0

Vnde prius coepti surgat mihi carminis ordo

quosue canam titulos, dubius feror. hinc tua, Piso,

nobilitas ueterisque citant sublimia Calpi

nomina, Romanas inter fulgentia gentes;

hinc tua me uirtus rapit et miranda per omnes

uita modos: quae, si desset tibi forte creato

nobilitas, eadem pro nobilitate fuisset.

nam quid imaginibus, quid auitis fulta triumphis

atria, quid pleni numeroso consule fasti

profuerint, cui uita labat? perit omnis in illo

gentis honos, cuius laus est in origine sola.

at tu, qui tantis animum natalibus aequas,

et partem tituli, non summam, ponis in illis,

ipse canendus eris: nam quid memorare necessest,

ut domus a Calpo nomen Calpurnia ducat

claraque Pisonis tulerit cognomina prima,

umida callosa cum pinseret hordea dextra?

nec si cuncta uelim breuiter decurrere possim;

et prius aetheriae moles circumuaga flammae

annua bissenis reuocabit mensibus astra,

quam mihi priscorum titulos operosaque bella

contigerit memorare. manus sed bellica patrum

armorumque labor ueteres decuere Quirites,

atque illos cecinere sui per carmina uates.

nos quoque pacata Pisonem laude nitentem

exaequamus auis. nec enim, si bella quierunt,

occidit et uirtus: licet exercere togatae

munia militiae, licet et sine sanguinis haustu

mitia legitimo sub iudice bella mouere.

hinc quoque seruati contingit gloria ciuis,

altaque uictrices intexunt limina palmae.

quin age maiorum, iuuenis facunde, tuorum

scande super titulos et auitae laudis honores,

armorumque decus praecede forensibus actis.

sic etiam magno iam tunc Cicerone uigente

laurea facundis cesserunt arma togatis.

sed quae Pisonum claros uisura triumphos

olim turba uias impleuerat agmine denso,

ardua nunc eadem stipat fora, cum tua maestos

defensura reos uocem facundia mittit.

seu trepidos ad iura decem citat hasta uirorum

et firmare iubet centeno iudice causas,

seu capitale nefas operosa diluis arte,

laudibus ipsa tuis resonant fora. dum rapis una

iudicis affectum possessaque pectora temptas,

uictus sponte sua sequitur quocumque uocasti:

flet si flere iubes, gaudet gaudere coactus

et te dante capit iudex, quam non habet, iram.

sic auriga solet feruentia Thessalus ora

mobilibus frenis in aperto flectere campo,

qui modo non solum rapido permittit habenas

quadrupedi, sed calce citat, modo succutit alte

flexibiles rictus et nunc ceruice rotata

incipit effusos in gyrum carpere cursus.

quis non attonitus iudex tua respicit ora?

quis regit ipse suam, nisi per tua pondera, mentem?

nam tu, siue libet pariter cum grandine nimbos

densaque uibrata iaculari fulmina lingua,

seu iuuat adstrictas in nodum cogere uoces

et dare subtili uiuacia uerba catenae,

uim Laërtiadae, breuitatem uincis Atridae;

dulcia seu mauis liquidoque fluentia cursu

uerba nec incluso sed aperto pingere flore,

inclita Nestorei cedit tibi gratia mellis.

nec te, Piso, tamen populo sub iudice sola

mirantur fora; sed numerosa laude senatus

excipit et meritas reddit tibi curia uoces.

quis digne referat, qualis tibi luce sub illa

gloria contigerit, qua tu, reticente senatu,

cum tua bissenos numeraret purpura fasces,

Caesareum grato cecinisti pectore numen?

quodsi iam ualidae mihi robur mentis inesset

et solidus primos impleret spiritus annos,

auderem uoces per carmina nostra referre,

Piso, tuas: sed fessa labat mihi pondere ceruix

et tremefacta cadunt succiso poplite membra.

sic nec olorinos audet Pandionis ales

parua referre sonos nec, si uelit improba, possit;

sic et aedonia superantur uoce cicadae,

stridula cum rapido faciunt conuicia soli.

quare age, Calliope, posita grauitate forensi,

limina Pisonis mecum pete: plura supersunt

quae laudare uelis inuenta penatibus ipsis.

huc etiam tota concurrit ab urbe iuuentus

auditura uirum, si quando iudice fesso

turbida prolatis tacuerunt iurgia rebus.

tunc etenim leuibus ueluti proludit in armis,

compositisque suas exercet litibus artes.

quin etiam facilis Romano profluit ore

Graecia, Cecropiaeque sonat grauis aemulus urbi.

testis, Acidalia quae condidit alite muros,

Euboicam referens facunda Neapolis artem.

qualis, io superi, qualis nitor oris amoenis

uocibus! hinc solido fulgore micantia uerba

impleuere locos, hinc exornata figuris

aduolat excusso uelox sententia torno.

magna quidem uirtus erat, et si sola fuisset,

eloquio sanctum modo permulcere senatum,

exonerare pios modo, nunc onerare nocentes;

sed super ista mouet plenus grauitate serena

uultus et insigni praestringit imagine uisus.

talis inest habitus, qualem nec dicere maestum

nec fluidum, laeta sed taetricitate decorum

possumus: ingenitae stat nobilitatis in illo

pulcher honos et digna suis natalibus ora.

additur huc et iusta fides et plena pudoris

libertas animusque mala ferrugine purus,

ipsaque possesso mens est opulentior auro.

quis tua cultorum, iuuenis facunde, tuorum

limina pauper adit, quem non animosa beatum

excipit et subito iuuat indulgentia censu?

quodque magis dono fuerit pretiosius omni,

diligis ex aequo, nec te fortuna colentum

natalesue mouent: probitas spectatur in illis.

nulla superborum patiuntur dicta iocorum,

nullius subitos affert iniuria risus:

unus amicitiae summos tenor ambit et imos.

rara domus tenuem non aspernatur amicum

raraque non humilem calcat fastosa clientem;

illi casta licet mens et sine crimine constet

uita, tamen probitas cum paupertate iacebit;

et lateri nullus comitem circumdare quaerit,

quem dat purus amor, sed quem tulit impia merces;

nec quisquam uero pretium largitur amico,

quem regat ex aequo uicibusque regatur ab illo,

sed miserum parua stipe focilat, ut pudibundos

exercere sales inter conuiuia possit.

ista procul labes, procul haec fortuna refugit,

Piso, tuam, uenerande, domum: tu mitis et acri

asperitate carens positoque per omnia fastu

inter ut aequales unus numeraris amicos,

obsequiumque doces et amorem quaeris amando.

cuncta domus uaria cultorum personat arte,

cuncta mouet studium; nec enim tibi dura clientum

turba rudisue placet, misero quae freta labore

nil nisi summoto nouit praecedere uulgo;

sed uirtus numerosa iuuat. tu pronus in omne

pectora ducis opus, seu te grauiora uocarunt

seu leuiora iuuant. nec enim facundia semper

adducta cum fronte placet: nec semper in armis

bellica turba manet, nec tota classicus horror

nocte dieque gemit, nec semper Gnosius arcum

destinat, exempto sed laxat cornua neruo,

et galea miles caput et latus ense resoluit.

ipsa uices natura subit uariataque cursus

ordinat, inuersis et frondibus explicat annum.

non semper fluidis adopertus nubibus aether

aurea terrificis obcaecat sidera nimbis:

cessat hiemps, madidos et siccat uere capillos;

uer fugit aestates; aestatum terga lacessit

pomifer autumnus, niuibus cessurus et undis.

ignea quin etiam superum pater arma recondit

et Ganymedeae repetens conuiuia mensae

pocula sumit ea, qua gessit fulmina, dextra.

temporibus seruire decet: qui tempora certis

ponderibus pensauit, eum si bella uocabunt,

miles erit; si pax, positis toga uestiet armis.

hunc fora pacatum, bellantem castra decebunt.

felix illa dies totumque canenda per aeuum,

quae tibi, uitales cum primum traderet auras,

contulit innumeras intra tua pectora dotes.

mira subest grauitas inter fora, mirus omissa

paulisper grauitate lepos. si carmina forte

nectere ludenti iuuit fluitantia uersu,

Aonium facilis deducit pagina carmen;

siue chelyn digitis et eburno uerbere pulsas,

dulcis Apollinea sequitur testudine cantus,

et te credibile est Phoebo didicisse magistro.

ne pudeat pepulisse lyram, cum pace serena

publica securis exultent otia terris,

ne pudeat: Phoebea chelys sic creditur illis

pulsari manibus, quibus et contenditur arcus;

sic mouisse fides saeuus narratur Achilles,

quamuis mille rates Priameius ureret heros

et grauis obstreperet modulatis bucina neruis:

illo dulce melos Nereius extudit heros

pollice, terribilis quo Pelias ibat in hostem.

arma tuis etiam si forte rotare lacertis

inque gradum clausis libuit consistere membris

et uitare simul, simul et captare petentem,

mobilitate pedum celeres super orbibus orbes

plectis et obliquis fugientem cursibus urges:

et nunc uiuaci scrutaris pectora dextra,

nunc latus aduersum necopino percutis ictu.

nec tibi mobilitas minor est, si forte uolantem

aut geminare pilam iuuat aut reuocare cadentem

et non sperato fugientem reddere gestu.

haeret in haec populus spectacula, totaque ludos

turba repente suos iam sudabunda relinquit.

te si forte iuuat studiorum pondere fessum

non languere tamen lususque mouere per artem,

callidiore modo tabula uariatur aperta

calculus et uitreo peraguntur milite bella,

ut niueus nigros, nunc et niger alliget albos.

sed tibi quis non terga dedit? quis te duce cessit

calculus? aut quis non periturus perdidit hostem?

mille modis acies tua dimicat: ille petentem,

dum fugit, ipse rapit; longo uenit ille recessu,

qui stetit in speculis; hic se committere rixae

audet et in praedam uenientem decipit hostem;

ancipites subit ille moras similisque ligato

obligat ipse duos; hic ad maiora mouetur,

ut citus ecfracta prorumpat in agmina mandra

clausaque deiecto populetur moenia uallo.

interea sectis quamuis acerrima surgant

proelia militibus, plena tamen ipse phalange

aut etiam pauco spoliata milite uincis,

et tibi captiua resonat manus utraque turba.

sed prius emenso Titan uersetur Olympo,

quam mea tot laudes decurrere carmina possint.

felix et longa iuuenis dignissime uita

eximiumque tuae gentis decus, accipe nostri

certus et hoc ueri complectere pignus amoris.

quod si digna tua minus est mea pagina laude,

at uoluisse sat est: animum, non carmina, iacto.

tu modo laetus ades: forsan meliora canemus

et uires dabit ipse fauor, dabit ipsa feracem

spes animum: dignare tuos aperire Penates,

hoc solum petimus. nec enim me diuitis auri

imperiosa fames et habendi saeua libido

impulerunt, sed laudis amor. iuuat, optime, tecum

degere cumque tuis uirtutibus omne per aeuum

carminibus certare meis: sublimior ibo,

si famae mihi pandis iter, si detrahis umbram.

abdita quid prodest generosi uena metalli,

si cultore caret? quid inerti condita portu,

si ductoris eget, ratis efficit, omnia quamuis

armamenta gerat teretique fluentia malo

possit ab excusso dimittere uela rudenti?

ipse per Ausonias Aeneia carmina gentes

qui sonat, ingenti qui nomine pulsat Olympum

Maeoniumque senem Romano prouocat ore,

forsitan illius nemoris latuisset in umbra

quod canit, et sterili tantum cantasset auena

ignotus populis, si Maecenate careret.

qui tamen haut uni patefecit limina uati

nec sua Vergilio permisit numina soli:

Maecenas tragico quatientem pulpita gestu

erexit Varium, Maecenas alta tonantis

eruit et populis ostendit nomina Graiis.

carmina Romanis etiam resonantia chordis,

Ausoniamque chelyn gracilis patefecit Horati.

o decus, in totum merito uenerabilis aeuum,

Pierii tutela chori, quo praeside tuti

non umquam uates inopi timuere senectae.

quod si quis nostris precibus locus, et mea uota

si mentem subiere tuam, memorabilis olim

tu mihi Maecenas tereti cantabere uersu.

possumus aeternae nomen committere famae,

si tamen hoc ulli de se promittere fas est

et deus ultor abest; superest animosa uoluntas

ipsaque nescio quid mens excellentius audet.

tu nanti protende manum: tu, Piso, latentem

exsere. nos humilis domus, at sincera, parentum

et tenuis fortuna sua caligine celat.

possumus impositis caput exonerare tenebris

et lucem spectare nouam, si quid modo laetus

adnuis et nostris subscribis, candide, uotis.

est mihi, crede, meis animus constantior annis,

quamuis nunc iuuenile decus mihi pingere malas

coeperit et nondum uicesima uenerit aestas.

Ūndĕ prĭūs coēptī sūrgāt mĭhĭ cārmĭnĭs ōrdŏ

quōsvĕ cănām tĭtŭlōs, dŭbĭūs fĕrŏr. hīnc tŭă, Pīsŏ,

nōbĭlĭtās vĕtĕrīsquĕ cĭtānt sūblīmĭă Cālpī

nōmĭnă, Rōmānās īntēr fūlgēntĭă gēntēs;

hīnc tŭă mē vīrtūs răpĭt ēt mīrāndă pĕr ōmnēs

vītă mŏdōs: quaē, sī dēssēt tĭbĭ fōrtĕ crĕātō

nōbĭlĭtās, ĕădēm prō nōbĭlĭtātĕ fŭīssēt.

nām quĭd ĭmāgĭnĭbūs, quĭd ăvītīs fūltă trĭūmphīs

ātrĭă, quīd plēnī nŭmĕrōsō cōnsŭlĕ fāstī

prōfŭĕrīnt, cuī vītă lăbāt? pĕrĭt ōmnĭs ĭn īllō

gēntĭs hŏnōs, cūiūs laūs ēst ĭn ŏrīgĭnĕ sōlă.

āt tū, quī tāntīs ănĭmūm nātālĭbŭs aēquās,

ēt pārtēm tĭtŭlī, nōn sūmmām, pōnĭs ĭn īllīs,

īpsĕ cănēndŭs ĕrīs: nām quīd mĕmŏrārĕ nĕcēssēst,

ūt dŏmŭs ā Cālpō nōmēn Cālpūrnĭă dūcāt

clārăquĕ Pīsōnīs tŭlĕrīt cōgnōmĭnă prīmă,

ūmĭdă cāllōsā cūm pīnsĕrĕt hōrdĕă dēxtrā?

nēc sī cūnctă vĕlīm brĕvĭtēr dēcūrrĕrĕ pōssīm;

ēt prĭŭs aēthĕrĭaē mōlēs cīrcūmvăgă flāmmaē

ānnŭă bīssēnīs rĕvŏcābīt mēnsĭbŭs āstră,

quām mĭhĭ prīscōrūm tĭtŭlōs ŏpĕrōsăquĕ bēllă

cōntĭgĕrīt mĕmŏrārĕ. mănūs sēd bēllĭcă pātrūm

ārmōrūmquĕ lăbōr vĕtĕrēs dĕcŭērĕ Quĭrītēs,

ātque īllōs cĕcĭnērĕ sŭī pēr cārmĭnă vātēs.

nōs quŏquĕ pācātā Pīsōnēm laūdĕ nĭtēntēm

ēxaēquāmŭs ăvīs. nĕc ĕnīm, sī bēllă quĭērūnt,

ōccĭdĭt ēt vīrtūs: lĭcĕt ēxērcērĕ tŏgātaē

mūnĭă mīlĭtĭaē, lĭcĕt ēt sĭnĕ sānguĭnĭs haūstū

mītĭă lēgĭtĭmō sūb iūdĭcĕ bēllă mŏvērĕ.

hīnc quŏquĕ sērvātī cōntīngīt glōrĭă cīvīs,

āltăquĕ vīctrīcēs īntēxūnt līmĭnă pālmaē.

quīn ăgĕ māiōrūm, iŭvĕnīs fācūndĕ, tŭōrūm

scāndĕ sŭpēr tĭtŭlōs ĕt ăvītaē laūdĭs hŏnōrēs,

ārmōrūmquĕ dĕcūs praēcēdĕ fŏrēnsĭbŭs āctīs.

sīc ĕtĭām māgnō iām tūnc Cĭcĕrōnĕ vĭgēntĕ

laūrĕă fācūndīs cēssērūnt ārmă tŏgātīs.

sēd quaē Pīsōnūm clārōs vīsūră trĭūmphōs

ōlīm tūrbă vĭās īmplēvĕrăt āgmĭnĕ dēnsō,

ārdŭă nūnc ĕădēm stīpāt fŏră, cūm tŭă maēstōs

dēfēnsūră rĕōs vōcēm fācūndĭă mīttīt.

seū trĕpĭdōs ād iūră dĕcēm cĭtăt hāstă vĭrōrūm

ēt fīrmārĕ iŭbēt cēntēnō iūdĭcĕ caūsās,

seū căpĭtālĕ nĕfās ŏpĕrōsā dīlŭĭs ārtĕ,

laūdĭbŭs īpsă tŭīs rĕsŏnānt fŏră. dūm răpĭs ūnā

iūdĭcĭs āffēctūm pōssēssăquĕ pēctŏră tēmptās,

vīctūs spōntĕ sŭā sĕquĭtūr quōcūmquĕ vŏcāstī:

flēt sī flērĕ iŭbēs, gaūdēt gaūdērĕ cŏāctūs

ēt tē dāntĕ căpīt iūdēx, quām nōn hăbĕt, īrām.

sīc aūrīgă sŏlēt fērvēntĭă Thēssălŭs ōră

mōbĭlĭbūs frēnīs ĭn ăpērtō flēctĕrĕ cāmpō,

quī mŏdŏ nōn sōlūm răpĭdō pērmīttĭt hăbēnās

quādrŭpĕdī, sēd cālcĕ cĭtāt, mŏdŏ sūccŭtĭt āltĕ

flēxĭbĭlēs rīctūs ēt nūnc cērvīcĕ rŏtātā

īncĭpĭt ēffūsōs īn gŷrūm cārpĕrĕ cūrsūs.

quīs nōn āttŏnĭtūs iūdēx tŭă rēspĭcĭt ōră?

quīs rĕgĭt īpsĕ sŭām, nĭsĭ pēr tŭă pōndĕră, mēntēm?

nām tū, sīvĕ lĭbēt părĭtēr cūm grāndĭnĕ nīmbōs

dēnsăquĕ vībrātā iăcŭlārī fūlmĭnă līnguā,

seū iŭvăt ādstrīctās īn nōdūm cōgĕrĕ vōcēs

ēt dărĕ sūbtīlī vīvācĭă vērbă cătēnaē,

vīm Lāērtĭădaē, brĕvĭtātēm vīncĭs Ătrīdaē;

dūlcĭă seū māvīs lĭquĭdōquĕ flŭēntĭă cūrsū

vērbă nĕc īnclūsō sĕd ăpērtō pīngĕrĕ flōrĕ,

īnclĭtă Nēstŏrĕī cēdīt tĭbĭ grātĭă mēllīs.

nēc tē, Pīsŏ, tămēn pŏpŭlō sūb iūdĭcĕ sōlă

mīrāntūr fŏră; sēd nŭmĕrōsā laūdĕ sĕnātūs

ēxcĭpĭt ēt mĕrĭtās rēddīt tĭbĭ cūrĭă vōcēs.

quīs dīgnē rĕfĕrāt, quālīs tĭbĭ lūcĕ sŭb īllā

glōrĭă cōntĭgĕrīt, quā tū, rĕtĭcēntĕ sĕnātū,

cūm tŭă bīssēnōs nŭmĕrārēt pūrpŭră fāscēs,

Caēsărĕūm grātō cĕcĭnīstī pēctŏrĕ nūmēn?

quōdsī iām vălĭdaē mĭhĭ rōbūr mēntĭs ĭnēssēt

ēt sŏlĭdūs prīmōs īmplērēt spīrĭtŭs ānnōs,

aūdērēm vōcēs pēr cārmĭnă nōstră rĕfērrĕ,

Pīsŏ, tŭās: sēd fēssă lăbāt mĭhĭ pōndĕrĕ cērvīx

ēt trĕmĕfāctă cădūnt sūccīsō pōplĭtĕ mēmbră.

sīc nĕc ŏlōrīnōs aūdēt Pāndīŏnĭs ālēs

pārvă rĕfērrĕ sŏnōs nēc, sī vĕlĭt īmprŏbă, pōssīt;

sīc ēt aēdŏnĭā sŭpĕrāntūr vōcĕ cĭcādaē,

strīdŭlă cūm răpĭdō făcĭūnt cōnvīcĭă sōlī.

quāre ăgĕ, Cāllĭŏpē, pŏsĭtā grăvĭtātĕ fŏrēnsī,

līmĭnă Pīsōnīs mēcūm pĕtĕ: plūră sŭpērsūnt

quaē laūdārĕ vĕlīs īnvēntă pĕnātĭbŭs īpsīs.

hūc ĕtĭām tōtā cōncūrrĭt ăb ūrbĕ iŭvēntūs

aūdītūră vĭrūm, sī quāndō iūdĭcĕ fēssō

tūrbĭdă prōlātīs tăcŭērūnt iūrgĭă rēbūs.

tūnc ĕtĕnīm lĕvĭbūs vĕlŭtī prōlūdĭt ĭn ārmīs,

cōmpŏsĭtīsquĕ sŭās ēxērcēt lītĭbŭs ārtēs.

quīn ĕtĭām făcĭlīs Rōmānō prōflŭĭt ōrĕ

Graēcĭă, Cēcrŏpĭaēquĕ sŏnāt grăvĭs aēmŭlŭs ūrbī.

tēstĭs, Ăcīdălĭā quaē cōndĭdĭt ālĭtĕ mūrōs,

Eūbŏĭcām rĕfĕrēns fācūndă Nĕāpŏlĭs ārtēm.

quālĭs, ĭō sŭpĕrī, quālīs nĭtŏr ōrĭs ămoēnīs

vōcĭbŭs! hīnc sŏlĭdō fūlgōrĕ mĭcāntĭă vērbă

īmplēvērĕ lŏcōs, hīnc ēxōrnātă fĭgūrīs

ādvŏlăt ēxcūssō vēlōx sēntēntĭă tōrnō.

māgnă quĭdēm vīrtūs ĕrăt, ēt sī sōlă fŭīssēt,

ēlŏquĭō sānctūm mŏdŏ pērmūlcērĕ sĕnātūm,

ēxŏnĕrārĕ pĭōs mŏdŏ, nūnc ŏnĕrārĕ nŏcēntēs;

sēd sŭpĕr īstă mŏvēt plēnūs grăvĭtātĕ sĕrēnā

vūltŭs ĕt īnsīgnī praēstrīngĭt ĭmāgĭnĕ vīsūs.

tālĭs ĭnēst hăbĭtūs, quālēm nēc dīcĕrĕ maēstūm

nēc flŭĭdūm, laētā sēd taētrĭcĭtātĕ dĕcōrūm

pōssŭmŭs: īngĕnĭtaē stāt nōbĭlĭtātĭs ĭn īllō

pūlchĕr hŏnōs ēt dīgnă sŭīs nātālĭbŭs ōră.

āddĭtŭr hūc ēt iūstă fĭdēs ēt plēnă pŭdōrīs

lībērtās ănĭmūsquĕ mălā fērrūgĭnĕ pūrūs,

īpsăquĕ pōssēssō mēns ēst ŏpŭlēntĭŏr aūrō.

quīs tŭă cūltōrūm, iŭvĕnīs fācūndĕ, tŭōrūm

līmĭnă paūpĕr ădīt, quēm nōn ănĭmōsă bĕātūm

ēxcĭpĭt ēt sŭbĭtō iŭvăt īndūlgēntĭă cēnsū?

quōdquĕ măgīs dōnō fŭĕrīt prĕtĭōsĭŭs ōmnī,

dīlĭgĭs ēx aēquō, nēc tē fōrtūnă cŏlēntūm

nātālēsvĕ mŏvēnt: prŏbĭtās spēctātŭr ĭn īllīs.

nūllă sŭpērbōrūm pātiūntūr dīctă iŏcōrūm,

nūllīūs sŭbĭtōs āffērt īniūrĭă rīsūs:

ūnŭs ămīcĭtĭaē sūmmōs tĕnŏr āmbĭt ĕt īmōs.

rāră dŏmūs tĕnŭēm nōn āspērnātŭr ămīcūm

rārăquĕ nōn hŭmĭlēm cālcāt fāstōsă clĭēntēm;

īllī cāstă lĭcēt mēns ēt sĭnĕ crīmĭnĕ cōnstēt

vītă, tămēn prŏbĭtās cūm paūpērtātĕ iăcēbīt;

ēt lătĕrī nūllūs cŏmĭtēm cīrcūmdărĕ quaērīt,

quēm dāt pūrŭs ămōr, sēd quēm tŭlĭt īmpĭă mērcēs;

nēc quīsquām vērō prĕtĭūm lārgītŭr ămīcō,

quēm rĕgăt ēx aēquō vĭcĭbūsquĕ rĕgātŭr ăb īllō,

sēd mĭsĕrūm pārvā stĭpĕ fōcĭlăt, ūt pŭdĭbūndōs

ēxērcērĕ sălēs īntēr cōnvīvĭă pōssīt.

īstă prŏcūl lābēs, prŏcŭl haēc fōrtūnă rĕfūgīt,

Pīsŏ, tŭām, vĕnĕrāndĕ, dŏmūm: tū mītĭs ĕt ācrī

āspĕrĭtātĕ cărēns pŏsĭtōquĕ pĕr ōmnĭă fāstū

īntĕr ŭt aēquālēs ūnūs nŭmĕrārĭs ămīcōs,

ōbsĕquĭūmquĕ dŏcēs ĕt ămōrēm quaērĭs ămāndō.

cūnctă dŏmūs vărĭā cūltōrūm pērsŏnăt ārtĕ,

cūnctă mŏvēt stŭdĭūm; nĕc ĕnīm tĭbĭ dūră clĭēntūm

tūrbă rŭdīsvĕ plăcēt, mĭsĕrō quaē frētă lăbōrĕ

nīl nĭsĭ sūmmōtō nōvīt praēcēdĕrĕ vūlgō;

sēd vīrtūs nŭmĕrōsă iŭvāt. tū prōnŭs ĭn ōmnĕ

pēctŏră dūcĭs ŏpūs, seū tē grăvĭōră vŏcārūnt

seū lĕvĭōră iŭvānt. nĕc ĕnīm fācūndĭă sēmpēr

āddūctā cūm frōntĕ plăcēt: nēc sēmpĕr ĭn ārmīs

bēllĭcă tūrbă mănēt, nēc tōtā clāssĭcŭs hōrrōr

nōctĕ dĭēquĕ gĕmīt, nēc sēmpēr Gnōsĭŭs ārcūm

dēstĭnăt, ēxēmptō sēd lāxāt cōrnŭă nērvō,

ēt gălĕā mīlēs căpŭt ēt lătŭs ēnsĕ rĕsōlvīt.

īpsă vĭcēs nātūră sŭbīt vărĭātăquĕ cūrsūs

ōrdĭnăt, īnvērsīs ēt frōndĭbŭs ēxplĭcăt ānnūm.

nōn sēmpēr flŭĭdīs ădŏpērtūs nūbĭbŭs aēthēr

aūrĕă tērrĭfĭcīs ōbcaēcāt sīdĕră nīmbīs:

cēssăt hĭēmps, mădĭdōs ēt sīccāt vērĕ căpīllōs;

vēr fŭgĭt aēstātēs; aēstātūm tērgă lăcēssīt

pōmĭfĕr aūtūmnūs, nĭvĭbūs cēssūrŭs ĕt ūndīs.

īgnĕă quīn ĕtĭām sŭpĕrūm pătĕr ārmă rĕcōndīt

ēt Gănўmēdēaē rĕpĕtēns cōnvīvĭă mēnsaē

pōcŭlă sūmĭt ĕā, quā gēssīt fūlmĭnă, dēxtrā.

tēmpŏrĭbūs sērvīrĕ dĕcēt: quī tēmpŏră cērtīs

pōndĕrĭbūs pēnsāvĭt, ĕūm sī bēllă vŏcābūnt,

mīlĕs ĕrīt; sī pāx, pŏsĭtīs tŏgă vēstĭĕt ārmīs.

hūnc fŏră pācātūm, bēllāntēm cāstră dĕcēbūnt.

fēlīx īllă dĭēs tōtūmquĕ cănēndă pĕr aēvūm,

quaē tĭbĭ, vītālēs cūm prīmūm trādĕrĕt aūrās,

cōntŭlĭt īnnŭmĕrās īntrā tŭă pēctŏră dōtēs.

mīră sŭbēst grăvĭtās īntēr fŏră, mīrŭs ŏmīssā

paūlīspēr grăvĭtātĕ lĕpōs. sī cārmĭnă fōrtĕ

nēctērē lūdēntī iūvīt flŭĭtāntĭă vērsū,

Āŏnĭūm făcĭlīs dēdūcīt pāgĭnă cārmēn;

sīvĕ chĕlŷn dĭgĭtīs ĕt ĕbūrnō vērbĕrĕ pūlsās,

dūlcĭs Ăpōllĭnĕā sĕquĭtūr tēstūdĭnĕ cāntūs,

ēt tē crēdĭbĭle ēst Phoēbō dĭdĭcīssĕ măgīstrō.

nē pŭdĕāt pĕpŭlīssĕ lўrām, cūm pācĕ sĕrēnā

pūblĭcă sēcūrīs ēxūltēnt ōtĭă tērrīs,

nē pŭdĕāt: Phoēbēă chĕlŷs sīc crēdĭtŭr īllīs

pūlsārī mănĭbūs, quĭbŭs ēt cōntēndĭtŭr ārcūs;

sīc mōvīssĕ fĭdēs saēvūs nārrātŭr Ăchīllēs,

quāmvīs mīllĕ rătēs Prĭămēĭŭs ūrĕrĕt hērōs

ēt grăvĭs ōbstrĕpĕrēt mŏdŭlātīs būcĭnă nērvīs:

īllō dūlcĕ mĕlōs Nērēĭŭs ēxtŭdĭt hērōs

pōllĭcĕ, tērrĭbĭlīs quō Pēlĭăs ībăt ĭn hōstēm.

ārmă tŭīs ĕtĭām sī fōrtĕ rŏtārĕ lăcērtīs

īnquĕ grădūm claūsīs lĭbŭīt cōnsīstĕrĕ mēmbrīs

ēt vītārĕ sĭmūl, sĭmŭl ēt cāptārĕ pĕtēntēm,

mōbĭlĭtātĕ pĕdūm cĕlĕrēs sŭpĕr ōrbĭbŭs ōrbēs

plēctĭs ĕt ōblīquīs fŭgĭēntēm cūrsĭbŭs ūrgēs:

ēt nūnc vīvācī scrūtārīs pēctŏră dēxtrā,

nūnc lătŭs ādvērsūm nĕcŏpīnō pērcŭtĭs īctū.

nēc tĭbĭ mōbĭlĭtās mĭnŏr ēst, sī fōrtĕ vŏlāntēm

aūt gĕmĭnārĕ pĭlām iŭvăt aūt rĕvŏcārĕ cădēntēm

ēt nōn spērātō fŭgĭēntēm rēddĕrĕ gēstū.

haērĕt ĭn haēc pŏpŭlūs spēctācŭlă, tōtăquĕ lūdōs

tūrbă rĕpēntĕ sŭōs iām sūdābūndă rĕlīnquīt.

tē sī fōrtĕ iŭvāt stŭdĭōrūm pōndĕrĕ fēssūm

nōn lānguērĕ tămēn lūsūsquĕ mŏvērĕ pĕr ārtēm,

cāllĭdĭōrĕ mŏdō tăbŭlā vărĭātŭr ăpērtā

cālcŭlŭs ēt vĭtrĕō pĕrăgūntūr mīlĭtĕ bēllă,

ūt nĭvĕūs nīgrōs, nūnc ēt nĭgĕr āllĭgĕt ālbōs.

sēd tĭbĭ quīs nōn tērgă dĕdīt? quīs tē dŭcĕ cēssīt

cālcŭlŭs? aūt quīs nōn pĕrĭtūrūs pērdĭdĭt hōstēm?

mīllĕ mŏdīs ăcĭēs tŭă dīmĭcăt: īllĕ pĕtēntēm,

dūm fŭgĭt, īpsĕ răpīt; lōngō vĕnĭt īllĕ rĕcēssū,

quī stĕtĭt īn spĕcŭlīs; hīc sē cōmmīttĕrĕ rīxaē

aūdĕt ĕt īn praēdām vĕnĭēntēm dēcĭpĭt hōstēm;

āncĭpĭtēs sŭbĭt īllĕ mŏrās sĭmĭlīsquĕ lĭgātō

ōblĭgăt īpsĕ dŭōs; hīc ād māiōră mŏvētūr,

ūt cĭtŭs ēcfrāctā prōrūmpăt ĭn āgmĭnă māndrā

claūsăquĕ dēiēctō pŏpŭlētūr moēnĭă vāllō.

īntĕrĕā sēctīs quāmvīs ācērrĭmă sūrgānt

proēlĭă mīlĭtĭbūs, plēnā tămĕn īpsĕ phălāngĕ

aūt ĕtĭām paūcō spŏlĭātā mīlĭtĕ vīncīs,

ēt tĭbĭ cāptīvā rĕsŏnāt mănŭs ūtrăquĕ tūrbā.

sēd prĭŭs ēmēnsō Tītān vērsētŭr Ŏlŷmpō,

quām mĕă tōt laūdēs dēcūrrĕrĕ cārmĭnă pōssīnt.

fēlīx ēt lōngā iŭvĕnīs dīgnīssĭmĕ vītā

ēxĭmĭūmquĕ tŭaē gēntīs dĕcŭs, āccĭpĕ nōstrī

cērtŭs ĕt hōc vērī cōmplēctĕrĕ pīgnŭs ămōrīs.

quōd sī dīgnă tŭā mĭnŭs ēst mĕă pāgĭnă laūdĕ,

āt vŏlŭīssĕ săt ēst: ănĭmūm, nōn cārmĭnă, iāctō.

tū mŏdŏ laētŭs ădēs: fōrsān mĕlĭōră cănēmūs

ēt vīrēs dăbĭt īpsĕ făvōr, dăbĭt īpsă fĕrācēm

spēs ănĭmūm: dīgnārĕ tŭōs ăpĕrīrĕ Pĕnātēs,

hōc sōlūm pĕtĭmūs. nĕc ĕnīm mē dīvĭtĭs aūrī

īmpĕrĭōsă fămēs ĕt hăbēndī saēvă lĭbīdŏ

īmpŭlĕrūnt, sēd laūdĭs ămōr. iŭvăt, ōptĭmĕ, tēcūm

dēgĕrĕ cūmquĕ tŭīs vīrtūtĭbŭs ōmnĕ pĕr aēvūm

cārmĭnĭbūs cērtārĕ mĕīs: sūblīmĭŏr ībō,

sī fāmaē mĭhĭ pāndĭs ĭtēr, sī dētrăhĭs ūmbrām.

ābdĭtă quīd prōdēst gĕnĕrōsī vēnă mĕtāllī,

sī cūltōrĕ cărēt? quĭd ĭnērtī cōndĭtă pōrtū,

sī dūctōrĭs ĕgēt, rătĭs ēffĭcĭt, ōmnĭă quāmvīs

ārmāmēntă gĕrāt tĕrĕtīquĕ flŭēntĭă mālō

pōssĭt ăb ēxcūssō dīmīttĕrĕ vēlă rŭdēntī?

īpsĕ pĕr Aūsŏnĭās Aēnēĭă cārmĭnă gēntēs

quī sŏnăt, īngēntī quī nōmĭnĕ pūlsăt Ŏlŷmpūm

Maēŏnĭūmquĕ sĕnēm Rōmānō prōvŏcăt ōrĕ,

fōrsĭtăn īllīūs nĕmŏrīs lătŭīssĕt ĭn ūmbrā

quōd cănĭt, ēt stĕrĭlī tāntūm cāntāssĕt ăvēnā

īgnōtūs pŏpŭlīs, sī Maēcēnātĕ cărērēt.

quī tămĕn haūt ūnī pătĕfēcīt līmĭnă vātī

nēc sŭă Vērgĭlĭō pērmīsīt nūmĭnă sōlī:

Maēcēnās trăgĭcō quătĭēntēm pūlpĭtă gēstū

ērēxīt Vărĭūm, Maēcēnās āltă tŏnāntīs

ērvīt ēt pŏpŭlīs ōstēndīt nōmĭnă Grāiīs.

cārmĭnă Rōmānīs ĕtĭām rĕsŏnāntĭă chōrdīs,

Aūsŏnĭāmquĕ chĕlŷn grăcĭlīs pătĕfēcĭt Hŏrātī.

ō dĕcŭs, īn tōtūm mĕrĭtō vĕnĕrābĭlĭs aēvūm,

Pīĕrĭī tūtēlă chŏrī, quō praēsĭdĕ tūtī

nōn ūmquām vātēs ĭnŏpī tĭmŭērĕ sĕnēctaē.

quōd sī quīs nōstrīs prĕcĭbūs lŏcŭs, ēt mĕă vōtă

sī mēntēm sŭbĭērĕ tŭām, mĕmŏrābĭlĭs ōlīm

tū mĭhĭ Maēcēnās tĕrĕtī cāntābĕrĕ vērsū.

pōssŭmŭs aētērnaē nōmēn cōmmīttĕrĕ fāmaē,

sī tămĕn hōc ūllī dē sē prōmīttĕrĕ fās ēst

ēt dĕŭs ūltŏr ăbēst; sŭpĕrēst ănĭmōsă vŏlūntās

īpsăquĕ nēscĭŏ quīd mēns ēxcēllēntĭŭs aūdēt.

tū nāntī prōtēndĕ mănūm: tū, Pīsŏ, lătēntēm

ēxsĕrĕ. nōs hŭmĭlīs dŏmŭs, āt sīncēră, părēntūm

ēt tĕnŭīs fōrtūnă sŭā cālīgĭnĕ cēlāt.

pōssŭmŭs īmpŏsĭtīs căpŭt ēxŏnĕrārĕ tĕnēbrīs

ēt lūcēm spēctārĕ nŏvām, sī quīd mŏdŏ laētūs

ādnŭĭs ēt nōstrīs sūbscrībīs, cāndĭdĕ, vōtīs.

ēst mĭhĭ, crēdĕ, mĕīs ănĭmūs cōnstāntĭŏr ānnīs,

quāmvīs nūnc iŭvĕnīlĕ dĕcūs mĭhĭ pīngĕrĕ mālās

coēpĕrĭt ēt nōndūm vīcēsĭmă vēnĕrĭt aēstās.