŭtŭpīnōve ēdĭtă fūndō
ōstrĕă cāllēbāt prīmō dēprēndĕrĕ mōrsū,
ēt sĕmĕl āspēctī lītūs dīcēbăt ĕchīnī.
sūrgĭtŭr ēt mīssō prŏcĕrēs ēxīrĕ iŭbēntūr
cōnsĭlĭō, quōs Ālbānām dūx māgnŭs ĭn ārcēm
trāxĕrăt āttŏnĭtōs ēt fēstīnārĕ cŏāctōs,
tāmquām dē Chāttīs ălĭquīd tōrvīsquĕ Sўgāmbrīs
dīctūrūs, tāmquam ēx dīvērsīs pārtĭbŭs ōrbīs
ānxĭă praēcĭpĭtī vēnīssĕt ĕpīstŭlă pīnnā.
ātque ŭtĭnam hīs pŏtĭūs nūgīs tōta īllă dĕdīssēt
tēmpŏră saēvĭtĭaē, clārās quĭbŭs ābstŭlĭt ūrbī
īllūstrēsque ănĭmās īmpūne ēt vīndĭcĕ nūllō.
sēd pĕrĭīt pōstquām cērdōnĭbŭs ēssĕ tĭmēndūs
coēpĕrăt: hōc nŏcŭīt Lămĭārūm caēdĕ mădēntī.
Ecce iterum Crispinus, et est mihi saepe uocandus
ad partes, monstrum nulla uirtute redemptum
a uitiis, aegrae solaque libidine fortes
deliciae, uiduas tantum aspernatus adulter.
quid refert igitur, quantis iumenta fatiget
porticibus, quanta nemorum uectetur in umbra,
iugera quot uicina foro, quas emerit aedes
[nemo malus felix, minime corruptor et idem]
incestus, cum quo nuper uittata iacebat
sanguine adhuc uiuo terram subitura sacerdos?
sed nunc de factis leuioribus. et tamen alter
si fecisset idem caderet sub iudice morum;
nam, quod turpe bonis Titio Seioque, decebat
Crispinum. quid agas, cum dira et foedior omni
crimine persona est? mullum sex milibus emit,
aequantem sane paribus sestertia libris,
ut perhibent qui de magnis maiora loquuntur.
consilium laudo artificis, si munere tanto
praecipuam in tabulis ceram senis abstulit orbi;
est ratio ulterior, magnae si misit amicae,
quae uehitur cluso latis specularibus antro.
nil tale exspectes: emit sibi. multa uidemus
quae miser et frugi non fecit Apicius. hoc tu
succinctus patria quondam, Crispine, papyro?
hoc pretio squamae? potuit fortasse minoris
piscator quam piscis emi; prouincia tanti
uendit agros, sed maiores Apulia uendit.
qualis tunc epulas ipsum gluttisse putamus
induperatorem, cum tot sestertia, partem
exiguam et modicae sumptam de margine cenae,
purpureus magni ructarit scurra Palati,
iam princeps equitum, magna qui uoce solebat
uendere municipes fracta de merce siluros?
incipe, Calliope. licet et considere: non est
cantandum, res uera agitur. narrate, puellae
Pierides, prosit mihi uos dixisse puellas.
cum iam semianimum laceraret Flauius orbem
ultimus et caluo seruiret Roma Neroni,
incidit Hadriaci spatium admirabile rhombi
ante domum Veneris, quam Dorica sustinet Ancon,
impleuitque sinus; neque enim minor haeserat illis
quos operit glacies Maeotica ruptaque tandem
solibus effundit torrentis ad ostia Ponti
desidia tardos et longo frigore pingues.
destinat hoc monstrum cumbae linique magister
pontifici summo. quis enim proponere talem
aut emere auderet, cum plena et litora multo
delatore forent? dispersi protinus algae
inquisitores agerent cum remige nudo,
non dubitaturi fugitiuum dicere piscem
depastumque diu uiuaria Caesaris, inde
elapsum ueterem ad dominum debere reuerti.
si quid Palfurio, si credimus Armillato,
quidquid conspicuum pulchrumque est aequore toto
res fisci est, ubicumque natat. donabitur ergo,
ne pereat. iam letifero cedente pruinis
autumno, iam quartanam sperantibus aegris,
stridebat deformis hiems praedamque recentem
seruabat; tamen hic properat, uelut urgueat auster.
utque lacus suberant, ubi quamquam diruta seruat
ignem Troianum et Vestam colit Alba minorem,
obstitit intranti miratrix turba parumper.
ut cessit, facili patuerunt cardine ualuae;
exclusi spectant admissa obsonia patres.
itur ad Atriden. tum Picens "accipe" dixit
"priuatis maiora focis. genialis agatur
iste dies. propera stomachum laxare sagina
et tua seruatum consume in saecula rhombum.
ipse capi uoluit." quid apertius? et tamen illi
surgebant cristae. nihil est quod credere de se
non possit cum laudatur dis aequa potestas.
sed derat pisci patinae mensura. uocantur
ergo in consilium proceres, quos oderat ille,
in quorum facie miserae magnaeque sedebat
pallor amicitiae. primus clamante Liburno
"currite, iam sedit" rapta properabat abolla
Pegasus, attonitae positus modo uilicus urbi.
anne aliud tum praefecti? quorum optimus atque
interpres legum sanctissimus omnia, quamquam
temporibus diris, tractanda putabat inermi
iustitia. uenit et Crispi iucunda senectus,
cuius erant mores qualis facundia, mite
ingenium. maria ac terras populosque regenti
quis comes utilior, si clade et peste sub illa
saeuitiam damnare et honestum adferre liceret
consilium? sed quid uiolentius aure tyranni,
cum quo de pluuiis aut aestibus aut nimboso
uere locuturi fatum pendebat amici?
ille igitur numquam derexit bracchia contra
torrentem, nec ciuis erat qui libera posset
uerba animi proferre et uitam impendere uero.
sic multas hiemes atque octogensima uidit
solstitia, his armis illa quoque tutus in aula.
proximus eiusdem properabat Acilius aeui
cum iuuene indigno quem mors tam saeua maneret
et domini gladiis tam festinata; sed olim
prodigio par est in nobilitate senectus,
unde fit ut malim fraterculus esse gigantis.
profuit ergo nihil misero quod comminus ursos
figebat Numidas Albana nudus harena
uenator. quis enim iam non intellegat artes
patricias? quis priscum illud miratur acumen,
Brute, tuum? facile est barbato imponere regi.
nec melior uultu quamuis ignobilis ibat
Rubrius, offensae ueteris reus atque tacendae,
et tamen improbior saturam scribente cinaedo.
Montani quoque uenter adest abdomine tardus,
et matutino sudans Crispinus amomo
quantum uix redolent duo funera, saeuior illo
Pompeius tenui iugulos aperire susurro,
et qui uulturibus seruabat uiscera Dacis
Fuscus marmorea meditatus proelia uilla,
et cum mortifero prudens Veiento Catullo,
qui numquam uisae flagrabat amore puellae,
grande et conspicuum nostro quoque tempore monstrum,
caecus adulator dirusque †a ponte† satelles,
dignus Aricinos qui mendicaret ad axes
blandaque deuexae iactaret basia raedae.
nemo magis rhombum stupuit; nam plurima dixit
in laeuum conuersus, at illi dextra iacebat
belua. sic pugnas Cilicis laudabat et ictus
et pegma et pueros inde ad uelaria raptos.
non cedit Veiento, sed ut fanaticus oestro
percussus, Bellona, tuo diuinat et "ingens
omen habes" inquit "magni clarique triumphi.
regem aliquem capies, aut de temone Britanno
excidet Aruiragus. peregrina est belua: cernis
erectas in terga sudes?" hoc defuit unum
Fabricio, patriam ut rhombi memoraret et annos.
"quidnam igitur censes? conciditur?" "absit ab illo
dedecus hoc" Montanus ait, "testa alta paretur
quae tenui muro spatiosum colligat orbem.
debetur magnus patinae subitusque Prometheus.
argillam atque rotam citius properate, sed ex hoc
tempore iam, Caesar, figuli tua castra sequantur."
uicit digna uiro sententia. nouerat ille
luxuriam imperii ueterem noctesque Neronis
iam medias aliamque famem, cum pulmo Falerno
arderet. nulli maior fuit usus edendi
tempestate mea: Circeis nata forent an
Lucrinum ad saxum Rutupinoue edita fundo
ostrea callebat primo deprendere morsu,
et semel aspecti litus dicebat echini.
surgitur et misso proceres exire iubentur
consilio, quos Albanam dux magnus in arcem
traxerat attonitos et festinare coactos,
tamquam de Chattis aliquid toruisque Sygambris
dicturus, tamquam ex diuersis partibus orbis
anxia praecipiti uenisset epistula pinna.
atque utinam his potius nugis tota illa dedisset
tempora saeuitiae, claras quibus abstulit urbi
illustresque animas impune et uindice nullo.
sed periit postquam cerdonibus esse timendus
coeperat: hoc nocuit Lamiarum caede madenti.