0

1

Cum tot sustineas et tanta negotia solus,

res Italas armis tuteris, moribus ornes,

legibus emendes, in publica commoda peccem,

si longo sermone morer tua tempora, Caesar.

Romulus et Liber pater et cum Castore Pollux,

post ingentia facta deorum in templa recepti,

dum terras hominumque colunt genus, aspera bella

componunt, agros assignant, oppida condunt,

plorauere suis non respondere fauorem

speratum meritis. diram qui contudit hydram

notaque fatali portenta labore subegit,

comperit inuidiam supremo fine domari.

urit enim fulgore suo qui praegrauat artis

infra se positas: exstinctus amabitur idem.

praesenti tibi maturos largimur honores,

iurandasque tuum per numen ponimus aras,

nil oriturum alias, nil ortum tale fatentes.

sed tuus hic populus sapiens et iustus in uno

te nostris ducibus, te Grais anteferendo,

cetera nequaquam simili ratione modoque

aestimat et, nisi quae terris semota suisque

temporibus defuncta uidet, fastidit et odit;

sic fautor ueterum, ut tabulas peccare uetantis

quas bis quinque uiri sanxerunt, foedera regum

uel Gabiis uel cum rigidis aequata Sabinis,

pontificum libros, annosa uolumina uatum

dictitet Albano Musas in monte locutas.

si, quia Graiorum sunt antiquissima quaeque

scripta uel optima, Romani pensantur eadem

scriptores trutina, non est quod multa loquamur:

nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri;

uenimus ad summum fortunae; pingimus atque

psallimus et luctamur Achiuis doctius unctis.

si meliora dies ut uina poëmata reddit,

scire uelim, chartis pretium quotus arroget annus.

scriptor abhinc annos centum qui decidit, inter

perfectos ueteresque referri debet, an inter

uilis atque nouos? excludat iurgia finis.

"est uetus atque probus centum qui perficit annos."

quid, qui deperiit minor uno mense uel anno,

inter quos referendus erit? ueteresne poëtas,

an quos et praesens et postera respuat aetas?

"iste quidem ueteres inter ponetur honeste,

qui uel mense breui uel toto est iunior anno."

utor permisso caudaeque pilos ut equinae

paulatim uello et demo unum, demo etiam unum,

dum cadat elusus ratione ruentis acerui

qui redit in fastos et uirtutem aestimat annis,

miraturque nihil nisi quod Libitina sacrauit.

Ennius et sapiens et fortis et alter Homerus,

ut critici dicunt, leuiter curare uidetur

quo promissa cadant et somnia Pythagorea.

Naeuius in manibus non est et mentibus haeret

paene recens? adeo sanctum est uetus omne poëma.

ambigitur quotiens, uter utro sit prior, aufert

Pacuuius docti famam senis, Accius alti,

dicitur Afrani toga conuenisse Menandro,

Plautus ad exemplar Siculi properare Epicharmi,

uincere Caecilius grauitate, Terentius arte.

hos ediscit et hos arto stipata theatro

spectat Roma potens; habet hos numeratque poëtas

ad nostrum tempus Liui scriptoris ab aeuo.

interdum uulgus rectum uidet, est ubi peccat.

si ueteres ita miratur laudatque poëtas

ut nihil anteferat, nihil illis comparet, errat:

si quaedam nimis antique, si pleraque dure

dicere credit eos, ignaue multa fatetur,

et sapit et mecum facit et Ioue iudicat aequo.

non equidem insector delendaue carmina Liui

esse reor, memini quae plagosum mihi paruo

Orbilium dictare; sed emendata uideri

pulchraque et exactis minimum distantia miror;

inter quae uerbum emicuit si forte decorum, et

si uersus paulo concinnior unus et alter,

iniuste totum ducit uenditque poëma.

indignor quicquam reprehendi, non quia crasse

compositum illepideue putetur, sed quia nuper;

nec ueniam antiquis, sed honorem et praemia posci.

Recte necne crocum floresque perambulet Attae

fabula si dubitem, clament periisse pudorem

cuncti paene patres, ea cum reprehendere coner

quae grauis Aesopus, quae doctus Roscius egit.

uel quia nil rectum nisi quod placuit sibi ducunt,

uel quia turpe putant parere minoribus, et quae

imberbes didicere, senes perdenda fateri.

iam Saliare Numae carmen qui laudat et illud,

quod mecum ignorat, solus uult scire uideri,

ingeniis non ille fauet plauditque sepultis,

nostra sed impugnat, nos nostraque liuidus odit.

quod si tam Graecis nouitas inuisa fuisset

quam nobis, quid nunc esset uetus? aut quid haberet

quod legeret tereretque uiritim publicus usus?

ut primum positis nugari Graecia bellis

coepit et in uitium fortuna labier aequa,

nunc athletarum studiis, nunc arsit equorum,

marmoris aut eboris fabros aut aeris amauit,

suspendit picta uultum mentemque tabella,

nunc tibicinibus, nunc est gauisa tragoedis;

sub nutrice puella uelut si luderet infans,

quod cupide petiit mature plena reliquit.

quid placet aut odio est quod non mutabile credas?

hoc paces habuere bonae uentique secundi.

Romae dulce diu fuit et sollemne reclusa

mane domo uigilare, clienti promere iura,

cautos nominibus rectis expendere nummos,

maiores audire, minori dicere per quae

crescere res posset, minui damnosa libido.

mutauit mentem populus leuis et calet uno

scribendi studio; pueri patresque seueri

fronde comas uincti cenant et carmina dictant.

ipse ego, qui nullos me affirmo scribere uersus

inuenior Parthis mendacior, et prius orto

sole uigil calamum et chartas et scrinia posco.

nauem agere ignarus nauis timet; habrotonum aegro

non audet nisi qui didicit dare; quod medicorumst

promittunt medici; tractant fabrilia fabri:

scribimus indocti doctique poëmata passim.

hic error tamen et leuis haec insania quantas

uirtutes habeat sic collige; uatis auarus

non temere est animus; uersus amat, hoc studet unum;

detrimenta, fugas seruorum, incendia ridet;

non fraudem socio pueroue incogitat ullam

pupillo; uiuit siliquis et pane secundo;

militiae quamquam piger et malus, utilis urbi,

si das hoc, paruis quoque rebus magna iuuari.

os tenerum pueri balbumque poëta figurat,

torquet ab obscenis iam nunc sermonibus aurem,

mox etiam pectus praeceptis format amicis,

asperitatis et inuidiae corrector et irae;

recte facta refert, orientia tempora notis

instruit exemplis, inopem solatur et aegrum.

castis cum pueris ignara puella mariti

disceret unde preces, uatem ni Musa dedisset?

poscit opem chorus et praesentia numina sentit,

caelestis implorat aquas docta prece blandus,

auertit morbos, metuenda pericula pellit,

impetrat et pacem et locupletem frugibus annum.

carmine di superi placantur, carmine Manes.

agricolae prisci, fortes paruoque beati,

condita post frumenta leuantes tempore festo

corpus et ipsum animum spe finis dura ferentem,

cum sociis operum pueris et coniuge fida,

Tellurem porco, Siluanum lacte piabant,

floribus et uino Genium memorem breuis aeui.

Fescennina per hunc inuenta licentia morem

uersibus alternis opprobria rustica fudit.

libertasque recurrentis accepta per annos

lusit amabiliter, donec iam saeuus apertam

in rabiem coepit uerti iocus et per honestas

ire domos impune minax. doluere cruento

dente lacessiti; fuit intactis quoque cura

condicione super communi; quin etiam lex

poenaque lata, malo quae nollet carmine quemquam

describi: uertere modum formidine fustis

ad bene dicendum delectandumque redacti.

Graecia capta ferum uictorem cepit et artis

intulit agresti Latio. sic horridus ille

defluxit numerus Saturnius, et graue uirus

munditiae pepulere; sed in longum tamen aeuum

manserunt hodieque manent uestigia ruris.

serus enim Graecis admouit acumina chartis,

et post Punica bella quietus quaerere coepit,

quid Sophocles et Thespis et Aeschylus utile ferrent.

temptauit quoque rem, si digne uertere posset,

et placuit sibi, natura sublimis et acer;

nam spirat tragicum satis et feliciter audet,

sed turpem putat inscite metuitque lituram.

creditur, ex medio quia res arcessit, habere

sudoris minimum, sed habet comoedia tanto

plus oneris, quanto ueniae minus. aspice. Plautus

quo pacto partis tutetur amantis ephebi,

ut patris attenti, lenonis ut insidiosi,

quantus sit Dossennus edacibus in parasitis,

quam non astricto percurrat pulpita socco;

gestit enim nummum in loculos demittere, post hoc

securus cadat an recto stet fabula talo.

quem tulit ad scaenam uentoso Gloria curru,

exanimat lentus spectator, sedulus inflat:

sic leue, sic paruum est, animum quod laudis auarum

subruit aut reficit. ualeat res ludicra si me

palma negata macrum, donata reducit opimum.

saepe etiam audacem fugat hoc terretque poëtam,

quod numero plures, uirtute et honore minores,

indocti stolidique, et depugnare parati

si discordet eques, media inter carmina poscunt

aut ursum aut pugiles; his nam plebecula gaudet.

uerum equitis quoque iam migrauit ab aure uoluptas

omnis ad incertos oculos et gaudia uana.

quattuor aut pluris aulaea premuntur in horas,

dum fugiunt equitum turmae peditumque cateruae;

mox trahitur manibus regum fortuna retortis,

esseda festinant, pilenta, petorrita, naues,

captiuum portatur ebur, captiua Corinthus.

si foret in terris, rideret Democritus, seu

diuersum confusa genus panthera camelo

siue elephas albus uulgi conuerteret ora;

spectaret populum ludis attentius ipsis,

ut sibi praebentem nimio spectacula plura;

scriptores autem narrare putaret asello

fabellam surdo. nam quae peruincere uoces

eualuere sonum referunt quem nostra theatra?

Garganum mugire putes nemus aut mare Tuscum,

tanto cum strepitu ludi spectantur et artes,

diuitiaeque peregrinae, quibus oblitus actor

cum stetit in scaena, concurrit dextera laeuae.

dixit adhuc aliquid? nil sane. quid placet ergo?

lana Tarentino uiolas imitata ueneno.

ac ne forte putes me, quae facere ipse recusem,

cum recte tractent alii, laudare maligne,

ille per extentum funem mihi posse uidetur

ire poëta, meum qui pectus inaniter angit,

irritat, mulcet, falsis terroribus implet,

ut magus, et modo me Thebis, modo ponit Athenis

uerum age et his, qui se lectori credere malunt

quam spectatoris fastidia ferre superbi,

curam redde breuem, si munus Apolline dignum

uis complere libris et uatibus addere calcar,

ut studio maiore petant Helicona uirentem.

multa quidem nobis facimus mala saepe poëtae

(ut uineta egomet caedam mea), cum tibi librum

sollicito damus aut fesso; cum laedimur, unum

si quis amicorum est ausus reprehendere uersum;

cum loca iam recitata reuoluimus irreuocati;

cum lamentamur non apparere labores

nostros et tenui deducta poëmata filo;

cum speramus eo rem uenturam ut, simul atque

carmina rescieris nos fingere, commodus ultro

arcessas et egere uetes et scribere cogas.

sed tamen est operae pretium cognoscere, qualis

aedituos habeat belli spectata domique

uirtus, indigno non committenda poëtae.

gratus Alexandro regi magno fuit ille

Choerilus, incultis qui uersibus et male natis

rettulit acceptos, regale nomisma, Philippos.

sed ueluti tractata notam labemque remittunt

atramenta, fere scriptores carmine foedo

splendida facta linunt. idem rex ille poëma

qui tam ridiculum tam care prodigus emit,

edicto uetuit ne quis se praeter Apellen

pingeret, aut alius Lysippo duceret aera

fortis Alexandri uultum simulantia. quodsi

iudicium subtile uidendis artibus illud

ad libros et ad haec Musarum dona uocares,

Boeotum in crasso iurares aëre natum.

at neque dedecorant tua de se iudicia atque

munera, quae multa dantis cum laude tulerunt,

dilecti tibi Vergilius Variusque poëtae;

nec magis expressi uultus per aenea signa,

quam per uatis opus mores animique uirorum

clarorum apparent. nec sermones ego mallem

repentis per humum quam res componere gestas,

terrarumque situs et flumina dicere, et arces

montibus impositas et barbara regna, tuisque

auspiciis totum confecta duella per orbem,

claustraque custodem pacis cohibentia Ianum,

et formidatam Parthis te principe Romam,

si quantum cuperem possem quoque; sed neque paruum

carmen maiestas recipit tua, nec meus audet

rem temptare pudor quam uires ferre recusent.

sedulitas autem stulte quem diligit urget,

praecipue cum se numeris commendat et arte:

discit enim citius meminitque libentius illud

quod quis deridet, quam quod probat et ueneratur.

nil moror officium quod me grauat, ac neque ficto

in peius uultu proponi cereus usquam,

nec praue factis decorari uersibus opto,

ne rubeam pingui donatus munere, et una

cum scriptore meo, capsa porrectus operta,

deferar in uicum uendentem tus et odores

et piper et quidquid chartis amicitur ineptis.

2

Flore, bono claroque fidelis amice Neroni,

si quis forte uelit puerum tibi uendere natum

Tibure uel Gabiis, et tecum sic agat: "hic et

candidus et talos a uertice pulcher ad imos

fiet eritque tuus nummorum milibus octo,

uerna ministeriis ad nutus aptus erilis

litterulis Graecis imbutus, idoneus arti

cuilibet; argilla quiduis imitaberis uda;

quin etiam canet indoctum sed dulce bibenti:

multa fidem promissa leuant, ubi plenius aequo

laudat uenalis qui uult extrudere merces:

res urget me nulla; meo sum pauper in aere:

nemo hoc mangonum faceret tibi; non temere a me

quiuis ferret idem. semel hic cessauit et, ut fit

in scalis latuit metuens pendentis habenae.

des nummos, excepta nihil te si fuga laedit"

ille ferat pretium poenae securus, opinor.

prudens emisti uitiosum; dicta tibi est lex:

insequeris tamen hunc et lite moraris iniqua?

dixi me pigrum proficiscenti tibi, dixi

talibus officiis prope mancum, ne mea saeuus

iurgares ad te quod epistula nulla rediret.

quid tum profeci, mecum facientia iura

si tamen attemptas? quereris super hoc etiam, quod

exspectata tibi non mittam carmina mendax.

Luculli miles collecta uiatica multis

aerumnis, lassus dum noctu stertit, ad assem

perdiderat: post hoc uehemens lupus, et sibi et hosti

iratus pariter, ieiunis dentibus acer,

praesidium regale loco deiecit, ut aiunt,

summe munito et multarum diuite rerum.

clarus ob id factum donis ornatur honestis,

accipit et bis dena super sestertia nummum.

forte sub hoc tempus castellum euertere praetor

nescio quod cupiens hortari coepit eundem

uerbis quae timido quoque possent addere mentem:

"i, bone, quo uirtus tua te uocat, i pede fausto,

grandia laturus meritorum praemia. quid stas?"

post haec ille catus, quantumuis rusticus, "ibit,

ibit eo quo uis qui zonam perdidit" inquit.

Romae nutriri mihi contigit, atque doceri

iratus Grais quantum nocuisset Achilles.

adiecere bonae paulo plus artis Athenae,

scilicet ut uellem curuo dinoscere rectum,

atque inter siluas Academi quaerere uerum.

dura sed emouere loco me tempora grato,

ciuilisque rudem belli tulit aestus in arma

Caesaris Augusti non responsura lacertis.

unde simul primum me dimisere Philippi,

decisis humilem pennis inopemque paterni

et laris et fundi, paupertas impulit audax

ut uersus facerem: sed quod non desit habentem

quae poterunt umquam satis expurgare cicutae,

ni melius dormire putem quam scribere uersus?

singula de nobis anni praedantur euntes;

eripuere iocos, Venerem, conuiuia, ludum;

tendunt extorquere poëmata; quid faciam uis?

denique non omnes eadem mirantur amantque:

carmine tu gaudes, hic delectatur iambis,

ille Bioneis sermonibus et sale nigro.

tres mihi conuiuae prope dissentire uidentur,

poscentes uario multum diuersa palato.

quid dem? quid non dem? renuis tu, quod iubet alter;

quod petis, id sane est inuisum acidumque duobus.

praeter cetera me Romaene poëmata censes

scribere posse inter tot curas totque labores?

hic sponsum uocat, hic auditum scripta relictis

omnibus officiis; cubat hic in colle Quirini,

hic extremo in Auentino, uisendus uterque;

interualla uides humane commoda. uerum

purae sunt plateae, nihil ut meditantibus obstet.

festinat calidus mulis gerulisque redemptor,

torquet nunc lapidem, nunc ingens machina tignum,

tristia robustis luctantur funera plaustris,

hac rabiosa fugit canis, hac lutulenta ruit sus:

i nunc et uersus tecum meditare canoros.

scriptorum chorus omnis amat nemus et fugit urbem

rite cliens Bacchi somno gaudentis et umbra:

tu me inter strepitus nocturnos atque diurnos

uis canere et contracta sequi uestigia uatum?

ingenium sibi quod uacuas desumpsit Athenas,

et studiis annos septem dedit insenuitque

libris et curis, statua taciturnius exit

plerumque et risu populum quatit; hic ego rerum

fluctibus in mediis et tempestatibus urbis

uerba lyrae motura sonum conectere digner?

frater erat Romae consulti rhetor, ut alter

alterius sermone meros audiret honores,

Gracchus ut hic illi, foret huic ut Mucius ille.

qui minus argutos uexat furor iste poëtas?

carmina compono, hic elegos. "mirabile uisu

caelatumque nouem Musis opus!" aspice primum,

quanto cum fastu, quanto molimine circum-

spectemus uacuam Romanis uatibus aedem!

mox etiam, si forte uacas, sequere et procul audi,

quid ferat et quare sibi nectat uterque coronam.

caedimur et totidem plagis consumimus hostem

lento Samnites ad lumina prima duello.

discedo Alcaeus puncto illius; ille meo quis?

quis nisi Callimachus? si plus apposcere uisus,

fit Mimnermus et optiuo cognomine crescit.

multa fero, ut placem genus irritabile uatum,

cum scribo et supplex populi suffragia capto;

idem, finitis studiis et mente recepta,

obturem patulas impune legentibus auris.

ridentur mala qui componunt carmina; uerum

gaudent scribentes et se uenerantur et ultro,

si taceas, laudant quidquid scripsere beati.

at qui legitimum cupiet fecisse poëma,

cum tabulis animum censoris sumet honesti;

audebit, quaecumque parum splendoris habebunt

et sine pondere erunt et honore indigna ferentur,

uerba mouere loco, quamuis inuita recedant

et uersentur adhuc intra penetralia Vestae:

obscurata diu populo bonus eruet atque

proferet in lucem speciosa uocabula rerum,

quae priscis memorata Catonibus atque Cethegis

nunc situs informis premit et deserta uetustas;

asciscet noua, quae genitor produxerit usus:

uehemens et liquidus puroque simillimus amni

fundet opes Latiumque beabit diuite lingua;

luxuriantia compescet, nimis aspera sano

leuabit cultu, uirtute carentia tollet,

ludentis speciem dabit et torquebitur, ut qui

nunc Satyrum, nunc agrestem Cyclopa mouetur.

praetulerim scriptor delirus inersque uideri,

dum mea delectent mala me uel denique fallant,

quam sapere et ringi. fuit haud ignobilis Argis,

qui se credebat miros audire tragoedos,

in uacuo laetus sessor plausorque theatro;

cetera qui uitae seruaret munia recto

more, bonus sane uicinus, amabilis hospes,

comis in uxorem, posset qui ignoscere seruis

et signo laeso non insanire lagoenae,

posset qui rupem et puteum uitare patentem.

hic ubi cognatorum opibus curisque refectus

expulit elleboro morbum bilemque meraco,

et redit ad sese, "pol me occidistis, amici,

non seruastis" ait, "cui sic extorta uoluptas

et demptus per uim mentis gratissimus error."

nimirum sapere est abiectis utile nugis,

et tempestiuum pueris concedere ludum,

ac non uerba sequi fidibus modulanda Latinis,

sed uerae numerosque modosque ediscere uitae.

quocirca mecum loquor haec tacitusque recordor

si tibi nulla sitim finiret copia lymphae,

narrares medicis: quod quanto plura parasti

tanto plura cupis, nulline faterier audes?

si uulnus tibi monstrata radice uel herba

non fieret leuius, fugeres radice uel herba

proficiente nihil curarier. audieras, cui

rem di donarent, illi decedere prauam

stultitiam; et cum sis nihilo sapientior ex quo

plenior es, tamen uteris monitoribus isdem?

at si diuitiae prudentem reddere possent,

si cupidum timidumque minus te, nempe ruberes,

uiueret in terris te si quis auarior uno.

si proprium est quod quis libra mercatus et aerest,

quaedam, si credis consultis, mancipat usus;

qui te pascit ager tuus est, et uilicus Orbi,

cum segetes occat tibi mox frumenta daturas,

te dominum sentit. das nummos, accipis uuam,

pullos, oua, cadum temeti: nempe modo isto

paulatim mercaris agrum, fortasse trecentis

aut etiam supra nummorum milibus emptum.

Quid refert, uiuas numerato nuper an olim?

emptor Aricini quondam Veientis et arui

emptum cenat holus, quamuis aliter putat; emptis

sub noctem gelidam lignis calefactat aënum:

sed uocat usque suum, qua populus assita certis

limitibus uicina refugit iurgia; tamquam

sit proprium quicquam, puncto quod mobilis horae

nunc prece, nunc pretio, nunc ui, nunc morte suprema

permutet dominos et cedat in altera iura.

sic quia perpetuus nulli datur usus, et heres

heredem alterius uelut unda superuenit undam,

quid uici prosunt aut horrea? quidue Calabris

saltibus adiecti Lucani, si metit Orcus

grandia cum paruis, non exorabilis auro?

gemmas, marmor, ebur, Tyrrhena sigilla, tabellas,

argentum, uestis Gaetulo murice tinctas,

sunt qui non habeant, est qui non curat habere.

cur alter fratrum cessare et ludere et ungui

praeferat Herodis palmetis pinguibus, alter

diues et importunus ad umbram lucis ab ortu

siluestrem flammis et ferro mitiget agrum,

scit Genius, natale comes qui temperat astrum,

naturae deus humanae, mortalis in unum

quodque caput, uultu mutabilis, albus et ater.

utar et ex modico quantum res poscet aceruo

tollam, nec metuam quid de me iudicet heres,

quod non plura datis inuenerit: et tamen idem

scire uolam, quantum simplex hilarisque nepoti

discrepet et quantum discordet parcus auaro.

distat enim spargas tua prodigus an neque sumptum

inuitus facias neque plura parare labores,

ac potius, puer ut festis Quinquatribus olim,

exiguo gratoque fruaris tempore raptim.

pauperies immunda domus procul absit: ego, utrum

naue ferar magna an parua, ferar unus et idem.

non agimur tumidis uelis aquilone secundo,

non tamen aduersis aetatem ducimus austris,

uiribus, ingenio, specie, uirtute, loco, re,

extremi primorum, extremis usque priores.

non es auarus: abi. quid? cetera iam simul isto

cum uitio fugere? caret tibi pectus inani

ambitione? caret mortis formidine et ira?

somnia, terrores magicos, miracula, sagas,

nocturnos lemures portentaque Thessala rides?

natalis grate numeras? ignoscis amicis?

lenior et melior fis accedente senecta?

quid te exempta iuuat spinis de pluribus una?

uiuere si recte nescis, decede peritis.

lusisti satis, edisti satis atque bibisti:

tempus abire tibi est, ne potum largius aequo

rideat et pulset lasciua decentius aetas.

ARS POETICA

Humano capiti ceruicem pictor equinam

iungere si uelit, et uarias inducere plumas

undique collatis membris, ut turpiter atrum

desinat in piscem mulier formosa superne,

spectatum admissi risum teneatis, amici?

credite, Pisones, isti tabulae fore librum

persimilem cuius, uelut aegri somnia, uanae

fingentur species, ut nec pes nec caput uni

reddatur formae. "pictoribus atque poëtis

quidlibet audendi semper fuit aequa potestas."

scimus, et hanc ueniam petimusque damusque uicissim;

sed non ut placidis coëant immitia, non ut

serpentes auibus geminentur, tigribus agni.

inceptis grauibus plerumque et magna professis

purpureus, late qui splendeat, unus et alter

assuitur pannus, cum lucus et ara Dianae

et properantis aquae per amoenos ambitus agros

aut flumen Rhenum aut pluuius describitur arcus.

sed nunc non erat his locus. et fortasse cupressum

scis simulare: quid hoc, si fractis enatat exspes

nauibus aere dato qui pingitur? amphora coepit

institui: currente rota cur urceus exit?

denique sit quoduis, simplex dumtaxat et unum.

maxima pars uatum, pater et iuuenes patre digni,

decipimur specie recti: breuis esse laboro,

obscurus fio; sectantem leuia nerui

deficiunt animique; professus grandia turget:

serpit humi tutus nimium timidusque procellae;

qui uariare cupit rem prodigialiter unam,

delphinum siluis appingit, fluctibus aprum.

in uitium ducit culpae fuga, si caret arte.

Aemilium circa ludum faber imus et unguis

exprimet et mollis imitabitur aere capillos,

infelix operis summa, quia ponere totum

nesciet. hunc ego me, si quid componere curem,

non magis esse uelim quam naso uiuere prauo,

spectandum nigris oculis nigroque capillo.

sumite materiam uestris, qui scribitis, aequam

uiribus, et uersate diu, quid ferre recusent,

quid ualeant umeri. cui lecta potenter erit res,

nec facundia deseret hunc nec lucidus ordo.

ordinis haec uirtus erit et uenus, aut ego fallor,

ut iam nunc dicat iam nunc debentia dici,

pleraque differat et praesens in tempus omittat;

hoc amet, hoc spernat promissi carminis auctor.

in uerbis etiam tenuis cautusque serendis

dixeris egregie notum si callida uerbum

reddiderit iunctura nouum si forte necessest

indiciis monstrare recentibus abdita rerum,

fingere cinctutis non exaudita Cethegis

continget, dabiturque licentia sumpta pudenter;

et noua fictaque nuper habebunt uerba fidem si

Graeco fonte cadent, parce detorta. quid autem

Caecilio Plautoque dabit Romanus ademptum

Vergilio Varioque? ego cur, acquirere pauca

si possum, inuideor, cum lingua Catonis et Enni

sermonem patrium ditauerit et noua rerum

nomina protulerit? licuit semperque licebit

signatum praesente nota producere nomen.

ut siluae foliis pronos mutantur in annos,

prima cadunt: ita uerborum uetus interit aetas,

et iuuenum ritu florent modo nata uigentque.

debemur morti nos nostraque; siue receptus

terra Neptunus classis aquilonibus arcet,

regis opus, sterilisue diu palus aptaque remis

uicinas urbis alit et graue sentit aratrum,

seu cursum mutauit iniquum frugibus amnis

doctus iter melius, mortalia facta peribunt,

nedum sermonum stet honos et gratia uiuax.

multa renascentur quae iam cecidere, cadentque

quae nunc sunt in honore uocabula, si uolet usus,

quem penes arbitrium est et ius et norma loquendi.

res gestae regumque ducumque et tristia bella

quo scribi possent numero, monstrauit Homerus.

uersibus impariter iunctis querimonia primum,

post etiam inclusa est uoti sententia compos:

quis tamen exiguos elegos emiserit auctor,

grammatici certant et adhuc sub iudice lis est.

Archilochum proprio rabies armauit iambo;

hunc socci cepere pedem grandesque cothurni,

alternis aptum sermonibus et popularis

uincentem strepitus et natum rebus agendis.

Musa dedit fidibus diuos puerosque deorum

et pugilem uictorem et equum certamine primum

et iuuenum curas et libera uina referre.

descriptas seruare uices operumque colores

cur ego si nequeo ignoroque poëta salutor?

cur nescire pudens praue quam discere malo?

uersibus exponi tragicis res comica non uult;

indignatur item priuatis ac prope socco

dignis carminibus narrari cena Thyestae.

singula quaeque locum teneant sortita decentem.

interdum tamen et uocem comoedia tollit,

iratusque Chremes tumido delitigat ore;

et tragicus plerumque dolet sermone pedestri

Telephus et Peleus, cum pauper et exsul uterque

proicit ampullas et sesquipedalia uerba,

si curat cor spectantis tetigisse querela.

non satis est pulchra esse poëmata; dulcia sunto,

et quocumque uolent animum auditoris agunto.

ut ridentibus arrident, ita flentibus adsunt

humani uultus: si uis me flere, dolendumst

primum ipsi tibi: tunc tua me infortunia laedent,

Telephe uel Peleu; male si mandata loqueris

aut dormitabo aut ridebo. tristia maestum

uultum uerba decent, iratum plena minarum,

ludentem lasciua, seuerum seria dictu.

format enim natura prius nos intus ad omnem

fortunarum habitum; iuuat aut impellit ad iram

aut ad humum maerore graui deducit et angit;

post effert animi motus interprete lingua.

Si dicentis erunt fortunis absona dicta,

Romani tollent equites peditesque cachinnum.

intererit multum diuusne loquatur an heros,

maturusne senex an adhuc florente iuuenta

feruidus, et matrona potens an sedula nutrix,

mercatorne uagus cultorne uirentis agelli,

Colchus an Assyrius, Thebis nutritus an Argis.

aut famam sequere aut sibi conuenientia finge.

scriptor honoratum si forte reponis Achillem,

impiger, iracundus, inexorabilis, acer,

iura neget sibi nata, nihil non arroget armis.

sit Medea ferox inuictaque, flebilis Ino,

perfidus Ixion, Io uaga, tristis Orestes.

si quid inexpertum scaenae committis et audes

personam formare nouam, seruetur ad imum

qualis ab incepto processerit, et sibi constet.

difficile est proprie communia dicere; tuque

rectius Iliacum carmen deducis in actus,

quam si proferres ignota indictaque primus.

publica materies priuati iuris erit, si

non circa uilem patulumque moraberis orbem,

nec uerbo uerbum curabis reddere fidus

interpres, nec desilies imitator in artum,

unde pedem proferre pudor uetet aut operis lex:

nec sic incipies ut scriptor cyclicus olim:

"fortunam Priami cantabo et nobile bellum."

quid dignum tanto feret hic promissor hiatu?

parturient montes, nascetur ridiculus mus.

quanto rectius hic qui nil molitur inepte:

"dic mihi, Musa, uirum, captae post tempora Troiae

qui mores hominum multorum uidit et urbis."

non fumum ex fulgore, sed ex fumo dare lucem

cogitat, ut speciosa dehinc miracula promat,

Antiphaten Scyllamque et cum Cyclope Charybdin.

nec reditum Diomedis ab interitu Meleagri,

nec gemino bellum Troianum orditur ab ouo:

semper ad euentum festinat et in medias res

non secus ac notas auditorem rapit, et quae

desperat tractata nitescere posse, relinquit,

atque ita mentitur, sic ueris falsa remiscet,

primo ne medium, medio ne discrepet imum.

tu quid ego et populus mecum desideret audi:

si plosoris eges aulaea manentis et usque

sessuri donec cantor "uos plaudite" dicat,

aetatis cuiusque notandi sunt tibi mores,

mobilibusque decor naturis dandus et annis.

reddere qui uoces iam scit puer et pede certo

signat humum, gestit paribus colludere, et iram

colligit ac ponit temere et mutatur in horas.

imberbus iuuenis, tandem custode remoto,

gaudet equis canibusque et aprici gramine campi,

cereus in uitium flecti, monitoribus asper,

utilium tardus prouisor, prodigus aeris,

sublimis cupidusque et amata relinquere pernix.

conuersis studiis aetas animusque uirilis

quaerit opes et amicitias, inseruit honori,

commisisse cauet quod mox mutare laboret.

multa senem circumueniunt incommoda, uel quod

quaerit et inuentis miser abstinet ac timet uti

uel quod res omnis timide gelideque ministrat,

dilator, spe longus, iners, auidusque futuri,

difficilis, querulus, laudator temporis acti

se puero, castigator censorque minorum.

multa ferunt anni uenientes commoda secum,

multa recedentes adimunt. ne forte seniles

mandentur iuueni partes pueroque uiriles,

semper in adiunctis aeuoque morabimur aptis.

aut agitur res in scaenis aut acta refertur.

segnius irritant animos demissa per aurem,

quam quae sunt oculis subiecta fidelibus et quae

ipse sibi tradit spectator: non tamen intus

digna geri promes in scaenam, multaque tolles

ex oculis quae mox narret facundia praesens.

ne pueros coram populo Medea trucidet,

aut humana palam coquat exta nefarius Atreus,

aut in auem Procne uertatur, Cadmus in anguem.

quodcumque ostendis mihi sic, incredulus odi.

neue minor neu sit quinto productior actu

fabula, quae posci uult et spectata reponi.

nec deus intersit, nisi dignus uindice nodus

inciderit; nec quarta loqui persona laboret.

actoris partis chorus officiumque uirile

defendat, neu quid medios intercinat actus

quod non proposito conducat et haereat apte.

ille bonis faueatque et consilietur amice,

et regat iratos et amet peccare timentis;

ille dapes laudet mensae breuis, ille salubrem

iustitiam legesque et apertis otia portis;

ille tegat commissa, deosque precetur et oret,

ut redeat miseris, abeat fortuna superbis.

tibia non ut nunc orichalco uincta tubaeque

aemula, sed tenuis simplexque foramine pauco

aspirare et adesse choris erat utilis atque

nondum spissa nimis complere sedilia flatu;

quo sane populus numerabilis, utpote paruus,

et frugi castusque uerecundusque coibat.

postquam coepit agros extendere uictor et urbes

latior amplecti murus uinoque diurno

placari Genius festis impune diebus,

accessit numerisque modisque licentia maior;

indoctus quid enim saperet liberque laborum

rusticus urbano confusus, turpis honesto?

sic priscae motumque et luxuriem addidit arti

tibicen traxitque uagus per pulpita uestem;

sic etiam fidibus uoces creuere seueris,

et tulit eloquium insolitum facundia praeceps,

utiliumque sagax rerum et diuina futuri

sortilegis non discrepuit sententia Delphis.

carmine qui tragico uilem certauit ob hircum,

mox etiam agrestis Satyros nudauit, et asper

incolumi grauitate iocum temptauit, eo quod

illecebris erat et grata nouitate morandus

spectator, functusque sacris et potus et exlex.

uerum ita risores, ita commendare dicaces

conueniet Satyros, ita uertere seria ludo,

ne quicumque deus, quicumque adhibebitur heros,

regali conspectus in auro nuper et ostro,

migret in obscuras humili sermone tabernas,

aut, dum uitat humum, nubes et inania captet.

effutire leuis indigna Tragoedia uersus,

ut festis matrona moueri iussa diebus,

intererit Satyris paulum pudibunda proteruis.

non ego inornata et dominantia nomina solum

uerbaque, Pisones, Satyrorum scriptor amabo;

nec sic enitar tragico differre colori,

ut nihil intersit Dauusne loquatur et audax

Pythias emuncto lucrata Simone talentum,

an custos famulusque dei Silenus alumni.

ex noto fictum carmen sequar, ut sibi quiuis

speret idem, sudet multum frustraque laboret

ausus idem: tantum series iuncturaque pollet,

tantum de medio sumptis accedit honoris.

siluis deducti caueant, me iudice, Fauni

ne uelut innati triuiis ac paene forenses

aut nimium teneris iuuenentur uersibus umquam,

aut immunda crepent ignominiosaque dicta:

offenduntur enim quibus est equus et pater et res,

nec, si quid fricti ciceris probat et nucis emptor,

aequis accipiunt animis donantue corona.

syllaba longa breui subiecta uocatur iambus,

pes citus; unde etiam trimetris accrescere iussit

nomen iambeis, cum senos redderet ictus

primus ad extremum similis sibi. non ita pridem,

tardior ut paulo grauiorque ueniret ad auris,

spondeos stabilis in iura paterna recepit

commodus et patiens, non ut de sede secunda

cederet aut quarta socialiter. hic et in Acci

nobilibus trimetris apparet rarus, et Enni

in scaenam missos cum magno pondere uersus

aut operae celeris nimium curaque carentis

aut ignoratae premit artis crimine turpi.

non quiuis uidet immodulata poëmata iudex,

et data Romanis uenia est indigna poëtis.

idcircone uager scribamque licenter? an omnis

uisuros peccata putem mea, tutus et intra

spem ueniae cautus? uitaui denique culpam,

non laudem merui. uos exemplaria Graeca

nocturna uersate manu, uersate diurna.

at uestri proaui Plautinos et numeros et

laudauere sales, nimium patienter utrumque,

ne dicam stulte, mirati, si modo ego et uos

scimus inurbanum lepido seponere dicto

legitimumque sonum digitis callemus et aure.

ignotum tragicae genus inuenisse Camenae

dicitur et plaustris uexisse poëmata Thespis,

quae canerent agerentque peruncti faecibus ora.

post hunc personae pallaeque repertor honestae

Aeschylus et modicis instrauit pulpita tignis

et docuit magnumque loqui nitique cothurno.

successit uetus his comoedia, non sine multa

laude; sed in uitium libertas excidit et uim

dignam lege regi; lex est accepta chorusque

turpiter obticuit sublato iure nocendi.

nil intemptatum nostri liquere poëtae,

nec minimum meruere decus uestigia Graeca

ausi deserere et celebrare domestica facta,

uel qui praetextas uel qui docuere togatas.

nec uirtute foret clarisue potentius armis

quam lingua Latium, si non offenderet unum

quemque poëtarum limae labor et mora. uos, o

Pompilius sanguis, carmen reprehendite quod non

multa dies et multa litura coërcuit atque

praesectum decies non castigauit ad unguem.

ingenium misera quia fortunatius arte

credit et excludit sanos Helicone poëtas

Democritus, bona pars non unguis ponere curat,

non barbam, secreta petit loca, balnea uitat.

nanciscetur enim pretium nomenque poëtae,

si tribus Anticyris caput insanabile numquam

tonsori Licino commiserit. o | ego laeuus,

qui purgor bilem sub uerni temporis horam!

non alius faceret meliora poëmata. uerum

nil tanti est. ergo fungar uice cotis, acutum

reddere quae ferrum ualet exsors ipsa secandi;

munus et officium nil scribens ipse docebo,

unde parentur opes, quid alat formetque poëtam,

quid deceat, quid non, quo uirtus, quo ferat error.

scribendi recte sapere est et principium et fons:

rem tibi Socraticae poterunt ostendere chartae,

uerbaque prouisam rem non inuita sequentur.

qui didicit patriae quid debeat et quid amicis,

quo sit amore parens, quo frater amandus et hospes,

quod sit conscripti, quod iudicis officium, quae

partes in bellum missi ducis, ille profecto

reddere personae scit conuenientia cuique.

respicere exemplar uitae morumque iubebo

doctum imitatorem et uiuas hinc ducere uoces.

interdum speciosa locis morataque recte

fabula nullius ueneris, sine pondere et arte,

ualdius oblectat populum meliusque moratur

quam uersus inopes rerum nugaeque canorae.

Grais ingenium, Grais dedit ore rotundo

Musa loqui, praeter laudem nullius auaris.

Romani pueri longis rationibus assem

discunt in partis centum diducere. "dicat

filius Albani: si de quincunce remotast

uncia, quid superat? poteras dixisse." "triens." "eu!

rem poteris seruare tuam. redit uncia, quid fit?"

"semis." an haec animos aerugo et cura peculi

cum semel imbuerit, speramus carmina fingi

posse linenda cedro et leui seruanda cupresso?

aut prodesse uolunt aut delectare poëtae,

aut simul et iucunda et idonea dicere uitae.

quidquid praecipies esto breuis, ut cito dicta

percipiant animi dociles teneantque fideles.

omne superuacuum pleno de pectore manat.

ficta uoluptatis causa sint proxima ueris,

ne quodcumque uelit poscat sibi fabula credi,

neu pransae Lamiae uiuum puerum extrahat aluo.

centuriae seniorum agitant expertia frugis,

celsi praetereunt austera poëmata Ramnes:

omne tulit punctum qui miscuit utile dulci,

lectorem delectando pariterque monendo;

hic meret aera liber Sosiis; hic et mare transit

et longum noto scriptori prorogat aeuum.

sunt delicta tamen quibus ignouisse uelimus;

nam neque chorda sonum reddit quem uult manus et mens,

poscentique grauem persaepe remittit acutum

nec semper feriet quodcumque minabitur arcus.

uerum ubi plura nitent in carmine non ego paucis

offendar maculis, quas aut incuria fudit

aut humana parum cauit natura. quid ergost?

ut scriptor si peccat idem librarius usque,

quamuis est monitus, uenia caret; ut citharoedus

ridetur chorda qui semper oberrat eadem:

sic mihi qui multum cessat fit Choerilus ille,

quem bis terue bonum cum risu miror; et idem

indignor quandoque bonus dormitat Homerus;

uerum operi longo fas est obrepere somnum.

ut pictura poesis: erit quae si propius stes

te capiat magis, et quaedam si longius abstes.

haec amat obscurum, uolet haec sub luce uideri,

iudicis argutum quae non formidat acumen;

haec placuit semel, haec decies repetita placebit.

o maior iuuenum, quamuis et uoce paterna

fingeris ad rectum et per te sapis, hoc tibi dictum

tolle memor, certis medium et tolerabile rebus

recte concedi. consultus iuris et actor

causarum mediocris abest uirtute diserti

Messallae nec scit quantum Cascellius Aulus,

sed tamen in pretio est: mediocribus esse poëtis

non homines, non di, non concessere columnae.

ut gratas inter mensas symphonia discors

et crassum unguentum et Sardo cum melle papauer

offendunt, poterat duci quia cena sine istis,

sic animis natum inuentumque poëma iuuandis,

si paulum summo decessit, uergit ad imum.

ludere qui nescit, campestribus abstinet armis,

indoctusque pilae disciue trochiue quiescit,

ne spissae risum tollant impune coronae:

qui nescit uersus tamen audet fingere. quidni?

liber et ingenuus, praesertim census equestrem

summam nummorum, uitioque remotus ab omni.

tu nihil inuita dices faciesue Minerua:

id tibi iudicium est, ea mens. si quid tamen olim

scripseris, in Maeci descendat iudicis auris

et patris et nostras, nonumque prematur in annum,

membranis intus positis: delere licebit

quod non edideris; nescit uox missa reuerti.

Siluestris homines sacer interpresque deorum

caedibus et uictu foedo deterruit Orpheus,

dictus ob hoc lenire tigris rabidosque leones;

dictus et Amphion, Thebanae conditor urbis,

saxa mouere sono testudinis et prece blanda

ducere quo uellet. fuit haec sapientia quondam,

publica priuatis secernere, sacra profanis,

concubitu prohibere uago, dare iura maritis,

oppida moliri, leges incidere ligno.

sic honor et nomen diuinis uatibus atque

carminibus uenit. post hos insignis Homerus

Tyrtaeusque mares animos in Martia bella

uersibus exacuit: dictae per carmina sortes

et uitae monstrata uia est, et gratia regum

Pieriis temptata modis, ludusque repertus

et longorum operum finis, ne forte pudori

sit tibi Musa lyrae sollers et cantor Apollo.

natura fieret laudabile carmen an arte

quaesitum est: ego nec studium sine diuite uena

nec rude quid prosit uideo ingenium; alterius sic

altera poscit opem res et coniurat amice.

qui studet optatam cursu contingere metam

multa tulit fecitque puer, sudauit et alsit,

abstinuit Venere et uino: qui Pythia cantat

tibicen, didicit prius extimuitque magistrum.

nunc satis est dixisse "ego mira poëmata pango

occupet extremum scabies: mihi turpe relinquist

et, quod non didici, sane nescire fateri."

ut praeco, ad merces turbam qui cogit emendas,

assentatores iubet ad lucrum ire poëta

diues agris, diues positis in faenore nummis.

si uero est unctum qui recte ponere possit

et spondere leui pro paupere et eripere atris

litibus implicitum, mirabor si sciet inter-

noscere mendacem uerumque beatus amicum.

tu seu donaris seu quid donare uoles cui,

nolito ad uersus tibi factos ducere plenum

laetitiae: clamabit enim "pulchre! bene! recte!

pallescet super his. etiam stillabit amicis

ex oculis rorem, saliet, tundet pede terram.

ut qui conducti plorant in funere dicunt

et faciunt prope plura dolentibus ex animo, sic

derisor uero plus laudatore mouetur.

reges dicuntur multis urgere culillis

et torquere mero quem perspexisse laborent,

an sit amicitia dignus: si carmina condes,

numquam te fallent animi sub uulpe latentes.

Quintilio si quid recitares, "corrige sodes

hoc" aiebat "et hoc": melius te posse negares,

bis terque expertum frustra, delere iubebat

et male tornatos incudi reddere uersus.

si defendere delictum quam uertere malles,

nullum ultra uerbum aut operam insumebat inanem,

quin sine riuali teque et tua solus amares.

uir bonus et prudens uersus reprehendet inertis,

culpabit duros, incomptis allinet atrum

trauerso calamo signum, ambitiosa recidet

ornamenta, parum claris lucem dare coget,

arguet ambigue dictum, mutanda notabit,

fiet Aristarchus: nec dicet "cur ego amicum

offendam in nugis?" hae nugae seria ducent

in mala derisum semel exceptumque sinistre.

ut mala quem scabies aut morbus regius urget

aut fanaticus error et iracunda Diana,

uesanum tetigisse timent fugiuntque poëtam

qui sapiunt: agitant pueri incautique sequuntur.

hic, dum sublimis uersus ructatur et errat,

si ueluti merulis intentus decidit auceps

in puteum foueamue, licet "succurrite" longum

clamet "io ciues!" non sit qui tollere curet.

si curet quis opem ferre et demittere funem,

"qui scis an prudens huc se deiecerit atque

seruari nolit?" dicam, Siculique poëtae

narrabo interitum. deus immortalis haberi

dum cupit Empedocles, ardentem frigidus Aetnam

insiluit. sit ius liceatque perire poëtis.

inuitum qui seruat idem facit occidenti.

nec semel hoc fecit nec, si retractus erit iam

fiet homo et ponet famosae mortis amorem.

nec satis apparet cur uersus factitet, utrum

minxerit in patrios cineres, an triste bidental

mouerit incestus: certe furit, ac uelut ursus,

obiectos caueae ualuit si frangere clathros,

indoctum doctumque fugat recitator acerbus,

quem uero arripuit, tenet occiditque legendo,

non missura cutem nisi plena cruoris hirudo.

1

Cūm tōt sūstĭnĕās ēt tāntă nĕgōtĭă sōlūs,

rēs Ĭtălās ārmīs tūtērīs, mōrĭbŭs ōrnēs,

lēgĭbŭs ēmēndēs, īn pūblĭcă cōmmŏdă pēccēm,

sī lōngō sērmōnĕ mŏrēr tŭă tēmpŏră, Caēsār.

Rōmŭlŭs ēt Lībēr pătĕr ēt cūm Cāstŏrĕ Pōllūx,

pōst īngēntĭă fāctă dĕōrum īn tēmplă rĕcēptī,

dūm tērrās hŏmĭnūmquĕ cŏlūnt gĕnŭs, āspĕră bēllă

cōmpōnūnt, āgrōs āssīgnānt, ōppĭdă cōndūnt,

plōrāvērĕ sŭīs nōn rēspōndērĕ făvōrēm

spērātūm mĕrĭtīs. dīrām quī cōntŭdĭt hŷdrām

nōtăquĕ fātālī pōrtēntă lăbōrĕ sŭbēgīt,

cōmpĕrĭt īnvĭdĭām sūprēmō fīnĕ dŏmārī.

ūrĭt ĕnīm fūlgōrĕ sŭō quī praēgrăvăt ārtīs

īnfrā sē pŏsĭtās: ēxstīnctŭs ămābĭtŭr īdēm.

praēsēntī tĭbĭ mātūrōs lārgīmŭr hŏnōrēs,

iūrāndāsquĕ tŭūm pēr nūmēn pōnĭmŭs ārās,

nīl ŏrĭtūrum ălĭās, nīl ōrtūm tālĕ fătēntēs.

sēd tŭŭs hīc pŏpŭlūs săpĭēns ēt iūstŭs ĭn ūnō

tē nōstrīs dŭcĭbūs, tē Grāīs āntĕfĕrēndō,

cētĕră nēquāquām sĭmĭlī rătĭōnĕ mŏdōquĕ

aēstĭmăt ēt, nĭsĭ quaē tērrīs sēmōtă sŭīsquĕ

tēmpŏrĭbūs dēfūnctă vĭdēt, fāstīdĭt ĕt ōdīt;

sīc faūtōr vĕtĕrum, ūt tăbŭlās pēccārĕ vĕtāntīs

quās bīs quīnquĕ vĭrī sānxērūnt, foēdĕră rēgūm

vēl Găbĭīs vēl cūm rĭgĭdīs aēquātă Săbīnīs,

pōntĭfĭcūm lībrōs, ānnōsă vŏlūmĭnă vātūm

dīctĭtĕt Ālbānō Mūsās īn mōntĕ lŏcūtās.

sī, quĭă Grāĭŏrūm sūnt āntīquīssĭmă quaēquĕ

scrīptă vĕl ōptĭmă, Rōmānī pēnsāntŭr ĕādēm

scrīptōrēs trŭtĭnā, nōn ēst quōd mūltă lŏquāmūr:

nīl īntra ēst ŏlĕām, nīl ēxtra ēst īn nŭcĕ dūrī;

vēnĭmŭs ād sūmmūm fōrtūnaē; pīngĭmŭs ātquĕ

psāllĭmŭs ēt lūctāmŭr Ăchīvīs dōctĭŭs ūnctīs.

sī mĕlĭōră dĭēs ūt vīnă pŏēmătă rēddīt,

scīrĕ vĕlīm, chārtīs prĕtĭūm quŏtŭs ārrŏgĕt ānnūs.

scrīptŏr ăbhīnc ānnōs cēntūm quī dēcĭdĭt, īntēr

pērfēctōs vĕtĕrēsquĕ rĕfērrī dēbĕt, ăn īntēr

vīlīs ātquĕ nŏvōs? ēxclūdāt iūrgĭă fīnīs.

"ēst vĕtŭs ātquĕ prŏbūs cēntūm quī pērfĭcĭt ānnōs."

quīd, quī dēpĕrĭīt mĭnŏr ūnō mēnsĕ vĕl ānnō,

īntēr quōs rĕfĕrēndŭs ĕrīt? vĕtĕrēsnĕ pŏētās,

ān quōs ēt praēsēns ēt pōstĕră rēspŭăt aētās?

"īstĕ quĭdēm vĕtĕrēs īntēr pōnētŭr hŏnēstē,

quī vēl mēnsĕ brĕvī vēl tōto ēst iūnĭŏr ānnō."

ūtōr pērmīssō caūdaēquĕ pĭlōs ŭt ĕquīnaē

paūlātīm vēllo ēt dēmo ūnūm, dēmo ĕtĭam ūnūm,

dūm cădăt ēlūsūs rătĭōnĕ rŭēntĭs ăcērvī

quī rĕdĭt īn fāstōs ēt vīrtūtem aēstĭmăt ānnīs,

mīrātūrquĕ nĭhīl nĭsĭ quōd Lĭbĭtīnă săcrāvīt.

Ēnnĭŭs ēt săpĭēns ēt fōrtĭs ĕt āltĕr Hŏmērūs,

ūt crĭtĭcī dīcūnt, lĕvĭtēr cūrārĕ vĭdētūr

quō prōmīssă cădānt ēt sōmnĭă Pŷthăgŏrēă.

Naēvĭŭs īn mănĭbūs nōn ēst ēt mēntĭbŭs haērēt

paēnĕ rĕcēns? ădĕō sānctum ēst vĕtŭs ōmnĕ pŏēmă.

āmbĭgĭtūr quŏtĭēns, ŭtĕr ūtrō sīt prĭŏr, aūfērt

Pācŭvĭūs dōctī fāmām sĕnĭs, Āccĭŭs āltī,

dīcĭtŭr Āfrānī tŏgă cōnvēnīssĕ Mĕnāndrō,

Plaūtŭs ăd ēxēmplār Sĭcŭlī prŏpĕrāre Ĕpĭchārmī,

vīncĕrĕ Caēcĭlĭūs grăvĭtātĕ, Tĕrēntĭŭs ārtĕ.

hōs ēdīscĭt ĕt hōs ārtō stīpātă thĕātrō

spēctāt Rōmă pŏtēns; hăbĕt hōs nŭmĕrātquĕ pŏētās

ād nōstrūm tēmpūs Līvī scrīptōrĭs ăb aēvō.

īntērdūm vūlgūs rēctūm vĭdĕt, ēst ŭbĭ pēccāt.

sī vĕtĕrēs ĭtă mīrātūr laūdātquĕ pŏētās

ūt nĭhĭl āntĕfĕrāt, nĭhĭl īllīs cōmpărĕt, ērrāt:

sī quaēdām nĭmĭs āntīquē, sī plērăquĕ dūrē

dīcĕrĕ crēdĭt ĕōs, īgnāvē mūltă fătētūr,

ēt săpĭt ēt mēcūm făcĭt ēt Iŏvĕ iūdĭcăt aēquō.

nōn ĕquĭdem īnsēctōr dēlēndăvĕ cārmĭnă Līvī

ēssĕ rĕōr, mĕmĭnī quaē plāgōsūm mĭhĭ pārvō

Ōrbĭlĭūm dīctārĕ; sĕd ēmēndātă vĭdērī

pūlchrăque ĕt ēxāctīs mĭnĭmūm dīstāntĭă mīrōr;

īntēr quaē vērbum ēmĭcŭīt sī fōrtĕ dĕcōrum, ēt

sī vērsūs paūlō cōncīnnĭŏr ūnŭs ĕt āltēr,

īnīūstĕ tŏtūm dūcīt vēndītquĕ pŏēmă.

īndīgnōr quīcquām rĕprĕhēndī, nōn quĭă crāssĕ

cōmpŏsĭtum īllĕpĭdēvĕ pŭtētūr, sēd quĭă nūpēr;

nēc vĕnĭam āntīquīs, sĕd hŏnōrem ēt praēmĭă pōscī.

Rēctē nēcnĕ crŏcūm flōrēsquĕ pĕrāmbŭlĕt Āttaē

fābŭlă sī dŭbĭtēm, clāmēnt pĕrĭīssĕ pŭdōrēm

cūnctī paēnĕ pătrēs, ĕă cūm rĕprĕhēndĕrĕ cōnēr

quaē grăvĭs Aēsōpūs, quaē dōctūs Rōscĭŭs ēgīt.

vēl quĭă nīl rēctūm nĭsĭ quōd plăcŭīt sĭbĭ dūcūnt,

vēl quĭă tūrpĕ pŭtānt pārērĕ mĭnōrĭbŭs, ēt quaē

īmbērbēs dĭdĭcērĕ, sĕnēs pērdēndă fătērī.

iām Sălĭārĕ Nŭmaē cārmēn quī laūdăt ĕt īllūd,

quōd mēcum īgnōrāt, sōlūs vūlt scīrĕ vĭdērī,

īngĕnĭīs nōn īllĕ făvēt plaūdītquĕ sĕpūltīs,

nōstră sĕd īmpūgnāt, nōs nōstrăquĕ līvĭdŭs ōdīt.

quōd sī tām Graēcīs nŏvĭtās īnvīsă fŭīssēt

quām nōbīs, quīd nūnc ēssēt vĕtŭs? aūt quĭd hăbērēt

quōd lĕgĕrēt tĕrĕrētquĕ vĭrītīm pūblĭcŭs ūsūs?

ūt prīmūm pŏsĭtīs nūgārī Graēcĭă bēllīs

coēpĭt ĕt īn vĭtĭūm fōrtūnā lābĭĕr aēquā,

nūnc āthlētārūm stŭdĭīs, nūnc ārsĭt ĕquōrūm,

mārmŏrĭs aūt ĕbŏrīs fābrōs aūt aērĭs ămāvīt,

sūspēndīt pīctā vūltūm mēntēmquĕ tăbēllā,

nūnc tībīcĭnĭbūs, nūnc ēst gāvīsă trăgoēdīs;

sūb nūtrīcĕ pŭēllă vĕlūt sī lūdĕrĕt īnfāns,

quōd cŭpĭdē pĕtĭīt mātūrē plēnă rĕlīquīt.

quīd plăcĕt aūt ŏdĭo ēst quōd nōn mūtābĭlĕ crēdās?

hōc pācēs hăbŭērĕ bŏnaē vēntīquĕ sĕcūndī.

Rōmaē dūlcĕ dĭū fŭĭt ēt sōllēmnĕ rĕclūsā

mānĕ dŏmō vĭgĭlārĕ, clĭēntī prōmĕrĕ iūră,

caūtōs nōmĭnĭbūs rēctīs ēxpēndĕrĕ nūmmōs,

māiōrēs aūdīrĕ, mĭnōrī dīcĕrĕ pēr quaē

crēscĕrĕ rēs pōssēt, mĭnŭī dāmnōsă lĭbīdŏ.

mūtāvīt mēntēm pŏpŭlūs lĕvĭs ēt călĕt ūnō

scrībēndī stŭdĭō; pŭĕrī pātrēsquĕ sĕvērī

frōndĕ cŏmās vīnctī cēnānt ēt cārmĭnă dīctānt.

īpse ĕgŏ, quī nūllōs me āffīrmō scrībĕrĕ vērsūs

īnvĕnĭōr Pārthīs mēndācĭŏr, ēt prĭŭs ōrtō

sōlĕ vĭgīl călămum ēt chārtās ēt scrīnĭă pōscō.

nāvem ăgĕre īgnārūs nāvīs tĭmĕt; hābrŏtŏnum aēgrō

nōn aūdēt nĭsĭ quī dĭdĭcīt dărĕ; quōd mĕdĭcōrūmst

prōmīttūnt mĕdĭcī; trāctānt fābrīlĭă fābrī:

scrībĭmŭs īndōctī dōctīquĕ pŏēmătă pāssīm.

hīc ērrōr tămĕn ēt lĕvĭs haēc īnsānĭă quāntās

vīrtūtēs hăbĕāt sīc cōllĭgĕ; vātĭs ăvārūs

nōn tĕmĕre ēst ănĭmūs; vērsūs ămăt, hōc stŭdĕt ūnūm;

dētrīmēntă, fŭgās sērvōrum, īncēndĭă rīdēt;

nōn fraūdēm sŏcĭō pŭĕrōve īncōgĭtăt ūllām

pūpīllō; vīvīt sĭlĭquīs ēt pānĕ sĕcūndō;

mīlĭtĭaē quāmquām pĭgĕr ēt mălŭs, ūtĭlĭs ūrbī,

sī dās hōc, pārvīs quŏquĕ rēbūs māgnă iŭvārī.

ōs tĕnĕrūm pŭĕrī bālbūmquĕ pŏētă fĭgūrāt,

tōrquĕt ăb ōbscēnīs iām nūnc sērmōnĭbŭs aūrēm,

mōx ĕtĭām pēctūs praēcēptīs fōrmăt ămīcīs,

āspĕrĭtātĭs ĕt īnvĭdĭaē cōrrēctŏr ĕt īraē;

rēctē fāctă rĕfērt, ŏrĭēntĭă tēmpŏră nōtīs

īnstrŭĭt ēxēmplīs, ĭnŏpēm sōlātŭr ĕt aēgrūm.

cāstīs cūm pŭĕrīs īgnāră pŭēllă mărītī

dīscĕrĕt ūndĕ prĕcēs, vātēm nī Mūsă dĕdīssēt?

pōscĭt ŏpēm chŏrŭs ēt praēsēntĭă nūmĭnă sēntīt,

caēlēstīs īmplōrăt ăquās dōctā prĕcĕ blāndūs,

āvērtīt mōrbōs, mĕtŭēndă pĕrīcŭlă pēllīt,

īmpĕtrăt ēt pācem ēt lŏcŭplētēm frūgĭbŭs ānnūm.

cārmĭnĕ dī sŭpĕrī plācāntūr, cārmĭnĕ Mānēs.

āgrĭcŏlaē prīscī, fōrtēs pārvōquĕ bĕātī,

cōndĭtă pōst frūmēntă lĕvāntēs tēmpŏrĕ fēstō

cōrpŭs ĕt īpsum ănĭmūm spē fīnīs dūră fĕrēntēm,

cūm sŏcĭīs ŏpĕrūm pŭĕrīs ēt cōniŭgĕ fīdā,

Tēllūrēm pōrcō, Sīlvānūm lāctĕ pĭābānt,

flōrĭbŭs ēt vīnō Gĕnĭūm mĕmŏrēm brĕvĭs aēvī.

Fēscēnnīnă pĕr hūnc īnvēntă lĭcēntĭă mōrēm

vērsĭbŭs āltērnīs ōpprōbrĭă rūstĭcă fūdīt.

lībērtāsquĕ rĕcūrrēntīs āccēptă pĕr ānnōs

lūsĭt ămābĭlĭtēr, dōnēc iām saēvŭs ăpērtām

īn răbĭēm coēpīt vērtī iŏcŭs ēt pĕr hŏnēstās

īrĕ dŏmōs īmpūnĕ mĭnāx. dŏlŭērĕ crŭēntō

dēntĕ lăcēssītī; fŭĭt īntāctīs quŏquĕ cūră

cōndĭcĭōnĕ sŭpēr cōmmūnī; quīn ĕtĭām lēx

poēnăquĕ lātă, mălō quaē nōllēt cārmĭnĕ quēmquām

dēscrībī: vērtērĕ mŏdūm fōrmīdĭnĕ fūstīs

ād bĕnĕ dīcēndūm dēlēctāndūmquĕ rĕdāctī.

Graēcĭă cāptă fĕrūm vīctōrēm cēpĭt ĕt ārtīs

īntŭlĭt āgrēstī Lătĭō. sīc hōrrĭdŭs īllĕ

dēflūxīt nŭmĕrūs Sātūrnĭŭs, ēt grăvĕ vīrūs

mūndĭtĭaē pĕpŭlērĕ; sĕd īn lōngūm tămĕn aēvūm

mānsērūnt hŏdĭēquĕ mănēnt vēstīgĭă rūrīs.

sērŭs ĕnīm Graēcīs ādmōvĭt ăcūmĭnă chārtīs,

ēt pōst Pūnĭcă bēllă quĭētūs quaērĕrĕ coēpīt,

quīd Sŏphŏclēs ēt Thēspĭs ĕt Aēschўlŭs ūtĭlĕ fērrēnt.

tēmptāvīt quŏquĕ rēm, sī dīgnē vērtĕrĕ pōssēt,

ēt plăcŭīt sĭbĭ, nātūrā sūblīmĭs ĕt ācēr;

nām spīrāt trăgĭcūm sătĭs ēt fēlīcĭtĕr aūdēt,

sēd tūrpēm pŭtăt īnscītē mĕtŭītquĕ lĭtūrām.

crēdĭtŭr, ēx mĕdĭō quĭă rēs ārcēssĭt, hăbērĕ

sūdōrīs mĭnĭmūm, sĕd hăbēt cōmoēdĭă tāntō

plūs ŏnĕrīs, quāntō vĕnĭaē mĭnŭs. āspĭcĕ. Plaūtūs

quō pāctō pārtīs tūtētŭr ămāntĭs ĕphēbī,

ūt pătrĭs āttēntī, lēnōnĭs ŭt īnsĭdĭōsī,

quāntūs sīt Dōssēnnŭs ĕdācĭbŭs īn părăsītīs,

quām nōn āstrīctō pērcūrrāt pūlpĭtă sōccō;

gēstĭt ĕnīm nūmmum īn lŏcŭlōs dēmīttĕrĕ, pōst hōc

sēcūrūs cădăt ān rēctō stēt fābŭlă tālō.

quēm tŭlĭt ād scaēnām vēntōsō Glōrĭă cūrrū,

ēxănĭmāt lēntūs spēctātōr, sēdŭlŭs īnflāt:

sīc lĕvĕ, sīc pārvum ēst, ănĭmūm quōd laūdĭs ăvārūm

sūbrŭĭt aūt rĕfĭcīt. vălĕāt rēs lūdĭcră sī mē

pālmă nĕgātă măcrūm, dōnātă rĕdūcĭt ŏpīmūm.

saēpe ĕtĭam aūdācēm fŭgăt hōc tērrētquĕ pŏētām,

quōd nŭmĕrō plūrēs, vīrtūte ĕt hŏnōrĕ mĭnōrēs,

īndōctī stŏlĭdīque, ēt dēpūgnārĕ părātī

sī dīscōrdĕt ĕquēs, mĕdĭa īntēr cārmĭnă pōscūnt

aūt ūrsum aūt pŭgĭlēs; hīs nām plēbēcŭlă gaūdēt.

vērum ĕquĭtīs quŏquĕ iām mīgrāvĭt ăb aūrĕ vŏlūptās

ōmnĭs ăd īncērtōs ŏcŭlōs ēt gaūdĭă vānă.

quāttŭŏr aūt plŭrĭs aūlaēā prēmūntŭr ĭn hōrās,

dūm fŭgĭūnt ĕquĭtūm tūrmaē pĕdĭtūmquĕ cătērvaē;

mōx trăhĭtūr mănĭbūs rēgūm fōrtūnă rĕtōrtīs,

ēssĕdă fēstīnānt, pīlēntă, pĕtōrrĭtă, nāvēs,

cāptīvūm pōrtātŭr ĕbūr, cāptīvă Cŏrīnthūs.

sī fŏrĕt īn tērrīs, rīdērēt Dēmŏcrĭtūs, seū

dīvērsūm cōnfūsă gĕnūs pānthēră cămēlō

sīve ĕlĕphās ālbūs vūlgī cōnvērtĕrĕt ōră;

spēctārēt pŏpŭlūm lūdīs āttēntĭŭs īpsīs,

ūt sĭbĭ praēbēntēm nĭmĭō spēctācŭlă plūră;

scrīptōrēs aūtēm nārrārĕ pŭtārĕt ăsēllō

fābēllām sūrdō. nām quaē pērvīncĕrĕ vōcēs

ēvālvērĕ sŏnūm rĕfĕrūnt quēm nōstră thĕātră?

Gārgānūm mūgīrĕ pŭtēs nĕmŭs aūt mărĕ Tūscūm,

tāntō cūm strĕpĭtū lūdī spēctāntŭr ĕt ārtēs,

dīvĭtĭaēquĕ pĕrēgrīnaē, quĭbŭs ōblĭtŭs āctōr

cūm stĕtĭt īn scaēnā, cōncūrrīt dēxtĕră laēvaē.

dīxĭt ădhūc ălĭquīd? nīl sānē. quīd plăcĕt ērgō?

lānă Tărēntīnō vĭŏlās ĭmĭtātă vĕnēnō.

āc nē fōrtĕ pŭtēs mē, quaē făcĕre īpsĕ rĕcūsēm,

cūm rēctē trāctēnt ălĭī, laūdārĕ mălīgnē,

īllĕ pĕr ēxtēntūm fūnēm mĭhĭ pōssĕ vĭdētūr

īrĕ pŏētă, mĕūm quī pēctŭs ĭnānĭtĕr āngīt,

īrrītāt, mūlcēt, fālsīs tērrōrĭbŭs īmplēt,

ūt măgŭs, ēt mŏdŏ mē Thēbīs, mŏdŏ pōnĭt Ăthēnīs

vērum ăge ĕt hīs, quī sē lēctōrī crēdĕrĕ mālūnt

quām spēctātōrīs fāstīdĭă fērrĕ sŭpērbī,

cūrām rēddĕ brĕvēm, sī mūnŭs Ăpōllĭnĕ dīgnūm

vīs cōmplērĕ lĭbrīs ēt vātĭbŭs āddĕrĕ cālcār,

ūt stŭdĭō māiōrĕ pĕtānt Hĕlĭcōnă vĭrēntēm.

mūltă quĭdēm nōbīs făcĭmūs mălă saēpĕ pŏētaē

(ūt vīnēta ĕgŏmēt caēdām mĕă), cūm tĭbĭ lībrūm

sōllĭcĭtō dămŭs aūt fēssō; cūm laēdĭmŭr, ūnūm

sī quĭs ămīcōrum ēst aūsūs rĕprĕhēndĕrĕ vērsūm;

cum loca iam recitata reuoluimus irreuocati;

cūm lāmēntāmūr nōn āppārērĕ lăbōrēs

nōstrōs ēt tĕnŭī dēdūctă pŏēmătă fīlō;

cūm spērāmŭs ĕō rēm vēntūram ūt, sĭmŭl ātquĕ

cārmĭnă rēscĭĕrīs nōs fīngĕrĕ, cōmmŏdŭs ūltrō

ārcēssās ĕt ĕgērĕ vĕtēs ēt scrībĕrĕ cōgās.

sēd tămĕn ēst ŏpĕraē prĕtĭūm cōgnōscĕrĕ, quālīs

aēdĭtŭōs hăbĕāt bēllī spēctātă dŏmīquĕ

vīrtūs, īndīgnō nōn cōmmīttēndă pŏētaē.

grātŭs Ălēxāndrō rēgī māgnō fŭĭt īllĕ

Choērĭlŭs, īncūltīs quī vērsĭbŭs ēt mălĕ nātīs

rēttŭlĭt āccēptōs, rēgălĕ nŏmīsmă, Phĭlīppōs.

sēd vĕlŭtī trāctātă nŏtām lābēmquĕ rĕmīttūnt

ātrāmēntă, fĕrē scrīptōrēs cārmĭnĕ foēdō

splēndĭdă fāctă lĭnūnt. īdēm rēx īllĕ pŏēmă

quī tām rīdĭcŭlūm tām cārē prōdĭgŭs ēmīt,

ēdīctō vĕtŭīt nē quīs sē praētĕr Ăpēllēn

pīngĕrĕt, aūt ălĭūs Lŷsīppō dūcĕrĕt aēră

fōrtĭs Ălēxāndrī vūltūm sĭmŭlāntĭă. quōdsī

iūdĭcĭūm sūbtīlĕ vĭdēndīs ārtĭbŭs īllūd

ād lībrōs ĕt ăd haēc Mūsārūm dōnă vŏcārēs,

Boēōtum īn crāssō iūrārēs āĕrĕ nātūm.

āt nĕquĕ dēdĕcŏrānt tŭă dē sē iūdĭcĭa ātquĕ

mūnĕră, quaē mūltā dāntīs cūm laūdĕ tŭlērūnt,

dīlēctī tĭbĭ Vērgĭlĭūs Vărĭūsquĕ pŏētaē;

nēc măgĭs ēxprēssī vūltūs pēr aēnĕă sīgnă,

quām pēr vātĭs ŏpūs mōrēs ănĭmīquĕ vĭrōrūm

clārōrum āppārēnt. nēc sērmōnēs ĕgŏ māllēm

rēpēntīs pĕr hŭmūm quām rēs cōmpōnĕrĕ gēstās,

tērrārūmquĕ sĭtūs ēt flūmĭnă dīcĕre, ĕt ārcēs

mōntĭbŭs īmpŏsĭtās ēt bārbără rēgnă, tŭīsquĕ

aūspĭcĭīs tōtūm cōnfēctă dŭēllă pĕr ōrbēm,

claūstrăquĕ cūstōdēm pācīs cŏhĭbēntĭă Iānūm,

ēt fōrmīdātām Pārthīs tē prīncĭpĕ Rōmām,

sī quāntūm cŭpĕrēm pōssēm quŏquĕ; sēd nĕquĕ pārvūm

cārmēn māēstās rĕcĭpīt tŭă, nēc mĕŭs aūdēt

rēm tēmptārĕ pŭdōr quām vīrēs fērrĕ rĕcūsēnt.

sēdŭlĭtās aūtēm stūltē quēm dīlĭgĭt ūrgēt,

praēcĭpŭē cūm sē nŭmĕrīs cōmmēndăt ĕt ārtĕ:

dīscĭt ĕnīm cĭtĭūs mĕmĭnītquĕ lĭbēntĭŭs īllūd

quōd quīs dērīdēt, quām quōd prŏbăt ēt vĕnĕrātūr.

nīl mŏrŏr ōffĭcĭūm quōd mē grăvăt, āc nĕquĕ fīctō

īn pēiūs vūltū prōpōnī cērĕŭs ūsquām,

nēc prāvē fāctīs dĕcŏrārī vērsĭbŭs ōptō,

nē rŭbĕām pīnguī dōnātūs mūnĕre, ĕt ūnā

cūm scrīptōrĕ mĕō, cāpsā pōrrēctŭs ŏpērtā,

dēfĕrăr īn vīcūm vēndēntēm tūs ĕt ŏdōrēs

ēt pĭpĕr ēt quīdquīd chārtīs ămĭcītŭr ĭnēptīs.

2

Flōrĕ, bŏnō clārōquĕ fĭdēlĭs ămīcĕ Nĕrōnī,

sī quīs fōrtĕ vĕlīt pŭĕrūm tĭbĭ vēndĕrĕ nātūm

Tībŭrĕ vēl Găbĭīs, ēt tēcūm sīc ăgăt: "hīc ēt

cāndĭdŭs ēt tālōs ā vērtĭcĕ pūlchĕr ăd īmōs

fīĕt ĕrītquĕ tŭūs nūmmōrūm mīlĭbŭs ōctō,

vērnă mĭnīstĕrĭīs ād nūtūs āptŭs ĕrīlīs

līttĕrŭlīs Graēcīs īmbūtŭs, ĭdōnĕŭs ārtī

cuīlĭbĕt; ārgīllā quīdvīs ĭmĭtābĕrĭs ūdā;

quīn ĕtĭām cănĕt īndōctūm sēd dūlcĕ bĭbēntī:

mūltă fĭdēm prōmīssă lĕvānt, ŭbĭ plēnĭŭs aēquō

laūdāt vēnālīs quī vūlt ēxtrūdĕrĕ mērcēs:

rēs ūrgēt mē nūllă; mĕō sūm paūpĕr ĭn aērĕ:

nēmo hōc māngōnūm făcĕrēt tĭbĭ; nōn tĕmĕre ā mē

quīvīs fērrĕt ĭdēm. sĕmĕl hīc cēssāvĭt ĕt, ūt fīt

īn scālīs lătŭīt mĕtŭēns pēndēntĭs hăbēnaē.

dēs nūmmōs, ēxcēptă nĭhīl tē sī fŭgă laēdīt"

īllĕ fĕrāt prĕtĭūm poēnaē sēcūrŭs, ŏpīnōr.

prūdēns ēmīstī vĭtĭōsūm; dīctă tĭbi ēst lēx:

īnsĕquĕrīs tămĕn hūnc ēt lītĕ mŏrārĭs ĭnīquā?

dīxī mē pīgrūm prŏfĭcīscēntī tĭbĭ, dīxī

tālĭbŭs ōffĭcĭīs prŏpĕ māncūm, nē mĕă saēvūs

iūrgārēs ād tē quŏd ĕpīstŭlă nūllă rĕdīrēt.

quīd tūm prōfēcī, mēcūm făcĭēntĭă iūră

sī tămĕn āttēmptās? quĕrĕrīs sŭpĕr hōc ĕtĭām, quōd

ēxspēctātă tĭbī nōn mīttām cārmĭnă mēndāx.

Lūcūllī mīlēs cōllēctă vĭātĭcă mūltīs

aērūmnīs, lāssūs dūm nōctū stērtĭt, ăd āssēm

pērdĭdĕrāt: pōst hōc vĕhĕmēns lŭpŭs, ēt sĭbi ĕt hōstī

īrātūs părĭtēr, iēiūnīs dēntĭbŭs ācēr,

praēsĭdĭūm rĕgălē lŏcŏ dēĭĕcīt, ŭt ăīūnt,

sūmmē mūnīto ēt mūltārūm dīvĭtĕ rērūm.

clārŭs ŏb īd fāctūm dōnīs ōrnātŭr hŏnēstīs,

āccĭpĭt ēt bīs dēnă sŭpēr sēstērtĭă nūmmūm.

fōrtĕ sŭb hōc tēmpūs cāstēllum ēvērtĕrĕ praētōr

nēscĭŏ quōd cŭpĭēns hōrtārī coēpĭt ĕūndēm

vērbīs quaē tĭmĭdō quŏquĕ pōssēnt āddĕrĕ mēntēm:

"ī, bŏnĕ, quō vīrtūs tŭă tē vŏcăt, ī pĕdĕ faūstō,

grāndĭă lātūrūs mĕrĭtōrūm praēmĭă. quīd stās?"

pōst haēc īllĕ cătūs, quāntūmvīs rūstĭcŭs, "ībīt,

ībĭt ĕō quō vīs quī zōnām pērdĭdĭt" īnquīt.

Rōmaē nūtrīrī mĭhĭ cōntĭgĭt, ātquĕ dŏcērī

īrātūs Grāīs quāntūm nŏcŭīssĕt Ăchīllēs.

ādiēcērĕ bŏnaē paūlō plūs ārtĭs Ăthēnaē,

scīlĭcĕt ūt vēllēm cūrvō dīnōscĕrĕ rēctūm,

ātque īntēr sīlvās Ăcădēmī quaērĕrĕ vērūm.

dūră sĕd ēmōvērĕ lŏcō mē tēmpŏră grātō,

cīvīlīsquĕ rŭdēm bēllī tŭlĭt aēstŭs ĭn ārmă

Caēsărĭs Aūgūstī nōn rēspōnsūră lăcērtīs.

ūndĕ sĭmūl prīmūm mē dīmīsērĕ Phĭlīppī,

dēcīsīs hŭmĭlēm pēnnīs ĭnŏpēmquĕ pătērnī

ēt lărĭs ēt fūndī, paūpērtās īmpŭlĭt aūdāx

ūt vērsūs făcĕrēm: sēd quōd nōn dēsĭt hăbēntēm

quaē pŏtĕrūnt ūmquām sătĭs ēxpūrgārĕ cĭcūtaē,

nī mĕlĭūs dōrmīrĕ pŭtēm quām scrībĕrĕ vērsūs?

sīngŭlă dē nōbīs ānnī praēdāntŭr ĕūntēs;

ērĭpŭērĕ iŏcōs, Vĕnĕrēm, cōnvīvĭă, lūdūm;

tēndūnt ēxtōrquērĕ pŏēmătă; quīd făcĭām vīs?

dēnĭquĕ nōn ōmnēs ĕădēm mīrāntŭr ămāntquĕ:

cārmīnē tū gaūdēs, hīc dēlēctātŭr ĭāmbīs,

īllĕ Bĭōnēīs sērmōnĭbŭs ēt sălĕ nīgrō.

trēs mĭhĭ cōnvīvaē prŏpĕ dīssēntīrĕ vĭdēntūr,

pōscēntēs vărĭō mūltūm dīvērsă pălātō.

quīd dēm? quīd nōn dēm? rēnvīs tū, quōd iŭbĕt āltēr;

quōd pĕtĭs, īd sāne ēst īnvīsum ăcĭdūmquĕ dŭōbūs.

praētēr cētĕră mē Rōmaēnĕ pŏēmătă cēnsēs

scrībĕrĕ pōsse īntēr tōt cūrās tōtquĕ lăbōrēs?

hīc spōnsūm vŏcăt, hīc aūdītūm scrīptă rĕlīctīs

ōmnĭbŭs ōffĭcĭīs; cŭbăt hīc īn cōllĕ Quĭrīnī,

hīc ēxtrēmo ĭn Ăvēntīnō, vīsēndŭs ŭtērquĕ;

īntērvāllă vĭdēs hūmānē cōmmŏdă. vērūm

pūraē sūnt plătĕaē, nĭhĭl ūt mĕdĭtāntĭbŭs ōbstēt.

fēstīnāt călĭdūs mūlīs gĕrŭlīsquĕ rĕdēmptōr,

tōrquēt nūnc lăpĭdēm, nūnc īngēns māchĭnă tīgnūm,

trīstĭă rōbūstīs lūctāntūr fūnĕră plaūstrīs,

hāc răbĭōsă fŭgīt cănĭs, hāc lŭtŭlēntă rŭīt sūs:

ī nūnc ēt vērsūs tēcūm mĕdĭtārĕ cănōrōs.

scrīptōrūm chŏrŭs ōmnĭs ămāt nĕmŭs ēt fŭgĭt ūrbēm

rītĕ clĭēns Bācchī sōmnō gaūdēntĭs ĕt ūmbrā:

tū me īntēr strĕpĭtūs nōctūrnōs ātquĕ dĭūrnōs

vīs cănĕre ēt cōntrāctă sĕquī vēstīgĭă vātūm?

īngĕnĭūm sĭbĭ quōd văcŭās dēsūmpsĭt Ăthēnās,

ēt stŭdĭīs ānnōs sēptēm dĕdĭt īnsĕnŭītquĕ

lībrīs ēt cūrīs, stătŭā tăcĭtūrnĭŭs ēxīt

plērūmque ēt rīsū pŏpŭlūm quătĭt; hīc ĕgŏ rērūm

flūctĭbŭs īn mĕdĭīs ēt tēmpēstātĭbŭs ūrbīs

vērbă lўraē mōtūră sŏnūm cōnēctĕrĕ dīgnēr?

frātĕr ĕrāt Rōmaē cōnsūltī rhētŏr, ŭt āltēr

āltĕrĭūs sērmōnĕ mĕrōs aūdīrĕt hŏnōrēs,

Grācchŭs ŭt hīc īllī, fŏrĕt huīc ūt Mūcĭŭs īllĕ.

quī mĭnŭs ārgūtōs vēxāt fŭrŏr īstĕ pŏētās?

cārmĭnă cōmpōno, hīc ĕlĕgōs. "mīrābĭlĕ vīsū

caēlātūmquĕ nŏvēm Mūsīs ŏpŭs!" āspĭcĕ prīmūm,

quāntō cūm fāstū, quāntō mōlīmĭnĕ cīrcūm

spēctēmūs văcŭām Rōmānīs vātĭbŭs aēdēm!

mōx ĕtĭām, sī fōrtĕ văcās, sĕquĕre ēt prŏcŭl aūdī,

quīd fĕrăt ēt quārē sĭbĭ nēctăt ŭtērquĕ cŏrōnām.

caēdĭmŭr ēt tŏtĭdēm plāgīs cōnsūmĭmŭs hōstēm

lēntō Sāmnītēs ād lūmĭnă prīmă dŭēllō.

dīscēdo Ālcaēūs pūncto īllĭŭs; īllĕ mĕō quīs?

quīs nĭsĭ Cāllĭmăchūs? sī plūs āppōscĕrĕ vīsūs,

fīt Mīmnērmŭs ĕt ōptīvō cōgnōmĭnĕ crēscīt.

mūltă fĕro, ūt plācēm gĕnŭs īrrītābĭlĕ vātūm,

cūm scrībo ēt sūpplēx pŏpŭlī sūffrāgĭă cāptō;

īdēm, fīnītīs stŭdĭīs ēt mēntĕ rĕcēptā,

ōbtūrēm pătŭlās īmpūnĕ lĕgēntĭbŭs aūrīs.

rīdēntūr mălă quī cōmpōnūnt cārmĭnă; vērūm

gaūdēnt scrībēntēs ēt sē vĕnĕrāntŭr ĕt ūltrō,

sī tăcĕās, laūdānt quīdquīd scrīpsērĕ bĕātī.

āt quī lēgĭtĭmūm cŭpĭēt fēcīssĕ pŏēmă,

cūm tăbŭlīs ănĭmūm cēnsōrīs sūmĕt hŏnēstī;

aūdēbīt, quaēcūmquĕ părūm splēndōrĭs hăbēbūnt

ēt sĭnĕ pōndĕre ĕrūnt ĕt hŏnōre īndīgnă fĕrēntūr,

vērbă mŏvērĕ lŏcō, quămŭīs īnvītă rĕcēdānt

ēt vērsēntŭr ădhūc īntrā pĕnĕtrālĭă Vēstaē:

ōbscūrātă dĭū pŏpŭlō bŏnŭs ērŭĕt ātquĕ

prōfĕrĕt īn lūcēm spĕcĭōsă vŏcābŭlă rērūm,

quaē prīscīs mĕmŏrātă Cătōnĭbŭs ātquĕ Cĕthēgīs

nūnc sĭtŭs īnfōrmīs prĕmĭt ēt dēsērtă vĕtūstās;

āscīscēt nŏvă, quaē gĕnĭtōr prōdūxĕrĭt ūsūs:

vehēmēns ēt lĭquĭdūs pūrōquĕ sĭmīllĭmŭs āmnī

fūndĕt ŏpēs Lătĭūmquĕ bĕābīt dīvĭtĕ līnguā;

lūxūriāntĭă cōmpēscēt, nĭmĭs āspĕră sānō

lēvābīt cūltū, vīrtūtĕ cărēntĭă tōllēt,

lūdēntīs spĕcĭēm dăbĭt ēt tōrquēbĭtŭr, ūt quī

nūnc Sătўrūm, nūnc āgrēstēm Cŷclōpă mŏvētūr.

praētŭlĕrīm scrīptōr dēlīrŭs ĭnērsquĕ vĭdērī,

dūm mĕă dēlēctēnt mălă mē vēl dēnĭquĕ fāllānt,

quām săpĕre ēt rīngī. fŭĭt haūd īgnōbĭlĭs Ārgīs,

quī sē crēdēbāt mīrōs aūdīrĕ trăgoēdōs,

īn văcŭō laētūs sēssōr plaūsōrquĕ thĕātrō;

cētĕră quī vītaē sērvārēt mūnĭă rēctō

mōrĕ, bŏnūs sānē vīcīnŭs, ămābĭlĭs hōspēs,

cōmĭs ĭn ūxōrēm, pōssēt qui īgnōscĕrĕ sērvīs

ēt sīgnō laēsō nōn īnsānīrĕ lăgoēnaē,

pōssēt quī rūpem ēt pŭtĕūm vītārĕ pătēntēm.

hīc ŭbĭ cōgnātōrum ŏpĭbūs cūrīsquĕ rĕfēctūs

ēxpŭlĭt ēllĕbŏrō mōrbūm bīlēmquĕ mĕrācō,

ēt rĕdĭt ād sēsē, "pōl me ōccīdīstĭs, ămīcī,

nōn sērvāstĭs" ăīt, "cŭĭ sīc ēxtōrtă vŏlūptās

ēt dēmptūs pēr vīm mēntīs grātīssĭmŭs ērrōr."

nīmīrūm săpĕre ēst ābiēctīs ūtĭlĕ nūgīs,

ēt tēmpēstīvūm pŭĕrīs cōncēdĕrĕ lūdūm,

āc nōn vērbă sĕquī fĭdĭbūs mŏdŭlāndă Lătīnīs,

sēd vēraē nŭmĕrōsquĕ mŏdōsque ēdīscĕrĕ vītaē.

quōcīrcā mēcūm lŏquŏr haēc tăcĭtūsquĕ rĕcōrdōr

sī tĭbĭ nūllă sĭtīm fīnīrēt cōpĭă lŷmphaē,

nārrārēs mĕdĭcīs: quōd quāntō plūră părāstī

tāntō plūră cŭpīs, nūllīnĕ fătērĭĕr aūdēs?

sī vūlnūs tĭbĭ mōnstrātā rādīcĕ vĕl hērbā

nōn fĭĕrēt lĕvĭūs, fŭgĕrēs rādīcĕ vĕl hērbā

prōfĭcĭēntĕ nĭhīl cūrārĭĕr. aūdĭĕrās, cuī

rēm dī dōnārēnt, īllī dēcēdĕrĕ prāvām

stūltĭtĭam; ēt cūm sīs nĭhĭlō săpĭēntĭŏr ēx quō

plēnĭŏr ēs, tămĕn ūtērīs mŏnĭtōrĭbŭs īsdēm?

āt sī dīvĭtĭaē prūdēntēm rēddĕrĕ pōssēnt,

sī cŭpĭdūm tĭmĭdūmquĕ mĭnūs tē, nēmpĕ rŭbērēs,

vīvĕrĕt īn tērrīs tē sī quĭs ăvārĭŏr ūnō.

sī prŏprĭum ēst quōd quīs lībrā mērcātŭs ĕt aērēst,

quaēdām, sī crēdīs cōnsūltīs, māncĭpăt ūsūs;

quī tē pāscĭt ăgēr tŭŭs ēst, ēt vīlĭcŭs Ōrbī,

cūm sĕgĕtēs ōccāt tĭbĭ mōx frūmēntă dătūrās,

tē dŏmĭnūm sēntīt. dās nūmmōs, āccĭpĭs ūvām,

pūllōs, ōvă, cădūm tēmētī: nēmpĕ mŏdo īstō

paūlātīm mērcārĭs ăgrūm, fōrtāssĕ trĕcēntīs

aūt ĕtĭām sūprā nūmmōrūm mīlĭbŭs ēmptūm.

Quīd rēfērt, vīvās nŭmĕrātō nūpĕr ăn ōlīm?

ēmptŏr Ărīcīnī quōndām Vĕĭēntĭs ĕt ārvī

ēmptūm cēnăt hŏlūs, quămŭīs ălĭtēr pŭtăt; ēmptīs

sūb nōctēm gĕlĭdām līgnīs călĕfāctăt ăēnūm:

sēd vŏcăt ūsquĕ sŭūm, quā pōpŭlŭs āssĭtă cērtīs

līmĭtĭbūs vīcīnă rĕfūgīt iūrgĭă; tāmquām

sīt prŏprĭūm quīcquām, pūnctō quōd mōbĭlĭs hōraē

nūnc prĕcĕ, nūnc prĕtĭō, nūnc vī, nūnc mōrtĕ sŭprēmā

pērmūtēt dŏmĭnōs ēt cēdăt ĭn āltĕră iūră.

sīc quĭă pērpĕtŭūs nūllī dătŭr ūsŭs, ĕt hērēs

hērēdem āltĕrĭūs vĕlŭt ūndă sŭpērvĕnĭt ūndām,

quīd vĭcĭ prōsūnt aūt hōrrēă? quĭdūĕ Călābrīs

sāltĭbŭs ādiēctī Lūcānī, sī mĕtĭt Ōrcūs

grāndĭă cūm pārvīs, nōn ēxōrābĭlĭs aūrō?

gēmmās, mārmŏr, ĕbūr, Tŷrrhēnă sĭgīllă, tăbēllās,

ārgēntūm, vēstīs Gaētūlō mūrĭcĕ tīnctās,

sūnt quī nōn hābeānt, ēst quī nōn cūrăt hăbērĕ.

cūr āltēr frātrūm cēssāre ēt lūdĕre ĕt ūnguī

praēfĕrăt Hērōdīs pālmētīs pīnguĭbŭs, āltēr

dīvĕs ĕt īmpōrtūnŭs ăd ūmbrām lūcĭs ăb ōrtū

sīlvēstrēm flāmmīs ēt fērrō mītĭgĕt āgrūm,

scīt Gĕnĭūs, nātālĕ cŏmēs quī tēmpĕrăt āstrūm,

nātūraē dĕŭs hūmānaē, mōrtālĭs ĭn ūnūm

quōdquĕ căpūt, vūltū mūtābĭlĭs, ālbŭs ĕt ātēr.

ūtăr ĕt ēx mŏdĭcō quāntūm rēs pōscĕt ăcērvō

tōllām, nēc mĕtŭām quīd dē mē iūdĭcĕt hērēs,

quōd nōn plūră dătīs īnvēnĕrĭt: ēt tămĕn īdēm

scīrĕ vŏlām, quāntūm sīmplēx hĭlărīsquĕ nĕpōtī

dīscrĕpĕt ēt quāntūm dīscōrdēt pārcŭs ăvārō.

dīstăt ĕnīm spārgās tŭă prōdĭgŭs ān nĕquĕ sūmptūm

īnvītūs făcĭās nĕquĕ plūră părārĕ lăbōrēs,

āc pŏtĭūs, pŭĕr ūt fēstīs Quīnquātrĭbŭs ōlīm,

ēxĭgŭō grātōquĕ frŭārīs tēmpŏrĕ rāptīm.

paūpĕrĭēs īmmūndă dŏmūs prŏcŭl ābsĭt: ĕgo, ūtrūm

nāvĕ fĕrār māgna ān pārvā, fĕrăr ūnŭs ĕt īdēm.

nōn ăgĭmūr tŭmĭdīs vēlīs ăquĭlōnĕ sĕcūndō,

nōn tămĕn ādvērsīs aētātēm dūcĭmŭs aūstrīs,

vīrĭbŭs, īngĕnĭō, spĕcĭē, vīrtūtĕ, lŏcō, rē,

ēxtrēmī prīmōrum, ēxtrēmīs ūsquĕ prĭōrēs.

nōn ĕs ăvārŭs: ăbī. quīd? cētĕră iām sĭmŭl īstō

cūm vĭtĭō fūgērĕ? cărēt tĭbĭ pēctŭs ĭnānī

āmbītiōnĕ? cărēt mōrtīs fōrmīdĭne ĕt īrā?

sōmnĭă, tērrōrēs măgĭcōs, mīrācŭlă, sāgās,

nōctūrnōs lĕmŭrēs pōrtēntăquĕ Thēssălă rīdēs?

nātālīs grātē nŭmĕrās? īgnōscĭs ămīcīs?

lēnĭŏr ēt mĕlĭōr fīs āccēdēntĕ sĕnēctā?

quīd te ēxēmptă iŭvāt spīnīs dē plūrĭbŭs ūnă?

vīvĕrĕ sī rēctē nēscīs, dēcēdĕ pĕrītīs.

lūsīstī sătĭs, ēdīstī sătĭs ātquĕ bĭbīstī:

tēmpŭs ăbīrĕ tĭbi ēst, nē pōtūm lārgĭŭs aēquō

rīdĕăt ēt pūlsēt lāscīvă dĕcēntĭŭs aētās.

ARS POETICA

Hūmānō căpĭtī cērvīcēm pīctŏr ĕquīnām

iūngĕrĕ sī vĕlĭt, ēt vărĭās īndūcĕrĕ plūmās

ūndĭquĕ cōllātīs mēmbrīs, ūt tūrpĭtĕr ātrūm

dēsĭnăt īn pīscēm mŭlĭēr fōrmōsă sŭpērnē,

spēctātum ādmīssī rīsūm tĕnĕātĭs, ămīcī?

crēdĭtĕ, Pīsōnēs, īstī tăbŭlaē fŏrĕ lībrūm

pērsĭmĭlēm cūiūs, vĕlŭt aēgrī sōmnĭă, vānaē

fīngēntūr spĕcĭēs, ūt nēc pēs nēc căpŭt ūnī

rēddātūr fōrmaē. "pīctōrĭbŭs ātquĕ pŏētīs

quīdlĭbĕt aūdēndī sēmpēr fŭĭt aēquă pŏtēstās."

scīmŭs, ĕt hānc vĕnĭām pĕtĭmūsquĕ dămūsquĕ vĭcīssīm;

sēd nōn ūt plăcĭdīs cŏĕānt īmmītĭă, nōn ūt

sērpēntēs ăvĭbūs gĕmĭnēntūr, tīgrĭbŭs āgnī.

īncēptīs grăvĭbūs plērūmque ēt māgnă prŏfēssīs

pūrpŭrĕūs, lātē quī splēndĕăt, ūnŭs ĕt āltēr

āssŭĭtūr pānnūs, cūm lūcŭs ĕt āră Dĭānaē

ēt prŏpĕrāntĭs ăquaē pĕr ămoēnōs āmbĭtŭs āgrōs

aūt flūmēn Rhēnum aūt plŭvĭūs dēscrībĭtŭr ārcūs.

sēd nūnc nōn ĕrăt hīs lŏcŭs. ēt fōrtāssĕ cŭprēssūm

scīs sĭmŭlārĕ: quĭd hōc, sī frāctīs ēnătăt ēxspēs

nāvĭbŭs aērĕ dătō quī pīngĭtŭr? āmphŏră coēpīt

īnstĭtŭī: cūrrēntĕ rŏtā cūr ūrcĕŭs ēxīt?

dēnĭquĕ sīt quŏdŭīs, sīmplēx dūmtāxăt ĕt ūnūm.

māxĭmă pārs vātūm, pătĕr ēt iŭvĕnēs pătrĕ dīgnī,

dēcĭpĭmūr spĕcĭē rēctī: brĕvĭs ēssĕ lăbōrō,

ōbscūrūs fīō; sēctāntēm lēvĭă nērvī

dēfĭcĭūnt ănĭmīquĕ; prŏfēssūs grāndĭă tūrgēt:

sērpĭt hŭmī tūtūs nĭmĭūm tĭmĭdūsquĕ prŏcēllaē;

quī vărĭārĕ cŭpīt rēm prōdĭgĭālĭtĕr ūnām,

dēlphīnūm sīlvīs āppīngīt, flūctĭbŭs āprūm.

īn vĭtĭūm dūcīt cūlpaē fŭgă, sī cărĕt ārtĕ.

Aēmĭlĭūm cīrcā lūdūm făbĕr īmŭs ĕt ūnguīs

ēxprĭmĕt ēt mōllīs ĭmĭtābĭtŭr aērĕ căpīllōs,

īnfēlīx ŏpĕrīs sūmmā, quĭă pōnĕrĕ tōtūm

nēscĭĕt. hūnc ĕgŏ mē, sī quīd cōmpōnĕrĕ cūrēm,

nōn măgĭs ēssĕ vĕlīm quām nāsō vīvĕrĕ prāvō,

spēctāndūm nīgrīs ŏcŭlīs nīgrōquĕ căpīllō.

sūmĭtĕ mātĕrĭām vēstrīs, quī scrībĭtĭs, aēquām

vīrĭbŭs, ēt vērsātĕ dĭū, quīd fērrĕ rĕcūsēnt,

quīd vāleānt ŭmĕrī. cuī lēctă pŏtēntĕr ĕrīt rēs,

nēc fācūndĭă dēsĕrĕt hūnc nēc lūcĭdŭs ōrdŏ.

ōrdĭnĭs haēc vīrtūs ĕrĭt ēt vĕnŭs, aūt ĕgŏ fāllōr,

ūt iām nūnc dīcāt iām nūnc dēbēntĭă dīcī,

plērăquĕ dīffĕrăt ēt praēsēns īn tēmpŭs ŏmīttāt;

hōc ămĕt, hōc spērnāt prōmīssī cārmĭnĭs aūctōr.

īn vērbīs ĕtĭām tĕnŭīs caūtūsquĕ sĕrēndīs

dīxĕrĭs ēgrĕgĭē nōtūm sī cāllĭdă vērbūm

rēddĭdĕrīt iūnctūră nŏvūm sī fōrtĕ nĕcēssēst

īndĭcĭīs mōnstrārĕ rĕcēntĭbŭs ābdĭtă rērūm,

fīngĕrĕ cīnctūtīs nōn ēxaūdītă Cĕthēgīs

cōntīngēt, dăbĭtūrquĕ lĭcēntĭă sūmptă pŭdēntēr;

ēt nŏvă fīctăquĕ nūpĕr hăbēbūnt vērbă fĭdēm sī

Graēcō fōntĕ cădēnt, pārcē dētōrtă. quĭd aūtēm

Caēcĭlĭō Plaūtōquĕ dăbīt Rōmānŭs ădēmptūm

Vērgĭlĭō Vărĭōque? ĕgŏ cūr, ācquīrĕrĕ paūcă

sī pōssum, īnvĭdĕōr, cūm līnguă Cătōnĭs ĕt Ēnnī

sērmōnēm pătrĭūm dītāvĕrĭt ēt nŏvă rērūm

nōmĭnă prōtŭlĕrīt? lĭcŭīt sēmpērquĕ lĭcēbīt

sīgnātūm praēsēntĕ nŏtā prōdūcĕrĕ nōmēn.

ūt sīlvaē fŏlĭīs prōnōs mūtāntŭr ĭn ānnōs,

prīmă cădūnt: ĭtă vērbōrūm vĕtŭs īntĕrĭt aētās,

ēt iŭvĕnūm rītū flōrēnt mŏdŏ nātă vĭgēntquĕ.

dēbēmūr mōrtī nōs nōstrăquĕ; sīvĕ rĕcēptūs

tērrā Nēptūnūs clāssīs ăquĭlōnĭbŭs ārcēt,

rēgĭs ŏpūs, stĕrĭlīsvĕ dĭū pălŭs āptăquĕ rēmīs

vīcīnās ūrbīs ălĭt ēt grăvĕ sēntĭt ărātrūm,

seū cūrsūm mūtāvĭt ĭnīquūm frūgĭbŭs āmnīs

dōctŭs ĭtēr mĕlĭūs, mōrtālĭă fāctă pĕrībūnt,

nēdūm sērmōnūm stĕt hŏnōs ēt grātĭă vīvāx.

mūltă rĕnāscēntūr quaē iām cĕcĭdērĕ, cădēntquĕ

quaē nūnc sūnt ĭn hŏnōrĕ vŏcābŭlă, sī vŏlĕt ūsūs,

quēm pĕnĕs ārbĭtrĭum ēst ēt iūs ēt nōrmă lŏquēndī.

rēs gēstaē rēgūmquĕ dŭcūmque ēt trīstĭă bēllă

quō scrībī pōssēnt nŭmĕrō, mōnstrāvĭt Hŏmērūs.

vērsĭbŭs īmpărĭtēr iūnctīs quĕrĭmōnĭă prīmūm,

pōst ĕtĭam īnclūsa ēst vōtī sēntēntĭă cōmpōs:

quīs tămĕn ēxĭgŭōs ĕlĕgōs ēmīsĕrĭt aūctōr,

grāmmătĭcī cērtānt ĕt ădhūc sūb iūdĭcĕ līs ēst.

Ārchĭlŏchūm prŏprĭō răbĭēs ārmāvĭt ĭāmbō;

hūnc sōccī cēpērĕ pĕdēm grāndēsquĕ cŏthūrnī,

āltērnīs āptūm sērmōnĭbŭs ēt pŏpŭlārīs

vīncēntēm strĕpĭtūs ēt nātūm rēbŭs ăgēndīs.

Mūsă dĕdīt fĭdĭbūs dīvōs pŭĕrōsquĕ dĕōrūm

ēt pŭgĭlēm vīctōrem ĕt ĕquūm cērtāmĭnĕ prīmūm

ēt iŭvĕnūm cūrās ēt lībĕră vīnă rĕfērrĕ.

dēscrīptās sērvārĕ vĭcēs ŏpĕrūmquĕ cŏlōrēs

cūr ĕgŏ sī nĕquĕo īgnōrōquĕ pŏētă sălūtōr?

cūr nēscīrĕ pŭdēns prāvē quām dīscĕrĕ mālō?

vērsĭbŭs ēxpōnī trăgĭcīs rēs cōmĭcă nōn vūlt;

īndīgnātŭr ĭtēm prīvātīs āc prŏpĕ sōccō

dīgnīs cārmĭnĭbūs nārrārī cēnă Thўēstaē.

sīngŭlă quaēquĕ lŏcūm tĕnĕānt sōrtītă dĕcēntēm.

īntērdūm tămĕn ēt vōcēm cōmoēdĭă tōllīt,

īrātūsquĕ Chrĕmēs tŭmĭdō dēlītĭgăt ōrĕ;

ēt trăgĭcūs plērūmquĕ dŏlēt sērmōnĕ pĕdēstrī

Tēlĕphŭs ēt Pēleūs, cūm paūpĕr ĕt ēxsŭl ŭtērquĕ

prōĭcĭt āmpūllās ēt sēsquĭpĕdālĭă vērbă,

sī cūrāt cōr spēctāntīs tĕtĭgīssĕ quĕrēlā.

nōn sătĭs ēst pūlchra ēssĕ pŏēmătă; dūlcĭă sūntō,

ēt quōcūmquĕ vŏlēnt ănĭmum aūdītōrĭs ăgūntō.

ūt rīdēntĭbŭs ārrīdēnt, ĭtă flēntĭbŭs ādsūnt

hūmānī vūltūs: sī vīs mē flērĕ, dŏlēndūmst

prīmum īpsī tĭbĭ: tūnc tŭă me īnfōrtūnĭă laēdēnt,

Tēlĕphĕ vēl Pēleū; mălĕ sī māndātă lŏquērīs

aūt dōrmītābo aūt rīdēbō. trīstĭă maēstūm

vūltūm vērbă dĕcēnt, īrātūm plēnă mĭnārūm,

lūdēntēm lāscīvă, sĕvērūm sērĭă dīctū.

fōrmăt ĕnīm nātūră prĭūs nōs īntŭs ăd ōmnēm

fōrtūnārum hăbĭtūm; iŭvăt aūt īmpēllĭt ăd īrām

aūt ăd hŭmūm maērōrĕ grăvī dēdūcĭt ĕt āngīt;

pōst ēffērt ănĭmī mōtūs īntērprĕtĕ līnguā.

Sī dīcēntĭs ĕrūnt fōrtūnīs ābsŏnă dīctă,

Rōmānī tōllēnt ĕquĭtēs pĕdĭtēsquĕ căchīnnūm.

īntĕrĕrīt mūltūm dīvūsnĕ lŏquātŭr ăn hērōs,

mātūrūsnĕ sĕnēx ăn ădhūc flōrēntĕ iŭvēntā

fērvĭdŭs, ēt mātrōnă pŏtēns ān sēdŭlă nūtrīx,

mērcātōrnĕ văgūs cūltōrnĕ vĭrēntĭs ăgēllī,

Cōlchŭs ăn Āssўrĭūs, Thēbīs nūtrītŭs ăn Ārgīs.

aūt fāmām sĕquĕre aūt sĭbĭ cōnvĕnĭēntĭă fīngĕ.

scrīptŏr hŏnōrātūm sī fōrtĕ rĕpōnĭs Ăchīllēm,

īmpĭgĕr, īrācūndŭs, ĭnēxōrābĭlĭs, ācēr,

iūră nĕgēt sĭbĭ nātă, nĭhīl nōn ārrŏgĕt ārmīs.

sīt Mēdēă fĕrōx īnvīctăquĕ, flēbĭlĭs Īnō,

pērfĭdŭs Īxīōn, Īō văgă, trīstĭs Ŏrēstēs.

sī quĭd ĭnēxpērtūm scaēnaē cōmmīttĭs ĕt aūdēs

pērsōnām fōrmārĕ nŏvām, sērvētŭr ăd īmūm

quālĭs ăb īncēptō prōcēssĕrĭt, ēt sĭbĭ cōnstēt.

dīffĭcĭle ēst prŏprĭē cōmmūnĭă dīcĕrĕ; tūquĕ

rēctĭŭs Īlĭăcūm cārmēn dēdūcĭs ĭn āctūs,

quām sī prōfērrēs īgnōta īndīctăquĕ prīmūs.

pūblĭcă mātĕrĭēs prīvātī iūrĭs ĕrīt, sī

nōn cīrcā vīlēm pătŭlūmquĕ mŏrābĕrĭs ōrbēm,

nēc vērbō vērbūm cūrābīs rēddĕrĕ fīdūs

īntērprēs, nēc dēsĭlĭēs ĭmĭtātŏr ĭn ārtūm,

ūndĕ pĕdēm prōfērrĕ pŭdōr vĕtĕt aūt ŏpĕrīs lēx:

nēc sīc īncĭpĭēs ūt scrīptōr cŷclĭcŭs ōlīm:

"fōrtūnām Prĭămī cāntābo ēt nōbĭlĕ bēllūm."

quīd dīgnūm tāntō fĕrĕt hīc prōmīssŏr hĭātū?

pārtŭrĭēnt mōntēs, nāscētūr rīdĭcŭlūs mūs.

quāntō rēctĭŭs hīc quī nīl mōlītŭr ĭnēptē:

"dīc mĭhĭ, Mūsă, vĭrūm, cāptaē pōst tēmpŏră Troīaē

quī mōrēs hŏmĭnūm mūltōrūm vīdĭt ĕt ūrbīs."

nōn fūmum ēx fūlgōrĕ, sĕd ēx fūmō dărĕ lūcēm

cōgĭtăt, ūt spĕcĭōsă dĕhīnc mīrācŭlă prōmāt,

Āntĭphătēn Scŷllāmque ēt cūm Cŷclōpĕ Chărŷbdīn.

nēc rĕdĭtūm Dĭŏmēdĭs ăb īntĕrĭtū Mĕlĕāgrī,

nēc gĕmĭnō bēllūm Trōiānum ōrdītŭr ăb ōvō:

sēmpĕr ăd ēvēntūm fēstīnăt ĕt īn mĕdĭās rēs

nōn sĕcŭs āc nōtās aūdītōrēm răpĭt, ēt quaē

dēspērāt trāctātă nĭtēscĕrĕ pōssĕ, rĕlīnquīt,

ātque ĭtă mēntītūr, sīc vērīs fālsă rĕmīscēt,

prīmō nē mĕdĭūm, mĕdĭō nē dīscrĕpĕt īmūm.

tū quĭd ĕgo ēt pŏpŭlūs mēcūm dēsīdĕrĕt aūdī:

sī plōsōrĭs ĕgēs aūlaēă mănēntĭs ĕt ūsquĕ

sēssūrī dōnēc cāntōr "vōs plaūdĭtĕ" dīcāt,

aētātīs cūiūsquĕ nŏtāndī sūnt tĭbĭ mōrēs,

mōbĭlĭbūsquĕ dĕcōr nātūrīs dāndŭs ĕt ānnīs.

rēddĕrĕ quī vōcēs iām scīt pŭĕr ēt pĕdĕ cērtō

sīgnăt hŭmūm, gēstīt părĭbūs cōllūdĕre, ĕt īrām

cōllĭgĭt āc pōnīt tĕmĕre ēt mūtātŭr ĭn hōrās.

īmbērbūs iŭvĕnīs, tāndēm cūstōdĕ rĕmōtō,

gaūdĕt ĕquīs cănĭbūsque ĕt ăprīcī grāmĭnĕ cāmpī,

cērĕŭs īn vĭtĭūm flēctī, mŏnĭtōrĭbŭs āspēr,

ūtĭlĭūm tārdūs prōvīsōr, prōdĭgŭs aērīs,

sūblīmīs cŭpĭdūsque ĕt ămātă rĕlīnquĕrĕ pērnīx.

cōnvērsīs stŭdĭīs aētās ănĭmūsquĕ vĭrīlīs

quaērĭt ŏpēs ĕt ămīcĭtĭās, īnsērvĭt hŏnōrī,

cōmmīsīssĕ căvēt quōd mōx mūtārĕ lăbōrēt.

mūltă sĕnēm cīrcūmuĕnĭūnt īncōmmŏdă, vēl quōd

quaērĭt ĕt īnvēntīs mĭsĕr ābstĭnĕt āc tĭmĕt ūtī

vēl quōd rēs ōmnīs tĭmĭdē gĕlĭdēquĕ mĭnīstrāt,

dīlātōr, spē lōngŭs, ĭnērs, ăvĭdūsquĕ fŭtūrī,

dīffĭcĭlīs, quĕrŭlūs, laūdātōr tēmpŏrĭs āctī

sē pŭĕrō, cāstīgātōr cēnsōrquĕ mĭnōrūm.

mūltă fĕrūnt ānnī vĕnĭēntēs cōmmŏdă sēcūm,

mūltă rĕcēdēntēs ădĭmūnt. nē fōrtĕ sĕnīlēs

māndēntūr iŭvĕnī pārtēs pŭĕrōquĕ vĭrīlēs,

sēmpĕr ĭn ādiūnctīs aēvōquĕ mŏrābĭmŭr āptīs.

aūt ăgĭtūr rēs īn scaēnīs aūt āctă rĕfērtūr.

sēgnĭŭs īrrītānt ănĭmōs dēmīssă pĕr aūrēm,

quām quaē sūnt ŏcŭlīs sūbiēctă fĭdēlĭbŭs ēt quaē

īpsĕ sĭbī trādīt spēctātōr: nōn tămĕn īntūs

dīgnă gĕrī prōmēs īn scaēnām, mūltăquĕ tōllēs

ēx ŏcŭlīs quaē mōx nārrēt fācūndĭă praēsēns.

nē pŭĕrōs cōrām pŏpŭlō Mēdēă trŭcīdēt,

aūt hūmānă pălām cŏquăt ēxtă nĕfārĭŭs Ātreūs,

aūt ĭn ăvēm Prōcnē vērtātūr, Cādmŭs ĭn ānguēm.

quōdcūmque ōstēndīs mĭhĭ sīc, īncrēdŭlŭs ōdī.

nēvĕ mĭnōr neū sīt quīntō prōdūctĭŏr āctū

fābŭlă, quaē pōscī vūlt ēt spēctātă rĕpōnī.

nēc dĕŭs īntērsīt, nĭsĭ dīgnūs vīndĭcĕ nōdūs

īncĭdĕrīt; nēc quārtă lŏquī pērsōnă lăbōrēt.

āctōrīs pārtīs chŏrŭs ōffĭcĭūmquĕ vĭrīlĕ

dēfēndāt, neū quīd mĕdĭōs īntērcĭnăt āctūs

quōd nōn prōpŏsĭtō cōndūcăt ĕt haērĕăt āptē.

īllĕ bŏnīs făvĕātque ēt cōnsĭlĭētŭr ămīcē,

ēt rĕgăt īrātōs ĕt ămēt pēccārĕ tĭmēntīs;

īllĕ dăpēs laūdēt mēnsaē brĕvĭs, īllĕ sălūbrēm

iūstĭtĭām lēgēsque ĕt ăpērtīs ōtĭă pōrtīs;

īllĕ tĕgāt cōmmīssă, dĕōsquĕ prĕcētŭr ĕt ōrēt,

ūt rĕdĕāt mĭsĕrīs, ăbĕāt fōrtūnă sŭpērbīs.

tībĭă nōn ūt nūnc ŏrĭchālcō vīnctă tŭbaēquĕ

aēmŭlă, sēd tĕnŭīs sīmplēxquĕ fŏrāmĭnĕ paūcō

āspīrāre ĕt ădēssĕ chŏrīs ĕrăt ūtĭlĭs ātquĕ

nōndūm spīssă nĭmīs cōmplērĕ sĕdīlĭă flātū;

quō sānē pŏpŭlūs nŭmĕrābĭlĭs, ūtpŏtĕ pārvūs,

ēt frūgī cāstūsquĕ vĕrēcūndūsquĕ cŏībāt.

pōstquām coēpĭt ăgrōs ēxtēndĕrĕ vīctŏr ĕt ūrbēs

lātĭŏr āmplēctī mūrūs vīnōquĕ dĭūrnō

plācārī Gĕnĭūs fēstīs īmpūnĕ dĭēbūs,

āccēssīt nŭmĕrīsquĕ mŏdīsquĕ lĭcēntĭă māiōr;

īndōctūs quĭd ĕnīm săpĕrēt lībērquĕ lăbōrūm

rūstĭcŭs ūrbānō cōnfūsūs, tūrpĭs hŏnēstō?

sīc prīscaē mōtūmque ēt lūxŭrĭem āddĭdĭt ārtī

tībīcēn trāxītquĕ văgūs pēr pūlpĭtă vēstēm;

sīc ĕtĭām fĭdĭbūs vōcēs crēvērĕ sĕvērīs,

ēt tŭlĭt ēlŏquĭum īnsŏlĭtūm fācūndĭă praēcēps,

ūtĭlĭūmquĕ săgāx rērum ēt dīvīnă fŭtūrī

sōrtĭlĕgīs nōn dīscrĕpŭīt sēntēntĭă Dēlphīs.

cārmĭnĕ quī trăgĭcō vīlēm cērtāvĭt ŏb hīrcūm,

mōx ĕtĭam āgrēstīs Sătўrōs nūdāvĭt, ĕt āspēr

īncŏlŭmī grăvĭtātĕ iŏcūm tēmptāvĭt, ĕō quōd

īllĕcĕbrīs ĕrăt ēt grātā nŏvĭtātĕ mŏrāndūs

spēctātōr, fūnctūsquĕ săcrīs ēt pōtŭs ĕt ēxlēx.

vērum ĭtă rīsōrēs, ĭtă cōmmēndārĕ dĭcācēs

cōnvĕnĭēt Sătўrōs, ĭtă vērtĕrĕ sērĭă lūdō,

nē quīcūmquĕ dĕūs, quīcūmque ădhĭbēbĭtŭr hērōs,

rēgālī cōnspēctŭs ĭn aūrō nūpĕr ĕt ōstrō,

mīgrĕt ĭn ōbscūrās hŭmĭlī sērmōnĕ tăbērnās,

aūt, dūm vītăt hŭmūm, nūbēs ĕt ĭnānĭă cāptēt.

ēffūtīrĕ lĕvīs īndīgnă Trăgoēdĭă vērsūs,

ūt fēstīs mātrōnă mŏvērī iūssă dĭēbūs,

īntĕrĕrīt Sătўrīs paūlūm pŭdĭbūndă prŏtērvīs.

nōn ĕgo ĭnōrnāta ēt dŏmĭnāntĭă nōmĭnă sōlūm

vērbăquĕ, Pīsōnēs, Sătўrōrūm scrīptŏr ămābō;

nēc sīc ēnītār trăgĭcō dīffērrĕ cŏlōrī,

ūt nĭhĭl īntērsīt Dāvūsnĕ lŏquātŭr ĕt aūdāx

Pŷthĭăs ēmūnctō lūcrātă Sĭmōnĕ tălēntūm,

ān cūstōs fămŭlūsquĕ dĕī Sīlēnŭs ălūmnī.

ēx nōtō fīctūm cārmēn sĕquăr, ūt sĭbĭ quīvīs

spērĕt ĭdēm, sūdēt mūltūm frūstrāquĕ lăbōrēt

aūsŭs ĭdēm: tāntūm sĕrĭēs iūnctūrăquĕ pōllēt,

tāntūm dē mĕdĭō sūmptīs āccēdĭt hŏnōrīs.

sīlvīs dēdūctī căvĕānt, mē iūdĭcĕ, Faūnī

nē vĕlŭt īnnātī trĭvĭīs āc paēnĕ fŏrēnsēs

aūt nĭmĭūm tĕnĕrīs iŭvĕnēntūr vērsĭbŭs ūmquām,

aūt īmmūndă crĕpēnt īgnōmĭnĭōsăquĕ dīctă:

ōffēndūntŭr ĕnīm quĭbŭs ēst ĕquŭs ēt pătĕr ēt rēs,

nēc, sī quīd frīctī cĭcĕrīs prŏbăt ēt nŭcĭs ēmptōr,

aēquīs āccĭpĭūnt ănĭmīs dōnāntvĕ cŏrōnā.

sŷllăbă lōngă brĕvī sūbiēctă vŏcātŭr ĭāmbūs,

pēs cĭtŭs; ūnde ĕtĭām trĭmĕtrīs āccrēscĕrĕ iūssīt

nōmēn iāmbēīs, cūm sēnōs rēddĕrĕt īctūs

prīmŭs ăd ēxtrēmūm sĭmĭlīs sĭbĭ. nōn ĭtă prīdēm,

tārdĭŏr ūt paūlō grăvĭōrquĕ vĕnīrĕt ăd aūrīs,

spōndēōs stăbĭlīs īn iūră pătērnă rĕcēpīt

cōmmŏdŭs ēt pătĭēns, nōn ūt dē sēdĕ sĕcūndā

cēdĕrĕt aūt quārtā sŏcĭālĭtĕr. hīc ĕt ĭn Āccī

nōbĭlĭbūs trĭmĕtrīs āppārēt rārŭs, ĕt Ēnnī

īn scaēnām mīssōs cūm māgnō pōndĕrĕ vērsūs

aūt ŏpĕraē cĕlĕrīs nĭmĭūm cūrāquĕ cărēntīs

aūt īgnōrātaē prĕmĭt ārtīs crīmĭnĕ tūrpī.

nōn quīvīs vĭdĕt īmmŏdŭlātă pŏēmătă iūdēx,

ēt dătă Rōmānīs vĕnĭa ēst īndīgnă pŏētīs.

īdcīrcōnĕ văgēr scrībāmquĕ lĭcēntĕr? ăn ōmnīs

vīsūrōs pēccātă pŭtēm mĕă, tūtŭs ĕt īntrā

spēm vĕnĭaē caūtūs? vītāvī dēnĭquĕ cūlpām,

nōn laūdēm mērvī. vōs ēxēmplārĭă Graēcă

nōctūrnā vērsātĕ mănū, vērsātĕ dĭūrnā.

āt vēstrī prŏăvī Plaūtīnōs ēt nŭmĕrōs ēt

laūdāvērĕ sălēs, nĭmĭūm pătĭēntĕr ŭtrūmquĕ,

nē dīcām stūltē, mīrātī, sī mŏdo ĕgo ēt vōs

scīmŭs ĭnūrbānūm lĕpĭdō sēpōnĕrĕ dīctō

lēgĭtĭmūmquĕ sŏnūm dĭgĭtīs cāllēmŭs ĕt aūrĕ.

īgnōtūm trăgĭcaē gĕnŭs īnvēnīssĕ Cămēnaē

dīcĭtŭr ēt plaūstrīs vēxīssĕ pŏēmătă Thēspīs,

quaē cănĕrēnt ăgĕrēntquĕ pĕrūnctī faēcĭbŭs ōră.

pōst hūnc pērsōnaē pāllaēquĕ rĕpērtŏr hŏnēstaē

Aēschўlŭs ēt mŏdĭcīs īnstrāvīt pūlpĭtă tīgnīs

ēt dŏcŭīt māgnūmquĕ lŏquī nītīquĕ cŏthūrnō.

sūccēssīt vĕtŭs hīs cōmoēdĭă, nōn sĭnĕ mūltā

laūdĕ; sĕd īn vĭtĭūm lībērtās ēxcĭdĭt ēt vīm

dīgnām lēgĕ rĕgī; lēx ēst āccēptă chŏrūsquĕ

tūrpĭtĕr ōbtĭcŭīt sūblātō iūrĕ nŏcēndī.

nīl īntēmptātūm nōstrī līquērĕ pŏētaē,

nēc mĭnĭmūm mĕrŭērĕ dĕcūs vēstīgĭă Graēcă

aūsī dēsĕrĕre ēt cĕlĕbrārĕ dŏmēstĭcă fāctă,

vēl quī praētēxtās vēl quī dŏcŭērĕ tŏgātās.

nēc vīrtūtĕ fŏrēt clārīsvĕ pŏtēntĭŭs ārmīs

quām līnguā Lătĭūm, sī nōn ōffēndĕrĕt ūnūm

quēmquĕ pŏētārūm līmaē lăbŏr ēt mŏră. vōs, ō

Pōmpĭlĭūs sānguīs, cārmēn rĕprĕhēndĭtĕ quōd nōn

mūltă dĭēs ēt mūltă lĭtūră cŏērcŭĭt ātquĕ

praēsēctūm dĕcĭēs nōn cāstīgāvĭt ăd ūnguēm.

īngĕnĭūm mĭsĕrā quĭă fōrtūnātĭŭs ārtĕ

crēdĭt ĕt ēxclūdīt sānōs Hĕlĭcōnĕ pŏētās

Dēmŏcrĭtūs, bŏnă pārs nōn ūnguīs pōnĕrĕ cūrāt,

nōn bārbām, sēcrētă pĕtīt lŏcă, bālnĕă vītāt.

nāncīscētŭr ĕnīm prĕtĭūm nōmēnquĕ pŏētaē,

sī trĭbŭs Āntĭcўrīs căpŭt īnsānābĭlĕ nūmquām

tōnsōrī Lĭcĭnō cōmmīsĕrĭt. ō | ĕgŏ laēvūs,

quī pūrgōr bīlēm sūb vērnī tēmpŏrĭs hōrām!

nōn ălĭūs făcĕrēt mĕlĭōră pŏēmătă. vērūm

nīl tānti ēst. ērgō fūngār vĭcĕ cōtĭs, ăcūtūm

rēddĕrĕ quaē fērrūm vălĕt ēxsōrs īpsă sĕcāndī;

mūnŭs ĕt ōffĭcĭūm nīl scrībēns īpsĕ dŏcēbō,

ūndĕ părēntŭr ŏpēs, quĭd ălāt fōrmētquĕ pŏētām,

quīd dĕcĕāt, quīd nōn, quō vīrtūs, quō fĕrăt ērrōr.

scrībēndī rēctē săpĕre ēst ēt prīncĭpĭum ēt fōns:

rēm tĭbĭ Sōcrătĭcaē pŏtĕrūnt ōstēndĕrĕ chārtaē,

vērbăquĕ prōvīsām rēm nōn īnvītă sĕquēntūr.

quī dĭdĭcīt pătrĭaē quīd dēbĕăt ēt quĭd ămīcīs,

quō sĭt ămōrĕ părēns, quō frātĕr ămāndŭs ĕt hōspēs,

quōd sīt cōnscrīptī, quōd iūdĭcĭs ōffĭcĭūm, quaē

pārtēs īn bēllūm mīssī dŭcĭs, īllĕ prŏfēctō

rēddĕrĕ pērsōnaē scīt cōnvĕnĭēntĭă cuīquĕ.

rēspĭcĕre ēxēmplār vītaē mōrūmquĕ iŭbēbō

dōctum ĭmĭtātōrem ēt vīvās hīnc dūcĕrĕ vōcēs.

īntērdūm spĕcĭōsă lŏcīs mōrātăquĕ rēctē

fābŭlă nūllīūs vĕnĕrīs, sĭnĕ pōndĕre ĕt ārtĕ,

vāldĭŭs ōblēctāt pŏpŭlūm mĕlĭūsquĕ mŏrātūr

quām vērsūs ĭnŏpēs rērūm nūgaēquĕ cănōraē.

Grāīs īngĕnĭūm, Grāīs dĕdĭt ōrĕ rŏtūndō

Mūsă lŏquī, praētēr laūdēm nūllīŭs ăvārīs.

Rōmānī pŭĕrī lōngīs rătĭōnĭbŭs āssēm

dīscūnt īn pārtīs cēntūm dīdūcĕrĕ. "dīcāt

fīlĭŭs Ālbānī: sī dē quīncūncĕ rĕmōtāst

ūncĭă, quīd sŭpĕrāt? pŏtĕrās dīxīssĕ." "trĭēns." "eū!

rēm pŏtĕrīs sērvārĕ tŭām. rĕdĭt ūncĭă, quīd fīt?"

"sēmĭs." ăn haēc ănĭmōs aērūgo ēt cūră pĕcūlī

cūm sĕmĕl īmbŭĕrīt, spērāmūs cārmĭnă fīngī

pōssĕ lĭnēndă cĕdro ēt lēvī sērvāndă cŭprēssō?

aūt prōdēssĕ vŏlūnt aūt dēlēctārĕ pŏētaē,

aūt sĭmŭl ēt iūcūnda ĕt ĭdōnĕă dīcĕrĕ vītaē.

quīdquīd praēcĭpĭēs ēstō brĕvĭs, ūt cĭtŏ dīctă

pērcĭpĭānt ănĭmī dŏcĭlēs tĕnĕāntquĕ fĭdēlēs.

ōmnĕ sŭpērvăcŭūm plēnō dē pēctŏrĕ mānāt.

fīctă vŏlūptātīs caūsā sīnt prōxĭmă vērīs,

nē quōdcūmquĕ vĕlīt pōscāt sĭbĭ fābŭlă crēdī,

neū prānsaē Lămĭaē vīvūm pŭĕrum ēxtrăhăt ālvō.

cēntŭrĭaē sĕnĭōrum ăgĭtānt ēxpērtĭă frūgīs,

cēlsī praētĕrĕūnt aūstēră pŏēmătă Rāmnēs:

ōmnĕ tŭlīt pūnctūm quī mīscŭĭt ūtĭlĕ dūlcī,

lēctōrēm dēlēctāndō părĭtērquĕ mŏnēndō;

hīc mĕrĕt aēră lĭbēr Sŏsĭīs; hīc ēt mărĕ trānsīt

ēt lōngūm nōtō scrīptōrī prōrŏgăt aēvūm.

sūnt dēlīctă tămēn quĭbŭs īgnōvīssĕ vĕlīmūs;

nām nĕquĕ chōrdă sŏnūm rēddīt quēm vūlt mănŭs ēt mēns,

pōscēntīquĕ grăvēm pērsaēpĕ rĕmīttĭt ăcūtūm

nēc sēmpēr fĕrĭēt quōdcūmquĕ mĭnābĭtŭr ārcūs.

vērum ŭbĭ plūră nĭtēnt īn cārmĭnĕ nōn ĕgŏ paūcīs

ōffēndār măcŭlīs, quās aūt īncūrĭă fūdīt

aūt hūmānă părūm cāvīt nātūră. quĭd ērgōst?

ūt scrīptōr sī pēccăt ĭdēm lībrārĭŭs ūsquĕ,

quāmŭĭs ēst mŏnĭtūs, vĕnĭā cărĕt; ūt cĭthăroēdūs

rīdētūr chōrdā quī sēmpĕr ŏbērrăt ĕādēm:

sīc mĭhĭ quī mūltūm cēssāt fīt Choērĭlŭs īllĕ,

quēm bīs tērvĕ bŏnūm cūm rīsū mīrŏr; ĕt īdēm

īndīgnōr quāndōquĕ bŏnūs dōrmītăt Hŏmērūs;

vērum ŏpĕrī lōngō fās ēst ōbrēpĕrĕ sōmnūm.

ūt pīctūrā poēsĭs: ĕrīt quaē sī prŏpĭūs stēs

tē căpĭāt măgĭs, ēt quaēdām sī lōngĭŭs ābstēs.

haēc ămăt ōbscūrūm, vŏlĕt haēc sūb lūcĕ vĭdērī,

iūdĭcĭs ārgūtūm quaē nōn fōrmīdăt ăcūmēn;

haēc plăcŭīt sĕmĕl, haēc dĕcĭēs rĕpĕtītă plăcēbīt.

ō māiōr iŭvĕnūm, quāmvīs ēt vōcĕ pătērnā

fīngĕrĭs ād rēctum ēt pēr tē săpĭs, hōc tĭbĭ dīctūm

tōllĕ mĕmōr, cērtīs mĕdĭum ēt tŏlĕrābĭlĕ rēbūs

rēctē cōncēdī. cōnsūltūs iūrĭs ĕt āctōr

caūsārūm mĕdĭōcrĭs ăbēst vīrtūtĕ dĭsērtī

Mēssāllaē nēc scīt quāntūm Cāscēllĭŭs Aūlūs,

sēd tămĕn īn prĕtĭo ēst: mĕdĭōcrĭbŭs ēssĕ pŏētīs

nōn hŏmĭnēs, nōn dī, nōn cōncēssērĕ cŏlūmnaē.

ūt grātās īntēr mēnsās sŷmphōnĭă dīscōrs

ēt crāssum ūnguēntum ēt Sārdō cūm mēllĕ păpāvēr

ōffēndūnt, pŏtĕrāt dūcī quĭă cēnă sĭne īstīs,

sīc ănĭmīs nātum īnvēntūmquĕ pŏēmă iŭvāndīs,

sī paūlūm sūmmō dēcēssīt, vērgĭt ăd īmūm.

lūdĕrĕ quī nēscīt, cāmpēstrĭbŭs ābstĭnĕt ārmīs,

īndōctūsquĕ pĭlaē dīscīvĕ trŏchīvĕ quĭēscīt,

nē spīssaē rīsūm tōllānt īmpūnĕ cŏrōnaē:

quī nēscīt vērsūs tămĕn aūdēt fīngĕrĕ. quīdnī?

lībĕr ĕt īngĕnŭūs, praēsērtīm cēnsŭs ĕquēstrēm

sūmmām nūmmōrūm, vĭtĭōquĕ rĕmōtŭs ăb ōmnī.

tū nĭhĭl īnvītā dīcēs făcĭēsvĕ Mĭnērvā:

īd tĭbĭ iūdĭcĭum ēst, ĕă mēns. sī quīd tămĕn ōlīm

scrīpsĕrĭs, īn Maēcī dēscēndāt iūdĭcĭs aūrīs

ēt pătrĭs ēt nōstrās, nōnūmquĕ prĕmātŭr ĭn ānnūm,

mēmbrānīs īntūs pŏsĭtīs: dēlērĕ lĭcēbīt

quōd nōn ēdĭdĕrīs; nēscīt vōx mīssă rĕvērtī.

Sīlvēstrīs hŏmĭnēs săcĕr īntērprēsquĕ dĕōrūm

caēdĭbŭs ēt vīctū foēdō dētērrŭĭt Ōrpheūs,

dīctŭs ŏb hōc lēnīrĕ tĭgrīs răbĭdōsquĕ lĕōnēs;

dīctŭs ĕt Āmphīōn, Thēbānaē cōndĭtŏr ūrbīs,

sāxă mŏvērĕ sŏnō tēstūdĭnĭs ēt prĕcĕ blāndā

dūcĕrĕ quō vēllēt. fŭĭt haēc săpĭēntĭă quōndām,

pūblĭcă prīvātīs sēcērnĕrĕ, sācră prŏfānīs,

cōncŭbĭtū prŏhĭbērĕ văgō, dărĕ iūră mărītīs,

ōppĭdă mōlīrī, lēgēs īncīdĕrĕ līgnō.

sīc hŏnŏr ēt nōmēn dīvīnīs vātĭbŭs ātquĕ

cārmĭnĭbūs vēnīt. pōst hōs īnsīgnĭs Hŏmērūs

Tŷrtaēūsquĕ mărēs ănĭmōs īn Mārtĭă bēllă

vērsĭbŭs ēxăcŭīt: dīctaē pēr cārmĭnă sōrtēs

ēt vītaē mōnstrātă vĭa ēst, ēt grātĭă rēgūm

Pīĕrĭīs tēmptātă mŏdīs, lūdūsquĕ rĕpērtūs

ēt lōngōrum ŏpĕrūm fīnīs, nē fōrtĕ pŭdōrī

sīt tĭbĭ Mūsă lўraē sōllērs ēt cāntŏr Ăpōllŏ.

nātūrā fĭĕrēt laūdābĭlĕ cārmĕn ăn ārtĕ

quaēsītum ēst: ĕgŏ nēc stŭdĭūm sĭnĕ dīvĭtĕ vēnā

nēc rŭdĕ quīd prōsīt vĭdĕo īngĕnĭum; āltĕrĭūs sīc

āltĕră pōscĭt ŏpēm rēs ēt cōniūrăt ămīcē.

quī stŭdĕt ōptātām cūrsū cōntīngĕrĕ mētām

mūltă tŭlīt fēcītquĕ pŭēr, sūdāvĭt ĕt ālsīt,

ābstĭnŭīt Vĕnĕre ēt vīnō: quī Pŷthĭă cāntāt

tībīcēn, dĭdĭcīt prĭŭs ēxtĭmŭītquĕ măgīstrūm.

nūnc sătĭs ēst dīxīsse "ĕgŏ mīră pŏēmătă pāngō

ōccŭpĕt ēxtrēmūm scăbĭēs: mĭhĭ tūrpĕ rĕlīnquīst

ēt, quōd nōn dĭdĭcī, sānē nēscīrĕ fătērī."

ūt praēco, ād mērcēs tūrbām quī cōgĭt ĕmēndās,

āssēntātōrēs iŭbĕt ād lūcrum īrĕ pŏētă

dīvĕs ăgrīs, dīvēs pŏsĭtīs īn faēnŏrĕ nūmmīs.

sī vēro ēst ūnctūm quī rēctē pōnĕrĕ pōssīt

ēt spōndērĕ lĕvī prō paūpĕre ĕt ērĭpĕre ātrīs

lītĭbŭs īmplĭcĭtūm, mīrābōr sī scĭĕt īntēr-

nōscĕrĕ mēndācēm vērūmquĕ bĕātŭs ămīcūm.

tū seū dōnārīs seū quīd dōnārĕ vŏlēs cuī,

nōlīto ād vērsūs tĭbĭ fāctōs dūcĕrĕ plēnūm

laētĭtĭaē: clāmābĭt ĕnīm "pūlchrē! bĕnĕ! rēctē!

pāllēscēt sŭpĕr hīs. ĕtĭām stīllābĭt ămīcīs

ēx ŏcŭlīs rōrēm, sălĭēt, tūndēt pĕdĕ tērrām.

ūt quī cōndūctī plōrānt īn fūnĕrĕ dīcūnt

ēt făcĭūnt prŏpĕ plūră dŏlēntĭbŭs ēx ănĭmō, sīc

dērīsōr vērō plūs laūdātōrĕ mŏvētūr.

rēgēs dīcūntūr mūltīs ūrgērĕ cŭlīllīs

ēt tōrquērē mērō quēm pērspēxīssĕ lăbōrēnt,

ān sĭt ămīcĭtĭā dīgnūs: sī cārmĭnă cōndēs,

nūmquām tē fāllēnt ănĭmī sūb vūlpĕ lătēntēs.

Quīntĭlĭō sī quīd rĕcĭtārēs, "cōrrĭgĕ sōdēs

hōc" āiēbăt "ĕt hōc": mĕlĭūs tē pōssĕ nĕgārēs,

bīs tērque ēxpērtūm frūstrā, dēlērĕ iŭbēbāt

ēt mălĕ tōrnātōs īncūdī rēddĕrĕ vērsūs.

sī dēfēndĕrĕ dēlīctūm quām vērtĕrĕ māllēs,

nūllum ūltrā vērbum aūt ŏpĕram īnsūmēbăt ĭnānēm,

quīn sĭnĕ rīvālī tēque ēt tŭă sōlŭs ămārēs.

vīr bŏnŭs ēt prūdēns vērsūs rĕprĕhēndĕt ĭnērtīs,

cūlpābīt dūrōs, īncōmptīs āllĭnĕt ātrūm

trāvērsō călămō sīgnum, āmbĭtĭōsă rĕcīdēt

ōrnāmēntă, părūm clārīs lūcēm dărĕ cōgēt,

ārgŭĕt āmbĭgŭē dīctūm, mūtāndă nŏtābīt,

fīĕt Ărīstārchūs: nēc dīcēt "cūr ĕgo ămīcūm

ōffēndam īn nūgīs?" haē nūgaē sērĭă dūcēnt

īn mălă dērīsūm sĕmĕl ēxcēptūmquĕ sĭnīstrē.

ūt mălă quēm scăbĭēs aūt mōrbūs rēgĭŭs ūrgēt

aūt fānātĭcŭs ērrŏr ĕt īrācūndă Dĭānă,

vēsānūm tĕtĭgīssĕ tĭmēnt fŭgĭūntquĕ pŏētām

quī săpĭūnt: ăgĭtānt pŭĕri īncaūtīquĕ sĕquūntūr.

hīc, dūm sūblīmīs vērsūs rūctātŭr ĕt ērrāt,

sī vĕlŭtī mĕrŭlīs īntēntūs dēcĭdĭt aūcēps

īn pŭtĕūm fŏvĕāmvĕ, lĭcēt "sūccūrrĭtĕ" lōngūm

clāmĕt "ĭō cīvēs!" nōn sīt quī tōllĕrĕ cūrēt.

sī cūrēt quĭs ŏpēm fērre ēt dēmīttĕrĕ fūnēm,

"quī scīs ān prūdēns hūc sē dēiēcĕrĭt ātquĕ

sērvārī nōlīt?" dīcām, Sĭcŭlīquĕ pŏētaē

nārrābo īntĕrĭtūm. dĕŭs īmmōrtālĭs hăbērī

dūm cŭpĭt Ēmpĕdŏclēs, ārdēntēm frīgĭdŭs Aētnām

īnsīlvīt. sīt iūs lĭcĕātquĕ pĕrīrĕ pŏētīs.

īnvītūm quī sērvăt ĭdēm făcĭt ōccīdēntī.

nēc sĕmĕl hōc fēcīt nēc, sī rētrāctŭs ĕrīt iām

fīĕt hŏmo ēt pōnēt fāmōsaē mōrtĭs ămōrēm.

nēc sătĭs āppārēt cūr vērsūs fāctĭtĕt, ūtrūm

mīnxĕrĭt īn pătrĭōs cĭnĕrēs, ān trīstĕ bĭdēntāl

mōvĕrĭt īncēstūs: cērtē fŭrĭt, āc vĕlŭt ūrsūs,

ōbiēctōs căvĕaē vālvīt sī frāngĕrĕ clāthrōs,

īndōctūm dōctūmquĕ fŭgāt rĕcĭtātŏr ăcērbūs,

quēm vēro ārrĭpŭīt, tĕnĕt ōccīdītquĕ lĕgēndō,

nōn mīssūră cŭtēm nĭsĭ plēnă crŭōrĭs hĭrūdŏ.