Iuppiter interea cinctam Thaumantida nimbis
ire iubet totoque deos arcessere mundo.
Illa colorato Zephyros illapsa volatu
numina conclamat pelagi Nymphasque morantes
increpat et Fluvios humentibus evocat antris.
Ancipites trepidique ruunt, quae causa quietos
excierit, tanto quae res agitanda tumultu.
Ut patuit stellata domus, considere iussi.
Nec confusus honor. Caelestibus ordine sedes
prima datur. Tractum proceres tenuere secundum
aequorei, placidus Nereus, et lucida Phorci
canities. Glaucum series extrema biformem
accipit et certo mansurum Protea vultu.
Nec non et senibus Fluviis concessa sedendi
gloria. Plebeio stat cetera more iuventus,
mille Amnes. Liquidis incumbunt patribus udae
Naides et taciti mirantur sidera Fauni.
Tum gravis ex alto genitor sic orsus Olympo:
"Abduxere meas iterum mortalia curas,
iam pridem neglecta mihi, Saturnia postquam
otia et ignavi senium cognovimus aevi;
sopitosque diu populos torpore paterno
sollicitae placuit stimulis impellere vitae,
incultis ne sponte seges grandesceret arvis,
undaret neu silva favis, neu vina tumerent
fontibus et totae fremerent in pocula ripae;
haud equidem invideo (neque enim livescere fas est
vel nocuisse deos), sed quod dissuasor honesti
luxus et humanas oblimat copia mentes,
provocet ut segnes animos rerumque remotas
ingeniosa vias paulatim exploret egestas
utque artes pariat sollertia, nutriat usus.
Nunc mihi cum magnis instat Natura querellis
humanum relevare genus, durumque tyrannum
immitemque vocat regnataque saecula patri
commemorat parcumque Iovem se divite clamat,
qui campos horrere situ dumisque repleri
rura velim nullisque exornem fructibus annum.
Se iam, quae genetrix mortalibus ante fuisset,
in dirae subito mores transisse novercae.
Quid mentem traxisse polo, quid profuit altum
erexisse caput, pecudum si more pererrant
avia, si frangunt communia pabula glandes?
Haecine vita iuvat silvestribus abdita lustris
indiscreta feris? Tales cum saepe parentis
pertulerim questus, tandem clementior orbi
Chaonio statui gentes avertere victu.
Atque ideo Cererem, quae nunc ignara malorum
verberat Idaeos torva cum matre leones,
per mare, per terras avido discurrere luctu
decretum, natae donec laetata repertae
indicio tribuat fruges currusque feratur
nubibus ignotas populis sparsurus aristas
et iuga caerulei subeant Actaea dracones.
Quod si quis Cereri raptorem prodere divum
audeat, imperii molem pacemque profundam
obtestor rerum, natus licet ille sororve
vel coniunx fuerit natarumve agminis una,
se licet illa meo conceptam vertice iactet,
sentiet iratum, procul aegide sentiet ictum
fulminis et genitum divina sorte pigebit
optabitque mori: tunc vulnere saucius ipsi
tradetur genero, passurus prodita regna,
et sciet an propriae conspirent Tartara causae.
Hoc sanctum; mansura fluant hoc ordine fata."
Dixit et horrendo concussit sidera motu.
At procul armisoni Cererem sub rupibus antri
securam placidamque diu iam certa peracti
terrebant simulacra mali noctesque timorem
ingeminant omnique perit Proserpina somno.
Namque modo adversis invadi viscera telis,
nunc sibi mutatas horret pallescere vestes,
nunc steriles mediis frondere Penatibus ornos.
Stabat praeterea luco dilectior omni
laurus, virgineos quondam quae fronde pudica
umbrabat thalamos; hanc imo stipite caesam
vidit et incomptos foedari pulvere ramos,
quaesivitque nefas. Dryades dixere gementes
Tartarea Furias debellavisse bipenni.
Sed tunc ipsa, sui iam non ambagibus ullis
nuntia, materno facies ingesta sopori:
namque videbatur tenebroso obtecta recessu
carceris et saevis Proserpina vincta catenis,
non qualem Siculis olim mandaverat arvis,
nec qualem roseis nuper convallibus Aetnae
suspexere deae. Squalebat pulchrior auro
caesaries et nox oculorum infecerat ignes
exhaustusque gelu pallet rubor, ille superbi
flammeus oris honos et non cessura pruinis
membra colorantur picei caligine regni.
Ergo hanc ut dubio vix tandem agnoscere visu
evaluit: "Cuius tot poenae criminis?" inquit
"unde haec informis macies? Cui tanta potestas
in me saevitiae? Rigidi cur vincula ferri
vix aptanda feris molles meruere lacerti?
Tu mea, tu proles? An vana fallimur umbra?"
Illa refert: "Heu dira parens nataeque peremptae
immemor, heu fulvas animo transgressa leaenas,
tantane te nostri tenuere oblivia? Tantum
unica despicior? Certe Proserpina nomen
dulce tibi, tali quae nunc, ut cernis, hiatu
suppliciis inclusa teror! Tu saeva choreis
indulges Phrygias vel nunc interstrepis urbes?
Quod si non omnem pepulisti pectore matrem,
si tua nata, Ceres, et non me Caspia tigris
edidit, his, oro, miseram defende cavernis
inque superna refer. Prohibent si fata reverti,
vel tantum visura veni." Sic fata trementes
tendere conatur palmas: vis improba ferri
impedit et motae somnum solvere catenae.
Obriguit visis. Gaudet non vera fuisse,
complexu caruisse dolet. Penetralibus amens
prosilit et tali compellat voce Cybeben:
"Iam non ulterius Phrygia tellure morabor,
sancta parens: revocat tandem custodia cari
pignoris et cunctis obiecti fraudibus anni.
Nec mihi, Cyclopum quamvis exstructa caminis,
culmina fida satis. Timeo ne fama latebras
prodiderit leviusque meum Trinacria celet
depositum. Terret nimium vulgata locorum
nobilitas. Aliis sedes obscurior oris
exquirenda mihi. Gemitu flammisque propinquis
Enceladi nequeunt umbracula nostra taceri.
Somnia quin etiam variis infausta figuris
saepe monent nullusque dies non triste minatur
augurium. Quotiens flaventia serta comarum
sponte cadunt, quotiens exundat ab ubere sanguis,
larga vel invito prorumpunt flumina vultu
iniussaeque manus mirantia pectora tundunt!
Si buxus inflare velim, ferale gemiscunt,
tympana si quatiam, planctus mihi tympana reddunt.
Ah vereor, ne quid portendant omina veri!
Heu longae nocuere morae!" "Procul irrita venti
dicta ferant" subicit Cybele "nec tanta Tonanti
segnities, ut non pro pignore fulmina mittat.
I tamen et nullo turbata revertere casu."
Haec ubi, digreditur templis. Sed nulla ruenti
mobilitas. Tardos queritur non ire dracones
immeritasque movens alterno verbere pennas
Sicaniam quaerit, cum nondum ascenderit Idam.
Cuncta pavet speratque nihil. Sic aestuat ales,
quae teneros humili fetus commiserit orno
allatura cibos et plurima cogitat absens,
ne gracilem ventus discusserit arbore nidum,
ne furtum pateat homini, ne praeda colubris.
Ut domus excubiis incustodita remotis
et resupinati neglecto cardine postes,
flebilis et tacitae species apparuit aulae,
non exspectato respectu cladis amictus
conscidit et fractas cum crine avellit aristas.
Haeserunt lacrimae, nec vox aut spiritus oris
redditur, atque imis vibrat timor ossa medullis.
Succidui titubant gressus; foribusque reclusis,
dum vacuas sedes et desolata pererrat
atria, semirutas confuso stamine telas
atque interruptas agnoscit pectinis artes.
Divinus perit ille labor spatiumque relictum
audax sacrilego supplebat aranea textu.
Nec deflet plangitve malum: tantum oscula telae
figit et abrumpit mutas in fila querellas,
attritosque manu radios proiectaque pensa
cunctaque virgineo sparsa oblectamina ludo
ceu natam pressat gremio, castumque cubile
desertosque toros et, sicubi sederat olim,
perlegit: attonitus stabulo ceu pastor inani,
cui pecus aut rabies Poenorum inopina leonum
aut populatrices infestavere catervae;
serus at ille redit vastataque pascua lustrans
non responsuros ciet imploratque iuvencos.
Atque ibi secreta tectorum in parte iacentem
conspicit Electram natae quae sedula nutrix
Oceani priscas inter notissima Nymphas.
Par Cereri pietas. Haec post cunabula dulci
ferre sinu summoque Iovi deducere parvam
sueverat et genibus ludentem aptare paternis.
Haec comes, haec custos, haec proxima mater haberi.
Tunc laceras effusa comas et pulvere canos
sordida sidereae raptus lugebat alumnae.
Hanc aggressa Ceres, postquam suspiria tandem
laxavit frenosque dolor: "Quod cernimus" inquit
"excidium? Cui praeda feror? Regnatne maritus
an caelum Titanes habent? Quae talia vivo
ausa Tonante manus? Rupitne Typhoeia cervix
Inarimen? Fractane iugi compage Vesevi
Alcyoneus Tyrrhena pedes per stagna cucurrit?
An vicina mihi quassatis faucibus Aetna
protulit Enceladum? Nostros an forte Penates
appetiit centum Briareia turba lacertis?
Heu, | ubi nunc est nata mihi? Quo mille ministrae,
quo Cyane? Volucres quae vis Sirenas abegit?
Haeccine vestra fides? Sic fas aliena tueri
pignora?" Contremuit nutrix maerorque pudori
cedit et aspectus miserae non ferre parentis
emptum morte velit longumque immota moratur
auctorem dubium certumque expromere funus.
Vix tamen haec: "Acies utinam vesana Gigantum
hanc dederit cladem! Levius communia tangunt;
sed divae, multoque minus quod rere, sorores
in nostras (nimium) coniuravere ruinas.
Insidias Superum, cognatae vulnera cernis
invidiae. Phlegra nobis infensior aether.
Florebat tranquilla domus nec limina virgo
linquere nec virides audebat visere saltus
praeceptis obstricta tuis. Telae labor illi,
Sirenes requies; sermonum gratia mecum,
mecum somnus erat cautique per atria ludi,
cum subito (dubium est quonam monstrante latebras
rescierit) Cytherea venit suspectaque nobis
ne foret, hinc Phoeben comites, hinc Pallada iunxit.
Protinus effuso laetam se fingere risu,
nec semel amplecti nomenque iterare sororis
et dura de matre queri, quae tale recessu
maluerit damnare decus vetitamque dearum
colloquio patriis procul amandaverit astris.
Nostra rudis gaudere malis et nectare largo
instaurare dapes. Nunc arma habitumque Dianae
induitur digitisque attemptat mollibus arcum.
Nunc crinita iubis galeam, laudante Minerva,
implet et ingentem clipeum gestare laborat.
Prima Venus campos Aetnaeaque rura maligno
ingerit affatu. Vicinos callida flores
ingeminat meritumque loci velut inscia quaerit
nec credit, quod bruma rosas innoxia servet,
quod gelidi rubeant alieno germine menses,
verna nec iratum timeant virgulta Booten.
Dum loca miratur, studio dum flagrat eundi,
persuadet. Teneris, heu! lubrica moribus aetas.
Quos ego nequiquam planctus, quas irrita fudi
ore preces! Ruit illa tamen confisa sororum
praesidio. Famulae longo post ordine Nymphae.
Itur in aeterno vestitos gramine colles
et prima sub luce legunt, cum rore serenus
albet ager sparsosque bibunt violaria sucos.
Sed postquam medio sol altior institit axi,
ecce polum nox foeda rapit tremefactaque nutat
insula cornipedum strepitu pulsuque rotarum;
nosse nec aurigam licuit, seu mortifer ille,
seu mors ipsa fuit. Livor permanat in herbas,
deficiunt rivi, squalent rubigine prata
et nihil afflatum vivit. Pallere ligustra,
exspirare rosas, decrescere lilia vidi.
Ut rauco reduces tractu detorsit habenas,
nox sua prosequitur currum; lux redditur orbi,
Persephone nusquam. Voto rediere peracto
nec mansere deae. Mediis invenimus arvis
exanimem Cyanen. Cervix redimita iacebat
et caligantes marcebant fronte coronae.
Aggredimur subito et casus scitamur eriles
(nam propior cladi steterat): quis vultus equorum?
Quis regat? Illa nihil, tacito sed laesa veneno
solvitur in laticem. Subrepit crinibus umor.
Liquitur in roremque pedes et brachia manant
nostraque mox lambit vestigia perspicuus fons.
Discedunt aliae. Rapidis Acheloides alis
sublatae Siculi latus obsedere Pelori
accensaeque malo iam non impune canoras
in pestem vertere lyras; vox blanda carinas
alligat, audito frenantur carmine remi.
Sola domi luctu senium tractura relinquor."
Haeret adhuc suspensa Ceres et singula demens
ceu nondum transacta timet; mox lumina torquens
vultu ad caelicolas furiato pectore fertur.
Arduus Hyrcana quatitur sic matre Niphates,
cuius Achaemenio regi ludibria natos
avexit tremebundus eques. Fremit illa marito
mobilior Zephyro totamque virentibus iram
dispergit maculis timidumque hausura profundo
ore virum vitreae tardatur imagine formae.
Haud aliter toto genetrix bacchatur Olympo:
"Reddite" vociferans "non me vagus edidit amnis,
non Dryadum de plebe sumus. Turrita Cybebe
me quoque Saturno genuit. Quo iura deorum,
quo leges cecidere poli? quid vivere recte
proderit? En audet noti Cytherea pudoris
ostentare suos post Lemnia vincula vultus.
Hos animos bonus ille sopor castumque cubile
praebuit? amplexus hoc promeruere pudici?
Nec mirum, si turpe nihil post talia ducit.
Quid vos expertes thalami? tantumne relictus
virginitatis honos? tantum mutata voluntas?
Iam Veneri iunctae, sociis raptoribus, itis?
O templis Scythiae atque hominem sitientibus aris
utraque digna coli! Tanti quae causa furoris?
Quam mea vel tenui dicto Proserpina laesit?
Scilicet aut caris pepulit te, Delia, silvis,
aut tibi commissas rapuit, Tritonia, pugnas.
An gravis eloquio? Vestros an forte petebat
importuna choros? Atqui Trinacria longe,
esset ne vobis oneri, deserta colebat.
Quid latuisse iuvat? Rabiem livoris acerbi
nulla potest placare quies." His increpat omnes
vocibus. Ast illae (prohibet sententia patris)
aut reticent aut nosse negant responsaque matri
dant lacrimas. Quid agat? Rursus se victa remittit
inque humiles devecta preces: "Ignoscite, si quid
intumuit pietas, si quid flagrantius actum
quam miseros decuit. Supplex miserandaque vestris
advolvor genibus. Liceat cognoscere sortem.
Hoc tantum liceat: certos habuisse dolores.
Scire peto quae forma mali; quamcumque dedistis
fortunam, sit nota, feram fatumque putabo
non scelus. Aspectum precor indulgete parenti;
non repetarn; quaesita manu securus habeto,
quisquis es; affirmo praedam; desiste vereri.
Quod si nos aliquo praevenit foedere raptor,
tu certe, Latona, refer: confessa Diana
forte tibi. Nosti, quid sit Lucina, quis horror
pro genitis et quantus amor, partusque tulisti
tu geminos: haec una mihi. Sic crine fruaris
semper Apollineo, sic me felicior aevum
mater agas." Largis tunc imbribus ora madescunt.
"Quid? tantum dignum fieri dignumque taceri?
Hei mihi, discedunt omnes. Quid vana moraris
ulterius? Non bella palam caelestia sentis?
Quin potius natam pelago terrisque requiris?
Accingar lustrare diem: per devia rerum
indefessa ferar; nulla cessabitur hora;
non requies, non somnus erit, dum pignus ademptum
inveniam, gremio quamvis mergatur Hiberae
Tethyos et rubro iaceat vallata profundo.
Non Rheni glacies, non me Rhipaea tenebunt
frigora, non dubio Syrtis cunctabitur aestu.
Stat finem penetrare Noti Boreaeque nivalem
vestigare domum. Primo calcabitur Atlas
occasu facibusque meis lucebit Hydaspes.
Impius errantem videat per rura per urbes
Iuppiter. Exstincta satietur paelice Iuno.
Insultate mihi, caelo regnate superbi,
ducite praeclarum Cereris de stirpe triumphum."
Haec fatur notaeque iugis illabitur Aetnae
noctivago taedas informatura labori.
Lucus erat prope flumen Acin, quod candida praefert
saepe mari pulchroque secat Galatea natatu,
densus et innexis Aetnaea cacumina ramis
qua licet usque tegens. Illic posuisse cruentam
aegida captivamque pater post proelia praedam
advexisse datur. Phlegraeis silva superbit
exuviis totumque nemus victoria vestit.
Hic patuli rictus et prodigiosa Gigantum
tergora dependent et adhuc crudele minantur
affixae truncis facies immaniaque ossa
serpentum passim cumulis exsanguibus albent
et rigidae multo suspirant fulmine pelles
nullaque non magni iactat se nominis arbor.
Haec centumgemini strictor Aegaeonis enses
curvata vix fronde levat. Liventibus illa
exsultat Coei spoliis. Haec arma Mimantis
sustinet. Hos onerat ramos exutus Ophion.
Altior at cunctis abies umbrosaque late
ipsius Enceladi fumantia gestat opima
summi terrigenum regis caderetque gravata
pondere, ni lassam fulciret proxima quercus.
Inde timor numenque loco nemorisque senectae
parcitur aetheriisque nefas nocuisse tropaeis.
Pascere nullus oves nec robora laedere Cyclops
audet et ipse fugit sacra Polyphemus ab umbra.
Non tamen hoc tardata Ceres. Accenditur ultro
religione loci vibratque infesta securim,
ipsum etiam feritura Iovem. Succidere pinus,
haud magis enodes dubitat prosternere cedros
exploratque obiens truncos rectique tenorem
stipitis et certo pertemptat brachia nisu.
Sic qui vecturus longinqua per aequora merces
molitur tellure ratem vitamque procellis
obiectare parat, fagos metitur et alnos
et varium rudibus silvis accommodat usum:
quae longa est, tumidis praebebit cornua velis;
quae fortis, clavo potior, quae lenta, favebit
remigio; stagni patiens aptanda carinae.
Tollebant geminae capita inviolata cupressus
cespite vicino, quales non rupibus Idae
miratur Simois, quales non divite ripa
lambit Apollinei nemoris nutritor Orontes.
Germanas adeo credas: sic frontibus aequis
exstant et socio despectant vertice lucum.
Hae placuere faces. Pernix invadit utramque
cincta sinus, exserta manus, armata bipenni
alternasque ferit totisque obnixa trementes
viribus impellit. Pariter traxere ruinam
et pariter posuere comas campoque recumbunt,
Faunorum Dryadumque dolor. Complectitur ambas,
sicut erant, alteque levat retroque solutis
crinibus ascendit fastigia montis anheli,
exsuperatque aestus et nulli pervia saxa
atque indignantes vestigia calcat harenas.
Qualis pestiferas animare ad crimina taxos
torva Megaera ruit, Cadmi seu moenia poscat,
sive Thyesteis properet saevire Mycenis.
Dant tenebrae Manesque locum plantisque resultant
Tartara ferratis, donec Phlegethontis in unda
constitit et plenos excepit lampade fluctus.
Postquam perventum scopuli flagrantis in ora,
protinus arsuras aversa fronte cupressus
faucibus iniecit mediis lateque cavernas
texit et undantem flammis obstruxit hiatum.
Compresso mons igne tonat claususque laborat
Mulciber. Obducti nequeunt exire vapores.
Coniferi micuere apices crevitque favillis
Aetna novis. Strident admisso sulphure rami.
Tum, ne deficerent tantis erroribus ignes,
semper inocciduos insopitosque manere
iussit et arcano perfudit robora suco,
quo Phaëthon irrorat equos, quo Luna iuvencos.
Iamque soporiferas nocturna silentia terris
explicuere vices: laniato pectore longas
inchoat illa vias, et sic ingressa profatur:
"Non tales gestare tibi, Proserpina, taedas
sperabam, sed vota mihi communia matrum
et thalami festaeque faces caeloque canendus
ante oculos Hymenaeus erat. Sic numina fatis
volvimur et nullo Lachesis discrimine saevit?
Quam nuper sublimis eram quantisque procorum
cingebar studiis! Quae non mihi pignus ob unum
cedebat numerosa parens! Tu prima voluptas,
tu postrema mihi; per te fecunda videbar.
O decus, o requies, o grata superbia matris:
qua gessi florente deam, qua sospite nusquam
inferior Iunone fui, nunc squalida, vilis.
Hoc placitum patri. Cur autem ascribimus illum
his lacrimis? Ego te, fateor, crudelis ademi,
quae te deserui solamque instantibus ultro
hostibus exposui. Raucis secura fruebar
nimirum thiasis et laeta sonantibus armis
iungebam Phrygios, cum tu raperere, leones.
Accipe, quas merui, poenas. En ora fatiscunt
vulneribus grandesque rubent in pectore sulci.
Immemor en uterus crebro contunditur ictu.
Qua te parte poli, quo te sub cardine quaeram?
Quis monstrator erit? Quae me vestigia ducent?
Quis currus? Ferus ille quis est? Terraene marisne
incola? Quae volucrum deprendam signa rotarum?
Ibo, ibo quocumque pedes, quocumque iubebit
casus. Sic Venerem quaerat deserta Dione.
Efficietne labor? Rursus te, nata, licebit
amplecti? Manet ille decor? manet ille genarum
fulgor? An infelix talem fortasse videbo,
qualis nocte venis, qualem per somnia vidi?"
Sic ait et prima gressus molitur ab Aetna,
exitiique reos flores ipsumque rapinae
detestata locum sequitur dispersa viarum
indicia et pleno rimatur lumine campos
inclinatque faces. Omnis madet orbita fletu.
Omnibus admugit; quocumque it in aequore, fulvis
adnatat umbra fretis extremaque lucis imago
Italiam Libyamque ferit. Clarescit Etruscum
litus et accenso resplendent aequore Syrtes.
Antra procul Scyllaea petit canibusque reductis
pars stupefacta silet, pars nondum exterrita latrat.
Iūppĭtĕr īntĕrĕā cīnctām Thaūmāntĭdă nīmbīs
īrĕ iŭbēt tōtōquĕ dĕōs ārcēssĕrĕ mūndō.
Īllă cŏlōrātō Zĕphўrōs īllāpsă vŏlātū
nūmĭnă cōnclāmāt pĕlăgī Nŷmphāsquĕ mŏrāntēs
īncrĕpăt ēt Flŭvĭōs hūmēntĭbŭs ēvŏcăt āntrīs.
Āncĭpĭtēs trĕpĭdīquĕ rŭūnt, quaē caūsă quĭētōs
ēxcĭĕrīt, tāntō quaē rēs ăgĭtāndă tŭmūltū.
Ūt pătŭīt stēllātă dŏmūs, cōnsīdĕrĕ iūssī.
Nēc cōnfūsŭs hŏnōr. Caēlēstĭbŭs ōrdĭnĕ sēdēs
prīmă dătūr. Trāctūm prŏcĕrēs tĕnŭērĕ sĕcūndūm
aēquŏrĕī, plăcĭdūs Nēreūs, ēt lūcĭdă Phōrcī
cānĭtĭēs. Glaūcūm sĕrĭēs ēxtrēmă bĭfōrmēm
āccĭpĭt ēt cērtō mānsūrūm Prōtĕă vūltū.
Nēc nōn ēt sĕnĭbūs Flŭvĭīs cōncēssă sĕdēndī
glōrĭă. Plēbĕĭō stāt cētĕră mōrĕ iŭvēntūs,
mīlle Āmnēs. Lĭquĭdīs īncūmbūnt pātrĭbŭs ūdaē
Nāĭdĕs ēt tăcĭtī mīrāntūr sīdĕră Faūnī.
Tūm grăvĭs ēx āltō gĕnĭtōr sīc ōrsŭs Ŏlŷmpō:
"Ābdūxērĕ mĕās ĭtĕrūm mōrtālĭă cūrās,
iām prīdēm nēglēctă mĭhī, Sātūrnĭă pōstquām
ōtĭa ĕt īgnāvī sĕnĭūm cōgnōvĭmŭs aēvī;
sōpītōsquĕ dĭū pŏpŭlōs tōrpōrĕ pătērnō
sōllĭcĭtaē plăcŭīt stĭmŭlīs īmpēllĕrĕ vītaē,
īncūltīs nē spōntĕ sĕgēs grāndēscĕrĕt ārvīs,
ūndārēt neū sīlvă făvīs, neū vīnă tŭmērēnt
fōntĭbŭs ēt tōtaē frĕmĕrēnt īn pōcŭlă rīpaē;
haūd ĕquĭdem īnvĭdĕō (nĕque ĕnīm līvēscĕrĕ fās ēst
vēl nŏcŭīssĕ dĕōs), sēd quōd dīssuāsŏr hŏnēstī
lūxŭs ĕt hūmānās ōblīmāt cōpĭă mēntēs,
prōvŏcĕt ūt sēgnēs ănĭmōs rērūmquĕ rĕmōtās
īngĕnĭōsă vĭās paūlātim ēxplōrĕt ĕgēstās
ūtque ārtēs părĭāt sōllērtĭă, nūtrĭăt ūsūs.
Nūnc mĭhĭ cūm māgnīs īnstāt Nātūră quĕrēllīs
hūmānūm rĕlĕvārĕ gĕnūs, dūrūmquĕ tўrānnūm
īmmītēmquĕ vŏcāt rēgnātăquĕ saēcŭlă pātrī
cōmmĕmŏrāt pārcūmquĕ Iŏvēm sē dīvĭtĕ clāmāt,
quī cāmpōs hōrrērĕ sĭtū dūmīsquĕ rĕplērī
rūră vĕlīm nūllīsque ēxōrnēm frūctĭbŭs ānnūm.
Sē iām, quaē gĕnĕtrīx mōrtālĭbŭs āntĕ fŭīssēt,
īn dīraē sŭbĭtō mōrēs trānsīssĕ nŏvērcaē.
Quīd mēntēm trāxīssĕ pŏlō, quīd prōfŭĭt āltūm
ērēxīssĕ căpūt, pĕcŭdūm sī mōrĕ pĕrērrānt
āvĭă, sī frāngūnt cōmmūnĭă pābŭlă glāndēs?
Haēcĭnĕ vītă iŭvāt sīlvēstrĭbŭs ābdĭtă lūstrīs
īndīscrētă fĕrīs? Tālēs cūm saēpĕ părēntīs
pērtŭlĕrīm quēstūs, tāndēm clēmēntĭŏr ōrbī
Chāŏnĭō stătŭī gēntēs āvērtĕrĕ vīctū.
Ātque ĭdĕō Cĕrĕrēm, quaē nūnc īgnāră mălōrūm
vērbĕrăt Īdaēōs tōrvā cūm mātrĕ lĕōnēs,
pēr mărĕ, pēr tērrās ăvĭdō dīscūrrĕrĕ lūctū
dēcrētūm, nātaē dōnēc laētātă rĕpērtaē
īndĭcĭō trĭbŭāt frūgēs cūrrūsquĕ fĕrātūr
nūbĭbŭs īgnōtās pŏpŭlīs spārsūrŭs ărīstās
ēt iŭgă caērŭlĕī sŭbĕānt Āctaēă drăcōnēs.
Quōd sī quīs Cĕrĕrī rāptōrēm prōdĕrĕ dīvūm
aūdĕăt, īmpĕrĭī mōlēm pācēmquĕ prŏfūndām
ōbtēstōr rērūm, nātūs lĭcĕt īllĕ sŏrōrvĕ
vēl cōniūnx fŭĕrīt nātārūmve āgmĭnĭs ūnă,
sē lĭcĕt īllă mĕō cōncēptām vērtĭcĕ iāctēt,
sēntĭĕt īrātūm, prŏcŭl aēgĭdĕ sēntĭĕt īctūm
fūlmĭnĭs ēt gĕnĭtūm dīvīnā sōrtĕ pĭgēbīt
ōptābītquĕ mŏrī: tūnc vūlnĕrĕ saūcĭŭs īpsī
trādētūr gĕnĕrō, pāssūrūs prōdĭtă rēgnă,
ēt scĭĕt ān prŏprĭaē cōnspīrēnt Tārtără caūsaē.
Hōc sānctūm; mānsūră flŭānt hōc ōrdĭnĕ fātă."
Dīxĭt ĕt hōrrēndō cōncūssīt sīdĕră mōtū.
Āt prŏcŭl ārmĭsŏnī Cĕrĕrēm sūb rūpĭbŭs āntrī
sēcūrām plăcĭdāmquĕ dĭū iām cērtă pĕrāctī
tērrēbānt sĭmŭlācră mălī nōctēsquĕ tĭmōrēm
īngĕmĭnānt ōmnīquĕ pĕrīt Prōsērpĭnă sōmnō.
Nāmquĕ mŏdo ādvērsīs īnvādī vīscĕră tēlīs,
nūnc sĭbĭ mūtātās hōrrēt pāllēscĕrĕ vēstēs,
nūnc stĕrĭlēs mĕdĭīs frōndērĕ Pĕnātĭbŭs ōrnōs.
Stābāt praētĕrĕā lūcō dīlēctĭŏr ōmnī
laūrūs, vīrgĭnĕōs quōndām quaē frōndĕ pŭdīcā
ūmbrābāt thălămōs; hānc īmō stīpĭtĕ caēsām
vīdĭt ĕt īncōmptōs foēdārī pūlvĕrĕ rāmōs,
quaēsīvītquĕ nĕfās. Drўădēs dīxērĕ gĕmēntēs
Tārtărĕā Fŭrĭās dēbēllāvīssĕ bĭpēnnī.
Sēd tūnc īpsă, sŭī iām nōn āmbāgĭbŭs ūllīs
nūntĭă, mātērnō făcĭēs īngēstă sŏpōrī:
nāmquĕ vĭdēbātūr tĕnĕbrōso ōbtēctă rĕcēssū
cārcĕrĭs ēt saēvīs Prōsērpĭnă vīnctă cătēnīs,
nōn quālēm Sĭcŭlīs ōlīm māndāvĕrăt ārvīs,
nēc quālēm rŏsĕīs nūpēr cōnvāllĭbŭs Aētnaē
sūspēxērĕ dĕaē. Squālēbāt pūlchrĭŏr aūrō
caēsărĭēs ēt nōx ŏcŭlōrum īnfēcĕrăt īgnēs
ēxhaūstūsquĕ gĕlū pāllēt rŭbŏr, īllĕ sŭpērbī
flāmmĕŭs ōrĭs hŏnōs ēt nōn cēssūră prŭīnīs
mēmbră cŏlōrāntūr pĭcĕī cālīgĭnĕ rēgnī.
Ērgo hānc ūt dŭbĭō vīx tāndem āgnōscĕrĕ vīsū
ēvălŭīt: "Cūiūs tōt poēnaē crīmĭnĭs?" īnquīt
"ūnde haēc īnfōrmīs măcĭēs? Cuī tāntă pŏtēstās
īn mē saēvĭtĭaē? Rĭgĭdī cūr vīncŭlă fērrī
vīx āptāndă fĕrīs mōllēs mĕrŭērĕ lăcērtī?
Tū mĕă, tū prōlēs? Ān vānā fāllĭmŭr ūmbrā?"
Īllă rĕfērt: "Heū dīră părēns nātaēquĕ pĕrēmptaē
īmmĕmŏr, heū fūlvās ănĭmō trānsgrēssă lĕaēnās,
tāntănĕ tē nōstrī tĕnŭēre ōblīvĭă? Tāntūm
ūnĭcă dēspĭcĭōr? Cērtē Prōsērpĭnă nōmēn
dūlcĕ tĭbī, tālī quaē nūnc, ūt cērnĭs, hĭātū
sūpplĭcĭīs īnclūsă tĕrōr! Tū saēvă chŏrēīs
īndūlgēs Phrўgĭās vēl nūnc īntērstrĕpĭs ūrbēs?
Quōd sī nōn ōmnēm pĕpŭlīstī pēctŏrĕ mātrēm,
sī tŭă nātă, Cĕrēs, ēt nōn mē Cāspĭă tīgrīs
ēdĭdĭt, hīs, ōrō, mĭsĕrām dēfēndĕ căvērnīs
īnquĕ sŭpērnă rĕfēr. Prŏhĭbēnt sī fātă rĕvērtī,
vēl tāntūm vīsūră vĕnī." Sīc fātă trĕmēntēs
tēndĕrĕ cōnātūr pālmās: vīs īmprŏbă fērrī
īmpĕdĭt ēt mōtaē sōmnūm sōlvērĕ cătēnaē.
Ōbrĭgŭīt vīsīs. Gaūdēt nōn vēră fŭīssĕ,
cōmplēxū cărŭīssĕ dŏlēt. Pĕnĕtrālĭbŭs āmēns
prōsĭlĭt ēt tālī cōmpēllāt vōcĕ Cўbēbēn:
"Iām nōn ūltĕrĭūs Phrўgĭā tēllūrĕ mŏrābōr,
sānctă părēns: rĕvŏcāt tāndēm cūstōdĭă cārī
pīgnŏrĭs ēt cūnctīs ōbiēctī fraūdĭbŭs ānnī.
Nēc mĭhĭ, Cŷclōpūm quāmvīs ēxstrūctă cămīnīs,
cūlmĭnă fīdă sătīs. Tĭmĕō nē fāmă lătēbrās
prōdĭdĕrīt lĕvĭūsquĕ mĕūm Trīnācrĭă cēlēt
dēpŏsĭtūm. Tērrēt nĭmĭūm vūlgātă lŏcōrūm
nōbĭlĭtās. Ălĭīs sēdēs ōbscūrĭŏr ōrīs
ēxquīrēndă mĭhī. Gĕmĭtū flāmmīsquĕ prŏpīnquīs
Ēncĕlădī nĕquĕūnt ūmbrācŭlă nōstră tăcērī.
Sōmnĭă quīn ĕtĭām vărĭīs īnfaūstă fĭgūrīs
saēpĕ mŏnēnt nūllūsquĕ dĭēs nōn trīstĕ mĭnātūr
aūgŭrĭūm. Quŏtĭēns flāvēntĭă sērtă cŏmārūm
spōntĕ cădūnt, quŏtĭēns ēxūndăt ăb ūbĕrĕ sānguīs,
lārgă vĕl īnvītō prōrūmpūnt flūmĭnă vūltū
īniūssaēquĕ mănūs mīrāntĭă pēctŏră tūndūnt!
Sī būxūs īnflārĕ vĕlīm, fērālĕ gĕmīscūnt,
tŷmpănă sī quătĭām, plānctūs mĭhĭ tŷmpănă rēddūnt.
Āh vĕrĕōr, nē quīd pōrtēndānt ōmĭnă vērī!
Heū lōngaē nŏcŭērĕ mŏraē!" "Prŏcŭl īrrĭtă vēntī
dīctă fĕrānt" sŭbĭcīt Cўbĕlē "nēc tāntă Tŏnāntī
sēgnĭtĭēs, ūt nōn prō pīgnŏrĕ fūlmĭnă mīttāt.
Ī tămĕn ēt nūllō tūrbātă rĕvērtĕrĕ cāsū."
Haēc ŭbĭ, dīgrĕdĭtūr tēmplīs. Sēd nūllă rŭēntī
mōbĭlĭtās. Tārdōs quĕrĭtūr nōn īrĕ drăcōnēs
īmmĕrĭtāsquĕ mŏvēns āltērnō vērbĕrĕ pēnnās
Sīcănĭām quaērīt, cūm nōndum āscēndĕrĭt Īdām.
Cūnctă păvēt spērātquĕ nĭhīl. Sīc aēstŭăt ālēs,
quaē tĕnĕrōs hŭmĭlī fētūs cōmmīsĕrĭt ōrnō
āllātūră cĭbōs ēt plūrĭmă cōgĭtăt ābsēns,
nē grăcĭlēm vēntūs dīscūssĕrĭt ārbŏrĕ nīdūm,
nē fūrtūm pătĕāt hŏmĭnī, nē praēdă cŏlūbrīs.
Ūt dŏmŭs ēxcŭbĭīs īncūstōdītă rĕmōtīs
ēt rĕsŭpīnātī nēglēctō cārdĭnĕ pōstēs,
flēbĭlĭs ēt tăcĭtaē spĕcĭēs āppārŭĭt aūlaē,
nōn ēxspēctātō rēspēctū clādĭs ămīctūs
cōnscĭdĭt ēt frāctās cūm crīne āvēllĭt ărīstās.
Haēsērūnt lăcrĭmaē, nēc vōx aūt spīrĭtŭs ōrīs
rēddĭtŭr, ātque īmīs vībrāt tĭmŏr ōssă mĕdūllīs.
Sūccĭdŭī tĭtŭbānt grēssūs; fŏrĭbūsquĕ rĕclūsīs,
dūm văcŭās sēdēs ēt dēsōlātă pĕrērrāt
ātrĭă, sēmĭrŭtās cōnfūsō stāmĭnĕ tēlās
ātque īntērrūptās āgnōscīt pēctĭnĭs ārtēs.
Dīvīnūs pĕrĭt īllĕ lăbōr spătĭūmquĕ rĕlīctūm
aūdāx sācrĭlĕgō sūpplēbăt ărānĕă tēxtū.
Nēc dēflēt plāngītvĕ mălūm: tāntum ōscŭlă tēlaē
fīgĭt ĕt ābrūmpīt mūtās īn fīlă quĕrēllās,
āttrītōsquĕ mănū rădĭōs prōiēctăquĕ pēnsă
cūnctăquĕ vīrgĭnĕō spārsa ōblēctāmĭnă lūdō
ceū nātām prēssāt grĕmĭō, cāstūmquĕ cŭbīlĕ
dēsērtōsquĕ tŏrōs ēt, sīcŭbĭ sēdĕrăt ōlīm,
pērlĕgĭt: āttŏnĭtūs stăbŭlō ceū pāstŏr ĭnānī,
cuī pĕcŭs aūt răbĭēs Poēnōrum ĭnŏpīnă lĕōnūm
aūt pŏpŭlātrīcēs īnfēstāvērĕ cătērvaē;
sērŭs ăt īllĕ rĕdīt vāstātăquĕ pāscŭă lūstrāns
nōn rēspōnsūrōs cĭĕt īmplōrātquĕ iŭvēncōs.
Ātque ĭbĭ sēcrētā tēctōrum īn pārtĕ iăcēntēm
cōnspĭcĭt Ēlēctrām nātaē quaē sēdŭlă nūtrīx
Ōcĕănī prīscās īntēr nōtīssĭmă Nŷmphās.
Pār Cĕrĕrī pĭĕtās. Haēc pōst cūnābŭlă dūlcī
fērrĕ sĭnū sūmmōquĕ Iŏvī dēdūcĕrĕ pārvām
suēvĕrăt ēt gĕnĭbūs lūdēntem āptārĕ pătērnīs.
Haēc cŏmĕs, haēc cūstōs, haēc prōxĭmă mātĕr hăbērī.
Tūnc lăcĕrās ēffūsă cŏmās ēt pūlvĕrĕ cānōs
sōrdĭdă sīdĕrĕaē rāptūs lūgēbăt ălūmnaē.
Hānc āggrēssă Cĕrēs, pōstquām sūspīrĭă tāndēm
lāxāvīt frēnōsquĕ dŏlōr: "Quōd cērnĭmŭs" īnquīt
"ēxcĭdĭūm? Cuī praēdă fĕrōr? Rēgnātnĕ mărītūs
ān caēlūm Tītānĕs hăbēnt? Quaē tālĭă vīvō
aūsă Tŏnāntĕ mănūs? Rūpītnĕ Tўphoēĭă cērvīx
Īnărĭmēn? Frāctānĕ iŭgī cōmpāgĕ Vĕsēvī
Ālcўŏneūs Tŷrrhēnă pĕdēs pēr stāgnă cŭcūrrīt?
Ān vīcīnă mĭhī quāssātīs faūcĭbŭs Aētnă
prōtŭlĭt Ēncĕlădūm? Nōstrōs ān fōrtĕ Pĕnātēs
āppĕtĭīt cēntūm Brĭărēĭă tūrbă lăcērtīs?
Heū,| ŭbĭ nūnc ēst nātă mĭhī? Quō mīllĕ mĭnīstraē,
quō Cўănē? Vŏlŭcrēs quaē vīs Sīrēnăs ăbēgīt?
Haēccĭnĕ vēstră fĭdēs? Sīc fās ălĭēnă tŭērī
pīgnŏră?" Cōntrĕmŭīt nūtrīx maērōrquĕ pŭdōrī
cēdĭt ĕt āspēctūs mĭsĕraē nōn fērrĕ părēntīs
ēmptūm mōrtĕ vĕlīt lōngūmque īmmōtă mŏrātūr
aūctōrēm dŭbĭūm cērtūmque ēxprōmĕrĕ fūnūs.
Vīx tămĕn haēc: "Ăcĭēs ŭtĭnām vēsānă Gĭgāntūm
hānc dĕdĕrīt clādēm! Lĕvĭūs cōmmūnĭă tāngūnt;
sēd dīvaē, mūltōquĕ mĭnūs quōd rērĕ, sŏrōrēs
īn nōstrās (nĭmĭūm) cōniūrāvērĕ rŭīnās.
Īnsĭdĭās Sŭpĕrūm, cōgnātaē vūlnĕră cērnīs
īnvĭdĭaē. Phlēgrā nōbīs īnfēnsĭŏr aēthēr.
Flōrēbāt trānquīllă dŏmūs nēc līmĭnă vīrgŏ
līnquĕrĕ nēc vĭrĭdēs aūdēbāt vīsĕrĕ sāltūs
praēcēptīs ōbstrīctă tŭīs. Tēlaē lăbŏr īllī,
Sīrēnēs rĕquĭēs; sērmōnūm grātĭă mēcūm,
mēcūm sōmnŭs ĕrāt caūtīquĕ pĕr ātrĭă lūdī,
cūm sŭbĭtō (dŭbĭum ēst quōnām mōnstrāntĕ lătēbrās
rēscĭĕrīt) Cўthĕrēă vĕnīt sūspēctăquĕ nōbīs
nē fŏrĕt, hīnc Phoēbēn cŏmĭtēs, hīnc Pāllădă iūnxīt.
Prōtĭnŭs ēffūsō laētām sē fīngĕrĕ rīsū,
nēc sĕmĕl āmplēctī nōmēnque ĭtĕrārĕ sŏrōrīs
ēt dūrā dē mātrĕ quĕrī, quaē tālĕ rĕcēssū
mālŭĕrīt dāmnārĕ dĕcūs vĕtĭtāmquĕ dĕārūm
cōllŏquĭō pătrĭīs prŏcŭl āmāndāvĕrĭt āstrīs.
Nōstră rŭdīs gaūdērĕ mălīs ēt nēctărĕ lārgō
īnstaūrārĕ dăpēs. Nūnc ārma hăbĭtūmquĕ Dĭānaē
īndŭĭtūr dĭgĭtīsque āttēmptāt mōllĭbŭs ārcūm.
Nūnc crīnītă iŭbīs gălĕām, laūdāntĕ Mĭnērvā,
īmplĕt ĕt īngēntēm clĭpĕūm gēstārĕ lăbōrāt.
Prīmă Vĕnūs cāmpōs Aētnaēăquĕ rūră mălīgnō
īngĕrĭt āffātū. Vīcīnōs cāllĭdă flōrēs
īngĕmĭnāt mĕrĭtūmquĕ lŏcī vĕlŭt īnscĭă quaērīt
nēc crēdīt, quōd brūmă rŏsās īnnōxĭă sērvēt,
quōd gĕlĭdī rŭbĕānt ălĭēnō gērmĭnĕ mēnsēs,
vērnă nĕc īrātūm tĭmĕānt vīrgūltă Bŏōtēn.
Dūm lŏcă mīrātūr, stŭdĭō dūm flāgrăt ĕūndī,
pērsuādēt. Tĕnĕrīs, heū! lūbrĭcă mōrĭbŭs aētās.
Quōs ĕgŏ nēquīquām plānctūs, quās īrrĭtă fūdī
ōrĕ prĕcēs! Rŭĭt īllă tămēn cōnfīsă sŏrōrūm
praēsĭdĭō. Fămŭlaē lōngō pōst ōrdĭnĕ Nŷmphaē.
Ītŭr ĭn aētērnō vēstītōs grāmĭnĕ cōllēs
ēt prīmā sūb lūcĕ lĕgūnt, cūm rōrĕ sĕrēnūs
ālbĕt ăgēr spārsōsquĕ bĭbūnt vĭŏlārĭă sūcōs.
Sēd pōstquām mĕdĭō sōl āltĭŏr īnstĭtĭt āxī,
ēccĕ pŏlūm nōx foēdă răpīt trĕmĕfāctăquĕ nūtāt
īnsŭlă cōrnĭpĕdūm strĕpĭtū pūlsūquĕ rŏtārūm;
nōssĕ nĕc aūrīgām lĭcŭīt, seū mōrtĭfĕr īllĕ,
seū mōrs īpsă fŭīt. Līvōr pērmānăt ĭn hērbās,
dēfĭcĭūnt rīvī, squālēnt rūbīgĭnĕ prātă
ēt nĭhĭl āfflātūm vīvīt. Pāllērĕ lĭgūstră,
ēxspīrārĕ rŏsās, dēcrēscĕrĕ līlĭă vīdī.
Ūt raūcō rĕdŭcēs trāctū dētōrsĭt hăbēnās,
nōx sŭă prōsĕquĭtūr cūrrūm; lūx rēddĭtŭr ōrbī,
Pērsĕphŏnē nūsquām. Vōtō rĕdĭērĕ pĕrāctō
nēc mānsērĕ dĕaē. Mĕdĭīs īnvēnĭmŭs ārvīs
ēxănĭmēm Cўănēn. Cērvīx rĕdĭmītă iăcēbāt
ēt cālīgāntēs mārcēbānt frōntĕ cŏrōnaē.
Āggrĕdĭmūr sŭbĭto ēt cāsūs scītāmŭr ĕrīlēs
(nām prŏpĭōr clādī stĕtĕrāt): quīs vūltŭs ĕquōrūm?
Quīs rĕgăt? Īllă nĭhīl, tăcĭtō sēd laēsă vĕnēnō
sōlvĭtŭr īn lătĭcēm. Sūbrēpīt crīnĭbŭs ūmōr.
Līquĭtŭr īn rōrēmquĕ pĕdēs ēt brāchĭă mānānt
nōstrăquĕ mōx lāmbīt vēstīgĭă pērspĭcŭūs fōns.
Dīscēdūnt ălĭaē. Răpĭdīs Ăchĕlōĭdĕs ālīs
sūblātaē Sĭcŭlī lătŭs ōbsēdērĕ Pĕlōrī
āccēnsaēquĕ mălō iām nōn īmpūnĕ cănōrās
īn pēstēm vērtērĕ lўrās; vōx blāndă cărīnās
āllĭgăt, aūdītō frēnāntūr cārmĭnĕ rēmī.
Sōlă dŏmī lūctū sĕnĭūm trāctūră rĕlīnquōr."
Haērĕt ădhūc sūspēnsă Cĕrēs ēt sīngŭlă dēmēns
ceū nōndūm trānsāctă tĭmēt; mōx lūmĭnă tōrquēns
vūltu ād caēlĭcŏlās fŭrĭātō pēctŏrĕ fērtūr.
Ārdŭŭs Hŷrcānā quătĭtūr sīc mātrĕ Nĭphātēs,
cūiŭs Ăchaēmĕnĭō rēgī lūdībrĭă nātōs
āvēxīt trĕmĕbūndŭs ĕquēs. Frĕmĭt īllă mărītō
mōbĭlĭōr Zĕphўrō tōtāmquĕ vĭrēntĭbŭs īrām
dīspērgīt măcŭlīs tĭmĭdūmque haūsūră prŏfūndō
ōrĕ vĭrūm vĭtrĕaē tārdātŭr ĭmāgĭnĕ fōrmaē.
Haūd ălĭtēr tōtō gĕnĕtrīx bācchātŭr Ŏlŷmpō:
"Rēddĭtĕ" vōcĭfĕrāns "nōn mē văgŭs ēdĭdĭt āmnīs,
nōn Drўădūm dē plēbĕ sŭmūs. Tūrrītă Cўbēbē
mē quŏquĕ Sātūrnō gĕnŭīt. Quō iūră dĕōrūm,
quō lēgēs cĕcĭdērĕ pŏlī? quīd vīvĕrĕ rēctē
prōdĕrĭt? Ēn aūdēt nōtī Cўthĕrēă pŭdōrīs
ōstēntārĕ sŭōs pōst Lēmnĭă vīncŭlă vūltūs.
Hōs ănĭmōs bŏnŭs īllĕ sŏpōr cāstūmquĕ cŭbīlĕ
praēbŭĭt? āmplēxūs hōc prōmĕrŭērĕ pŭdīcī?
Nēc mīrūm, sī tūrpĕ nĭhīl pōst tālĭă dūcīt.
Quīd vōs ēxpērtēs thălămī? tāntūmnĕ rĕlīctūs
vīrgĭnĭtātĭs hŏnōs? tāntūm mūtātă vŏlūntās?
Iām Vĕnĕrī iūnctaē, sŏcĭīs rāptōrĭbŭs, ītīs?
Ō tēmplīs Scўthĭae ātque hŏmĭnēm sĭtĭēntĭbŭs ārīs
ūtrăquĕ dīgnă cŏlī! Tāntī quaē caūsă fŭrōrīs?
Quām mĕă vēl tĕnŭī dīctō Prōsērpĭnă laēsīt?
Scīlĭcĕt aūt cārīs pĕpŭlīt tē, Dēlĭă, sīlvīs,
aūt tĭbĭ cōmmīssās răpŭīt, Trītōnĭă, pūgnās.
Ān grăvĭs ēlŏquĭō? Vēstrōs ān fōrtĕ pĕtēbāt
īmpōrtūnă chŏrōs? Ātquī Trīnācrĭă lōngē,
ēssēt nē vōbīs ŏnĕrī, dēsērtă cŏlēbāt.
Quīd lătŭīssĕ iŭvāt? Răbĭēm līvōrĭs ăcērbī
nūllă pŏtēst plācārĕ quĭēs." Hīs īncrĕpăt ōmnēs
vōcĭbŭs. Āst īllaē (prŏhĭbēt sēntēntĭă pātrīs)
aūt rĕtĭcēnt aūt nōssĕ nĕgānt rēspōnsăquĕ mātrī
dānt lăcrĭmās. Quĭd ăgāt? Rūrsūs sē vīctă rĕmīttīt
īnque hŭmĭlēs dēvēctă prĕcēs: "Īgnōscĭtĕ, sī quīd
īntŭmŭīt pĭĕtās, sī quīd flāgrāntĭŭs āctūm
quām mĭsĕrōs dĕcŭīt. Sūpplēx mĭsĕrāndăquĕ vēstrīs
ādvōlvōr gĕnĭbūs. Lĭcĕāt cōgnōscĕrĕ sōrtēm.
Hōc tāntūm lĭcĕāt: cērtōs hăbŭīssĕ dŏlōrēs.
Scīrĕ pĕtō quaē fōrmă mălī; quāmcūmquĕ dĕdīstīs
fōrtūnām, sīt nōtă, fĕrām fātūmquĕ pŭtābō
nōn scĕlŭs. Āspēctūm prĕcŏr īndūlgētĕ părēntī;
nōn rĕpĕtārn; quaēsītă mănū sēcūrŭs hăbētŏ,
quīsquĭs ĕs; āffīrmō praēdām; dēsīstĕ vĕrērī.
Quōd sī nōs ălĭquō praēvēnīt foēdĕrĕ rāptōr,
tū cērtē, Lātōnă, rĕfēr: cōnfēssă Dĭānă
fōrtĕ tĭbī. Nōstī, quīd sīt Lūcīnă, quĭs hōrrōr
prō gĕnĭtīs ēt quāntŭs ămōr, pārtūsquĕ tŭlīstī
tū gĕmĭnōs: haēc ūnă mĭhī. Sīc crīnĕ frŭārīs
sēmpĕr Ăpōllĭnĕō, sīc mē fēlīcĭŏr aēvūm
mātĕr ăgās." Lārgīs tūnc īmbrĭbŭs ōră mădēscūnt.
"Quīd? tāntūm dīgnūm fĭĕrī dīgnūmquĕ tăcērī?
Heī mĭhĭ, dīscēdūnt ōmnēs. Quīd vānă mŏrārīs
ūltĕrĭūs? Nōn bēllă pălām caēlēstĭă sēntīs?
Quīn pŏtĭūs nātām pĕlăgō tērrīsquĕ rĕquīrīs?
Āccīngār lūstrārĕ dĭēm: pēr dēvĭă rērūm
īndēfēssă fĕrār; nūllā cēssābĭtŭr hōrā;
nōn rĕquĭēs, nōn sōmnŭs ĕrīt, dūm pīgnŭs ădēmptūm
īnvĕnĭām, grĕmĭō quāmvīs mērgātŭr Hĭbēraē
Tēthўŏs ēt rūbrō iăcĕāt vāllātă prŏfūndō.
Nōn Rhēnī glăcĭēs, nōn mē Rhīpaēă tĕnēbūnt
frīgŏră, nōn dŭbĭō Sŷrtīs cūnctābĭtŭr aēstū.
Stāt fīnēm pĕnĕtrārĕ Nŏtī Bŏrĕaēquĕ nĭvālēm
vēstīgārĕ dŏmūm. Prīmō cālcābĭtŭr Ātlās
ōccāsū făcĭbūsquĕ mĕīs lūcēbĭt Hўdāspēs.
Īmpĭŭs ērrāntēm vĭdĕāt pēr rūră pĕr ūrbēs
Iūppĭtĕr. Ēxstīnctā sătĭētūr paēlĭcĕ Iūnŏ.
Īnsūltātĕ mĭhī, caēlō rēgnātĕ sŭpērbī,
dūcĭtĕ praēclārūm Cĕrĕrīs dē stīrpĕ trĭūmphūm."
Haēc fātūr nōtaēquĕ iŭgīs īllābĭtŭr Aētnaē
nōctĭvăgō taēdās īnfōrmātūră lăbōrī.
Lūcŭs ĕrāt prŏpĕ flūmĕn Ăcīn, quōd cāndĭdă praēfērt
saēpĕ mărī pūlchrōquĕ sĕcāt Gălătēă nătātū,
dēnsŭs ĕt īnnēxīs Aētnaēă căcūmĭnă rāmīs
quā lĭcĕt ūsquĕ tĕgēns. Īllīc pŏsŭīssĕ crŭēntām
aēgĭdă cāptīvāmquĕ pătēr pōst proēlĭă praēdām
ādvēxīssĕ dătūr. Phlēgraēīs sīlvă sŭpērbīt
ēxŭvĭīs tōtūmquĕ nĕmūs vīctōrĭă vēstīt.
Hīc pătŭlī rīctūs ēt prōdĭgĭōsă Gĭgāntūm
tērgŏră dēpēndēnt ĕt ădhūc crūdēlĕ mĭnāntūr
āffīxaē trūncīs făcĭēs īmmānĭăque ōssă
sērpēntūm pāssīm cŭmŭlīs ēxsānguĭbŭs ālbēnt
ēt rĭgĭdaē mūltō sūspīrānt fūlmĭnĕ pēllēs
nūllăquĕ nōn māgnī iāctāt sē nōmĭnĭs ārbōr.
Haēc cēntūmgĕmĭnī strīctōr Aēgaēŏnĭs ēnsēs
cūrvātā vīx frōndĕ lĕvāt. Līvēntĭbŭs īllă
ēxsūltāt Coēī spŏlĭīs. Haēc ārmă Mĭmāntīs
sūstĭnĕt. Hōs ŏnĕrāt rāmōs ēxūtŭs Ŏphīōn.
Āltĭŏr āt cūnctīs ăbĭēs ūmbrōsăquĕ lātē
īpsĭŭs Ēncĕlădī fūmāntĭă gēstăt ŏpīmă
sūmmī tērrĭgĕnūm rēgīs cădĕrētquĕ grăvātă
pōndĕrĕ, nī lāssām fūlcīrēt prōxĭmă quērcūs.
Īndĕ tĭmōr nūmēnquĕ lŏcō nĕmŏrīsquĕ sĕnēctaē
pārcĭtŭr aēthĕrĭīsquĕ nĕfās nŏcŭīssĕ trŏpaēīs.
Pāscĕrĕ nūllŭs ŏvēs nēc rōbŏră laēdĕrĕ Cŷclōps
aūdĕt ĕt īpsĕ fŭgīt sācrā Pŏlўphēmŭs ăb ūmbrā.
Nōn tămĕn hōc tārdātă Cĕrēs. Āccēndĭtŭr ūltrō
rēlĭgĭōnĕ lŏcī vībrātque īnfēstă sĕcūrīm,
īpsum ĕtĭām fĕrĭtūră Iŏvēm. Sūccīdĕrĕ pīnūs,
haūd măgĭs ēnōdēs dŭbĭtāt prōstērnĕrĕ cēdrōs
ēxplōrātque ŏbĭēns trūncōs rēctīquĕ tĕnōrēm
stīpĭtĭs ēt cērtō pērtēmptāt brāchĭă nīsū.
Sīc quī vēctūrūs lōngīnquă pĕr aēquŏră mērcēs
mōlītūr tēllūrĕ rătēm vītāmquĕ prŏcēllīs
ōbiēctārĕ părāt, fāgōs mētītŭr ĕt ālnōs
ēt vărĭūm rŭdĭbūs sīlvīs āccōmmŏdăt ūsūm:
quaē lōnga ēst, tŭmĭdīs praēbēbīt cōrnŭă vēlīs;
quaē fōrtīs, clāvō pŏtĭōr, quaē lēntă, făvēbīt
rēmĭgĭō; stāgnī pătĭēns āptāndă cărīnaē.
Tōllēbānt gĕmĭnaē căpĭta īnvĭŏlātă cŭprēssūs
cēspĭtĕ vīcīnō, quālēs nōn rūpĭbŭs Īdaē
mīrātūr Sĭmŏīs, quālēs nōn dīvĭtĕ rīpā
lāmbĭt Ăpōllĭnĕī nĕmŏrīs nūtrītŏr Ŏrōntēs.
Gērmānās ădĕō crēdās: sīc frōntĭbŭs aēquīs
ēxstānt ēt sŏcĭō dēspēctānt vērtĭcĕ lūcūm.
Haē plăcŭērĕ făcēs. Pērnīx īnvādĭt ŭtrāmquĕ
cīnctă sĭnūs, ēxsērtă mănūs, ārmātă bĭpēnnī
āltērnāsquĕ fĕrīt tōtīsque ōbnīxă trĕmēntēs
vīrĭbŭs īmpēllīt. Părĭtēr trāxērĕ rŭīnām
ēt părĭtēr pŏsŭērĕ cŏmās cāmpōquĕ rĕcūmbūnt,
Faūnōrūm Drўădūmquĕ dŏlōr. Cōmplēctĭtŭr āmbās,
sīcŭt ĕrānt, āltēquĕ lĕvāt rētrōquĕ sŏlūtīs
crīnĭbŭs āscēndīt fāstīgĭă mōntĭs ănhēlī,
ēxsŭpĕrātque aēstūs ēt nūllī pērvĭă sāxă
ātque īndīgnāntēs vēstīgĭă cālcăt hărēnās.
Quālīs pēstĭfĕrās ănĭmāre ād crīmĭnă tāxōs
tōrvă Mĕgaēră rŭīt, Cādmī seū moēnĭă pōscāt,
sīvĕ Thўēstēīs prŏpĕrēt saēvīrĕ Mўcēnīs.
Dānt tĕnĕbraē Mānēsquĕ lŏcūm plāntīsquĕ rĕsūltānt
Tārtără fērrātīs, dōnēc Phlĕgĕthōntĭs ĭn ūndā
cōnstĭtĭt ēt plēnōs ēxcēpīt lāmpădĕ flūctūs.
Pōstquām pērvēntūm scŏpŭlī flāgrāntĭs ĭn ōră,
prōtĭnŭs ārsūrās āvērsā frōntĕ cŭprēssūs
faūcĭbŭs īnĭĕcīt mĕdĭīs lātēquĕ căvērnās
tēxĭt ĕt ūndāntēm flāmmīs ōbstrūxĭt hĭātūm.
Cōmprēssō mōns īgnĕ tŏnāt claūsūsquĕ lăbōrāt
Mūlcĭbĕr. Ōbdūctī nĕquĕūnt ēxīrĕ văpōrēs.
Cōnĭfĕrī mĭcŭēre ăpĭcēs crēvītquĕ făvīllīs
Aētnă nŏvīs. Strīdēnt ādmīssō sūlphŭrĕ rāmī.
Tūm, nē dēfĭcĕrēnt tāntīs ērrōrĭbŭs īgnēs,
sēmpĕr ĭnōccĭdŭōs īnsōpītōsquĕ mănērĕ
iūssĭt ĕt ārcānō pērfūdīt rōbŏră sūcō,
quō Phăĕthōn īrrōrăt ĕquōs, quō Lūnă iŭvēncōs.
Iāmquĕ sŏpōrĭfĕrās nōctūrnă sĭlēntĭă tērrīs
ēxplĭcŭērĕ vĭcēs: lănĭātō pēctŏrĕ lōngās
īnchŏăt īllă vĭās, ēt sīc īngrēssă prŏfātūr:
"Nōn tālēs gēstārĕ tĭbī, Prōsērpĭnă, taēdās
spērābām, sēd vōtă mĭhī cōmmūnĭă mātrūm
ēt thălămī fēstaēquĕ făcēs caēlōquĕ cănēndūs
ānte ŏcŭlōs Hўmĕnaēŭs ĕrāt. Sīc nūmĭnă fātīs
vōlvĭmŭr ēt nūllō Lăchĕsīs dīscrīmĭnĕ saēvīt?
Quām nūpēr sūblīmĭs ĕrām quāntīsquĕ prŏcōrūm
cīngēbār stŭdĭīs! Quaē nōn mĭhĭ pīgnŭs ŏb ūnūm
cēdēbāt nŭmĕrōsă părēns! Tū prīmă vŏlūptās,
tū pōstrēmă mĭhī; pēr tē fēcūndă vĭdēbār.
Ō dĕcŭs, ō rĕquĭēs, ō grātă sŭpērbĭă mātrīs:
quā gēssī flōrēntĕ dĕām, quā sōspĭtĕ nūsquām
īnfĕrĭōr Iūnōnĕ fŭī, nūnc squālĭdă, vīlīs.
Hōc plăcĭtūm pātrī. Cūr aūtem āscrībĭmŭs īllūm
hīs lăcrĭmīs? Ĕgŏ tē, fătĕōr, crūdēlĭs ădēmī,
quaē tē dēsĕrŭī sōlāmque īnstāntĭbŭs ūltrō
hōstĭbŭs ēxpŏsŭī. Raūcīs sēcūră frŭēbār
nīmīrūm thĭăsīs ēt laētă sŏnāntĭbŭs ārmīs
iūngēbām Phrўgĭōs, cūm tū răpĕrērĕ, lĕōnēs.
Āccĭpĕ, quās mĕrŭī, poēnās. Ēn ōră fătīscūnt
vūlnĕrĭbūs grāndēsquĕ rŭbēnt īn pēctŏrĕ sūlcī.
Īmmĕmŏr ēn ŭtĕrūs crēbrō cōntūndĭtŭr īctū.
Quā tē pārtĕ pŏlī, quō tē sūb cārdĭnĕ quaērām?
Quīs mōnstrātŏr ĕrīt? Quaē mē vēstīgĭă dūcēnt?
Quīs cūrrūs? Fĕrŭs īllĕ quĭs ēst? Tērraēnĕ mărīsnĕ
īncŏlă? Quaē vŏlŭcrūm dēprēndām sīgnă rŏtārūm?
Ībo, ībō quōcūmquĕ pĕdēs, quōcūmquĕ iŭbēbīt
cāsūs. Sīc Vĕnĕrēm quaērāt dēsērtă Dĭōnē.
Ēffĭcĭētnĕ lăbōr? Rūrsūs tē, nātă, lĭcēbīt
āmplēctī? Mănĕt īllĕ dĕcōr? mănĕt īllĕ gĕnārūm
fūlgŏr? Ăn īnfēlīx tālēm fōrtāssĕ vĭdēbō,
quālīs nōctĕ vĕnīs, quālēm pēr sōmnĭă vīdī?"
Sīc ăĭt ēt prīmā grēssūs mōlītŭr ăb Aētnā,
ēxĭtĭīquĕ rĕōs flōrēs īpsūmquĕ răpīnaē
dētēstātă lŏcūm sĕquĭtūr dīspērsă vĭārūm
īndĭcĭa ēt plēnō rīmātūr lūmĭnĕ cāmpōs
īnclīnātquĕ făcēs. Ōmnīs mădĕt ōrbĭtă flētū.
Ōmnĭbŭs ādmūgīt; quōcūmque ĭt ĭn aēquŏrĕ, fūlvīs
ādnătăt ūmbră frĕtīs ēxtrēmăquĕ lūcĭs ĭmāgŏ
Ītălĭām Lĭbўāmquĕ fĕrīt. Clārēscĭt Ĕtrūscūm
lītŭs ĕt āccēnsō rēsplēndēnt aēquŏrĕ Sŷrtēs.
Āntră prŏcūl Scŷllaēă pĕtīt cănĭbūsquĕ rĕdūctīs
pārs stŭpĕfāctă sĭlēt, pārs nōndum ēxtērrĭtă lātrāt.