0

1

Prima dicte mihi, summa dicende Camena,

spectatum satis et donatum iam rude quaeris,

Maecenas, iterum antiquo me includere ludo.

non eadem est aetas, non mens. Veianius armis

Herculis ad postem fixis latet abditus agro,

ne populum extrema totiens exoret harena.

est mihi purgatam crebro qui personet aurem

"solue senescentem mature sanus equum, ne

peccet ad extremum ridendus et ilia ducat."

Nunc itaque et uersus et cetera ludicra pono;

quid uerum atque decens, curo et rogo et omnis in hoc sum;

condo et compono quae mox depromere possim.

ac ne forte roges quo me duce, quo lare tuter,

nullius addictus iurare in uerba magistri,

quo me cumque rapit tempestas, deferor hospes.

nunc agilis fio et mersor ciuilibus undis,

uirtutis uerae custos rigidusque satelles;

nunc in Aristippi furtim praecepta relabor,

et mihi res, non me rebus subiungere conor.

ut nox longa quibus mentitur amica, diesque

longa uidetur opus debentibus, ut piger annus

pupillis quos dura premit custodia matrum;

sic mihi tarda fluunt ingrataque tempora, quae spem

consiliumque morantur agendi nauiter id quod

aeque pauperibus prodest, locupletibus aeque,

aeque neglectum pueris senibusque nocebit.

restat ut his ego me ipse regam solerque elementis.

non possis oculo quantum contendere Lynceus,

non tamen idcirco contemnas lippus inungi;

nec quia desperes inuicti membra Glyconis,

nodosa corpus nolis prohibere cheragra.

est quadam prodire tenus, si non datur ultra.

feruet auaritia miseroque cupidine pectus:

sunt uerba et uoces quibus hunc lenire dolorem

possis et magnam morbi deponere partem.

laudis amore tumes: sunt certa piacula quae te

ter pure lecto poterunt recreare libello.

inuidus, iracundus, iners, uinosus, amator,

nemo adeo ferus est ut non mitescere possit,

si modo culturae patientem commodet aurem.

uirtus est uitium fugere, et sapientia prima

stultitia caruisse. uides quae maxima credis

esse mala, exiguum censum turpemque repulsam,

quanto deuites animi capitisque labore.

Impiger extremos curris mercator ad Indos,

per mare pauperiem fugiens, per saxa, per ignis:

Ne cures ea, quae stulte miraris et optas,

discere et audire et meliori credere non uis?

quis circum pagos et circum compita pugnax

magna coronari contemnat Olympia, cui spes,

cui sit condicio dulcis sine puluere palmae?

uilius argentum est auro, uirtutibus aurum.

"o ciues, ciues, quaerenda pecunia primumst;

uirtus post nummos": haec Ianus summus ab imo

prodocet, haec recinunt iuuenes dictata senesque,

laeuo suspensi loculos tabulamque lacerto.

est animus tibi, sunt mores est lingua fidesque,

sed quadringentis sex septem milia desunt:

plebs eris. at pueri ludentes "rex eris" aiunt,

"si recte facies." hic murus aeneus esto,

nil conscire sibi, nulla pallescere culpa.

Roscia, dic sodes, melior lex an puerorumst

nenia, quae regnum recte facientibus offert,

et maribus Curiis et decantata Camillis?

isne tibi melius suadet qui, rem facias, rem,

si possis recte, si non, quocumque modo rem,

ut propius spectes lacrimosa poëmata Pupi,

an qui Fortunae te responsare superbae

liberum et erectum praesens hortatur et aptat?

quodsi me populus Romanus forte roget cur

non ut porticibus sic iudiciis fruar isdem,

nec sequar aut fugiam quae diligit ipse uel odit

olim quod uulpes aegroto cauta leoni

respondit referam: "quia me uestigia terrent,

omnia te aduersum spectantia, nulla retrorsum."

belua multorum es capitum. nam quid sequar aut quem?

pars hominum gestit conducere publica, sunt qui

frustis et pomis uiduas uenentur auaras,

excipiantque senes quos in uiuaria mittant;

multis occulto crescit res faenore. uerum

esto aliis alios rebus studiisque teneri:

idem eadem possunt horam durare probantes?

"nullus in orbe sinus Bais praelucet amoenis"

si dixit diues, lacus et mare sentit amorem

festinantis eri; cui si uitiosa libido

fecerit auspicium, cras ferramenta Teanum

tolletis, fabri. lectus genialis in aulast:

nil ait esse prius, melius nil caelibe uita:

si non est, iurat bene solis esse maritis.

quo teneam uultus mutantem Protea nodo?

quid pauper? ride: mutat cenacula, lectos,

balnea, tonsores, conducto nauigio aeque

nauseat ac locuples quem ducit priua triremis.

si curatus inaequali tonsore capillos

occurri, rides; si forte subucula pexae

trita subest tunicae uel si toga dissidet impar,

rides: quid mea cum pugnat sententia secum,

quod petiit spernit, repetit quod nuper omisit,

aestuat et uitae disconuenit ordine toto,

diruit, aedificat, mutat quadrata rotundis?

Insanire putas sollemnia me neque rides,

nec medici credis nec curatoris egere

a praetore dati, rerum tutela mearum

cum sis et praue sectum stomacheris ob unguem

de te pendentis, te respicientis amici.

ad summam, sapiens uno minor est Ioue, diues,

liber, honoratus, pulcher, rex denique regum;

praecipue sanus, nisi cum pituita molestast.

2

Troiani belli scriptorem, Maxime Lolli,

dum tu declamas Romae, Praeneste relegi;

qui quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non,

planius ac melius Chrysippo et Crantore dicit.

cur ita crediderim, nisi quid te distinet, audi.

fabula, qua Paridis propter narratur amorem

Graecia barbariae lento collisa duello,

stultorum regum et populorum continet aestus.

Antenor censet belli praecidere causam:

quid Paris? ut saluus regnet uiuatque beatus

cogi posse negat. Nestor componere litis

inter Peliden festinat et inter Atriden;

hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque.

quidquid delirant reges plectuntur Achiui.

seditione, dolis, scelere atque libidine et ira

Iliacos intra muros peccatur et extra.

rursus quid uirtus et quid sapientia possit

utile proposuit nobis exemplar Vlixen,

qui domitor Troiae multorum prouidus urbis

et mores hominum inspexit, latumque per aequor,

dum sibi, dum sociis reditum parat, aspera multa

pertulit, aduersis rerum immersabilis undis.

Sirenum uoces et Circae pocula nosti;

quae si cum sociis stultus cupidusque bibisset,

sub domina meretrice fuisset turpis et excors,

uixisset canis immundus uel amica luto sus.

nos numerus sumus et fruges consumere nati,

sponsi Penelopae, nebulones, Alcinoique

in cute curanda plus aequo operata iuuentus,

cui pulchrum fuit in medios dormire dies et

ad strepitum citharae cessatum ducere curam.

ut iugulent hominem surgunt de nocte latrones:

ut te ipsum serues non expergisceris? atqui

si noles sanus, curres hydropicus; et ni

posces ante diem librum cum lumine, si non

intendes animum studiis et rebus honestis,

inuidia uel amore uigil torquebere. nam cur

quae laedunt oculum festinas demere, si quid

est animum, differs curandi tempus in annum?

dimidium facti qui coepit habet: sapere aude:

incipe. qui recte uiuendi prorogat horam,

rusticus exspectat dum defluat amnis: at ille

labitur et labetur in omne uolubilis aeuum.

quaeritur argentum puerisque beata creandis

uxor et incultae pacantur uomere siluae.

quod satis est cui contingit nihil amplius optet.

non domus et fundus, non aeris aceruus et auri

aegroto domini deduxit corpore febris,

non animo curas. ualeat possessor oportet,

si comportatis rebus bene cogitat uti.

qui cupit aut metuit, iuuat illum sic domus et res

ut lippum pictae tabulae, fomenta podagrum,

auriculas citharae collecta sorde dolentis.

sincerum est nisi uas, quodcumque infundis acescit.

sperne uoluptates: nocet empta dolore uoluptas.

semper auarus eget: certum uoto pete finem.

inuidus alterius macrescit rebus opimis:

inuidia Siculi non inuenere tyranni

maius tormentum. qui non moderabitur irae

infectum uolet esse dolor quod suaserit et mens,

dum poenas odio per uim festinat inulto.

ira furor breuis est: animum rege, qui nisi paret,

imperat; hunc frenis, hunc tu compesce catena.

fingit equum tenera docilem ceruice magister

ire uiam qua monstret eques; uenaticus, ex quo

tempore ceruinam pellem latrauit in aula,

militat in siluis catulus. nunc adbibe puro

pectore uerba puer, nunc te melioribus offer.

quo semel est imbuta recens seruabit odorem

testa diu. quodsi cessas aut strenuus anteis,

nec tardum opperior nec praecedentibus insto.

3

Iuli Flore, quibus terrarum militet oris

Claudius Augusti priuignus, scire laboro.

Thracane uos Hebrusque niuali compede uinctus,

an freta uicinas inter currentia turris,

an pingues Asiae campi collesque morantur?

quid studiosa cohors operum struit? hoc quoque curo.

quis sibi res gestas Augusti scribere sumit?

bella quis et paces longum diffundit in aeuum?

quid Titius, Romana breui uenturus in ora?

Pindarici fontis qui non expalluit haustus,

fastidire lacus et riuos ausus apertos.

ut ualet? ut meminit nostri? fidibusne Latinis

Thebanos aptare modos studet auspice Musa,

an tragica desaeuit et ampullatur in arte?

quid mihi Celsus agit, monitus multumque monendus

priuatas ut quaerat opes, et tangere uitet

scripta Palatinus quaecumque recepit Apollo,

ne, si forte suas repetitum uenerit olim

grex auium plumas, moueat cornicula risum

furtiuis nudata coloribus? ipse quid audes?

quae circumuolitas agilis thyma? non tibi paruum

ingenium, non incultum est et turpiter hirtum.

seu linguam causis acuis seu ciuica iura

respondere paras seu condis amabile carmen,

prima feres hederae uictricis praemia. quodsi

frigida curarum fomenta relinquere posses,

quo te caelestis sapientia duceret ires.

hoc opus, hoc studium parui properemus et ampli,

si patriae uolumus, si nobis uiuere cari.

debes hoc etiam rescribere, sit tibi curae

quantae conueniat Munatius. an male sarta

gratia nequiquam coit et rescinditur, ac uos

seu calidus sanguis seu rerum inscitia uexat

indomita ceruice feros? ubicumque locorum

uiuitis, indigni fraternum rumpere foedus,

pascitur in uestrum reditum uotiua iuuenca.

4

Albi, nostrorum sermonum candide iudex,

quid nunc te dicam facere in regione Pedana?

scribere quod Cassi Parmensis opuscula uincat,

an tacitum siluas inter reptare salubris,

curantem quidquid dignum sapiente bonoquest?

non tu corpus eras sine pectore. di tibi formam,

di tibi diuitias dederunt artemque fruendi.

quid uoueat dulci nutricula maius alumno

qui sapere et fari possit quae sentiat, et cui

gratia, fama, ualetudo contingat abunde,

et mundus uictus non deficiente crumina?

inter spem curamque, timores inter et iras,

omnem crede diem tibi diluxisse supremum.

grata superueniet quae non sperabitur hora.

me pinguem et nitidum bene curata cute uises

cum ridere uoles Epicuri de grege porcum.

5

Si potes Archiacis conuiua recumbere lectis

nec modica cenare times holus omne patella,

supremo te sole domi, Torquate, manebo.

uina bibes iterum Tauro diffusa palustris

inter Minturnas Sinuessanumque Petrinum.

si melius quid habes, arcesse uel imperium fer.

iamdudum splendet focus et tibi munda supellex.

mitte leuis spes et certamina diuitiarum

et Moschi causam: cras nato Caesare festus

dat ueniam somnumque dies; impune licebit

aestiuam sermone benigno tendere noctem.

quo mihi fortunam, si non conceditur uti?

parcus ob heredis curam nimiumque seuerus

assidet insano. potare et spargere flores

incipiam, patiarque uel inconsultus haberi.

quid non ebrietas dissignat? operta recludit,

spes iubet esse ratas, ad proelia trudit inertem;

sollicitis animis onus eximit, addocet artis.

fecundi calices quem non fecere disertum?

contracta quem non in paupertate solutum?

haec ego procurare et idoneus imperor et non

inuitus, ne turpe toral, ne sordida mappa

corruget naris, ne non et cantharus et lanx

ostendat tibi te, ne fidos inter amicos

sit qui dicta foras eliminet, ut coëat par

iungaturque pari. Butram tibi Septiciumque,

et nisi cena prior potiorque puella Sabinum

detinet assumam: locus est et pluribus umbris,

sed nimis arta premunt olidae conuiuia caprae.

tu quotus esse uelis rescribe, et rebus omissis

atria seruantem postico falle clientem.

6

Nil admirari prope res est una, Numici,

solaque quae possit facere et seruare beatum.

hunc solem et stellas et decedentia certis

tempora momentis sunt qui formidine nulla

imbuti spectent: quid censes munera terrae,

quid maris extremos Arabas ditantis et Indos,

ludicra quid, plausus et amici dona Quiritis,

quo spectanda modo, quo sensu credis et ore?

qui timet his aduersa, fere miratur eodem

quo cupiens pacto; pauor est utrobique molestus.

improuisa simul species exterret utrumque.

gaudeat an doleat, cupiat metuatne, quid ad rem,

si, quidquid uidit melius peiusue sua spe,

defixis oculis animoque et corpore torpet?

insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui,

ultra quam satis est uirtutem si petat ipsam.

i nunc, argentum et marmor uetus aeraque et artis

suspice, cum gemmis Tyrios mirare colores;

gaude quod spectant oculi te mille loquentem;

nauus mane forum et uespertinus pete tectum,

ne plus frumenti dotalibus emetat agris

Mutus et - indignum, quod sit peioribus ortus -

hic tibi sit potius quam tu mirabilis illi.

quidquid sub terra est in apricum proferet aetas;

defodiet condetque nitentia. cum bene notum

porticus Agrippae et uia te conspexerit Appi,

ire tamen restat Numa quo deuenit et Ancus.

si latus aut renes morbo temptantur acuto,

quaere fugam morbi. uis recte uiuere: quis non?

si uirtus hoc una potest dare, fortis omissis

hoc age deliciis. uirtutem uerba putas et

lucum ligna: caue ne portus occupet alter,

ne Cibyratica, ne Bithyna negotia perdas;

mille talenta rotundentur, totidem altera, porro et

tertia succedant et quae pars quadret aceruum.

scilicet uxorem cum dote fidemque et amicos

et genus et formam regina Pecunia donat,

ac bene nummatum decorat Suadela Venusque.

mancipiis locuples eget aeris Cappadocum rex:

ne fueris hic tu. chlamydes Lucullus, ut aiunt,

si posset centum scaenae praebere rogatus,

"qui possum tot?" ait: "tamen et quaeram et quot habebo

mittam." post paulo scribit sibi milia quinque

esse domi chlamydum; partem uel tolleret omnis.

exilis domus est ubi non et multa supersunt

et dominum fallunt et prosunt furibus. ergo,

si res sola potest facere et seruare beatum,

hoc primus repetas opus, hoc postremus omittas.

si fortunatum species et gratia praestat,

mercemur seruum qui dictet nomina, laeuum

qui fodicet latus et cogat trans pondera dextram

porrigere: "hic multum in Fabia ualet, ille Velina;

cui libet hic fascis dabit eripietque curule

cui uolet importunus ebur." frater, pater, adde;

ut cuique est aetas, ita quemque facetus adopta.

si bene qui cenat bene uiuit, lucet, eamus

quo ducit gula, piscemur, uenemur, ut olim

Gargilius, qui mane plagas, uenabula, seruos

differtum transire forum populumque iubebat,

unus ut e multis populo spectante referret

emptum mulus aprum. crudi tumidique lauemur,

quid deceat, quid non, obliti, Caerite cera

digni, remigium uitiosum Ithacensis Vlixei,

cui potior patria fuit interdicta uoluptas.

si, Mimnermus uti censet, sine amore iocisque

nil est iucundum, uiuas in amore iocisque.

uiue, uale. Si quid nouisti rectius istis,

candidus imperti: si nil, his utere mecum.

7

Quinque dies tibi pollicitus me rure futurum,

Sextilem totum mendax desideror. atqui,

si me uiuere uis sanum recteque ualentem,

quam mihi das aegro, dabis aegrotare timenti,

Maecenas, ueniam, dum ficus prima calorque

dissignatorem decorat lictoribus atris,

dum pueris omnis pater et matercula pallet,

officiosaque sedulitas et opella forensis

adducit febris et testamenta resignat.

quodsi bruma niues Albanis illinet agris,

ad mare descendet uates tuus et sibi parcet

contractusque leget: te, dulcis amice, reuiset

cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima.

non quo more piris uesci Calaber iubet hospes

tu me fecisti locupletem. "uescere sodes."

"iam satis est." "at tu quantum uis tolle." "benigne."

"non inuisa feres pueris munuscula paruis."

"tam teneor dono, quam si dimittar onustus."

"ut libet; haec porcis hodie comedenda relinques."

prodigus et stultus donat quae spernit et odit:

haec seges ingratos tulit et feret omnibus annis.

uir bonus et sapiens dignis ait esse paratus,

nec tamen ignorat quid distent aera lupinis.

dignum praestabo me etiam pro laude merentis.

quodsi me noles usquam discedere, reddes

forte latus, nigros angusta fronte capillos,

reddes dulce loqui, reddes ridere decorum et

inter uina fugam Cinarae maerere proteruae.

forte per angustam tenuis uulpecula rimam

repserat in cumeram frumenti, pastaque rursus

ire foras pleno tendebat corpore frustra

cui mustela procul "si uis" ait "effugere istinc,

macra cauum repetes artum, quem macra subisti."

hac ego si compellor imagine, cuncta resigno;

nec somnum plebis laudo satur altilium nec

otia diuitiis Arabum liberrima muto.

saepe uerecundum laudasti, rexque paterque

audisti coram, nec uerbo parcius absens:

inspice si possum donata reponere laetus.

haud male Telemachus, proles patientis Vlixei,

"non est aptus equis Ithace locus, ut neque planis

porrectus spatiis nec multae prodigus herbae:

Atride, magis apta tibi tua dona relinquam."

paruum parua decent: mihi iam non regia Roma,

sed uacuum Tibur placet aut imbelle Tarentum.

strenuus et fortis causisque Philippus agendis

clarus, ab officiis octauam circiter horam

dum redit atque Foro nimium distare Carinas

iam grandis natu queritur, conspexit, ut aiunt,

adrasum quendam uacua tonsoris in umbra

cultello proprios purgantem leniter unguis.

"Demetri," - puer hic non laeue iussa Philippi

accipiebat - "abi, quaere et refer, unde domo, quis,

cuius fortunae, quo sit patre quoue patrono."

it, redit et narrat, Vulteium nomine Menam,

praeconem, tenui censu, sine crimine, notum

et properare loco et cessare et quaerere et uti,

gaudentem paruisque sodalibus et lare certo

et ludis et post decisa negotia Campo.

"scitari libet ex ipso quodcumque refers; dic

ad cenam ueniat." non sane credere Mena,

mirari secum tacitus. quid multa? "benigne"

respondet. "neget ille mihi?" "negat improbus et te

neglegit aut horret." Vulteium mane Philippus

uilia uendentem tunicato scruta popello

occupat et saluere iubet prior. ille Philippo

excusare laborem et mercennaria uincla,

quod non mane domum uenisset, denique quod non

prouidisset eum." sic ignouisse putato

me tibi, si cenas hodie mecum." "ut libet." "ergo

post nonam uenies; nunc i, rem strenuus auge."

ut uentum ad cenam est, dicenda tacenda locutus

tandem dormitum dimittitur. hic ubi saepe

occultum uisus decurrere piscis ad hamum,

mane cliens et iam certus conuiua, iubetur

rura suburbana indictis comes ire Latinis.

impositus mannis aruum caelumque Sabinum

non cessat laudare. uidet ridetque Philippus,

et sibi dum requiem, dum risus undique quaerit,

dum septem donat sestertia, mutua septem

promittit, persuadet uti mercetur agellum.

mercatur. ne te longis ambagibus ultra

quam satis est morer, ex nitido fit rusticus atque

sulcos et uineta crepat mera; praeparat ulmos,

immoritur studiis et amore senescit habendi.

uerum ubi oues furto, morbo periere capellae,

spem mentita seges, bos est enectus arando,

offensus damnis media de nocte caballum

arripit iratusque Philippi tendit ad aedis.

quem simul aspexit scabrum intonsumque Philippus,

"durus" ait, "Vultei, nimis attentusque uideris

esse mihi." "pol me miserum, patrone, uocares,

si uelles" inquit "uerum mihi ponere nomen!

quod te per Genium dextramque deosque Penatis

obsecro et obtestor, uitae me redde priori."

qui semel aspexit quantum dimissa petitis

praestent, mature redeat repetatque relicta.

metiri se quemque suo modulo ac pede uerumst.

8

Celso gaudere et bene rem gerere Albinouano

Musa rogata refer, comiti scribaeque Neronis.

si quaeret quid agam, dic multa et pulchra minantem

uiuere nec recte nec suauiter; haud quia grando

contuderit uitis oleamque momorderit aestus,

nec quia longinquis armentum aegrotet in agris;

sed quia mente minus ualidus quam corpore toto

nil audire uelim, nil discere, quod leuet aegrum;

fidis offendar medicis, irascar amicis,

cur me funesto properent arcere ueterno;

quae nocuere sequar, fugiam quae profore credam;

Romae Tibur amem uentosus, Tibure Romam.

post haec ut ualeat, quo pacto rem gerat et se,

ut placeat iuueni percontare, utque cohorti.

si dicet "recte," primum gaudere, subinde

praeceptum auriculis hoc instillare memento:

"ut tu fortunam, sic nos te, Celse, feremus".

9

Septimius, Claudi, nimirum intellegit unus

quanti me facias. nam cum rogat et prece cogit

scilicet ut tibi se laudare et tradere coner,

dignum mente domoque legentis honesta Neronis,

munere cum fungi propioris censet amici,

quid possim uidet ac nouit me ualdius ipso.

multa quidem dixi cur excusatus abirem;

sed timui mea ne finxisse minora putarer,

dissimulator opis propriae, mihi commodus uni.

sic ego, maioris fugiens opprobria culpae,

frontis ad urbanae descendi praemia. quodsi

depositum laudas ob amici iussa pudorem,

scribe tui gregis hunc et fortem crede bonumque.

10

Vrbis amatorem Fuscum saluere iubemus

ruris amatores, hac in re scilicet una

multum dissimiles, at cetera paene gemelli

fraternis animis - quidquid negat alter et alter -

adnuimus pariter uetuli notique columbi.

tu nidum seruas; ego laudo ruris amoeni

riuos et musco circumlita saxa nemusque.

quid quaeris? uiuo et regno simul ista reliqui

quae uos ad caelum fertis rumore secundo,

utque sacerdotis fugitiuus liba recuso,

pane egeo iam mellitis potiore placentis.

uiuere naturae si conuenienter oportet,

ponendaeque domo quaerenda est area primum,

nouistine locum potiorem rure beato?

est ubi plus tepeant hiemes, ubi gratior aura

leniat et rabiem Canis et momenta Leonis,

cum semel accepit Solem furibundus acutum?

est ubi diuellat somnos minus inuida cura?

deterius Libycis olet aut nitet herba lapillis?

purior in uicis aqua tendit rumpere plumbum,

quam quae per pronum trepidat cum murmure riuum?

nempe inter uarias nutritur silua columnas,

laudaturque domus longos quae prospicit agros.

naturam expelles furca, tamen usque recurret,

et mala perrumpet furtim fastidia uictrix.

non qui Sidonio contendere callidus ostro

nescit Aquinatem potantia uellera fucum

certius accipiet damnum propiusue medullis,

quam qui non poterit uero distinguere falsum.

quem res plus nimio delectauere secundae,

mutatae quatient. si quid mirabere, pones

inuitus. fuge magna: licet sub paupere tecto

reges et regum uita praecurrere amicos.

Ceruus equum pugna melior communibus herbis

pellebat, donec minor in certamine longo

implorauit opes hominis frenumque recepit;

sed postquam uictor uiolens discessit ab hoste,

non equitem dorso, non frenum depulit ore.

sic qui pauperiem ueritus potiore metallis

libertate caret, dominum uehet improbus atque

seruiet aeternum, quia paruo nesciet uti.

Cui non conueniet sua res, ut calceus olim,

si pede maior erit, subuertet, si minor, uret.

Laetus sorte tua uiues sapienter, Aristi,

nec me dimittes incastigatum, ubi plura

cogere quam satis est ac non cessare uidebor.

imperat aut seruit collecta pecunia cuique,

tortum digna sequi potius quam ducere funem.

haec tibi dictabam post fanum putre Vacunae,

excepto quod non simul esses cetera laetus.

11

Quid tibi uisa Chios, Bullati, notaque Lesbos,

quid concinna Samos, quid Croesi regia Sardis,

Zmyrna quid et Colophon, maiora minorane fama?

cunctane prae Campo et Tiberino flumine sordent?

an uenit in uotum Attalicis ex urbibus una,

an Lebedum laudas odio maris atque uiarum?

"scis Lebedus quid sit; Gabiis desertior atque

Fidenis uicus; tamen illic uiuere uellem,

oblitusque meorum obliuiscendus et illis

Neptunum procul e terra spectare furentem."

sed neque qui Capua Romam petit imbre lutoque

aspersus uolet in caupona uiuere; nec qui

frigus collegit, furnos et balnea laudat

ut fortunatam plene praestantia uitam.

nec si te ualidus iactauerit Auster in alto,

idcirco nauem trans Aegaeum mare uendas.

incolumi Rhodos et Mytilene pulchra facit quod

paenula solstitio, campestre niualibus auris,

per brumam Tiberis, Sextili mense caminus.

dum licet ac uultum seruat Fortuna benignum,

Romae laudetur Samos et Chios et Rhodos absens.

tu quamcumque deus tibi fortunauerit horam

grata sume manu neu dulcia differ in annum,

ut quocumque loco fueris uixisse libenter

te dicas; nam si ratio et prudentia curas,

non locus effusi late maris arbiter aufert;

caelum non animum mutant qui trans mare currunt.

strenua nos exercet inertia: nauibus atque

quadrigis petimus bene uiuere. quod petis hic est,

est Vlubris, animus si te non deficit aequus.

12

Fructibus Agrippae Siculis quos colligis, Icci,

si recte frueris, non est ut copia maior

ab Ioue donari possit tibi. tolle querelas:

pauper enim non est cui rerum suppetit usus.

si uentri bene, si lateri est pedibusque tuis, nil

diuitiae poterunt regales addere maius.

si forte in medio positorum abstemius herbis

uiuis et urtica, sic uiues protinus ut te

confestim liquidus Fortunae riuus inauret,

uel quia naturam mutare pecunia nescit,

uel quia cuncta putas una uirtute minora.

miramur, si Democriti pecus edit agellos

cultaque, dum peregre est animus sine corpore uelox,

cum tu inter scabiem tantam et contagia lucri

nil paruum sapias et adhuc sublimia cures;

quae mare compescant causae, quid temperet annum.

stellae sponte sua iussaene uagentur et errent,

quid premat obscurum lunae, quid proferat orbem,

quid uelit et possit rerum concordia discors,

Empedocles an Stertinium deliret acumen.

uerum seu piscis seu porrum et caepe trucidas,

utere Pompeio Grospho et, si quid petet, ultro

defer; nil Grosphus nisi uerum orabit et aequum.

uilis amicorum est annona bonis ubi quid deest.

ne tamen ignores quo sit Romana loco res,

Cantaber Agrippae, Claudi uirtute Neronis

Armenius cecidit; ius imperiumque Phraates

Caesaris accepit genibus minor; aurea fruges

Italiae pleno defundit Copia cornu.

13

Vt proficiscentem docui te saepe diuque,

Augusto reddes signata uolumina, Vini,

si ualidus, si laetus erit, si denique poscet;

ne studio nostri pecces odiumque libellis

sedulus importes opera uehemente minister.

si te forte meae grauis uret sarcina chartae,

abicito potius quam quo perferre iuberis

clitellas ferus impingas, Asinaeque paternum

cognomen uertas in risum et fabula fias.

uiribus uteris per cliuos, flumina, lamas.

uictor propositi simul ac perueneris illuc,

sic positum seruabis onus, ne forte sub ala

fasciculum portes librorum ut rusticus agnum,

ut uinosa glomus furtiuae Pyrrhia lanae,

ut cum pilleolo soleas conuiua tribulis.

ne uulgo narres te sudauisse ferendo

carmina, quae possint oculos aurisque morari

Caesaris, oratus multa prece nitere porro.

uade, uale, caue ne titubes mandataque frangas.

14

Vilice siluarum et mihi me reddentis agelli,

quem tu fastidis habitatum quinque focis et

quinque bonos solitum Variam dimittere patres,

certemus, spinas animone ego fortius an tu

euellas agro, et melior sit Horatius an res.

me quamuis Lamiae pietas et cura moratur

fratrem maerentis, rapto de fratre dolentis

insolabiliter, tamen istuc mens animusque

fert et auet spatiis obstantia rumpere claustra

rure ego uiuentem, tu dicis in urbe beatum.

cui placet alterius, sua nimirum est odio sors.

stultus uterque locum immeritum causatur inique:

in culpa est animus, qui se non effugit umquam.

tu mediastinus tacita prece rura petebas,

nunc urbem et ludos et balnea uilicus optas:

me constare mihi scis et discedere tristem,

quandocumque trahunt inuisa negotia Romam.

non eadem miramur; eo disconuenit inter

meque et te: nam quae deserta et inhospita tesqua

credis, amoena uocat mecum qui sentit, et odit

quae tu pulchra putas. fornix tibi et uncta popina

incutiunt urbis desiderium, uideo, et quod

angulus iste feret piper et tus ocius uua,

nec uicina subest uinum praebere taberna

quae possit tibi, nec meretrix tibicina, cuius

ad strepitum salias terrae grauis: et tamen urges

iampridem non tacta ligonibus arua bouemque

disiunctum curas et strictis frondibus exples;

addit opus pigro riuus, si decidit imber,

multa mole docendus aprico parcere prato.

nunc age, quid nostrum concentum diuidat audi.

quem tenues decuere togae nitidique capilli,

quem scis immunem Cinarae placuisse rapaci,

quem bibulum liquidi media de luce Falerni,

cena breuis iuuat et prope riuum somnus in herba.

nec lusisse pudet, sed non incidere ludum.

non istic obliquo oculo mea commoda quisquam

limat, non odio obscuro morsuque uenenat;

rident uicini glaebas et saxa mouentem.

cum seruis urbana diaria rodere mauis;

horum tu in numerum uoto ruis: inuidet usum

lignorum et pecoris tibi calo argutus et horti.

optat ephippia bos, piger optat arare caballus:

quam scit uterque libens censebo exerceat artem.

15

Quae sit hiems Veliae, quod caelum, Vala, Salerni,

quorum hominum regio et qualis uia - nam mihi Baias

Musa superuacuas Antonius, et tamen illis

me facit inuisum, gelida cum perluor unda

per medium frigus; sane myrteta relinqui,

dictaque cessantem neruis elidere morbum

sulpura contemni, uicus gemit, inuidus aegris

qui caput et stomachum supponere fontibus audent

Clusinis Gabiosque petunt et frigida rura.

mutandus locus est et deuersoria nota

praeteragendus equus. "quo tendis? non mihi Cumas

est iter aut Baias" laeua stomachosus habena

dicet eques; sed equi frenato est auris in ore -;

maior utrum populum frumenti copia pascat;

collectosne bibant imbris puteosne perennis

iugis aquae - nam uina nihil moror illius orae:

rure meo possum quiduis perferre patique;

ad mare cum ueni, generosum et lene requiro,

quod curas abigat, quod cum spe diuite manet

in uenas animumque meum, quod uerba ministret,

quod me Lucanae iuuenem commendet amicae -;

tractus uter pluris lepores, uter educet apros;

utra magis piscis et echinos aequora celent,

pinguis ut inde domum possim Phaeaxque reuerti,

scribere te nobis, tibi nos accredere par est.

Maenius, ut rebus maternis atque paternis

fortiter absumptis urbanus coepit haberi,

scurra uagus, non qui certum praesepe teneret,

impransus non qui ciuem dinosceret hoste,

quaelibet in quemuis opprobria fingere saeuus,

pernicies et tempestas barathrumque macelli,

quidquid quaesierat uentri donabat auaro.

hic ubi nequitiae fautoribus et timidis nil

aut paulum abstulerat, patinas cenabat omasi

uilis et agninae, tribus ursis quod satis esset;

scilicet ut uentres lamna candente nepotum

diceret urendos, correctus Bestius. idem

quidquid erat nactus praedae maioris, ubi omne

uerterat in fumum et cinerem, "non hercule miror"

aiebat "si qui comedunt bona, cum sit obeso

nil melius turdo, nil uulua pulchrius ampla."

nimirum hic ego sum: nam tuta et paruula laudo

cum res deficiunt, satis inter uilia fortis;

uerum ubi quid melius contingit et unctius, idem

uos sapere et solos aio bene uiuere, quorum

conspicitur nitidis fundata pecunia uillis.

16

Ne perconteris fundus meus, optime Quincti,

aruo pascat erum an bacis opulentet oliuae,

pomisne an pratis an amicta uitibus ulmo,

scribetur tibi forma loquaciter et situs agri.

continui montes, ni dissocientur opaca

ualle, sed ut ueniens dextrum latus aspiciat Sol,

laeuum discedens curru fugiente uaporet.

temperiem laudes. quid si rubicunda benigni

corna uepres et pruna ferant? si quercus et ilex

multa fruge pecus multa dominum iuuet umbra?

dicas adductum propius frondere Tarentum.

fons etiam riuo dare nomen idoneus, ut nec

frigidior Thracam nec purior ambiat Hebrus,

infirmo capiti fluit utilis, utilis aluo.

hae latebrae dulces, etiam, si credis, amoenae,

incolumem tibi me praestant Septembribus horis

tu recte uiuis, si curas esse quod audis.

iactamus iampridem omnis te Roma beatum:

sed uereor ne cui de te plus quam tibi credas,

neue putes alium sapiente bonoque beatum,

neu si te populus sanum recteque ualentem

dictitet, occultam febrem sub tempus edendi

dissimules, donec manibus tremor incidat unctis.

stultorum incurata pudor malus ulcera celat.

si quis bella tibi terra pugnata marique

dicat et his uerbis uacuas permulceat auris,

"tene magis saluum populus uelit an populum tu,

seruet in ambiguo qui consulit et tibi et urbi

Iuppiter," Augusti laudes agnoscere possis:

cum pateris sapiens emendatusque uocari,

respondesne tuo, dic sodes, nomine? "nempe

uir bonus et prudens dici delector ego ac tu."

qui dedit hoc hodie cras, si uolet, auferet, ut si

detulerit fascis indigno, detrahet idem.

"pone, meum est" inquit: pono tristisque recedo.

idem si clamet furem, neget esse pudicum,

contendat laqueo collum pressisse paternum,

mordear opprobriis falsis mutemque colores?

falsus honor iuuat et mendax infamia terret

quem nisi mendosum et medicandum? uir bonus est quis?

"qui consulta patrum, qui leges iuraque seruat,

quo multae magnaeque secantur iudice lites,

quo res sponsore et quo causae teste tenentur."

sed uidet hunc omnis domus et uicinia tota

introrsum turpem, speciosum pelle decora.

"nec furtum feci nec fugi" si mihi dicat

seruus, "habes pretium, loris non ureris" aio.

"non hominem occidi." "non pasces in cruce coruos."

"sum bonus et frugi." renuit negitatque Sabellus.

cautus enim metuit foueam lupus accipiterque

suspectos laqueos et opertum miluus hamum.

oderunt peccare boni uirtutis amore:

tu nihil admittes in te formidine poenae:

sit spes fallendi, miscebis sacra profanis.

nam de mille fabae modiis cum surripis unum,

damnum est, non facinus, mihi pacto lenius isto.

uir bonus, omne forum quem spectat et omne tribunal,

quandocumque deos uel porco uel boue placat,

"Iane pater!" clare, clare cum dixit "Apollo!"

labra mouet metuens audiri: "pulchra Lauerna,

da mihi fallere, da iusto sanctoque uideri,

noctem peccatis et fraudibus obice nubem."

qui melior seruo, qui liberior sit auarus,

in triuiis fixum cum se demittit ob assem,

non uideo; nam qui cupiet, metuet quoque; porro,

qui metuens uiuet, liber mihi non erit umquam.

perdidit arma, locum uirtutis deseruit, qui

semper in augenda festinat et obruitur re.

uendere cum possis captiuum, occidere noli;

seruiet utiliter: sine pascat durus aretque,

nauiget ac mediis hiemet mercator in undis,

annonae prosit, portet frumenta penusque.

uir bonus et sapiens audebit dicere "Pentheu,

rector Thebarum, quid me perferre patique

indignum coges?" "adimam bona." "nempe pecus, rem,

lectos, argentum: tollas licet." "in manicis et

compedibus saeuo te sub custode tenebo."

"ipse deus, simul atque uolam, me soluet." opinor

hoc sentit, "moriar." mors ultima linea rerumst.

17

Quamuis, Scaeua, satis per te tibi consulis et scis

quo tandem pacto deceat maioribus uti,

disce, docendus adhuc quae censet amiculus, ut si

caecus iter monstrare uelit; tamen aspice si quid

et nos, quod cures proprium fecisse, loquamur.

si te grata quies et primam somnus in horam

delectat, si te puluis strepitusque rotarum,

si laedit caupona, Ferentinum ire iubebo.

nam neque diuitibus contingunt gaudia solis,

nec uixit male qui natus moriensque fefellit.

si prodesse tuis pauloque benignius ipsum

te tractare uoles, accedes siccus ad unctum.

"si pranderet holus patienter, regibus uti

nollet Aristippus." "si sciret regibus uti,

fastidiret holus qui me notat." utrius horum

uerba probes et facta doce, uel iunior audi

cur sit Aristippi potior sententia; namque

mordacem Cynicum sic eludebat, ut aiunt:

"scurror ego ipse mihi, populo tu; rectius hoc et

splendidius multo est. equus ut me portet, alat rex

officium facio: tu poscis uilia, uerum

dante minor, quamuis fers te nullius egentem."

omnis Aristippum decuit color et status et res,

temptantem maiora, fere praesentibus aequum:

contra, quem duplici panno patientia uelat,

mirabor, uitae uia si conuersa decebit.

alter purpureum non exspectabit amictum,

quidlibet indutus celeberrima per loca uadet,

personamque feret non inconcinnus utramque;

alter Mileti textam cane peius et angui

uitabit chlamydem, morietur frigore si non

rettuleris pannum. refer et sine uiuat ineptus.

res gerere et captos ostendere ciuibus hostis

attingit solium Iouis et caelestia temptat:

principibus placuisse uiris non ultima laus est.

non cuiuis homini contingit adire Corinthum.

sedit qui timuit ne non succederet. esto!

quid, qui peruenit, fecitne uiriliter? atqui

hic est aut nusquam quod quaerimus. hic onus horret,

ut paruis animis et paruo corpore maius:

hic subit et perfert. aut uirtus nomen inanest,

aut decus et pretium recte petit experiens uir.

coram rege suo de paupertate tacentes

plus poscente ferent; distat sumasne pudenter

an rapias. atqui rerum caput hoc erat, hic fons.

"indotata mihi soror est, paupercula mater,

et fundus nec uendibilis nec pascere firmus"

qui dicit, clamat "uictum date." succinit alter

"et mihi!" diuiduo findetur munere quadra.

sed tacitus pasci si posset coruus, haberet

plus dapis et rixae multo minus inuidiaeque.

Brundisium comes aut Surrentum ductus amoenum,

qui queritur salebras et acerbum frigus et imbris,

aut cistam effractam et subducta uiatica plorat,

nota refert meretricis acumina, saepe catellam,

saepe periscelidem raptam sibi flentis, uti mox

nulla fides damnis uerisque doloribus adsit.

nec semel irrisus triuiis attollere curat

fracto crure planum, licet illi plurima manet

lacrima, per sanctum iuratus dicat Osirim

"credite, non ludo; crudeles, tollite claudum.

"quaere peregrinum" uicinia rauca reclamat.

18

Si bene te noui, metues, liberrime Lolli,

scurrantis speciem praebere, professus amicum.

ut matrona meretrici dispar erit atque

discolor, infido scurrae distabit amicus.

est huic diuersum uitio uitium prope maius,

asperitas agrestis et inconcinna grauisque,

quae se commendat tonsa cute, dentibus atris,

dum uult libertas dici mera ueraque uirtus.

uirtus est medium uitiorum et utrimque reductum.

alter in obsequium plus aequo pronus et imi

derisor lecti sic nutum diuitis horret,

sic iterat uoces et uerba cadentia tollit,

ut puerum saeuo credas dictata magistro

reddere uel partis mimum tractare secundas.

alter rixatur de lana saepe caprina,

propugnat nugis armatus: "scilicet ut non

sit mihi prima fides, et uere quod placet ut non

acriter elatrem! pretium aetas altera sordet."

ambigitur quid enim? Castor sciat an Dolichos plus,

Brundisium Minuci melius uia ducat an Appi.

quem damnosa Venus, quem praeceps alea nudat,

gloria quem supra uiris et uestit et unguit,

quem tenet argenti sitis importuna famesque,

quem paupertatis pudor et fuga, diues amicus,

saepe decem uitiis instructior, odit et horret,

aut si non odit, regit ac ueluti pia mater

plus quam se sapere et uirtutibus esse priorem

uult et ait prope uera: "meae - contendere noli

stultitiam patiuntur opes; tibi paruula res est:

arta decet sanum comitem toga; desine mecum

certare." Eutrapelus cuicumque nocere uolebat

uestimenta dabat pretiosa: "beatus enim iam

cum pulchris tunicis sumet noua consilia et spes,

dormiet in lucem, scorto postponet honestum

officium, nummos alienos pascet, ad imum

Thraex erit aut holitoris aget mercede caballum."

arcanum neque tu scrutaberis illius umquam,

commissumque teges et uino tortus et ira;

nec tua laudabis studia aut aliena reprendes,

nec cum uenari uolet ille, poëmata panges.

gratia sic fratrum geminorum Amphionis atque

Zethi dissiluit, donec suspecta seuero

conticuit lyra. fraternis cessisse putatur

moribus Amphion: tu cede potentis amici

lenibus imperiis, quotiensque educet in agros

Aetolis onerata plagis iumenta canesque,

surge et inhumanae senium depone Camenae,

cenes ut pariter pulmenta laboribus empta.

Romanis sollemne uiris opus, utile famae

uitaeque et membris, praesertim cum ualeas et

uel cursu superare canem uel uiribus aprum

possis. adde uirilia quod speciosius arma

non est qui tractet: scis quo clamore coronae

proelia sustineas campestria; denique saeuam

militiam puer et Cantabrica bella tulisti

sub duce qui templis Parthorum signa refigit

nunc, et si quid abest Italis adiudicat armis.

ac ne te retrahas et inexcusabilis absis,

quamuis nil extra numerum fecisse modumque

curas, interdum nugaris rure paterno;

partitur lintris exercitus, Actia pugna

te duce per pueros hostili more refertur,

aduersarius est frater, lacus Hadria, donec

alterutrum uelox Victoria fronde coronet.

consentire suis studiis qui crediderit te,

fautor utroque tuum laudabit pollice ludum.

protinus ut moneam, si quid monitoris eges tu,

quid, de quoque uiro, et cui dicas saepe uideto.

percontatorem fugito, nam garrulus idemst,

nec retinent patulae commissa fideliter aures,

et semel emissum uolat irreuocabile uerbum.

non ancilla tuum iecur ulceret ulla puerue

intra marmoreum uenerandi limen amici,

ne dominus pueri pulchri caraeue puellae

munere te paruo beet aut incommodus angat.

qualem commendes etiam atque etiam aspice, ne mox

incutiant aliena tibi peccata pudorem.

fallimur et quondam non dignum tradimus: ergo

quem sua culpa premet, deceptus omitte tueri,

ut penitus notum, si temptent crimina, serues

tuterisque tuo fidentem praesidio: qui

dente Theonino cum circumroditur, ecquid

ad te post paulo uentura pericula sentis?

nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,

et neglecta solent incendia sumere uiris.

dulcis inexpertis cultura potentis amici:

expertus metuit. tu, dum tua nauis in altost,

hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura.

oderunt hilarem tristes tristemque iocosi,

sedatum celeres, agilem nauumque remissi;

potores bibuli media de nocte Falerni

oderunt porrecta negantem pocula, quamuis

nocturnos iures te formidare tepores.

deme supercilio nubem: plerumque modestus

occupat obscuri speciem, taciturnus acerbi.

inter cuncta leges et percontabere doctos,

qua ratione queas traducere leniter aeuum;

num te semper inops agitet uexetque cupido,

num pauor et rerum mediocriter utilium spes;

uirtutem doctrina paret, naturane donet;

quid minuat curas, quid te tibi reddat amicum;

quid pure tranquillet, honos an dulce lucellum,

an secretum iter et fallentis semita uitae.

me quotiens reficit gelidus Digentia riuus,

quem Mandela bibit, rugosus frigore pagus,

quid sentire putas? quid credis, amice, precari?

sit mihi quod nunc est, etiam minus, et mihi uiuam

quod superest aeui, si quid superesse uolunt di;

sit bona librorum et prouisae frugis in annum

copia, neu fluitem dubiae spe pendulus horae.

sed satis est orare Iouem qui ponit et aufert,

det uitam, det opes: aequum mi animum ipse parabo.

19

Prisco si credis, Maecenas docte, Cratino,

nulla placere diu nec uiuere carmina possunt

quae scribuntur aquae potoribus. ut male sanos

ascripsit Liber Satyris Faunisque poëtas,

uina fere dulces oluerunt mane Camenae.

laudibus arguitur uini uinosus Homerus;

Ennius ipse pater numquam nisi potus ad arma

prosiluit dicenda. "forum putealque Libonis

mandabo siccis, adimam cantare seueris":

hoc simul edixi, non cessauere poëtae

nocturno certare mero, putere diurno.

quid si quis uultu toruo ferus et pede nudo

exiguaeque togae simulet textore Catonem,

uirtutemne repraesentet moresque Catonis?

rupit Iarbitam Timagenis aemula lingua,

dum studet urbanus tenditque disertus haberi.

decipit exemplar uitiis imitabile; quodsi

pallerem casu, biberent exsangue cuminum.

o | imitatores, seruum pecus, ut mihi saepe

bilem, saepe iocum uestri mouere tumultus!

libera per uacuum posui uestigia princeps

non aliena meo pressi pede. qui sibi fidet

dux reget examen. Parios ego primus iambos

ostendi Latio, numeros animosque secutus

Archilochi, non res et agentia uerba Lycamben.

ac ne me foliis ideo breuioribus ornes

quod timui mutare modos et carminis artem,

temperat Archilochi Musam pede mascula Sappho,

temperat Alcaeus, sed rebus et ordine dispar,

nec socerum quaerit quem uersibus oblinat atris,

nec sponsae laqueum famoso carmine nectit.

hunc ego, non alio dictum prius ore, Latinus

uulgaui fidicen. iuuat immemorata ferentem

ingenuis oculisque legi manibusque teneri.

scire uelis mea cur ingratus opuscula lector

laudet ametque domi, premat extra limen iniquus:

non ego uentosae plebis suffragia uenor

impensis cenarum et tritae munere uestis;

non ego, nobilium scriptorum auditor et ultor,

grammaticas ambire tribus et pulpita dignor:

hinc illae lacrimae. "spissis indigna theatris

scripta pudet recitare et nugis addere pondus"

si dixi, "rides" ait "et Iouis auribus ista

seruas: fidis enim manare poëtica mella

te solum, tibi pulcher." ad haec ego naribus uti

formido et, luctantis acuto ne secer ungui,

"displicet iste locus" clamo et diludia posco.

ludus enim genuit trepidum certamen et iram,

ira truces inimicitias et funebre bellum.

20

Vertumnum Ianumque, liber, spectare uideris,

scilicet ut prostes Sosiorum pumice mundus.

odisti clauis et grata sigilla pudico;

paucis ostendi gemis et communia laudas,

non ita nutritus. Fuge quo descendere gestis.

non erit emisso reditus tibi. "quid miser egi?

quid uolui?" dices, ubi quid te laeserit, et scis

in breue te cogi cum plenus languet amator.

Quodsi non odio peccantis desipit augur,

carus eris Romae donec te deserat aetas;

contrectatus ubi manibus sordescere uulgi

coeperis, aut tineas pasces taciturnus inertis,

aut fugies Vticam aut uinctus mitteris Ilerdam.

Ridebit monitor non exauditus, ut ille

qui male parentem in rupes protrusit asellum

iratus: quis enim inuitum seruare laboret?

hoc quoque te manet, ut pueros elementa docentem

occupet extremis in uicis balba senectus.

cum tibi sol tepidus pluris admouerit auris,

me libertino natum patre et in tenui re

maiores pennas nido extendisse loqueris,

ut quantum generi demas uirtutibus addas;

me primis Vrbis belli placuisse domique;

corporis exigui. praecanum, solibus aptum,

irasci celerem, tamen ut placabilis essem.

forte meum si quis te percontabitur aeuum,

me quater undenos sciat impleuisse Decembris

collegam Lepidum quo duxit Lollius anno.

1

Prīmā dīctĕ mĭhī, sūmmā dīcēndĕ Cămēnā,

spēctātūm sătĭs ēt dōnātūm iām rŭdĕ quaērīs,

Maēcēnās, ĭtĕrum āntīquō me īnclūdĕrĕ lūdō.

nōn ĕădem ēst aētās, nōn mēns. Vēiānĭŭs ārmīs

Hērcŭlĭs ād pōstēm fīxīs lătĕt ābdĭtŭs āgrō,

nē pŏpŭlum ēxtrēmā tŏtĭēns ēxōrĕt hărēnā.

ēst mĭhĭ pūrgātām crēbrō quī pērsŏnĕt aūrēm

"sōlvĕ sĕnēscēntēm mātūrē sānŭs ĕquūm, nē

pēccĕt ăd ēxtrēmūm rīdēndŭs ĕt īlĭă dūcāt."

Nūnc ĭtăque ēt vērsūs ēt cētĕră lūdĭcră pōnō;

quīd vērum ātquĕ dĕcēns, cūro ēt rŏgo ĕt ōmnĭs ĭn hōc sūm;

cōndo ēt cōmpōnō quaē mōx dēprōmĕrĕ pōssīm.

āc nē fōrtĕ rŏgēs quō mē dŭcĕ, quō lărĕ tūtēr,

nūllĭŭs āddīctūs iūrāre īn vērbă măgīstrī,

quō mē cūmquĕ răpīt tēmpēstās, dēfĕrŏr hōspēs.

nūnc ăgĭlīs fīo ēt mērsōr cīvīlĭbŭs ūndīs,

vīrtūtīs vēraē cūstōs rĭgĭdūsquĕ sătēllēs;

nūnc ĭn Ărīstīppī fūrtīm praēcēptă rĕlābōr,

ēt mĭhĭ rēs, nōn mē rēbūs sūbiūngĕrĕ cōnōr.

ūt nōx lōngă quĭbūs mēntītŭr ămīcă, dĭēsquĕ

lōngă vĭdētŭr ŏpūs dēbēntĭbŭs, ūt pĭgĕr ānnūs

pūpīllīs quōs dūră prĕmīt cūstōdĭă mātrūm;

sīc mĭhĭ tārdă flŭūnt īngrātăquĕ tēmpŏră, quaē spēm

cōnsĭlĭūmquĕ mŏrāntŭr ăgēndī nāvĭtĕr īd quōd

aēquē paūpĕrĭbūs prōdēst, lŏcŭplētĭbŭs aēquē,

aēquē nēglēctūm pŭĕrīs sĕnĭbūsquĕ nŏcēbīt.

rēstăt ŭt hīs ĕgŏ me īpsĕ rĕgām sōlērque ĕlĕmēntīs.

nōn pōssīs ŏcŭlō quāntūm cōntēndĕrĕ Lŷnceūs,

nōn tămĕn īdcīrcō cōntēmnās līppŭs ĭnūngī;

nēc quĭă dēspērēs īnvīctī mēmbră Glўcōnīs,

nōdōsā cōrpūs nōlīs prŏhĭbērĕ chĕrāgrā.

ēst quādām prōdīrĕ tĕnūs, sī nōn dătŭr ūltrā.

fērvĕt ăvārĭtĭā mĭsĕrōquĕ cŭpīdĭnĕ pēctūs:

sūnt vērba ēt vōcēs quĭbŭs hūnc lēnīrĕ dŏlōrēm

pōssīs ēt māgnām mōrbī dēpōnĕrĕ pārtēm.

laūdĭs ămōrĕ tŭmēs: sūnt cērtă pĭācŭlă quaē tē

tēr pūrē lēctō pŏtĕrūnt rĕcrĕārĕ lĭbēllō.

īnvĭdŭs, īrācūndŭs, ĭnērs, vīnōsŭs, ămātōr,

nēmo ădĕō fĕrŭs ēst ūt nōn mītēscĕrĕ pōssīt,

sī mŏdŏ cūltūraē pătĭēntēm cōmmŏdĕt aūrēm.

vīrtūs ēst vĭtĭūm fŭgĕre, ēt săpĭēntĭă prīmă

stūltĭtĭā cārvīssĕ. vĭdēs quaē māxĭmă crēdīs

ēssĕ măla, ēxĭgŭūm cēnsūm tūrpēmquĕ rĕpūlsām,

quāntō dēvītēs ănĭmī căpĭtīsquĕ lăbōrĕ.

Īmpĭgĕr ēxtrēmōs cūrrīs mērcātŏr ăd Īndōs,

pēr mărĕ paūpĕrĭēm fŭgĭēns, pēr sāxă, pĕr īgnīs:

Nē cūrēs ĕă, quaē stūltē mīrārĭs ĕt ōptās,

dīscĕre ĕt aūdīre ēt mĕlĭōrī crēdĕrĕ nōn vīs?

quīs cīrcūm pāgōs ēt cīrcūm cōmpĭtă pūgnāx

māgnă cŏrōnārī cōntēmnăt Ŏlŷmpĭă, cuī spēs,

cuī sīt cōndĭcĭō dūlcīs sĭnĕ pūlvĕrĕ pālmaē?

vīlĭŭs ārgēntum ēst aūrō, vīrtūtĭbŭs aūrūm.

"ō cīvēs, cīvēs, quaērēndă pĕcūnĭă prīmūmst;

vīrtūs pōst nūmmōs": haēc Iānūs sūmmŭs ăb īmō

prōdŏcĕt, haēc rĕcĭnūnt iŭvĕnēs dīctātă sĕnēsquĕ,

laēvō sūspēnsī lŏcŭlōs tăbŭlāmquĕ lăcērtō.

ēst ănĭmūs tĭbĭ, sūnt mōrēs ēst līnguă fĭdēsquĕ,

sēd quādrīngēntīs sēx sēptēm mīlĭă dēsūnt:

plēbs ĕrĭs. āt pŭĕrī lūdēntēs "rēx ĕrĭs" āiūnt,

"sī rēctē făcĭēs." hīc mūrūs aēnĕŭs ēstō,

nīl cōnscīrĕ sĭbī, nūllā pāllēscĕrĕ cūlpā.

Rōscĭă, dīc sōdēs, mĕlĭōr lēx ān pŭĕrōrūmst

nēnĭă, quaē rēgnūm rēctē făcĭēntĭbŭs ōffērt,

ēt mărĭbūs Cŭrĭīs ēt dēcāntātă Cămīllīs?

īsnĕ tĭbī mĕlĭūs suādēt quī, rēm făcĭās, rēm,

sī pōssīs rēctē, sī nōn, quōcūmquĕ mŏdō rēm,

ūt prŏpĭūs spēctēs lăcrĭmōsă pŏēmătă Pūpī,

ān quī Fōrtūnaē tē rēspōnsārĕ sŭpērbaē

lībĕrum ĕt ērēctūm praēsēns hōrtātŭr ĕt āptāt?

quōdsī mē pŏpŭlūs Rōmānūs fōrtĕ rŏgēt cūr

nōn ūt pōrtĭcĭbūs sīc iūdĭcĭīs frŭăr īsdēm,

nēc sĕquăr aūt fŭgĭām quaē dīlĭgĭt īpsĕ vĕl ōdīt

ōlīm quōd vūlpēs aēgrōtō caūtă lĕōnī

rēspōndīt rĕfĕrām: "quĭă mē vēstīgĭă tērrēnt,

ōmnĭă te ādvērsūm spēctāntĭă, nūllă rĕtrōrsūm."

bēlŭă mūltōrum ēs căpĭtūm. nām quīd sĕquăr aūt quēm?

pārs hŏmĭnūm gēstīt cōndūcĕrĕ pūblĭcă, sūnt quī

frūstīs ēt pōmīs vĭdŭās vēnēntŭr ăvārās,

ēxcĭpĭāntquĕ sĕnēs quōs īn vīvārĭă mīttānt;

mūltīs ōccūltō crēscīt rēs faēnŏrĕ. vērūm

ēsto ălĭīs ălĭōs rēbūs stŭdĭīsquĕ tĕnērī:

īdem ĕădēm pōssūnt hōrām dūrārĕ prŏbāntēs?

"nūllŭs ĭn ōrbĕ sĭnūs Bāīs praēlūcĕt ămoēnīs"

sī dīxīt dīvēs, lăcŭs ēt mărĕ sēntĭt ămōrēm

fēstīnāntĭs ĕrī; cuī sī vĭtĭōsă lĭbīdŏ

fēcĕrĭt aūspĭcĭūm, crās fērrāmēntă Tĕānūm

tōllētīs, fābrī. lēctūs gĕnĭālĭs ĭn aūlāst:

nīl ăĭt ēssĕ prĭūs, mĕlĭūs nīl caēlĭbĕ vītā:

sī nōn ēst, iūrāt bĕnĕ sōlīs ēssĕ mărītīs.

quō tĕnĕām vūltūs mūtāntēm Prōtĕă nōdō?

quīd paūpēr? rīdē: mūtāt cēnācŭlă, lēctōs,

bālnĕă, tōnsōrēs, cōndūctō nāvĭgĭo aēquē

naūsĕăt āc lŏcŭplēs quēm dūcīt prīvă trĭrēmīs.

sī cūrātŭs ĭnaēquālī tōnsōrĕ căpīllōs

ōccūrrī, rīdēs; sī fōrtĕ sŭbūcŭlă pēxaē

trītă sŭbēst tŭnĭcaē vēl sī tŏgă dīssĭdĕt īmpār,

rīdēs: quīd mĕă cūm pūgnāt sēntēntĭă sēcūm,

quōd pĕtĭīt spērnīt, rĕpĕtīt quōd nūpĕr ŏmīsīt,

aēstŭăt ēt vītaē dīscōnvĕnĭt ōrdĭnĕ tōtō,

dīrŭĭt, aēdĭfĭcāt, mūtāt quādrātă rŏtūndīs?

Īnsānīrĕ pŭtās sōllēmnĭă mē nĕquĕ rīdēs,

nēc mĕdĭcī crēdīs nēc cūrātōrĭs ĕgērĕ

ā praētōrĕ dătī, rērūm tūtēlă mĕārūm

cūm sīs ēt prāvē sēctūm stŏmăchērĭs ŏb ūnguēm

dē tē pēndēntīs, tē rēspĭcĭēntĭs ămīcī.

ād sūmmām, săpĭēns ūnō mĭnŏr ēst Iŏvĕ, dīvēs,

lībĕr, hŏnōrātūs, pūlchēr, rēx dēnĭquĕ rēgūm;

praēcĭpŭē sānūs, nĭsĭ cūm pĭtŭītă mŏlēstāst.

2

Trōiānī bēllī scrīptōrēm, Māxĭmĕ Lōllī,

dūm tū dēclāmās Rōmaē, Praēnēstĕ rĕlēgī;

quī quīd sīt pūlchrūm, quīd tūrpĕ, quĭd ūtĭlĕ, quīd nōn,

plānĭŭs āc mĕlĭūs Chrŷsīppo ēt Crāntŏrĕ dīcīt.

cūr ĭtă crēdĭdĕrīm, nĭsĭ quīd tē dīstĭnĕt, aūdī.

fābŭlă, quā Părĭdīs prōptēr nārrātŭr ămōrēm

Graēcĭă bārbărĭaē lēntō cōllīsă dŭēllō,

stūltōrūm rēgum ēt pŏpŭlōrūm cōntĭnĕt aēstūs.

Āntēnōr cēnsēt bēllī praēcīdĕrĕ caūsām:

quīd Părĭs? ūt sālvūs rēgnēt vīvātquĕ bĕātūs

cōgī pōssĕ nĕgāt. Nēstōr cōmpōnĕrĕ lītīs

īntēr Pēlīdēn fēstīnăt ĕt īntĕr Ătrīdēn;

hūnc ămŏr, īră quĭdēm cōmmūnĭtĕr ūrĭt ŭtrūmquĕ.

quīdquīd dēlīrānt rēgēs plēctūntŭr Ăchīvī.

sēdītiōnĕ, dŏlīs, scĕlĕre ātquĕ lĭbīdĭne ĕt īrā

Īlĭăcōs īntrā mūrōs pēccātŭr ĕt ēxtrā.

rūrsūs quīd vīrtūs ēt quīd săpĭēntĭă pōssīt

ūtĭlĕ prōpŏsŭīt nōbīs ēxēmplăr Ŭlīxēn,

quī dŏmĭtōr Troīaē mūltōrūm prōvĭdŭs ūrbīs

ēt mōrēs hŏmĭnum īnspēxīt, lātūmquĕ pĕr aēquōr,

dūm sĭbĭ, dūm sŏcĭīs rĕdĭtūm părăt, āspĕră mūltă

pērtŭlĭt, ādvērsīs rērum īmmērsābĭlĭs ūndīs.

Sīrēnūm vōcēs ēt Cīrcaē pōcŭlă nōstī;

quaē sī cūm sŏcĭīs stūltūs cŭpĭdūsquĕ bĭbīssēt,

sūb dŏmĭnā mĕrĕtrīcĕ fŭīssēt tūrpĭs ĕt ēxcōrs,

vīxīssēt cănĭs īmmūndūs vĕl ămīcă lŭtō sūs.

nōs nŭmĕrūs sŭmŭs ēt frūgēs cōnsūmĕrĕ nātī,

spōnsī Pēnĕlŏpaē, nĕbŭlōnēs, Ālcĭnŏīquĕ

īn cŭtĕ cūrāndā plūs aēquo ŏpĕrātă iŭvēntūs,

cuī pūlchrūm fŭĭt īn mĕdĭōs dōrmīrĕ dĭēs ēt

ād strĕpĭtūm cĭthăraē cēssātūm dūcĕrĕ cūrām.

ūt iŭgŭlēnt hŏmĭnēm sūrgūnt dē nōctĕ lătrōnēs:

ūt te īpsūm sērvēs nōn ēxpērgīscĕrĭs? ātquī

sī nōlēs sānūs, cūrrēs hŷdrōpĭcŭs; ēt nī

pōscēs āntĕ dĭēm lībrūm cūm lūmĭnĕ, sī nōn

īntēndēs ănĭmūm stŭdĭīs ēt rēbŭs hŏnēstīs,

īnvĭdĭā vĕl ămōrĕ vĭgīl tōrquēbĕrĕ. nām cūr

quaē laēdūnt ŏcŭlūm fēstīnās dēmĕrĕ, sī quīd

ēst ănĭmūm, dīffērs cūrāndī tēmpŭs ĭn ānnūm?

dīmĭdĭūm fāctī quī coēpĭt hăbēt: săpĕre aūdē:

īncĭpĕ. quī rēctē vīvēndī prōrŏgăt hōrām,

rūstĭcŭs ēxspēctāt dūm dēflŭăt āmnĭs: ăt īllĕ

lābĭtŭr ēt lābētŭr ĭn ōmnĕ vŏlūbĭlĭs aēvūm.

quaērĭtŭr ārgēntūm pŭĕrīsquĕ bĕātă crĕāndīs

ūxŏr ĕt īncūltaē pācāntūr vōmĕrĕ sīlvaē.

quōd sătĭs ēst cuī cōntīngīt nĭhĭl āmplĭŭs ōptēt.

nōn dŏmŭs ēt fūndūs, nōn aērĭs ăcērvŭs ĕt aūrī

aēgrōtō dŏmĭnī dēdūxīt cōrpŏrĕ fēbrīs,

nōn ănĭmō cūrās. vălĕāt pōssēssŏr ŏpōrtēt,

sī cōmpōrtātīs rēbūs bĕnĕ cōgĭtăt ūtī.

quī cŭpĭt aūt mĕtŭīt, iŭvăt īllūm sīc dŏmŭs ēt rēs

ūt līppūm pīctaē tăbŭlaē, fōmēntă pŏdāgrūm,

aūrĭcŭlās cĭthăraē cōllēctā sōrdĕ dŏlēntīs.

sīncērum ēst nĭsĭ vās, quōdcūmque īnfūndĭs ăcēscīt.

spērnĕ vŏlūptātēs: nŏcĕt ēmptă dŏlōrĕ vŏlūptās.

sēmpĕr ăvārŭs ĕgēt: cērtūm vōtō pĕtĕ fīnēm.

īnvĭdŭs āltĕrĭūs mācrēscīt rēbŭs ŏpīmīs:

īnvĭdĭā Sĭcŭlī nōn īnvēnērĕ tўrānnī

māiūs tōrmēntūm. quī nōn mŏdĕrābĭtŭr īraē

īnfēctūm vŏlĕt ēssĕ dŏlōr quōd suāsĕrĭt ēt mēns,

dūm poēnās ŏdĭō pēr vīm fēstīnăt ĭnūltō.

īră fŭrōr brĕvĭs ēst: ănĭmūm rĕgĕ, quī nĭsĭ pārēt,

īmpĕrăt; hūnc frēnīs, hūnc tū cōmpēscĕ cătēnā.

fīngĭt ĕquūm tĕnĕrā dŏcĭlēm cērvīcĕ măgīstēr

īrĕ vĭām quā mōnstrĕt ĕquēs; vēnātĭcŭs, ēx quō

tēmpŏrĕ cērvīnām pēllēm lātrāvĭt ĭn aūlā,

mīlĭtăt īn sīlvīs cătŭlūs. nūnc ādbĭbĕ pūrō

pēctŏrĕ vērbă pŭēr, nūnc tē mĕlĭōrĭbŭs ōffēr.

quō sĕmĕl ēst īmbūtă rĕcēns sērvābĭt ŏdōrēm

testa diu. quodsi cessas aut strenuus anteis,

nēc tārdum ōppĕrĭōr nēc praēcēdēntĭbŭs īnstō.

3

Iūlī Flōrĕ, quĭbūs tērrārūm mīlĭtĕt ōrīs

Claūdĭŭs Aūgūstī prīvīgnūs, scīrĕ lăbōrō.

Thrācănĕ vōs Hēbrūsquĕ nĭvālī cōmpĕdĕ vīnctūs,

ān frĕtă vīcīnās īntēr cūrrēntĭă tūrrīs,

ān pīnguēs Ăsĭaē cāmpī cōllēsquĕ mŏrāntūr?

quīd stŭdĭōsă cŏhōrs ŏpĕrūm strŭĭt? hōc quŏquĕ cūrō.

quīs sĭbĭ rēs gēstās Aūgūstī scrībĕrĕ sūmīt?

bēllă quĭs ēt pācēs lōngūm dīffūndĭt ĭn aēvūm?

quīd Tĭtĭūs, Rōmānă brĕvī vēntūrŭs ĭn ōră?

Pīndărĭcī fōntīs quī nōn ēxpāllŭĭt haūstūs,

fāstīdīrĕ lăcūs ēt rīvōs aūsŭs ăpērtōs.

ūt vălĕt? ūt mĕmĭnīt nōstrī? fĭdĭbūsnĕ Lătīnīs

Thēbānōs āptārĕ mŏdōs stŭdĕt aūspĭcĕ Mūsā,

ān trăgĭcā dēsaēvĭt ĕt āmpūllātŭr ĭn ārtĕ?

quīd mĭhĭ Cēlsŭs ăgīt, mŏnĭtūs mūltūmquĕ mŏnēndūs

prīvātās ūt quaērăt ŏpēs, ēt tāngĕrĕ vītēt

scrīptă Pălātīnūs quaēcūmquĕ rĕcēpĭt Ăpōllŏ,

nē, sī fōrtĕ sŭās rĕpĕtītūm vēnĕrĭt ōlīm

grēx ăvĭūm plūmās, mŏvĕāt cōrnīcŭlă rīsūm

fūrtīvīs nūdātă cŏlōrĭbŭs? īpsĕ quĭd aūdēs?

quaē cīrcūmvŏlĭtās ăgĭlīs thўmă? nōn tĭbĭ pārvūm

īngĕnĭūm, nōn īncūltum ēst ēt tūrpĭtĕr hīrtūm.

seū līnguām caūsīs ăcŭīs seū cīvĭcă iūră

rēspōndērĕ părās seū cōndĭs ămābĭlĕ cārmēn,

prīmă fĕrēs hĕdĕraē vīctrīcīs praēmĭă. quōdsī

frīgĭdă cūrārūm fōmēntă rĕlīnquĕrĕ pōssēs,

quō tē caēlēstīs săpĭēntĭă dūcĕrĕt īrēs.

hōc ŏpŭs, hōc stŭdĭūm pārvī prŏpĕrēmŭs ĕt āmplī,

sī pătrĭaē vŏlŭmūs, sī nōbīs vīvĕrĕ cārī.

dēbēs hōc ĕtĭām rēscrībĕrĕ, sīt tĭbĭ cūraē

quāntaē cōnvĕnĭāt Mūnātĭŭs. ān mălĕ sārtă

grātĭă nēquīquām cŏĭt ēt rēscīndĭtŭr, āc vōs

seū călĭdūs sānguīs seū rērum īnscītĭă vēxāt

īndŏmĭtā cērvīcĕ fĕrōs? ŭbĭcūmquĕ lŏcōrūm

vīvĭtĭs, īndīgnī frātērnūm rūmpĕrĕ foēdūs,

pāscĭtŭr īn vēstrūm rĕdĭtūm vōtīvă iŭvēncă.

4

Ālbī, nōstrōrūm sērmōnūm cāndĭdĕ iūdēx,

quīd nūnc tē dīcām făcĕre īn rĕgĭōnĕ Pĕdānā?

scrībĕrĕ quōd Cāssī Pārmēnsĭs ŏpūscŭlă vīncāt,

ān tăcĭtūm sīlvās īntēr rēptārĕ sălūbrīs,

cūrāntēm quīdquīd dīgnūm săpĭēntĕ bŏnōquēst?

nōn tū cōrpŭs ĕrās sĭnĕ pēctŏrĕ. dī tĭbĭ fōrmām,

dī tĭbĭ dīvĭtĭās dĕdĕrūnt ārtēmquĕ frŭēndī.

quīd vŏvĕāt dūlcī nūtrīcŭlă māiŭs ălūmnō

quī săpĕre ēt fārī pōssīt quaē sēntĭăt, ēt cuī

grātĭă, fāmă, vălētūdō cōntīngăt ăbūndĕ,

ēt mūndūs vīctūs nōn dēfĭcĭēntĕ crŭmīnā?

īntēr spēm cūrāmquĕ, tĭmōrēs īntĕr ĕt īrās,

ōmnēm crēdĕ dĭēm tĭbĭ dīlūxīssĕ sŭprēmūm.

grātă sŭpērvĕnĭēt quaē nōn spērābĭtŭr hōră.

mē pīnguem ēt nĭtĭdūm bĕnĕ cūrātā cŭtĕ vīsēs

cūm rīdērĕ vŏlēs Ĕpĭcūrī dē grĕgĕ pōrcūm.

5

Sī pŏtĕs Ārchĭăcīs cōnvīvă rĕcūmbĕrĕ lēctīs

nēc mŏdĭcā cēnārĕ tĭmēs hŏlŭs ōmnĕ pătēllā,

sūprēmō tē sōlĕ dŏmī, Tōrquātĕ, mănēbō.

vīnă bĭbēs ĭtĕrūm Taūrō dīffūsă pălūstrīs

īntēr Mīntūrnās Sīnvēssānūmquĕ Pĕtrīnūm.

sī mĕlĭūs quĭd hăbēs, ārcēssĕ vĕl īmpĕrĭūm fēr.

iāmdūdūm splēndēt fŏcŭs ēt tĭbĭ mūndă sŭpēllēx.

mīttĕ lĕvīs spēs ēt cērtāmĭnă dīvĭtĭārūm

ēt Mōschī caūsām: crās nātō Caēsărĕ fēstūs

dāt vĕnĭām sōmnūmquĕ dĭēs; īmpūnĕ lĭcēbīt

aēstīvām sērmōnĕ bĕnīgnō tēndĕrĕ nōctēm.

quō mĭhĭ fōrtūnām, sī nōn cōncēdĭtŭr ūtī?

pārcŭs ŏb hērēdīs cūrām nĭmĭūmquĕ sĕvērūs

āssĭdĕt īnsānō. pōtāre ēt spārgĕrĕ flōrēs

īncĭpĭām, pătĭārquĕ vĕl īncōnsūltŭs hăbērī.

quīd nōn ēbrĭĕtās dīssīgnăt? ŏpērtă rĕclūdīt,

spēs iŭbĕt ēssĕ rătās, ād proēlĭă trūdĭt ĭnērtēm;

sōllĭcĭtīs ănĭmīs ŏnŭs ēxĭmĭt, āddŏcĕt ārtīs.

fēcūndī călĭcēs quēm nōn fēcērĕ dĭsērtūm?

cōntrāctā quēm nōn īn paūpērtātĕ sŏlūtūm?

haēc ĕgŏ prōcūrāre ĕt ĭdōnĕŭs īmpĕrŏr ēt nōn

īnvītūs, nē tūrpĕ tŏrāl, nē sōrdĭdă māppă

cōrrūgēt nārīs, nē nōn ēt cānthărŭs ēt lānx

ōstēndāt tĭbĭ tē, nē fīdōs īntĕr ămīcōs

sīt quī dīctă fŏrās ēlīmĭnĕt, ūt cŏĕāt pār

iūngātūrquĕ părī. Būtrām tĭbĭ Sēptĭcĭūmquĕ,

ēt nĭsĭ cēnă prĭōr pŏtĭōrquĕ pŭēllă Săbīnūm

dētĭnĕt āssūmām: lŏcŭs ēst ēt plūrĭbŭs ūmbrīs,

sēd nĭmĭs ārtă prĕmūnt ŏlĭdaē cōnvīvĭă cāpraē.

tū quŏtŭs ēssĕ vĕlīs rēscrībe, ēt rēbŭs ŏmīssīs

ātrĭă sērvāntēm pōstīcō fāllĕ clĭēntēm.

6

Nīl ādmīrārī prŏpĕ rēs ēst ūnă, Nŭmīcī,

sōlăquĕ quaē pōssīt făcĕre ēt sērvārĕ bĕātūm.

hūnc sōlem ēt stēllās ēt dēcēdēntĭă cērtīs

tēmpŏră mōmēntīs sūnt quī fōrmīdĭnĕ nūllā

īmbūtī spēctēnt: quīd cēnsēs mūnĕră tērraē,

quīd mărĭs ēxtrēmōs Ărăbās dītāntĭs ĕt Īndōs,

lūdĭcră quīd, plaūsūs ĕt ămīcī dōnă Quĭrītīs,

quō spēctāndă mŏdō, quō sēnsū crēdĭs ĕt ōrĕ?

quī tĭmĕt hīs ādvērsă, fĕrē mīrātŭr ĕōdēm

quō cŭpĭēns pāctō; păvŏr ēst ŭtrŏbīquĕ mŏlēstūs.

īmprōvīsă sĭmūl spĕcĭēs ēxtērrĕt ŭtrūmquĕ.

gaūdĕăt ān dŏlĕāt, cŭpĭāt mĕtŭātnĕ, quĭd ād rēm,

sī, quīdquīd vīdīt mĕlĭūs pēiūsvĕ sŭā spē,

dēfīxīs ŏcŭlīs ănĭmōque ēt cōrpŏrĕ tōrpēt?

īnsānī săpĭēns nōmēn fĕrăt, aēquŭs ĭnīquī,

ūltrā quām sătĭs ēst vīrtūtēm sī pĕtăt īpsām.

ī nūnc, ārgēntum ēt mārmōr vĕtŭs aērăque ĕt ārtīs

sūspĭcĕ, cūm gēmmīs Tўrĭōs mīrārĕ cŏlōrēs;

gaūdē quōd spēctānt ŏcŭlī tē mīllĕ lŏquēntēm;

nāvūs mānĕ fŏrum ēt vēspērtīnūs pĕtĕ tēctūm,

nē plūs frūmēntī dōtālĭbŭs ēmĕtăt āgrīs

Mutus et - indignum, quod sit peioribus ortus -

hīc tĭbĭ sīt pŏtĭūs quām tū mīrābĭlĭs īllī.

quīdquīd sūb tērra ēst ĭn ăprīcūm prōfĕrĕt aētās;

dēfŏdĭēt cōndētquĕ nĭtēntĭă. cūm bĕnĕ nōtūm

pōrtĭcŭs Āgrīppae ēt vĭă tē cōnspēxĕrĭt Āppī,

īrĕ tămēn rēstāt Nŭmă quō dēvēnĭt ĕt Āncūs.

sī lătŭs aūt rēnēs mōrbō tēmptāntŭr ăcūtō,

quaērĕ fŭgām mōrbī. vīs rēctē vīvĕrĕ: quīs nōn?

sī vīrtūs hōc ūnă pŏtēst dărĕ, fōrtĭs ŏmīssīs

hōc ăgĕ dēlĭcĭīs. vīrtūtēm vērbă pŭtās ēt

lūcūm līgnă: căvē nē pōrtūs ōccŭpĕt āltēr,

nē Cĭbўrātĭcă, nē Bīthŷnă nĕgōtĭă pērdās;

mīllĕ tălēntă rŏtūndēntūr, tŏtĭdem āltĕră, pōrro ēt

tērtĭă sūccēdānt ēt quaē pārs quādrĕt ăcērvūm.

scīlĭcĕt ūxōrēm cūm dōtĕ fĭdēmque ĕt ămīcōs

ēt gĕnŭs ēt fōrmām rēgīnă Pĕcūnĭă dōnāt,

āc bĕnĕ nūmmātūm dĕcŏrāt Sŭădēlă Vĕnūsquĕ.

māncĭpĭīs lŏcŭplēs ĕgĕt aērīs Cāppădŏcūm rēx:

nē fŭĕrīs hīc tū. chlămўdēs Lūcūllŭs, ŭt āiūnt,

sī pōssēt cēntūm scaēnaē praēbērĕ rŏgātūs,

"quī pōssūm tŏt?" ăīt: "tămĕn ēt quaēram ēt quŏt hăbēbō

mīttām." pōst paūlō scrībīt sĭbĭ mīlĭă quīnquĕ

ēssĕ dŏmī chlămўdūm; pārtēm vēl tōllĕrĕt ōmnīs.

ēxīlīs dŏmŭs ēst ŭbĭ nōn ēt mūltă sŭpērsūnt

ēt dŏmĭnūm fāllūnt ēt prōsūnt fūrĭbŭs. ērgō,

sī rēs sōlă pŏtēst făcĕre ēt sērvārĕ bĕātūm,

hōc prīmūs rĕpĕtās ŏpŭs, hōc pōstrēmŭs ŏmīttās.

sī fōrtūnātūm spĕcĭēs ēt grātĭă praēstāt,

mērcēmūr sērvūm quī dīctēt nōmĭnă, laēvūm

quī fŏdĭcēt lătŭs ēt cōgāt trāns pōndĕră dēxtrām

pōrrĭgĕre: "hīc mūltum īn Făbĭā vălĕt, īllĕ Vĕlīnā;

cuī lĭbĕt hīc fāscīs dăbĭt ērĭpĭētquĕ cŭrūlĕ

cuī vŏlĕt īmpōrtūnŭs ĕbūr." frātēr, pătĕr, āddĕ;

ūt cuīque ēst aētās, ĭtă quēmquĕ făcētŭs ădōptā.

sī bĕnĕ quī cēnāt bĕnĕ vīvīt, lūcĕt, ĕāmūs

quō dūcīt gŭlă, pīscēmūr, vēnēmŭr, ŭt ōlīm

Gārgĭlĭūs, quī mānĕ plăgās, vēnābŭlă, sērvōs

dīffērtūm trānsīrĕ fŏrūm pŏpŭlūmquĕ iŭbēbāt,

ūnŭs ŭt ē mūltīs pŏpŭlō spēctāntĕ rĕfērrēt

ēmptūm mūlŭs ăprūm. crūdī tŭmĭdīquĕ lăvēmūr,

quīd dĕcĕāt, quīd nōn, ōblītī, Caērĭtĕ cērā

dīgnī, rēmĭgĭūm vĭtĭōsum Ĭthăcēnsĭs Ŭlīxeī,

cuī pŏtĭōr pătrĭā fŭĭt īntērdīctă vŏlūptās.

sī, Mīmnērmŭs ŭtī cēnsēt, sĭne ămōrĕ iŏcīsquĕ

nīl ēst iūcūndūm, vīvās ĭn ămōrĕ iŏcīsquĕ.

vīvĕ, vălē. Sī quīd nōvīstī rēctĭŭs īstīs,

cāndĭdŭs īmpērtī: sī nīl, hīs ūtĕrĕ mēcūm.

7

Quīnquĕ dĭēs tĭbĭ pōllĭcĭtūs mē rūrĕ fŭtūrūm,

Sēxtīlēm tōtūm mēndāx dēsīdĕrŏr. ātquī,

sī mē vīvĕrĕ vīs sānūm rēctēquĕ vălēntēm,

quām mĭhĭ dās aēgrō, dăbĭs aēgrōtārĕ tĭmēntī,

Maēcēnās, vĕnĭām, dūm fīcūs prīmă călōrquĕ

dīssīgnātōrēm dĕcŏrāt līctōrĭbŭs ātrīs,

dūm pŭĕrīs ōmnīs pătĕr ēt mātērcŭlă pāllēt,

ōffĭcĭōsăquĕ sēdŭlĭtās ĕt ŏpēllă fŏrēnsīs

āddūcīt fēbrīs ēt tēstāmēntă rĕsīgnāt.

quōdsī brūmă nĭvēs Ālbānīs īllĭnĕt āgrīs,

ād mărĕ dēscēndēt vātēs tŭŭs ēt sĭbĭ pārcēt

cōntrāctūsquĕ lĕgēt: tē, dūlcĭs ămīcĕ, rĕvīsēt

cūm Zĕphўrīs, sī cōncēdēs, ĕt hĭrūndĭnĕ prīmā.

nōn quō mōrĕ pĭrīs vēscī Călăbēr iŭbĕt hōspēs

tū mē fēcīstī lŏcŭplētēm. "vēscĕrĕ sōdēs."

"iām sătĭs ēst." "āt tū quāntūm vīs tōllĕ." "bĕnīgnē."

"nōn īnvīsă fĕrēs pŭĕrīs mūnūscŭlă pārvīs."

"tām tĕnĕōr dōnō, quām sī dīmīttăr ŏnūstūs."

"ūt lĭbĕt; haēc pōrcīs hŏdĭē cŏmĕdēndă rĕlīnquēs."

prōdĭgŭs ēt stūltūs dōnāt quaē spērnĭt ĕt ōdīt:

haēc sĕgĕs īngrātōs tŭlĭt ēt fĕrĕt ōmnĭbŭs ānnīs.

vīr bŏnŭs ēt săpĭēns dīgnīs ăĭt ēssĕ părātūs,

nēc tămĕn īgnōrāt quīd dīstēnt aēră lŭpīnīs.

dīgnūm praēstābō me ĕtĭām prō laūdĕ mĕrēntīs.

quōdsī mē nōlēs ūsquām dīscēdĕrĕ, rēddēs

fōrtĕ lătūs, nīgrōs āngūstā frōntĕ căpīllōs,

rēddēs dūlcĕ lŏquī, rēddēs rīdērĕ dĕcōrum ēt

īntēr vīnă fŭgām Cĭnăraē maērērĕ prŏtērvaē.

fōrtĕ pĕr āngūstām tĕnŭīs vūlpēcŭlă rīmām

rēpsĕrăt īn cŭmĕrām frūmēntī, pāstăquĕ rūrsūs

īrĕ fŏrās plēnō tēndēbāt cōrpŏrĕ frūstrā

cuī mūstēlă prŏcūl "sī vīs" ăĭt "ēffŭgĕre īstīnc,

mācră căvūm rĕpĕtēs ārtūm, quēm mācră sŭbīstī."

hāc ĕgŏ sī cōmpēllŏr ĭmāgĭnĕ, cūnctă rĕsīgnō;

nēc sōmnūm plēbīs laūdō sătŭr āltĭlĭūm nēc

ōtĭă dīvĭtĭīs Ărăbūm lībērrĭmă mūtō.

saēpĕ vĕrēcūndūm laūdāstī, rēxquĕ pătērquĕ

aūdīstī cōrām, nēc vērbō pārcĭŭs ābsēns:

īnspĭcĕ sī pōssūm dōnātă rĕpōnĕrĕ laētūs.

haūd mălĕ Tēlĕmăchūs, prōlēs pătĭēntĭs Ŭlīxeī,

"nōn ēst āptŭs ĕquīs Ĭthăcē lŏcŭs, ūt nĕquĕ plānīs

pōrrēctūs spătĭīs nēc mūltaē prōdĭgŭs hērbaē:

Ātrīdē, măgĭs āptă tĭbī tŭă dōnă rĕlīnquām."

pārvūm pārvă dĕcēnt: mĭhĭ iām nōn rēgĭă Rōmă,

sēd văcŭūm Tībūr plăcĕt aūt īmbēllĕ Tărēntūm.

strēnvūs ēt fōrtīs caūsīsquĕ Phĭlīppŭs ăgēndīs

clārŭs, ăb ōffĭcĭīs ōctāvām cīrcĭtĕr hōrām

dūm rĕdĭt ātquĕ Fŏrō nĭmĭūm dīstārĕ Cărīnās

iām grāndīs nātū quĕrĭtūr, cōnspēxĭt, ŭt āiūnt,

ādrāsūm quēndām văcŭā tōnsōrĭs ĭn ūmbrā

cūltēllō prŏprĭōs pūrgāntēm lēnĭtĕr ūnguīs.

"Dēmētrī," - pŭĕr hīc nōn laēvē iūssă Phĭlīppī

āccĭpĭēbăt - "ăbī, quaēre ēt rĕfĕr, ūndĕ dŏmō, quīs,

cūiūs fōrtūnaē, quō sīt pătrĕ quōvĕ pătrōnō."

īt, rĕdĭt ēt nārrāt, Vūltēiūm nōmĭnĕ Mēnām,

praēcōnēm, tĕnŭī cēnsū, sĭnĕ crīmĭnĕ, nōtūm

ēt prŏpĕrārĕ lŏco ēt cēssāre ēt quaērĕre ĕt ūtī,

gaūdēntēm pārvīsquĕ sŏdālĭbŭs ēt lărĕ cērtō

ēt lūdīs ēt pōst dēcīsă nĕgōtĭă Cāmpō.

"scītārī lĭbĕt ēx īpsō quōdcūmquĕ rĕfērs; dīc

ād cēnām vĕnĭāt." nōn sānē crēdĕrĕ Mēnă,

mīrārī sēcūm tăcĭtūs. quīd mūltă? "bĕnīgnē"

rēspōndēt. "nĕgĕt īllĕ mĭhī?" "nĕgăt īmprŏbŭs ēt tē

nēglĕgĭt aūt hōrrēt." Vūltēiūm mānĕ Phĭlīppūs

vīlĭă vēndēntēm tŭnĭcātō scrūtă pŏpēllō

ōccŭpăt ēt sālvērĕ iŭbēt prĭŏr. īllĕ Phĭlīppō

ēxcūsārĕ lăbōrem ēt mērcēnnārĭă vīnclă,

quōd nōn mānĕ dŏmūm vēnīssēt, dēnĭquĕ quōd nōn

prōvīdīssēt eūm." sīc īgnōvīssĕ pŭtātō

mē tĭbĭ, sī cēnās hŏdĭē mēcum." "ūt lĭbĕt." "ērgō

pōst nōnām vĕnĭēs; nūnc ī, rēm strēnŭŭs aūgē."

ūt vēntum ād cēnam ēst, dīcēndă tăcēndă lŏcūtūs

tāndēm dōrmītūm dīmīttĭtŭr. hīc ŭbĭ saēpĕ

ōccūltūm vīsūs dēcūrrĕrĕ pīscĭs ăd hāmūm,

mānĕ clĭēns ēt iām cērtūs cōnvīvă, iŭbētūr

rūră sŭbūrbāna īndīctīs cŏmĕs īrĕ Lătīnīs.

īmpŏsĭtūs mānnīs ārvūm caēlūmquĕ Săbīnūm

nōn cēssāt laūdārĕ. vĭdēt rīdētquĕ Phĭlīppūs,

ēt sĭbĭ dūm rĕquĭēm, dūm rīsūs ūndĭquĕ quaērīt,

dūm sēptēm dōnāt sēstērtĭă, mūtŭă sēptēm

prōmīttīt, pērsuādĕt ŭtī mērcētŭr ăgēllūm.

mērcātūr. nē tē lōngīs āmbāgĭbŭs ūltrā

quām sătĭs ēst mŏrĕr, ēx nĭtĭdō fīt rūstĭcŭs ātquĕ

sūlcōs ēt vīnētă crĕpāt mĕră; praēpărăt ūlmōs,

īmmŏrĭtūr stŭdĭīs ĕt ămōrĕ sĕnēscĭt hăbēndī.

vērum ŭbi ŏvēs fūrtō, mōrbō pĕrĭērĕ căpēllaē,

spēm mēntītă sĕgēs, bōs ēst ēnēctŭs ărāndō,

ōffēnsūs dāmnīs mĕdĭā dē nōctĕ căbāllūm

ārrĭpĭt īrātūsquĕ Phĭlīppī tēndĭt ăd aēdīs.

quēm sĭmŭl āspēxīt scābrum īntōnsūmquĕ Phĭlīppūs,

"dūrŭs" ăīt, "Vūlteī, nĭmĭs āttēntūsquĕ vĭdērīs

ēssĕ mĭhī." "pōl mē mĭsĕrūm, pātrōnĕ, vŏcārēs,

sī vēllēs" īnquīt "vērūm mĭhĭ pōnĕrĕ nōmēn!

quōd tē pēr Gĕnĭūm dēxtrāmquĕ dĕōsquĕ Pĕnātīs

ōbsĕcro ĕt ōbtēstōr, vītaē mē rēddĕ prĭōrī."

quī sĕmĕl āspēxīt quāntūm dīmīssă pĕtītīs

praēstēnt, mātūrē rĕdĕāt rĕpĕtātquĕ rĕlīctă.

mētīrī sē quēmquĕ sŭō mŏdŭlo āc pĕdĕ vērūmst.

8

Cēlsō gaūdēre ēt bĕnĕ rēm gĕrĕre Ālbĭnŏvānō

Mūsă rŏgātă rĕfēr, cŏmĭtī scrībaēquĕ Nĕrōnīs.

sī quaērēt quĭd ăgām, dīc mūlta ēt pūlchră mĭnāntēm

vīvĕrĕ nēc rēctē nēc suāvĭtĕr; haūd quĭă grāndŏ

cōntŭdĕrīt vītīs ŏlĕāmquĕ mŏmōrdĕrĭt aēstūs,

nēc quĭă lōngīnquīs ārmēntum aēgrōtĕt ĭn āgrīs;

sēd quĭă mēntĕ mĭnūs vălĭdūs quām cōrpŏrĕ tōtō

nīl aūdīrĕ vĕlīm, nīl dīscĕrĕ, quōd lĕvĕt aēgrūm;

fīdīs ōffēndār mĕdĭcīs, īrāscăr ămīcīs,

cūr mē fūnēstō prŏpĕrēnt ārcērĕ vĕtērnō;

quaē nŏcŭērĕ sĕquār, fŭgĭām quaē prōfŏrĕ crēdām;

Rōmaē Tībŭr ămēm vēntōsūs, Tībŭrĕ Rōmām.

pōst haēc ūt vălĕāt, quō pāctō rēm gĕrăt ēt sē,

ūt plăcĕāt iŭvĕnī pērcōntāre, ūtquĕ cŏhōrtī.

sī dīcēt "rēctē," prīmūm gaūdērĕ, sŭbīndĕ

praēcēptum aūrĭcŭlīs hōc īnstīllārĕ mĕmēntō:

"ūt tū fōrtūnām, sīc nōs tē, Cēlsĕ, fĕrēmūs".

9

Sēptĭmĭūs, Claūdī, nīmīrum īntēllĕgĭt ūnūs

quāntī mē făcĭās. nām cūm rŏgăt ēt prĕcĕ cōgīt

scīlĭcĕt ūt tĭbĭ sē laūdāre ēt trādĕrĕ cōnēr,

dīgnūm mēntĕ dŏmōquĕ lĕgēntĭs hŏnēstă Nĕrōnīs,

mūnĕrĕ cūm fūngī prŏpĭōrīs cēnsĕt ămīcī,

quīd pōssīm vĭdĕt āc nōvīt mē vāldĭŭs īpsō.

mūltă quĭdēm dīxī cūr ēxcūsātŭs ăbīrēm;

sēd tĭmŭī mĕă nē fīnxīssĕ mĭnōră pŭtārēr,

dīssĭmŭlātŏr ŏpīs prŏprĭaē, mĭhĭ cōmmŏdŭs ūnī.

sīc ĕgŏ, māiōrīs fŭgĭēns ōpprōbrĭă cūlpaē,

frōntĭs ăd ūrbānaē dēscēndī praēmĭă. quōdsī

dēpŏsĭtūm laūdās ŏb ămīcī iūssă pŭdōrēm,

scrībĕ tŭī grĕgĭs hūnc ēt fōrtēm crēdĕ bŏnūmquĕ.

10

Ūrbĭs ămātōrēm Fūscūm sālvērĕ iŭbēmūs

rūrĭs ămātōrēs, hāc īn rē scīlĭcĕt ūnā

mūltūm dīssĭmĭlēs, āt cētĕră paēnĕ gĕmēllī

frātērnīs ănĭmīs - quīdquīd nĕgăt āltĕr ĕt āltēr -

ādnŭĭmūs părĭtēr vĕtŭlī nōtīquĕ cŏlūmbī.

tū nīdūm sērvās; ĕgŏ laūdō rūrĭs ămoēnī

rīvōs ēt mūscō cīrcūmlĭtă sāxă nĕmūsquĕ.

quīd quaērīs? vīvo ēt rēgnō sĭmŭl īstă rĕlīquī

quaē vōs ād caēlūm fērtīs rūmōrĕ sĕcūndō,

ūtquĕ săcērdōtīs fŭgĭtīvūs lībă rĕcūsō,

pāne ĕgĕō iām mēllītīs pŏtĭōrĕ plăcēntīs.

vīvĕrĕ nātūraē sī cōnvĕnĭēntĕr ŏpōrtēt,

pōnēndaēquĕ dŏmō quaērēnda ēst ārĕă prīmūm,

nōvīstīnĕ lŏcūm pŏtĭōrēm rūrĕ bĕātō?

ēst ŭbĭ plūs tēpeānt hĭĕmēs, ŭbĭ grātĭŏr aūră

lēnĭăt ēt răbĭēm Cănĭs ēt mōmēntă Lĕōnīs,

cūm sĕmĕl āccēpīt Sōlēm fŭrĭbūndŭs ăcūtūm?

ēst ŭbĭ dīvēllāt sōmnōs mĭnŭs īnvĭdă cūră?

dētĕrĭūs Lĭbўcīs ŏlĕt aūt nĭtĕt hērbă lăpīllīs?

pūrĭŏr īn vīcīs ăquă tēndīt rūmpĕrĕ plūmbūm,

quām quaē pēr prōnūm trĕpĭdāt cūm mūrmŭrĕ rīvūm?

nēmpe īntēr vărĭās nūtrītūr sīlvă cŏlūmnās,

laūdātūrquĕ dŏmūs lōngōs quaē prōspĭcĭt āgrōs.

nātūram ēxpēllēs fūrcā, tămĕn ūsquĕ rĕcūrrēt,

ēt mălă pērrūmpēt fūrtīm fāstīdĭă vīctrīx.

nōn quī Sīdŏnĭō cōntēndĕrĕ cāllĭdŭs ōstrō

nēscĭt Ăquīnātēm pōtāntĭă vēllĕră fūcūm

cērtĭŭs āccĭpĭēt dāmnūm prŏpĭūsvĕ mĕdūllīs,

quām quī nōn pŏtĕrīt vĕrŏ dīstīngūĕrĕ fālsūm.

quēm rēs plūs nĭmĭō dēlēctāvērĕ sĕcūndaē,

mūtātaē quătĭēnt. sī quīd mīrābĕrĕ, pōnēs

īnvītūs. fŭgĕ māgnă: lĭcēt sūb paūpĕrĕ tēctō

rēgēs ēt rēgūm vītā praēcūrrĕre ămīcōs.

Cērvŭs ĕquūm pūgnā mĕlĭōr cōmmūnĭbŭs hērbīs

pēllēbāt, dōnēc mĭnŏr īn cērtāmĭnĕ lōngō

īmplōrāvĭt ŏpēs hŏmĭnīs frēnūmquĕ rĕcēpīt;

sēd pōstquām vīctōr vĭŏlēns dīscēssĭt ăb hōstĕ,

nōn ĕquĭtēm dōrsō, nōn frēnūm dēpŭlĭt ōrĕ.

sīc quī paūpĕrĭēm vĕrĭtūs pŏtĭōrĕ mĕtāllīs

lībērtātĕ cărēt, dŏmĭnūm vĕhĕt īmprŏbŭs ātquĕ

sērvĭĕt aētērnūm, quĭă pārvō nēscĭĕt ūtī.

Cuī nōn cōnvĕnĭēt sŭă rēs, ūt cālcĕŭs ōlīm,

sī pĕdĕ māiŏr ĕrīt, sŭbŭērtēt, sī mĭnŏr, ūrēt.

Laētūs sōrtĕ tŭā vīvēs săpĭēntĕr, Ărīstī,

nēc mē dīmīttēs īncāstīgātum, ŭbĭ plūră

cōgĕrĕ quām sătĭs ēst āc nōn cēssārĕ vĭdēbōr.

īmpĕrăt aūt sērvīt cōllēctă pĕcūnĭă cuīquĕ,

tōrtūm dīgnă sĕquī pŏtĭūs quām dūcĕrĕ fūnēm.

haēc tĭbĭ dīctābām pōst fānūm pūtrĕ Văcūnaē,

ēxcēptō quōd nōn sĭmŭl ēssēs cētĕră laētūs.

11

Quīd tĭbĭ vīsă Chĭōs, Būllātī, nōtăquĕ Lēsbōs,

quīd cōncīnnă Sămōs, quīd Croēsī rēgĭă Sārdīs,

Zmŷrnă quĭd ēt Cŏlŏphōn, māiōră mĭnōrănĕ fāmā?

cūnctănĕ praē Cāmpo ēt Tĭbĕrīnō flūmĭnĕ sōrdēnt?

ān vĕnĭt īn vōtum Āttălĭcīs ēx ūrbĭbŭs ūnă,

ān Lĕbĕdūm laūdās ŏdĭō mărĭs ātquĕ vĭārūm?

"scīs Lĕbĕdūs quīd sīt; Găbĭīs dēsērtĭŏr ātquĕ

Fīdēnīs vīcūs; tămĕn īllīc vīvĕrĕ vēllēm,

ōblītūsquĕ mĕōrum ōblīvīscēndŭs ĕt īllīs

Nēptūnūm prŏcŭl ē tērrā spēctārĕ fŭrēntēm."

sēd nĕquĕ quī Căpŭā Rōmām pĕtĭt īmbrĕ lŭtōquĕ

āspērsūs vŏlĕt īn caūpōnā vīvĕrĕ; nēc quī

frīgūs cōllēgīt, fūrnōs ēt bālnĕă laūdāt

ūt fōrtūnātām plēnē praēstāntĭă vītām.

nēc sī tē vălĭdūs iāctāvĕrĭt Aūstĕr ĭn āltō,

īdcīrcō nāvēm trāns Aēgaēūm mărĕ vēndās.

īncŏlŭmī Rhŏdŏs ēt Mўtĭlēnē pūlchră făcīt quōd

paēnŭlă sōlstĭtĭō, cāmpēstrĕ nĭvālĭbŭs aūrīs,

pēr brūmām Tĭbĕrīs, Sēxtīlī mēnsĕ cămīnūs.

dūm lĭcĕt āc vūltūm sērvāt Fōrtūnă bĕnīgnūm,

Rōmaē laūdētūr Sămŏs ēt Chĭŏs ēt Rhŏdŏs ābsēns.

tū quāmcūmquĕ dĕūs tĭbĭ fōrtūnāvĕrĭt hōrām

grātā sūmĕ mănū neū dūlcĭă dīffĕr ĭn ānnūm,

ūt quōcūmquĕ lŏcō fŭĕrīs vīxīssĕ lĭbēntēr

tē dīcās; nām sī rătĭo ēt prūdēntĭă cūrās,

nōn lŏcŭs ēffūsī lātē mărĭs ārbĭtĕr aūfērt;

caēlūm nōn ănĭmūm mūtānt quī trāns mărĕ cūrrūnt.

strēnŭă nōs ēxērcĕt ĭnērtĭă: nāvĭbŭs ātquĕ

quādrīgīs pĕtĭmūs bĕnĕ vīvĕrĕ. quōd pĕtĭs hīc ēst,

ēst Ŭlŭbrīs, ănĭmūs sī tē nōn dēfĭcĭt aēquūs.

12

Frūctĭbŭs Āgrīppaē Sĭcŭlīs quōs cōllĭgĭs, Īccī,

sī rēctē frŭĕrīs, nōn ēst ūt cōpĭă māiōr

āb Iŏvĕ dōnārī pōssīt tĭbĭ. tōllĕ quĕrēlās:

paūpĕr ĕnīm nōn ēst cuī rērūm sūppĕtĭt ūsūs.

sī vēntrī bĕnĕ, sī lătĕri ēst pĕdĭbūsquĕ tŭīs, nīl

dīvĭtĭaē pŏtĕrūnt rēgālēs āddĕrĕ māiūs.

sī fōrte īn mĕdĭō pŏsĭtōrum ābstēmĭŭs hērbīs

vīvĭs ĕt ūrtīcā, sīc vīvēs prōtĭnŭs ūt tē

cōnfēstīm lĭquĭdūs Fōrtūnaē rīvŭs ĭnaūrēt,

vēl quĭă nātūrām mūtārĕ pĕcūnĭă nēscīt,

vēl quĭă cūnctă pŭtās ūnā vīrtūtĕ mĭnōră.

mīrāmūr, sī Dēmŏcrĭtī pĕcŭs ēdĭt ăgēllōs

cūltăquĕ, dūm pĕrĕgre ēst ănĭmūs sĭnĕ cōrpŏrĕ vēlōx,

cūm tu īntēr scăbĭēm tāntam ēt cōntāgĭă lūcrī

nīl pārvūm săpĭās ĕt ădhūc sūblīmĭă cūrēs;

quaē mărĕ cōmpēscānt caūsaē, quīd tēmpĕrĕt ānnūm.

stēllaē spōntĕ sŭā iūssaēnĕ văgēntŭr ĕt ērrēnt,

quīd prĕmăt ōbscūrūm lūnaē, quīd prōfĕrăt ōrbēm,

quīd vĕlĭt ēt pōssīt rērūm cōncōrdĭă dīscōrs,

Ēmpĕdŏclēs ān Stērtĭnĭūm dēlīrĕt ăcūmēn.

vērūm seū pīscīs seū pōrrum ēt caēpĕ trŭcīdās,

ūtĕrĕ Pōmpĕĭō Grōspho ēt, sī quīd pĕtĕt, ūltrō

dēfēr; nīl Grōsphūs nĭsĭ vērum ōrābĭt ĕt aēquūm.

vīlĭs ămīcōrum ēst ānnōnă bŏnīs ŭbĭ quīd deēst.

nē tămĕn īgnōrēs quō sīt Rōmānă lŏcō rēs,

Cāntăbĕr Āgrīppaē, Claūdī vīrtūtĕ Nĕrōnīs

Ārmĕnĭūs cĕcĭdīt; iūs īmpĕrĭūmquĕ Phrăātēs

Caēsărĭs āccēpīt gĕnĭbūs mĭnŏr; aūrĕă frūgēs

Ītălĭaē plēnō dēfūndīt Cōpĭă cōrnū.

13

Ūt prŏfĭcīscēntēm dŏcŭī tē saēpĕ dĭūquĕ,

Aūgūstō rēddēs sīgnātă vŏlūmĭnă, Vīnī,

sī vălĭdūs, sī laētŭs ĕrīt, sī dēnĭquĕ pōscēt;

nē stŭdĭō nōstrī pēccēs ŏdĭūmquĕ lĭbēllīs

sēdŭlŭs īmpōrtēs ŏpĕrā vĕhĕmēntĕ mĭnīstēr.

sī tē fōrtĕ mĕaē grăvĭs ūrēt sārcĭnă chārtaē,

ābĭcĭtō pŏtĭūs quām quō pērfērrĕ iŭbērīs

clītēllās fĕrŭs īmpīngās, Ăsĭnaēquĕ pătērnūm

cōgnōmēn vērtās īn rīsum ēt fābŭlă fīās.

vīrĭbŭs ūtērīs pēr clīvōs, flūmĭnă, lāmās.

vīctōr prōpŏsĭtī sĭmŭl āc pērvēnĕrĭs īllūc,

sīc pŏsĭtūm sērvābĭs ŏnūs, nē fōrtĕ sŭb ālā

fāscĭcŭlūm pōrtēs lībrōrum ūt rūstĭcŭs āgnūm,

ūt vīnōsă glŏmūs fūrtīvaē Pŷrrhĭă lānaē,

ūt cūm pīllĕŏlō sŏlĕās cōnvīvă trĭbūlīs.

nē vūlgō nārrēs tē sūdāvīssĕ fĕrēndō

cārmĭnă, quaē pōssīnt ŏcŭlōs aūrīsquĕ mŏrārī

Caēsărĭs, ōrātūs mūltā prĕcĕ nītĕrĕ pōrrō.

vādĕ, vălē, căvĕ nē tĭtŭbēs māndātăquĕ frāngās.

14

Vīlĭcĕ sīlvārum ēt mĭhĭ mē rēddēntĭs ăgēllī,

quēm tū fāstīdīs hăbĭtātūm quīnquĕ fŏcīs ēt

quīnquĕ bŏnōs sŏlĭtūm Vărĭām dīmīttĕrĕ pātrēs,

cērtēmūs, spīnās ănĭmōne ĕgŏ fōrtĭŭs ān tū

ēvēllās āgro, ēt mĕlĭōr sĭt Hŏrātĭŭs ān rēs.

mē quămŭīs Lămĭaē pĭĕtās ēt cūră mŏrātūr

frātrēm maērēntīs, rāptō dē frātrĕ dŏlēntīs

īnsōlābĭlĭtēr, tămĕn īstūc mēns ănĭmūsquĕ

fērt ĕt ăvēt spătĭīs ōbstāntĭă rūmpĕrĕ claūstră

rūre ĕgŏ vīvēntēm, tū dīcĭs ĭn ūrbĕ bĕātūm.

cuī plăcĕt āltĕrĭūs, sŭă nīmīrum ēst ŏdĭō sōrs.

stūltŭs ŭtērquĕ lŏcum īmmĕrĭtūm caūsātŭr ĭnīquē:

īn cūlpa ēst ănĭmūs, quī sē nōn ēffŭgĭt ūmquām.

tū mĕdĭāstīnūs tăcĭtā prĕcĕ rūră pĕtēbās,

nūnc ūrbem ēt lūdōs ēt bālnĕă vīlĭcŭs ōptās:

mē cōnstārĕ mĭhī scīs ēt dīscēdĕrĕ trīstēm,

quāndōcūmquĕ trăhūnt īnvīsă nĕgōtĭă Rōmām.

nōn ĕădēm mīrāmŭr; ĕō dīscōnvĕnĭt īntēr

mēque ēt tē: nām quaē dēsērta ĕt ĭnhōspĭtă tēsquă

crēdĭs, ămoēnă vŏcāt mēcūm quī sēntĭt, ĕt ōdīt

quaē tū pūlchră pŭtās. fōrnīx tĭbi ĕt ūnctă pŏpīnă

īncŭtĭūnt ūrbīs dēsīdĕrĭūm, vĭdĕo, ēt quōd

āngŭlŭs īstĕ fĕrēt pĭpĕr ēt tūs ōcĭŭs ūvā,

nēc vīcīnă sŭbēst vīnūm praēbērĕ tăbērnă

quaē pōssīt tĭbĭ, nēc mĕrĕtrīx tībīcĭnă, cūiūs

ād strĕpĭtūm sălĭās tērraē grăvĭs: ēt tămĕn ūrgēs

iāmprīdēm nōn tāctă lĭgōnĭbŭs ārvă bŏvēmquĕ

dīsiūnctūm cūrās ēt strīctīs frōndĭbŭs ēxplēs;

āddĭt ŏpūs pīgrō rīvūs, sī dēcĭdĭt īmbēr,

mūltā mōlĕ dŏcēndŭs ăprīcō pārcĕrĕ prātō.

nūnc ăgĕ, quīd nōstrūm cōncēntūm dīvĭdăt aūdī.

quēm tĕnŭēs dĕcŭērĕ tŏgaē nĭtĭdīquĕ căpīllī,

quēm scīs īmmūnēm Cĭnăraē plăcŭīssĕ răpācī,

quēm bĭbŭlūm lĭquĭdī mĕdĭā dē lūcĕ Fălērnī,

cēnă brĕvīs iŭvăt ēt prŏpĕ rīvūm sōmnŭs ĭn hērbā.

nēc lūsīssĕ pŭdēt, sēd nōn īncīdĕrĕ lūdūm.

nōn īstīc ōblīquo ŏcŭlō mĕă cōmmŏdă quīsquām

līmāt, nōn ŏdĭo ōbscūrō mōrsūquĕ vĕnēnāt;

rīdēnt vīcīnī glaēbās ēt sāxă mŏvēntēm.

cūm sērvīs ūrbānă dĭārĭă rōdĕrĕ māvīs;

hōrūm tu īn nŭmĕrūm vōtō rŭĭs: īnvĭdĕt ūsūm

līgnōrum ēt pĕcŏrīs tĭbĭ cālo ārgūtŭs ĕt hōrtī.

ōptăt ĕphīppĭă bōs, pĭgĕr ōptăt ărārĕ căbāllūs:

quām scĭt ŭtērquĕ lĭbēns cēnsēbo ēxērcĕăt ārtēm.

15

Quaē sĭt hĭēms Vĕlĭaē, quōd caēlūm, Vālă, Sălērnī,

quōrum hŏmĭnūm rĕgĭo ēt quālīs vĭă - nām mĭhĭ Bāiās

Mūsă sŭpērvăcŭās Āntōnĭŭs, ēt tămĕn īllīs

mē făcĭt īnvīsūm, gĕlĭdā cūm pērlŭŏr ūndā

pēr mĕdĭūm frīgūs; sānē mŷrtētă rĕlīnquī,

dīctăquĕ cēssāntēm nērvīs ēlīdĕrĕ mōrbūm

sūlpŭră cōntēmnī, vīcūs gĕmĭt, īnvĭdŭs aēgrīs

quī căpŭt ēt stŏmăchūm sūppōnĕrĕ fōntĭbŭs aūdēnt

Clūsīnīs Găbĭōsquĕ pĕtūnt ēt frīgĭdă rūră.

mūtāndūs lŏcŭs ēst ēt dēvērsōrĭă nōtă

praētĕrăgēndŭs ĕquūs. "quō tēndīs? nōn mĭhĭ Cūmās

ēst ĭtĕr aūt Băĭās" laēvā stŏmăchōsŭs hăbēnā

dīcĕt ĕquēs; sĕd ĕquī frēnāto ēst aūrĭs ĭn ōrĕ -;

māiŏr ŭtrūm pŏpŭlūm frūmēntī cōpĭă pāscāt;

cōllēctōsnĕ bĭbānt īmbrīs pŭtĕōsnĕ pĕrēnnīs

iūgĭs ăquaē - nām vīnă nĭhīl mŏrŏr īllĭŭs ōraē:

rūrĕ mĕō pōssūm quīdvīs pērfērrĕ pătīquĕ;

ād mărĕ cūm vēnī, gĕnĕrōsum ēt lēnĕ rĕquīrō,

quōd cūrās ăbĭgāt, quōd cūm spē dīvĭtĕ mānēt

īn vēnās ănĭmūmquĕ mĕūm, quōd vērbă mĭnīstrēt,

quōd mē Lūcānaē iŭvĕnēm cōmmēndĕt ămīcaē -;

trāctŭs ŭtēr plūrīs lĕpŏrēs, ŭtĕr ēdŭcĕt āprōs;

ūtră măgīs pīscīs ĕt ĕchīnōs aēquŏră cēlēnt,

pīnguĭs ŭt īndĕ dŏmūm pōssīm Phaēāxquĕ rĕvērtī,

scrībĕrĕ tē nōbīs, tĭbĭ nōs āccrēdĕrĕ pār ēst.

Maēnĭŭs, ūt rēbūs mātērnīs ātquĕ pătērnīs

fōrtĭtĕr ābsūmptīs ūrbānūs coēpĭt hăbērī,

scūrră văgūs, nōn quī cērtūm praēsēpĕ tĕnērēt,

īmprānsūs nōn quī cīvēm dīnōscĕrĕt hōstĕ,

quaēlĭbĕt īn quĕmŭīs ōpprōbrĭă fīngĕrĕ saēvūs,

pērnĭcĭēs ēt tēmpēstās bărăthrūmquĕ măcēllī,

quīdquīd quaēsĭĕrāt vēntrī dōnābăt ăvārō.

hīc ŭbĭ nēquĭtĭaē faūtōrĭbŭs ēt tĭmĭdīs nīl

aūt paūlum ābstŭlĕrāt, pătĭnās cēnābăt ŏmāsī

vīlĭs ĕt āgnīnaē, trĭbŭs ūrsīs quōd sătĭs ēssēt;

scīlĭcĕt ūt vēntrēs lāmnā cāndēntĕ nĕpōtūm

dīcĕrĕt ūrēndōs, cōrrēctūs Bēstĭŭs. īdēm

quīdquĭd ĕrāt nāctūs praēdaē māiōrĭs, ŭbi ōmnĕ

vērtĕrăt īn fūmum ēt cĭnĕrēm, "nōn hērcŭlĕ mīrōr"

āĭĕbāt "sī quī cŏmĕdūnt bŏnă, cūm sĭt ŏbēsō

nīl mĕlĭūs tūrdō, nīl vūlvā pūlchrĭŭs āmplā."

nīmīrum hīc ĕgŏ sūm: nām tūta ēt pārvŭlă laūdō

cūm rēs dēfĭcĭūnt, sătĭs īntēr vīlĭă fōrtīs;

vērum ŭbĭ quīd mĕlĭūs cōntīngĭt ĕt ūnctĭŭs, īdēm

vōs săpĕre ēt sōlōs ăĭō bĕnĕ vīvĕrĕ, quōrūm

cōnspĭcĭtūr nĭtĭdīs fūndātă pĕcūnĭă vīllīs.

16

Nē pērcōntērīs fūndūs mĕŭs, ōptĭmĕ Quīnctī,

ārvō pāscăt ĕrum ān bācīs ŏpŭlēntĕt ŏlīvaē,

pōmīsne ān prātīs ăn ămīctā vītĭbŭs ūlmō,

scrībētūr tĭbĭ fōrmă lŏquācĭtĕr ēt sĭtŭs āgrī.

cōntĭnŭī mōntēs, nī dīssŏcĭēntŭr ŏpācā

vāllĕ, sĕd ūt vĕnĭēns dēxtrūm lătŭs āspĭcĭāt Sōl,

laēvūm dīscēdēns cūrrū fŭgĭēntĕ văpōrēt.

tēmpĕrĭēm laūdēs. quīd sī rŭbĭcūndă bĕnīgnī

cōrnă vĕprēs ēt prūnă fĕrānt? sī quērcŭs ĕt īlēx

mūltā frūgĕ pĕcūs mūltā dŏmĭnūm iŭvĕt ūmbrā?

dīcās āddūctūm prŏpĭūs frōndērĕ Tărēntūm.

fōns ĕtĭām rīvō dărĕ nōmĕn ĭdōnĕŭs, ūt nēc

frīgĭdĭōr Thrācām nēc pūrĭŏr āmbĭăt Hēbrūs,

īnfīrmō căpĭtī flŭĭt ūtĭlĭs, ūtĭlĭs ālvō.

haē lătĕbraē dūlcēs, ĕtĭām, sī crēdĭs, ămoēnaē,

īncŏlŭmēm tĭbĭ mē praēstānt Sēptēmbrĭbŭs hōrīs

tū rēctē vīvīs, sī cūrās ēssĕ quŏd aūdīs.

iāctāmūs iāmprīdem ōmnīs tē Rōmă bĕātūm:

sēd vĕrĕōr nē cuī dē tē plūs quām tĭbĭ crēdās,

nēvĕ pŭtēs ălĭūm săpĭēntĕ bŏnōquĕ bĕātūm,

neū sī tē pŏpŭlūs sānūm rēctēquĕ vălēntēm

dīctĭtĕt, ōccūltām fēbrēm sūb tēmpŭs ĕdēndī

dīssĭmŭlēs, dōnēc mănĭbūs trĕmŏr īncĭdăt ūnctīs.

stūltōrum īncūrātă pŭdōr mălŭs ūlcĕră cēlāt.

sī quīs bēllă tĭbī tērrā pūgnātă mărīquĕ

dīcăt ĕt hīs vērbīs văcŭās pērmūlcĕăt aūrīs,

"tēnĕ măgīs sālvūm pŏpŭlūs vĕlĭt ān pŏpŭlūm tū,

sērvĕt ĭn āmbĭgŭō quī cōnsŭlĭt ēt tĭbi ĕt ūrbī

Iūppĭtĕr," Aūgūstī laūdēs āgnōscĕrĕ pōssīs:

cūm pătĕrīs săpĭēns ēmēndātūsquĕ vŏcārī,

rēspōndēsnĕ tŭō, dīc sōdēs, nōmĭnĕ? "nēmpĕ

vīr bŏnŭs ēt prūdēns dīcī dēlēctŏr ĕgo āc tū."

quī dĕdĭt hōc hŏdĭē crās, sī vŏlĕt, aūfĕrĕt, ūt sī

dētŭlĕrīt fāscīs īndīgnō, dētrăhĕt īdēm.

"pōnĕ, mĕum ēst" īnquīt: pōnō trīstīsquĕ rĕcēdō.

īdēm sī clāmēt fūrēm, nĕgĕt ēssĕ pŭdīcūm,

cōntēndāt lăquĕō cōllūm prēssīssĕ pătērnūm,

mōrdĕăr ōpprŏbrĭīs fālsīs mūtēmquĕ cŏlōrēs?

fālsŭs hŏnōr iŭvăt ēt mēndāx īnfāmĭă tērrēt

quēm nĭsĭ mēndōsum ēt mĕdĭcāndūm? vīr bŏnŭs ēst quīs?

"quī cōnsūltă pătrūm, quī lēgēs iūrăquĕ sērvāt,

quō mūltaē māgnaēquĕ sĕcāntūr iūdĭcĕ lītēs,

quō rēs spōnsōre ēt quō caūsaē tēstĕ tĕnēntūr."

sēd vĭdĕt hūnc ōmnīs dŏmŭs ēt vīcīnĭă tōtă

īntrōrsūm tūrpēm, spĕcĭōsūm pēllĕ dĕcōrā.

"nēc fūrtūm fēcī nēc fūgī" sī mĭhĭ dīcāt

sērvŭs, "hăbēs prĕtĭūm, lōrīs nŏn ŭrērĭs" ăīō.

"nōn hŏmĭnem ōccīdī." "nōn pāscēs īn crŭcĕ cōrvōs."

"sūm bŏnŭs ēt frūgī." rĕnŭīt nĕgĭtātquĕ Săbēllūs.

caūtŭs ĕnīm mĕtŭīt fŏvĕām lŭpŭs āccĭpĭtērquĕ

sūspēctōs lăquĕōs ĕt ŏpērtūm mīlŭŭs hāmūm.

ōdērūnt pēccārĕ bŏnī vīrtūtĭs ămōrĕ:

tū nĭhĭl ādmīttēs īn tē fōrmīdĭnĕ poēnaē:

sīt spēs fāllēndī, mīscēbīs sācră prŏfānīs.

nām dē mīllĕ făbaē mŏdĭīs cūm sūrrĭpĭs ūnūm,

dāmnum ēst, nōn făcĭnūs, mĭhĭ pāctō lēnĭŭs īstō.

vīr bŏnŭs, ōmnĕ fŏrūm quēm spēctăt ĕt ōmnĕ trĭbūnāl,

quāndōcūmquĕ dĕōs vēl pōrcō vēl bŏvĕ plācāt,

"Iānĕ pătēr!" clārē, clārē cūm dīxĭt "Ăpōllŏ!"

lābră mŏvēt mĕtŭēns aūdīrī: "pūlchră Lăvērnă,

dā mĭhĭ fāllĕrĕ, dā iūstō sānctōquĕ vĭdērī,

nōctēm pēccātīs ēt fraūdĭbŭs ōbĭcĕ nūbēm."

quī mĕlĭōr sērvō, quī lībĕrĭōr sĭt ăvārūs,

īn trĭvĭīs fīxūm cūm sē dēmīttĭt ŏb āssēm,

nōn vĭdĕō; nām quī cŭpĭēt, mĕtŭēt quŏquĕ; pōrrō,

quī mĕtŭēns vīvēt, lībēr mĭhĭ nōn ĕrĭt ūmquām.

pērdĭdĭt ārmă, lŏcūm vīrtūtīs dēsĕrŭīt, quī

sēmpĕr ĭn aūgēndā fēstīnăt ĕt ōbrŭĭtūr rē.

vēndĕrĕ cūm pōssīs cāptīvum, ōccīdĕrĕ nōlī;

sērvĭĕt ūtĭlĭtēr: sĭnĕ pāscāt dūrŭs ărētquĕ,

nāvĭgĕt āc mĕdĭīs hĭĕmēt mērcātŏr ĭn ūndīs,

ānnōnaē prōsīt, pōrtēt frūmēntă pĕnūsquĕ.

vīr bŏnŭs ēt săpĭēns aūdēbīt dīcĕrĕ "Pēntheū,

rēctōr Thēbārūm, quīd mē pērfērrĕ pătīquĕ

īndīgnūm cōgēs?" "ădĭmām bŏnă." "nēmpĕ pĕcūs, rēm,

lēctōs, ārgēntūm: tōllās lĭcĕt." "īn mănĭcīs ēt

cōmpĕdĭbūs saēvō tē sūb cūstōdĕ tĕnēbō."

"īpsĕ dĕūs, sĭmŭl ātquĕ vŏlām, mē sōlvĕt." ŏpīnōr

hōc sēntīt, "mŏrĭār." mōrs ūltĭmă līnĕă rērūmst.

17

Quāmvīs, Scaēvă, sătīs pēr tē tĭbĭ cōnsŭlĭs ēt scīs

quō tāndēm pāctō dĕcĕāt māiōrĭbŭs ūtī,

dīscĕ, dŏcēndŭs ădhūc quaē cēnsĕt ămīcŭlŭs, ūt sī

caēcŭs ĭtēr mōnstrārĕ vĕlīt; tămĕn āspĭcĕ sī quīd

ēt nōs, quōd cūrēs prŏprĭūm fēcīssĕ, lŏquāmūr.

sī tē grātă quĭēs ēt prīmām sōmnŭs ĭn hōrām

dēlēctāt, sī tē pūlvīs strĕpĭtūsquĕ rŏtārūm,

sī laēdīt caūpōnă, Fĕrēntīnum īrĕ iŭbēbō.

nām nĕquĕ dīvĭtĭbūs cōntīngūnt gaūdĭă sōlīs,

nēc vīxīt mălĕ quī nātūs mŏrĭēnsquĕ fĕfēllīt.

sī prōdēssĕ tŭīs paūlōquĕ bĕnīgnĭŭs īpsūm

tē trāctārĕ vŏlēs, āccēdēs sīccŭs ăd ūnctūm.

"sī prāndērĕt hŏlūs pătĭēntēr, rēgĭbŭs ūtī

nōllĕt Ărīstīppūs." "sī scīrēt rēgĭbŭs ūtī,

fāstīdīrĕt hŏlūs quī mē nŏtăt." ūtrĭŭs hōrūm

vērbă prŏbēs ēt fāctă dŏcē, vēl iūnĭŏr aūdī

cūr sĭt Ărīstīppī pŏtĭōr sēntēntĭă; nāmquĕ

mōrdācēm Cўnĭcūm sīc ēlūdēbăt, ŭt āiūnt:

"scūrrŏr ĕgo īpsĕ mĭhī, pŏpŭlō tū; rēctĭŭs hōc ēt

splēndĭdĭūs mūlto ēst. ĕquŭs ūt mē pōrtĕt, ălāt rēx

ōffĭcĭūm făcĭō: tū pōscīs vīlĭă, vērūm

dāntĕ mĭnōr, quămŭīs fērs tē nūllīŭs ĕgēntēm."

ōmnĭs Ărīstīppūm dĕcŭīt cŏlŏr ēt stătŭs ēt rēs,

tēmptāntēm māiōră, fĕrē praēsēntĭbŭs aēquūm:

cōntrā, quēm dŭplĭcī pānnō pătĭēntĭă vēlāt,

mīrābōr, vītaē vĭă sī cōnvērsă dĕcēbīt.

āltēr pūrpŭrĕūm nōn ēxspēctābĭt ămīctūm,

quīdlĭbĕt īndūtūs cĕlĕbērrĭmă pēr lŏcă vādēt,

pērsōnāmquĕ fĕrēt nōn īncōncīnnŭs ŭtrāmquĕ;

āltēr Mīlētī tēxtām cănĕ pēiŭs ĕt ānguī

vītābīt chlămўdēm, mŏrĭētūr frīgŏrĕ sī nōn

rēttŭlĕrīs pānnūm. rĕfĕr ēt sĭnĕ vīvăt ĭnēptūs.

rēs gĕrĕre ēt cāptōs ōstēndĕrĕ cīvĭbŭs hōstīs

āttīngīt sŏlĭūm Iŏvĭs ēt caēlēstĭă tēmptāt:

prīncĭpĭbūs plăcŭīssĕ vĭrīs nōn ūltĭmă laūs ēst.

nōn cuīvīs hŏmĭnī cōntīngĭt ădīrĕ Cŏrīnthūm.

sēdīt quī tĭmŭīt nē nōn sūccēdĕrĕt. ēstō!

quīd, quī pērvēnīt, fēcītnĕ vĭrīlĭtĕr? ātquī

hīc ēst aūt nūsquām quōd quaērĭmŭs. hīc ŏnŭs hōrrēt,

ūt pārvīs ănĭmīs ēt pārvō cōrpŏrĕ māiūs:

hīc sŭbĭt ēt pērfērt. aūt vīrtūs nōmĕn ĭnānēst,

aūt dĕcŭs ēt prĕtĭūm rēctē pĕtĭt ēxpĕrĭēns vīr.

cōrām rēgĕ sŭō dē paūpērtātĕ tăcēntēs

plūs pōscēntĕ fĕrēnt; dīstāt sūmāsnĕ pŭdēntēr

ān răpĭās. ātquī rērūm căpŭt hōc ĕrăt, hīc fōns.

"īndōtātă mĭhī sŏrŏr ēst, paūpērcŭlă mātēr,

ēt fūndūs nēc vēndĭbĭlīs nēc pāscĕrĕ fīrmūs"

quī dīcīt, clāmāt "vīctūm dătĕ." sūccĭnĭt āltēr

"ēt mĭhĭ!" dīvĭdŭō fīndētūr mūnĕrĕ quādră.

sēd tăcĭtūs pāscī sī pōssēt cōrvŭs, hăbērēt

plūs dăpĭs ēt rīxaē mūltō mĭnŭs īnvĭdĭaēquĕ.

Brūndĭsĭūm cŏmĕs aūt Sūrrēntūm dūctŭs ămoēnūm,

quī quĕrĭtūr sălĕbrās ĕt ăcērbūm frīgŭs ĕt īmbrīs,

aūt cīstam ēffrāctam ēt sūbdūctă vĭātĭcă plōrāt,

nōtă rĕfērt mĕrĕtrīcĭs ăcūmĭnă, saēpĕ cătēllām,

saēpĕ pĕrīscĕlĭdēm rāptām sĭbĭ flēntĭs, ŭtī mōx

nūllă fĭdēs dāmnīs vērīsquĕ dŏlōrĭbŭs ādsīt.

nēc sĕmĕl īrrīsūs trĭvĭīs āttōllĕrĕ cūrāt

frāctō crūrĕ plănūm, lĭcĕt īllī plūrĭmă mānēt

lācrĭmă, pēr sānctūm iūrātūs dīcăt Ŏsīrīm

"crēdĭtĕ, nōn lūdō; crūdēlēs, tōllĭtĕ claūdūm.

"quaērĕ pĕrēgrīnūm" vīcīnĭă raūcă rĕclāmāt.

18

Sī bĕnĕ tē nōvī, mĕtŭēs, lībērrĭmĕ Lōllī,

scūrrāntīs spĕcĭēm praēbērĕ, prŏfēssŭs ămīcūm.

ūt mātrōnă mĕrētrīcī dīspār ĕrĭt ātquĕ

dīscŏlŏr, īnfīdō scūrraē dīstābĭt ămīcūs.

ēst huīc dīvērsūm vĭtĭō vĭtĭūm prŏpĕ māiūs,

āspĕrĭtās āgrēstĭs ĕt īncōncīnnă grăvīsquĕ,

quaē sē cōmmēndāt tōnsā cŭtĕ, dēntĭbŭs ātrīs,

dūm vūlt lībērtās dīcī mĕră vērăquĕ vīrtūs.

vīrtūs ēst mĕdĭūm vĭtĭōrum ĕt ŭtrīmquĕ rĕdūctūm.

āltĕr ĭn ōbsĕquĭūm plūs aēquō prōnŭs ĕt īmī

dērīsōr lēctī sīc nūtūm dīvĭtĭs hōrrēt,

sīc ĭtĕrāt vōcēs ēt vērbă cădēntĭă tōllīt,

ūt pŭĕrūm saēvō crēdās dīctātă măgīstrō

rēddĕrĕ vēl pārtīs mīmūm trāctārĕ sĕcūndās.

āltēr rīxātūr dē lānā saēpĕ căprīnā,

prōpūgnāt nūgīs ārmātūs: "scīlĭcĕt ūt nōn

sīt mĭhĭ prīmă fĭdēs, ēt vērē quōd plăcĕt ūt nōn

ācrĭtĕr ēlātrēm! prĕtĭum aētās āltĕră sōrdēt."

āmbĭgĭtūr quĭd ĕnīm? Cāstōr scĭăt ān Dŏlĭchōs plūs,

Brūndĭsĭūm Mĭnŭcī mĕlĭūs vĭă dūcăt ăn Āppī.

quēm dāmnōsă Vĕnūs, quēm praēcēps ālĕă nūdāt,

glōrĭă quēm sūprā vīrīs ēt vēstĭt ĕt ūnguīt,

quēm tĕnĕt ārgēntī sĭtĭs īmpōrtūnă fămēsquĕ,

quēm paūpērtātīs pŭdŏr ēt fŭgă, dīvĕs ămīcūs,

saēpĕ dĕcēm vĭtĭīs īnstrūctĭŏr, ōdĭt ĕt hōrrēt,

aūt sī nōn ōdīt, rĕgĭt āc vĕlŭtī pĭă mātēr

plūs quām sē săpĕre ēt vīrtūtĭbŭs ēssĕ prĭōrēm

vūlt ĕt ăīt prŏpĕ vēră: "mĕaē - cōntēndĕrĕ nōlī

stūltĭtĭām pātiūntŭr ŏpēs; tĭbĭ pārvŭlă rēs ēst:

ārtă dĕcēt sānūm cŏmĭtēm tŏgă; dēsĭnĕ mēcūm

cērtāre." Eūtrăpĕlūs cuīcūmquĕ nŏcērĕ vŏlēbāt

vēstīmēntă dăbāt prĕtĭōsă: "bĕātŭs ĕnīm iām

cūm pūlchrīs tŭnĭcīs sūmēt nŏvă cōnsĭlĭa ēt spēs,

dōrmĭĕt īn lūcēm, scōrtō pōstpōnĕt hŏnēstūm

ōffĭcĭūm, nūmmōs ălĭēnōs pāscĕt, ăd īmūm

Thraēx ĕrĭt aūt hŏlĭtōrĭs ăgēt mērcēdĕ căbāllūm."

ārcānūm nĕquĕ tū scrūtābĕrĭs īllĭŭs ūmquām,

cōmmīssūmquĕ tĕgēs ēt vīnō tōrtŭs ĕt īrā;

nēc tŭă laūdābīs stŭdĭa aūt ălĭēnă rĕprēndēs,

nēc cūm vēnārī vŏlĕt īllĕ, pŏēmătă pāngēs.

grātĭă sīc frātrūm gĕmĭnōrum Āmphīŏnĭs ātquē

Zēthī dīssĭlŭīt, dōnēc sūspēctă sĕvērō

cōntĭcŭīt lўră. frātērnīs cēssīssĕ pŭtātūr

mōrĭbŭs Āmphīōn: tū cēdĕ pŏtēntĭs ămīcī

lēnĭbŭs īmpĕrĭīs, quŏtĭēnsque ēdūcĕt ĭn āgrōs

Aētōlīs ŏnĕrātă plăgīs iūmēntă cănēsquĕ,

sūrge ĕt ĭnhūmānaē sĕnĭūm dēpōnĕ Cămēnaē,

cēnēs ūt părĭtēr pūlmēntă lăbōrĭbŭs ēmptă.

Rōmānīs sōllēmnĕ vĭrīs ŏpŭs, ūtĭlĕ fāmaē

vītaēque ēt mēmbrīs, praēsērtīm cūm vălĕās ēt

vēl cūrsū sŭpĕrārĕ cănēm vēl vīrĭbŭs āprūm

pōssīs. āddĕ vĭrīlĭă quōd spĕcĭōsĭŭs ārmă

nōn ēst quī trāctēt: scīs quō clāmōrĕ cŏrōnaē

proēlĭă sūstĭnĕās cāmpēstrĭă; dēnĭquĕ saēvām

mīlĭtĭām pŭĕr ēt Cāntābrĭcă bēllă tŭlīstī

sūb dŭcĕ quī tēmplīs Pārthōrūm sīgnă rĕfīgīt

nūnc, ēt sī quĭd ăbēst Ĭtălīs ădĭūdĭcăt ārmīs.

āc nē tē rĕtrăhās ĕt ĭnēxcūsābĭlĭs ābsīs,

quāmvīs nīl ēxtrā nŭmĕrūm fēcīssĕ mŏdūmquĕ

cūrās, īntērdūm nūgārīs rūrĕ pătērnō;

pārtītūr līntrīs ēxērcĭtŭs, Āctĭă pūgnă

tē dŭcĕ pēr pŭĕrōs hōstīlī mōrĕ rĕfērtūr,

ādvērsārĭŭs ēst frātēr, lăcŭs Hādrĭă, dōnēc

āltĕrŭtrūm vēlōx Vīctōrĭă frōndĕ cŏrōnēt.

cōnsēntīrĕ sŭīs stŭdĭīs quī crēdĭdĕrīt tē,

faūtŏr ŭtrōquĕ tŭūm laūdābīt pōllĭcĕ lūdūm.

prōtĭnŭs ūt mŏnĕām, sī quīd mŏnĭtōrĭs ĕgēs tū,

quīd, dē quōquĕ vĭro, ēt cuī dīcās saēpĕ vĭdētō.

pērcōntātōrēm fŭgĭtō, nām gārrŭlŭs īdēmst,

nēc rĕtĭnēnt pătŭlaē cōmmīssă fĭdēlĭtĕr aūrēs,

ēt sĕmĕl ēmīssūm vŏlăt īrrĕvŏcābĭlĕ vērbūm.

nōn āncīllă tŭūm iĕcŭr ūlcĕrĕt ūllă pŭērvĕ

īntrā mārmŏrĕūm vĕnĕrāndī līmĕn ămīcī,

nē dŏmĭnūs pŭĕrī pūlchrī cāraēvĕ pŭēllaē

mūnĕrĕ tē pārvō bĕĕt aūt īncōmmŏdŭs āngāt.

quālēm cōmmēndēs ĕtĭam ātque ĕtĭam āspĭcĕ, nē mōx

īncŭtĭānt ălĭēnă tĭbī pēccātă pŭdōrēm.

fāllĭmŭr ēt quōndām nōn dīgnūm trādĭmŭs: ērgō

quēm sŭă cūlpă prĕmēt, dēcēptŭs ŏmīttĕ tŭērī,

ūt pĕnĭtūs nōtūm, sī tēmptēnt crīmĭnă, sērvēs

tūtērīsquĕ tŭō fīdēntēm praēsĭdĭō: quī

dēntē Theōnīnō cūm cīrcūmrōdĭtŭr, ēcquīd

ād tē pōst paūlō vēntūră pĕrīcŭlă sēntīs?

nām tŭă rēs ăgĭtūr, părĭēs cūm prōxĭmŭs ārdēt,

ēt nēglēctă sŏlēnt īncēndĭă sūmĕrĕ vīrīs.

dūlcĭs ĭnēxpērtīs cūltūră pŏtēntĭs ămīcī:

ēxpērtūs mĕtŭīt. tū, dūm tŭă nāvĭs ĭn āltōst,

hōc ăgĕ, nē mūtātă rĕtrōrsūm tē fĕrăt aūră.

ōdērūnt hĭlărēm trīstēs trīstēmquĕ iŏcōsī,

sēdātūm cĕlĕrēs, ăgĭlēm nāvūmquĕ rĕmīssī;

pōtōrēs bĭbŭlī mĕdĭā dē nōctĕ Fălērnī

ōdērūnt pōrrēctă nĕgāntēm pōcŭlă, quāmvīs

nōctūrnōs iūrēs tē fōrmīdārĕ tĕpōrēs.

dēmĕ sŭpērcĭlĭō nūbēm: plērūmquĕ mŏdēstūs

ōccŭpăt ōbscūrī spĕcĭēm, tăcĭtūrnŭs ăcērbī.

īntēr cūnctă lĕgēs ēt pērcōntābĕrĕ dōctōs,

quā rătĭōnĕ quĕās trādūcĕrĕ lēnĭtĕr aēvūm;

nūm tē sēmpĕr ĭnōps ăgĭtēt vēxētquĕ cŭpīdŏ,

nūm păvŏr ēt rērūm mĕdĭōcrĭtĕr ūtĭlĭūm spēs;

vīrtūtēm dōctrīnă părēt, nātūrănĕ dōnēt;

quīd mīnvāt cūrās, quīd tē tĭbĭ rēddăt ămīcūm;

quīd pūrē trānquīllĕt, hŏnōs ān dūlcĕ lŭcēllūm,

ān sēcrētum ĭtĕr ēt fāllēntīs sēmĭtă vītaē.

mē quŏtĭēns rĕfĭcīt gĕlĭdūs Dīgēntĭă rīvūs,

quēm Māndēlă bĭbīt, rūgōsūs frīgŏrĕ pāgūs,

quīd sēntīrĕ pŭtās? quīd crēdĭs, ămīcĕ, prĕcārī?

sīt mĭhĭ quōd nūnc ēst, ĕtĭām mĭnŭs, ēt mĭhĭ vīvām

quōd sŭpĕrēst aēvī, sī quīd sŭpĕrēssĕ vŏlūnt dī;

sīt bŏnă lībrōrum ēt prōvīsaē frūgĭs ĭn ānnūm

cōpĭă, neū flŭĭtēm dŭbĭaē spē pēndŭlŭs hōraē.

sēd sătĭs ēst ōrārĕ Iŏvēm quī pōnĭt ĕt aūfērt,

dēt vītām, dĕt ŏpēs: aēquūm mi ănĭmum īpsĕ părābō.

19

Prīscō sī crēdīs, Maēcēnās dōctĕ, Crătīnō,

nūllă plăcērĕ dĭū nēc vīvĕrĕ cārmĭnă pōssūnt

quaē scrībūntŭr ăquaē pōtōrĭbŭs. ūt mălĕ sānōs

āscrīpsīt Lībēr Sătўrīs Faūnīsquĕ pŏētās,

vīnă fĕrē dūlcēs ōlvērūnt mānĕ Cămēnaē.

laūdĭbŭs ārgŭĭtūr vīnī vīnōsŭs Hŏmērūs;

Ēnnĭŭs īpsĕ pătēr nūmquām nĭsĭ pōtŭs ăd ārmă

prōsĭlŭīt dīcēndă. "fŏrūm pŭtĕālquĕ Lĭbōnīs

māndābō sīccīs, ădĭmām cāntārĕ sĕvērīs":

hōc sĭmŭl ēdīxī, nōn cēssāvērĕ pŏētaē

nōctūrnō cērtārĕ mĕrō, pūtērĕ dĭūrnō.

quīd sī quīs vūltū tōrvō fĕrŭs ēt pĕdĕ nūdō

ēxĭgŭaēquĕ tŏgaē sĭmŭlēt tēxtōrĕ Cătōnēm,

vīrtūtēmnĕ rĕpraēsēntēt mōrēsquĕ Cătōnīs?

rūpĭt Ĭārbītām Tĭmăgēnīs aēmŭlă līnguă,

dūm stŭdĕt ūrbānūs tēndītquĕ dĭsērtŭs hăbērī.

dēcĭpĭt ēxēmplār vĭtĭīs ĭmĭtābĭlĕ; quōdsī

pāllērēm cāsū, bĭbĕrēnt ēxsānguĕ cŭmīnūm.

ō | ĭmĭtātōrēs, sērvūm pĕcŭs, ūt mĭhĭ saēpĕ

bīlēm, saēpĕ iŏcūm vēstrī mōvērĕ tŭmūltūs!

lībĕră pēr văcŭūm pŏsŭī vēstīgĭă prīncēps

nōn ălĭēnă mĕō prēssī pĕdĕ. quī sĭbĭ fīdēt

dūx rĕgĕt ēxāmēn. Părĭōs ĕgŏ prīmŭs ĭāmbōs

ōstēndī Lătĭō, nŭmĕrōs ănĭmōsquĕ sĕcūtūs

Ārchĭlŏchī, nōn rēs ĕt ăgēntĭă vērbă Lўcāmbēn.

āc nē mē fŏlĭīs ĭdĕō brĕvĭōrĭbŭs ōrnēs

quōd tĭmŭī mūtārĕ mŏdōs ēt cārmĭnĭs ārtēm,

tēmpĕrăt Ārchĭlŏchī Mūsām pĕdĕ māscŭlă Sāpphō,

tēmpĕrăt Ālcaēūs, sēd rēbŭs ĕt ōrdĭnĕ dīspār,

nēc sŏcĕrūm quaērīt quēm vērsĭbŭs ōblĭnăt ātrīs,

nēc spōnsaē lăquĕūm fāmōsō cārmĭnĕ nēctīt.

hūnc ĕgŏ, nōn ălĭō dīctūm prĭŭs ōrĕ, Lătīnūs

vūlgāvī fĭdĭcēn. iŭvăt īmmĕmŏrātă fĕrēntēm

īngĕnŭīs ŏcŭlīsquĕ lĕgī mănĭbūsquĕ tĕnērī.

scīrĕ vĕlīs mĕă cūr īngrātŭs ŏpūscŭlă lēctōr

laūdĕt ămētquĕ dŏmī, prĕmăt ēxtrā līmĕn ĭnīquūs:

nōn ĕgŏ vēntōsaē plēbīs sūffrāgĭă vēnōr

īmpēnsīs cēnārum ēt trītaē mūnĕrĕ vēstīs;

nōn ĕgŏ, nōbĭlĭūm scrīptōrum aūdītŏr ĕt ūltōr,

grāmmătĭcās āmbīrĕ trĭbūs ēt pūlpĭtă dīgnōr:

hīnc īllaē lăcrĭmaē. "spīssīs īndīgnă thĕātrīs

scrīptă pŭdēt rĕcĭtāre ēt nūgīs āddĕrĕ pōndūs"

sī dīxī, "rīdēs" ăĭt "ēt Iŏvĭs aūrĭbŭs īstă

sērvās: fīdĭs ĕnīm mānārĕ pŏētĭcă mēllă

tē sōlūm, tĭbĭ pūlchĕr." ăd haēc ĕgŏ nārĭbŭs ūtī

fōrmīdo ēt, lūctāntĭs ăcūtō nē sĕcĕr ūnguī,

"dīsplĭcĕt īstĕ lŏcūs" clāmo ēt dīlūdĭă pōscō.

lūdŭs ĕnīm gĕnŭīt trĕpĭdūm cērtāmĕn ĕt īrām,

īră trŭcēs ĭnĭmīcĭtĭās ēt fūnĕbrĕ bēllūm.

20

Vērtūmnūm Iānūmquĕ, lĭbēr, spēctārĕ vĭdērīs,

scīlĭcĕt ūt prōstēs Sŏsĭōrūm pūmĭcĕ mūndūs.

ōdīstī clāvīs ēt grātă sĭgīllă pŭdīcō;

paūcīs ōstēndī gĕmĭs ēt cōmmūnĭă laūdās,

nōn ĭtă nūtrītūs. Fŭgĕ quō dēscēndĕrĕ gēstīs.

nōn ĕrĭt ēmīssō rĕdĭtūs tĭbĭ. "quīd mĭsĕr ēgī?

quīd vŏlŭī?" dīcēs, ŭbĭ quīd tē laēsĕrĭt, ēt scīs

īn brĕvĕ tē cōgī cūm plēnūs lānguĕt ămātōr.

Quōdsī nōn ŏdĭō pēccāntīs dēsĭpĭt aūgūr,

cārŭs ĕrīs Rōmaē dōnēc tē dēsĕrăt aētās;

cōntrēctātŭs ŭbī mănĭbūs sōrdēscĕrĕ vūlgī

coēpĕrĭs, aūt tĭnĕās pāscēs tăcĭtūrnŭs ĭnērtīs,

aūt fŭgĭēs Ŭtĭcam aūt vīnctūs mīttērĭs Ĭlērdām.

Rīdēbīt mŏnĭtōr nōn ēxaūdītŭs, ŭt īllĕ

quī mălĕ pārēntem īn rūpēs prōtrūsĭt ăsēllūm

īrātūs: quĭs ĕnim īnvītūm sērvārĕ lăbōrēt?

hōc quŏquĕ tē mănĕt, ūt pŭĕrōs ĕlĕmēntă dŏcēntēm

ōccŭpĕt ēxtrēmīs īn vīcīs bālbă sĕnēctūs.

cūm tĭbĭ sōl tĕpĭdūs plūrīs ādmōvĕrĭt aūrīs,

mē lībērtīnō nātūm pătre ĕt īn tĕnŭī rē

māiōrēs pēnnās nīdo ēxtēndīssĕ lŏquērīs,

ūt quāntūm gĕnĕrī dēmās vīrtūtĭbŭs āddās;

mē prīmīs Ūrbīs bēllī plăcŭīssĕ dŏmīquĕ;

cōrpŏrĭs ēxĭgŭī. praēcānūm, sōlĭbŭs āptūm,

īrāscī cĕlĕrēm, tămĕn ūt plācābĭlĭs ēssēm.

fōrtĕ mĕūm sī quīs tē pērcōntābĭtŭr aēvūm,

mē quătĕr ūndēnōs scĭăt īmplēvīssĕ Dĕcēmbrīs

cōllēgām Lĕpĭdūm quō dūxīt Lōllĭŭs ānnō.