Hoc quoque, Tiresia, praeter narrata petenti
responde, quibus amissas reparare queam res
artibus atque modis. Quid rides? "iamne doloso
non satis est Ithacam reuehi patriosque penatis
aspicere?" o nulli quicquam mentite, uides ut
nudus inopsque domum redeam te uate, neque illic
aut apotheca procis intacta est aut pecus; atqui
et genus et uirtus nisi cum re uilior algast."
quando pauperiem missis ambagibus horres,
accipe qua ratione queas ditescere. Turdus
siue aliud priuum dabitur tibi, deuolet illuc
res ubi magna nitet domino sene; dulcia poma
et quoscumque feret cultus tibi fundus honores
ante Larem gustet uenerabilior Lare diues;
qui quamuis periurus erit, sine gente, cruentus
sanguine fraterno, fugitiuus, ne tamen illi
tu comes exterior si postulet ire recuses."
utne tegam spurco Damae latus? Haud ita Troiae
me gessi certans semper melioribus. "ergo
pauper eris." fortem hoc animum tolerare iubebo;
et quondam maiora tuli. Tu protinus unde
diuitias aerisque ruam dic, augur, aceruos.
"dixi equidem et dico: captes astutus ubique
testamenta senum, neu, si uafer unus et alter
insidiatorem praeroso fugerit hamo,
aut spem deponas aut artem illusus omittas.
magna minorue foro si res certabitur olim,
uiuet uter locuples sine gnatis, improbus, ultro
qui meliorem audax uocet in ius, illius esto
defensor; fama ciuem causaque priorem
sperne, domi si gnatus erit fecundaue coniunx.
"Quinte," puta, aut "Publi," (gaudent praenomine molles
auriculae) "tibi me uirtus tua fecit amicum;
ius anceps noui, causas defendere possum;
eripiet quiuis oculos citius mihi quam te
contemptum cassa nuce pauperet; haec mea curast,
ne quid tu perdas neu sis iocus." ire domum atque
pelliculam curare iube; fi cognitor ipse,
persta atque obdura, seu rubra Canicula findet
infantis statuas, seu pingui tentus omaso
Furius hibernas cana niue conspuet Alpis.
"nonne uides," aliquis cubito stantem prope tangens
inquiet, "ut patiens, ut amicis aptus, ut acer?"
plures adnabunt thynni et cetaria crescent.
si cui praeterea ualidus male filius in re
praeclara sublatus aletur, ne manifestum
caelibis obsequium nudet te, leniter in spem
arrepe officiosus, ut et scribare secundus
heres et, si quis casus puerum egerit Orco,
in uacuum uenias: perraro haec alea fallit.
qui testamentum tradet tibi cumque legendum,
abnuere et tabulas a te remouere memento,
sic tamen ut limis rapias quid prima secundo
cera uelit uersu; solus multisne coheres,
ueloci percurre oculo. Plerumque recoctus
scriba ex quinqueuiro coruum deludet hiantem,
captatorque dabit risus Nasica Corano."
num furis? An prudens ludis me obscura canendo?
"o Laertiade, quidquid dicam aut erit aut non:
diuinare etenim magnus mihi donat Apollo."
quid tamen ista uelit sibi fabula, si licet, ede.
"tempore quo iuuenis Parthis horrendus, ab alto
demissum genus Aenea, tellure marique
magnus erit, forti nubet procera Corano
filia Nasicae metuentis reddere soldum.
tum gener hoc faciet: tabulas socero dabit atque
ut legat orabit; multum Nasica negatas
accipiet tandem et tacitus leget, inuenietque
nil sibi legatum praeter plorare suisque.
illud ad haec iubeo: mulier si forte dolosa
libertusue senem delirum temperet, illis
accedas socius; laudes, lauderis ut absens.
adiuuat hoc quoque; sed uincit longe prius ipsum
expugnare caput. Scribet mala carmina uecors:
laudato. Scortator erit: caue te roget; ultro
Penelopam facilis potiori trade." putasne,
perduci poterit tam frugi tamque pudica,
quam nequiere proci recto depellere cursu?
"uenit enim magnum donandi parca iuuentus,
nec tantum Veneris, quantum studiosa culinae.
sic tibi Penelope frugi est, quae si semel uno
de sene gustarit tecum partita lucellum,
ut canis a corio numquam absterrebitur uncto.
me sene quod dicam factum est: anus improba Thebis
ex testamento sic est elata: cadauer
unctum oleo largo nudis umeris tulit heres,
scilicet elabi si posset mortua; credo,
quod nimium institerat uiuenti. Cautus adito:
neu desis operae neue immoderatus abundes.
difficilem et morosum offendet garrulus; ultra
non etiam sileas. Dauus sis comicus atque
stes capite obstipo, multum similis metuenti.
obsequio grassare; mone, si increbruit aura,
cautus uti uelet carum caput; extrahe turba
oppositis umeris; aurem substringe loquaci.
importunus amat laudari: donec ohe! Iam
ad caelum manibus sublatis dixerit, urge,
crescentem tumidis infla sermonibus utrem.
cum te seruitio longo curaque leuarit,
et certum uigilans, quartae sit partis Ulixes,
audieris "heres": "ergo nunc Dama sodalis
nusquam est? Vnde mihi tam fortem tamque fidelem?"
sparge subinde et, si paulum potes, illacrimare: est
gaudia prodentem uultum celare. Sepulcrum
permissum arbitrio sine sordibus exstrue; funus
egregie factum laudet uicinia. Si quis
forte coheredum senior male tussiet, huic tu
dic, ex parte tua seu fundi siue domus sit
emptor, gaudentem nummo te addicere. Sed me
imperiosa trahit Proserpina; uiue ualeque."
Hōc quŏquĕ, Tīrĕsĭā, praētēr nārrātă pĕtēntī
rēspōndē, quĭbŭs āmīssās rĕpărārĕ quĕām rēs
ārtĭbŭs ātquĕ mŏdīs. Quīd rīdēs? "iāmnĕ dŏlōsō
nōn sătĭs ēst Ĭthăcām rĕvĕhī pătrĭōsquĕ pĕnātīs
āspĭcĕre?" ō nūllī quīcquām mēntītĕ, vĭdēs ūt
nūdŭs ĭnōpsquĕ dŏmūm rĕdĕām tē vātĕ, nĕque īllīc
aūt ăpŏthēcă prŏcīs īntācta ēst aūt pĕcŭs; ātquī
ēt gĕnŭs ēt vīrtūs nĭsĭ cūm rē vīlĭŏr ālgāst."
quāndō paūpĕrĭēm mīssīs āmbāgĭbŭs hōrrēs,
āccĭpĕ quā rătĭōnĕ quĕās dītēscĕrĕ. Tūrdūs
sīve ălĭūd prīvūm dăbĭtūr tĭbĭ, dēvŏlĕt īllūc
rēs ŭbĭ māgnă nĭtēt dŏmĭnō sĕnĕ; dūlcĭă pōmă
ēt quōscūmquĕ fĕrēt cūltūs tĭbĭ fūndŭs hŏnōrēs
āntĕ Lărēm gūstēt vĕnĕrābĭlĭōr Lărĕ dīvēs;
quī quămŭīs pĕrĭūrŭs ĕrīt, sĭnĕ gēntĕ, crŭēntūs
sānguĭnĕ frātērnō, fŭgĭtīvūs, nē tămĕn īllī
tū cŏmĕs ēxtĕrĭōr sī pōstŭlĕt īrĕ rĕcūsēs."
ūtnĕ tĕgām spūrcō Dāmaē lătŭs? Haūd ĭtă Troīaē
mē gēssī cērtāns sēmpēr mĕlĭōrĭbŭs. "ērgō
paūpĕr ĕrīs." fōrtem hōc ănĭmūm tŏlĕrārĕ iŭbēbō;
ēt quōndām māiōră tŭlī. Tū prōtĭnŭs ūndĕ
dīvĭtĭās aērīsquĕ rŭām dīc, aūgŭr, ăcērvōs.
"dīxi ĕquĭdem ēt dīcō: cāptēs āstūtŭs ŭbīquĕ
tēstāmēntă sĕnūm, neū, sī văfĕr ūnŭs ĕt āltēr
īnsĭdĭātōrēm praērōsō fūgĕrĭt hāmō,
aūt spēm dēpōnās aūt ārtem īllūsŭs ŏmīttās.
māgnă mĭnōrvĕ fŏrō sī rēs cērtābĭtŭr ōlīm,
vīvĕt ŭtēr lŏcŭplēs sĭnĕ gnātīs, īmprŏbŭs, ūltrō
quī mĕlĭōrem aūdāx vŏcĕt īn iūs, īllĭŭs ēstō
dēfēnsōr; fāmā cīvēm caūsāquĕ prĭōrēm
spērnĕ, dŏmī sī gnātŭs ĕrīt fēcūndăvĕ cōniūnx.
"Quīntĕ," pŭta, aūt "Pūblī," (gaūdēnt praēnōmĭnĕ mōllēs
aūrĭcŭlaē) "tĭbĭ mē vīrtūs tŭă fēcĭt ămīcūm;
iūs āncēps nōvī, caūsās dēfēndĕrĕ pōssūm;
ērĭpĭēt quīvīs ŏcŭlōs cĭtĭūs mĭhĭ quām tē
cōntēmptūm cāssā nŭcĕ paūpĕrĕt; haēc mĕă cūrāst,
nē quīd tū pērdās neū sīs iŏcŭs." īrĕ dŏmum ātquĕ
pēllĭcŭlām cūrārĕ iŭbē; fī cōgnĭtŏr īpsĕ,
pērsta ātque ōbdūrā, seū rūbră Cănīcŭlă fīndēt
īnfāntīs stătŭās, seū pīnguī tēntŭs ŏmāsō
Fūrĭŭs hībērnās cānā nĭvĕ cōnspŭĕt Ālpīs.
"nōnnĕ vĭdēs," ălĭquīs cŭbĭtō stāntēm prŏpĕ tāngēns
inquiet, "ut patiens, ut amicis aptus, ut acer?"
plūrēs ādnābūnt thŷnni ēt cētārĭă crēscēnt.
sī cuī praētĕrĕā vălĭdūs mălĕ fīlĭŭs īn rē
praēclārā sūblātŭs ălētūr, nē mănĭfēstūm
caēlĭbĭs ōbsĕquĭūm nūdēt tē, lēnĭtĕr īn spēm
ārrēpe ōffĭcĭōsŭs, ŭt ēt scrībārĕ sĕcūndūs
hērēs ēt, sī quīs cāsūs pŭĕrum ēgĕrĭt Ōrcō,
īn văcŭūm vĕnĭās: pērrāro haēc ālĕă fāllīt.
quī tēstāmēntūm trādēt tĭbĭ cūmquĕ lĕgēndūm,
ābnŭĕre ēt tăbŭlās ā tē rĕmŏvērĕ mĕmēntō,
sīc tămĕn ūt līmīs răpĭās quīd prīmă sĕcūndō
cēră vĕlīt vērsū; sōlūs mūltīsnĕ cŏhērēs,
vēlōcī pērcūrre ŏcŭlō. Plērūmquĕ rĕcōctūs
scrība ēx quīnquĕvĭrō cōrvūm dēlūdĕt hĭāntēm,
cāptātōrquĕ dăbīt rīsūs Nāsīcă Cŏrānō."
nūm fŭrĭs? Ān prūdēns lūdīs me ōbscūră cănēndō?
"ō Lāērtĭădē, quīdquīd dīcam aūt ĕrĭt aūt nōn:
dīvīnāre ĕtĕnīm māgnūs mĭhĭ dōnăt Ăpōllŏ."
quīd tămĕn īstă vĕlīt sĭbĭ fābŭlă, sī lĭcĕt, ēdĕ.
"tēmpŏrĕ quō iŭvĕnīs Pārthīs hōrrēndŭs, ăb āltō
dēmīssūm gĕnŭs Aēnēā, tēllūrĕ mărīquĕ
māgnŭs ĕrīt, fōrtī nūbēt prōcēră Cŏrānō
fīlĭă Nāsīcaē mĕtŭēntīs rēddĕrĕ sōldūm.
tūm gĕnĕr hōc făcĭēt: tăbŭlās sŏcĕrō dăbĭt ātquĕ
ūt lĕgăt ōrābīt; mūltūm Nāsīcă nĕgātās
āccĭpĭēt tāndem ēt tăcĭtūs lĕgĕt, īnvĕnĭētquĕ
nīl sĭbĭ lēgātūm praētēr plōrārĕ sŭīsquĕ.
īllŭd ăd haēc iŭbĕō: mŭlĭēr sī fōrtĕ dŏlōsă
lībērtūsvĕ sĕnēm dēlīrūm tēmpĕrĕt, īllīs
āccēdās sŏcĭūs; laūdēs, laūdērĭs ŭt ābsēns.
ādiŭvăt hōc quŏquĕ; sēd vīncīt lōngē prĭŭs īpsūm
ēxpūgnārĕ căpūt. Scrībēt mălă cārmĭnă vēcōrs:
laūdātō. Scōrtātŏr ĕrīt: căvĕ tē rŏgĕt; ūltrō
Pēnĕlŏpām făcĭlīs pŏtĭōrī trādĕ." pŭtāsnĕ,
pērdūcī pŏtĕrīt tām frūgī tāmquĕ pŭdīcă,
quām nĕquĭērĕ prŏcī rēctō dēpēllĕrĕ cūrsū?
"vēnĭt ĕnīm māgnūm dōnāndī pārcă iŭvēntūs,
nēc tāntūm Vĕnĕrīs, quāntūm stŭdĭōsă cŭlīnaē.
sīc tĭbĭ Pēnĕlŏpē frūgi ēst, quaē sī sĕmĕl ūnō
dē sĕnĕ gūstārīt tēcūm pārtītă lŭcēllūm,
ūt cănĭs ā cŏrĭō nūmquam ābstērrēbĭtŭr ūnctō.
mē sĕnĕ quōd dīcām fāctum ēst: ănŭs īmprŏbă Thēbīs
ēx tēstāmēntō sīc ēst ēlātă: cădāvēr
ūnctum ŏlĕō lārgō nūdīs ŭmĕrīs tŭlĭt hērēs,
scīlĭcĕt ēlābī sī pōssēt mōrtŭă; crēdō,
quōd nĭmĭum īnstĭtĕrāt vīvēntī. Caūtŭs ădītō:
neū dēsīs ŏpĕraē nēve īmmŏdĕrātŭs ăbūndēs.
dīffĭcĭlem ēt mōrōsum ōffēndēt gārrŭlŭs; ūltrā
nōn ĕtĭām sĭlĕās. Dāvūs sīs cōmĭcŭs ātquĕ
stēs căpĭte ōbstīpō, mūltūm sĭmĭlīs mĕtŭēntī.
ōbsĕquĭō grāssārĕ; mŏnē, si īncrēbrŭĭt aūră,
caūtŭs ŭtī vēlēt cārūm căpŭt; ēxtrăhĕ tūrbā
ōppŏsĭtīs ŭmĕrīs; aūrēm sūbstrīngĕ lŏquācī.
īmpōrtūnŭs ămāt laūdārī: dōnĕc ŏhē! Iām
ād caēlūm mănĭbūs sūblātīs dīxĕrĭt, ūrgĕ,
crēscēntēm tŭmĭdīs īnflā sērmōnĭbŭs ūtrēm.
cūm tē sērvĭtĭō lōngō cūrāquĕ lĕvārīt,
ēt cērtūm vĭgĭlāns, quārtaē sīt pārtĭs Ŭlīxēs,
aūdĭĕrīs "hērēs": "ērgō nūnc Dāmă sŏdālīs
nūsquam ēst? Ūndĕ mĭhī tām fōrtēm tāmquĕ fĭdēlēm?"
spārgĕ sŭbīnde ēt, sī paūlūm pŏtĕs, īllăcrĭmāre: ēst
gaūdĭă prōdēntēm vūltūm cēlārĕ. Sĕpūlcrūm
pērmīssum ārbĭtrĭō sĭnĕ sōrdĭbŭs ēxstrŭĕ; fūnūs
ēgrĕgĭē fāctūm laūdēt vīcīnĭă. Sī quīs
fōrtĕ cŏhērēdūm sĕnĭōr mălĕ tūssĭĕt, huīc tū
dīc, ēx pārtĕ tŭā seū fūndī sīvĕ dŏmūs sīt
ēmptōr, gaūdēntēm nūmmō te āddīcĕrĕ. Sēd mē
īmpĕrĭōsă trăhīt Prōsērpĭnă; vīvĕ vălēquĕ."