"Unde et quo Catius?" "Non est mihi tempus, aventi
ponere signa novis praeceptis, qualia vincent
Pythagoran Anytique reum doctumque Platona."
"Peccatum fateor, cum te sic tempore laevo
interpellarim; sed des veniam bonus, oro.
Quod si interciderit tibi nunc aliquid, repetes mox,
sive est naturae hoc sive artis, mirus utroque."
"Quin id erat culpae, quo pacto cuncta tenerem
utpote res tenuis, tenui sermone peractas."
"Ede hominis nomen, simul et, Romanus an hospes."
"Ipsa memor praecepta canam, celabitur auctor.
Longa quibus facies ovis erit, illa memento,
ut suci melioris et ut magis alba rotundis,
ponere: namque marem cohibent callosa vitellum.
Cole suburbano qui siccis crevit in agris
dulcior: inriguo nihil est elutius horto.
Si vespertinus subito te oppresserit hospes,
ne gallina malum responset dura palato,
doctus eris vivam mixto versare Falerno:
hoc teneram faciet. Pratensibus optima fungis
natura est; aliis male creditur. Ille salubris
aestates peraget, qui nigris prandia moris
finiet, ante gravem quae legerit arbore solem.
Aufidius forti miscebat mella Falerno:
mendose, quoniam vacuis conmittere venis
nil nisi lene decet: leni praecordia mulso
prolueris melius. Si dura morabitur alvus,
mitulus et viles pellent obstantia conchae
et lapathi brevis herba, sed albo non sine Coo.
Lubrica nascentes inplent conchylia lunae;
sed non omne mare est generosae fertile testae:
murice Baiano melior Lucrina peloris,
ostrea Circeis, Miseno oriuntur echini,
pectinibus patulis iactat se molle Tarentum.
Nec sibi cenarum quivis temere arroget artem,
non prius exacta tenui ratione saporum.
Nec satis est cara piscis averrere mensa
ignarum, quibus est ius aptius et quibus assis
languidus in cubitum iam se conviva reponet.
Umber et iligna nutritus glande rotundas
curvat aper lances carnem vitantis inertem;
nam Laurens malus est, ulvis et harundine pinguis.
Vinea submittit capreas nonn semper edulis.
Fecundae leporis sapiens sectabitur armos.
Piscibus atque avibus quae natura et foret aetas,
ante meum nulli patuit quaesita palatum.
Sunt quorum ingenium nova tantum crustula promit.
Nequaquam satis in re una consumere curam,
ut siquis solum hoc, mala ne sint vina, laboret,
quali perfundat piscis securus olivo.
Massica si caelo suppones vina sereno,
nocturna siquid crassi est tenuabitur aura
et dedecet odor nervis inimicus; at illa
integrum perdunt lino vitiata saporem.
Surrentina vafer qui miscet faece Falerna
vina, columbino limum bene colligit ovo,
quatenus ima perit volvens aliena vitellus.
Tostis marcentem squillis recreabis et Afra
potorem coclea; nam lactuca innatat acri
post vinum stomacho; perna magis et magis hillis
flagitat inmorsus reficit, quin omnia malit
quaecumque inmundis fervent allata popinis.
Est operae pretium duplicis pernoscere iuris
naturam. Simplex e dulci constat olivo,
quod pingui miscere mero muriaque decebit
non alia quam qua Byzantia putuit orca.
Hoc ubi confusum sectis inferbuit herbis
Corycioque croco sparsum stetit, insuper addes
pressa Venafranae quod baca remisit olivae.
Picenis cedunt pomis Tiburtia suco:
nam facie praestant, venucula convenit ollis,
rectius Albanam fumo duraveris uvam.
Hanc ego cum malis, ego faecem primus et allec,
primus et invenior piper album cum sale nigro
incretum puris circumposuisse catillis.
Inmane est vitium dare milia terna macello
angustoque vagos piscis urgere catino.
Magna movet stomacho fastidia, seu puer unctis
tractavit calicem manibus, dum furta ligurrit,
sive gravis veteri creterrae limus adhaesit.
Vilibus in scopis, in mappis, in scobe quantus
consistit sumptus? Neglectis flagitium ingens.
Ten lapides varios lutulenta radere palma
et Tyrias dare circum inlota toralia vestis,
oblitum, quanto curam sumptumque minorem
haec habeant, tanto reprehendi iustius illis,
quae nisi divitibus nequeunt contingere mensis?"
"Docte Cati, per amicitiam divosque rogatus
ducere me auditum, perges quocumque, memento.
Nam quamvis memori referas mihi pectore cuncta,
non tamen interpres tantundem iuveris. Adde
voltum habitumque hominis, quem tu vidisse beatus
non magni pendis, quia contigit; at mihi cura
non mediocris inest, fontis ut adire remotos
atque haurire queam vitae praecepta beatae."
"Ūnde ēt quō Cătĭūs?" "Nōn ēst mĭhĭ tēmpŭs, ăvēntī
pōnĕrĕ sīgnă nŏvīs praēcēptīs, quālĭă vīncēnt
Pŷthăgŏrān Ănўtīquĕ rĕūm dōctūmquĕ Plătōnă."
"Pēccātūm fătĕōr, cūm tē sīc tēmpŏrĕ laēvō
īntērpēllārīm; sēd dēs vĕnĭām bŏnŭs, ōrō.
Quōd si īntērcĭdĕrīt tĭbĭ nūnc ălĭquīd, rĕpĕtēs mōx,
sīve ēst nātūrae hōc sīve ārtīs, mīrŭs ŭtrōquĕ."
"Quīn ĭd ĕrāt cūlpaē, quō pāctō cūnctă tĕnērēm
ūtpŏtĕ rēs tĕnŭīs, tĕnŭī sērmōnĕ pĕrāctās."
"Ēde hŏmĭnīs nōmēn, sĭmŭl ēt, Rōmānŭs ăn hōspēs."
"Īpsă mĕmōr praēcēptă cănām, cēlābĭtŭr aūctōr.
Lōngă quĭbūs făcĭēs ōvīs ĕrĭt, īllă mĕmēntō,
ūt sūcī mĕlĭōrĭs ĕt ūt măgĭs ālbă rŏtūndīs,
pōnĕrĕ: nāmquĕ mărēm cŏhĭbēnt cāllōsă vĭtēllūm.
Cōlĕ sŭbūrbānō quī sīccīs crēvĭt ĭn āgrīs
dūlcĭŏr: īnrĭgŭō nĭhĭl ēst ēlūtĭŭs hōrtō.
Sī vēspērtīnūs sŭbĭtō te ōpprēssĕrĭt hōspēs,
nē gāllīnă mălūm rēspōnsēt dūră pălātō,
dōctŭs ĕrīs vīvām mīxtō vērsārĕ Fălērnō:
hōc tĕnĕrām făcĭēt. Prātēnsĭbŭs ōptĭmă fūngīs
nātūra ēst; ălĭīs mălĕ crēdĭtŭr. Īllĕ sălūbrīs
aēstātēs pĕrăgēt, quī nīgrīs prāndĭă mōrīs
fīnĭĕt, āntĕ grăvēm quaē lēgĕrĭt ārbŏrĕ sōlēm.
Aūfĭdĭūs fōrtī mīscēbāt mēllă Fălērnō:
mēndōsē, quŏnĭām văcŭīs cōnmīttĕrĕ vēnīs
nīl nĭsĭ lēnĕ dĕcēt: lēnī praēcōrdĭă mūlsō
prōlvērīs mĕlĭūs. Sī dūră mŏrābĭtŭr ālvūs,
mītŭlŭs ēt vīlēs pēllēnt ōbstāntĭă cōnchaē
ēt lăpăthī brĕvĭs hērbă, sĕd ālbō nōn sĭnĕ Cōō.
Lūbrĭcă nāscēntēs īnplēnt cōnchŷlĭă lūnaē;
sēd nōn ōmnĕ măre ēst gĕnĕrōsaē fērtĭlĕ tēstaē:
mūrĭcĕ Bāiānō mĕlĭōr Lūcrīnă pĕlōrīs,
ōstrĕă Cīrcēīs, Mīsēno ōriūntŭr ĕchīnī,
pēctĭnĭbūs pătŭlīs iāctāt sē mōllĕ Tărēntūm.
Nēc sĭbĭ cēnārūm quīvīs tĕmĕre ārrŏgĕt ārtēm,
nōn prĭŭs ēxāctā tĕnŭī rătĭōnĕ săpōrūm.
Nēc sătĭs ēst cārā pīscīs āvērrĕrĕ mēnsā
īgnārūm, quĭbŭs ēst iūs āptĭŭs ēt quĭbŭs āssīs
lānguĭdŭs īn cŭbĭtūm iām sē cōnvīvă rĕpōnēt.
Ūmbĕr ĕt īlīgnā nūtrītūs glāndĕ rŏtūndās
cūrvăt ăpēr lāncēs cārnēm vītāntĭs ĭnērtēm;
nām Laūrēns mălŭs ēst, ūlvīs ĕt hărūndĭnĕ pīnguīs.
Vīnĕă sūbmīttīt căprĕās nōnn sēmpĕr ĕdūlīs.
Fēcūndaē lĕpŏrīs săpĭēns sēctābĭtŭr ārmōs.
Pīscĭbŭs ātque ăvĭbūs quaē nātūra ēt fŏrĕt aētās,
āntĕ mĕūm nūllī pătŭīt quaēsītă pălātūm.
Sūnt quōrum īngĕnĭūm nŏvă tāntūm crūstŭlă prōmīt.
Nēquāquām sătĭs īn re ūnā cōnsūmĕrĕ cūrām,
ūt sīquīs sōlum hōc, mălă nē sīnt vīnă, lăbōrēt,
quālī pērfūndāt pīscīs sēcūrŭs ŏlīvō.
Māssĭcă sī caēlō sūppōnēs vīnă sĕrēnō,
nōctūrnā sīquīd crāssi ēst tĕnŭābĭtŭr aūrā
ēt dēdēcĕt ŏdōr nērvīs ĭnĭmīcŭs; ăt īllă
īntēgrūm pērdūnt līnō vĭtĭātă săpōrēm.
Sūrrēntīnă văfēr quī mīscēt faēcĕ Fălērnă
vīnă, cŏlūmbīnō līmūm bĕnĕ cōllĭgĭt ōvō,
quātĕnŭs īmă pĕrīt vōlvēns ălĭēnă vĭtēllūs.
Tōstīs mārcēntēm squīllīs rĕcrĕābĭs ĕt Āfrā
pōtōrēm cŏclĕā; nām lāctūca īnnătăt ācrī
pōst vīnūm stŏmăchō; pērnā măgĭs ēt măgĭs hīllīs
flāgĭtăt īnmōrsūs rĕfĭcīt, quīn ōmnĭă mālīt
quaēcūmque īnmūndīs fērvēnt āllātă pŏpīnīs.
Ēst ŏpĕraē prĕtĭūm dŭplĭcīs pērnōscĕrĕ iūrīs
nātūrām. Sīmplēx ē dūlcī cōnstăt ŏlīvō,
quōd pīnguī mīscērĕ mĕrō mŭrĭāquĕ dĕcēbīt
nōn ălĭā quām quā Bŷzāntĭă pūtŭĭt ōrcă.
Hōc ŭbĭ cōnfūsūm sēctīs īnfērbŭĭt hērbīs
Cōrўcĭōquĕ crŏcō spārsūm stĕtĭt, īnsŭpĕr āddēs
prēssă Vĕnāfrānaē quōd bācă rĕmīsĭt ŏlīvaē.
Pīcēnīs cēdūnt pōmīs Tībūrtĭă sūcō:
nām făcĭē praēstānt, vēnūcŭlă cōnvĕnĭt ōllīs,
rēctĭŭs Ālbānām fūmō dūrāvĕrĭs ūvām.
Hānc ĕgŏ cūm mālīs, ĕgŏ faēcēm prīmŭs ĕt āllēc,
prīmŭs ĕt īnvĕnĭōr pĭpĕr ālbūm cūm sălĕ nīgrō
īncrētūm pūrīs cīrcūmpŏsŭīssĕ cătīllīs.
Īnmāne ēst vĭtĭūm dărĕ mīlĭă tērnă măcēllō
āngūstōquĕ văgōs pīscīs ūrgērĕ cătīnō.
Māgnă mŏvēt stŏmăchō fāstīdĭă, seū pŭĕr ūnctīs
trāctāvīt călĭcēm mănĭbūs, dūm fūrtă lĭgūrrīt,
sīvĕ grăvīs vĕtĕrī crētērraē līmŭs ădhaēsīt.
Vīlĭbŭs īn scōpīs, īn māppīs, īn scŏbĕ quāntūs
cōnsīstīt sūmptūs? Nēglēctīs flāgĭtĭum īngēns.
Tēn lăpĭdēs vărĭōs lŭtŭlēntā rādĕrĕ pālmā
ēt Tўrĭās dărĕ cīrcum īnlōtă tŏrālĭă vēstīs,
ōblītūm, quāntō cūrām sūmptūmquĕ mĭnōrēm
haēc hābeānt, tāntō rĕprĕhēndī iūstĭŭs īllīs,
quaē nĭsĭ dīvĭtĭbūs nĕquĕūnt cōntīngĕrĕ mēnsīs?"
"Dōctĕ Cătī, pĕr ămīcĭtĭām dīvōsquĕ rŏgātūs
dūcĕrĕ me aūdītūm, pērgēs quōcūmquĕ, mĕmēntō.
Nām quāmvīs mĕmŏrī rĕfĕrās mĭhĭ pēctŏrĕ cūnctă,
nōn tămĕn īntērprēs tāntūndēm iūvĕrĭs. Āddĕ
vōltum hăbĭtūmque hŏmĭnīs, quēm tū vīdīssĕ bĕātūs
nōn māgnī pēndīs, quĭă cōntĭgĭt; āt mĭhĭ cūră
nōn mĕdĭōcrĭs ĭnēst, fōntīs ŭt ădīrĕ rĕmōtōs
ātque haūrīrĕ quĕām vītaē praēcēptă bĕātaē."