CATULLI - ELEGIAE

1

69

Noli admirari, quare tibi femina nulla,

Rufe, velit tenerum supposuisse femur,

non si illam rarae labefactes munere vestis

aut perluciduli deliciis lapidis.

Laedit te quaedam mala fabula, qua tibi fertur

valle sub alarum trux habitare caper.

Hunc metuunt omnes, neque mirum: nam mala valde est

bestia, nec quicum bella puella cubet.

Quare aut crudelem nasorum interfice pestem,

aut admirari desine cur fugiunt.

70

Nulli se dicit mulier mea nubere malle

quam mihi, non si se Iuppiter ipse petat.

Dicit: sed mulier cupido quod dicit amanti,

in vento et rapida scribere oportet aqua.

71

Si cui iure bono sacer alarum obstitit hircus,

aut si quem merito tarda podagra secat,

aemulus iste tuus, qui vestrum exercet amorem,

mirifice est † a te nactus utrumque malum.

Nam quotiens futuit, totiens ulciscitur ambos:

illam affigit odore, ipse perit podagra.

72

Dicebas quondam solum te nosse Catullum,

Lesbia, nec prae me velle tenere Iovem.

Dilexi tum te non tantum ut vulgus amicam,

sed pater ut gnatos diligit et generos.

Nunc te cognovi: quare etsi impensius uror,

multo mi tamen es vilior et levior.

"Qui potis est?", inquis? Quod amantem iniuria talis

cogit amare magis, sed bene velle minus.

73

Desine de quoquam quicquam bene velle mereri

aut aliquem fieri posse putare pium.

Omnia sunt ingrata, nihil fecisse benigne

‹prodest,› immo etiam taedet obestque magis;

ut mihi, quem nemo gravius nec acerbius urget,

quam modo qui me unum atque unicum amicum habuit.

74

Gellius audierat patruum obiurgare solere,

si quis delicias diceret aut faceret.

Hoc ne ipsi accideret, patrui perdepsuit ipsam

uxorem et patruum reddidit Arpocratem.

Quod voluit fecit: nam, quamvis irrumet ipsum

nunc patruum, verbum non faciet patruus.

75

Huc est mens deducta tua mea, Lesbia, culpa

atque ita se officio perdidit ipsa suo,

ut iam nec bene velle queat tibi, si optima fias,

nec desistere amare, omnia si facias.

76

Si qua recordanti benefacta priora voluptas

est homini, cum se cogitat esse pium,

nec sanctam violasse fidem, nec foedere in ullo

divum ad fallendos numine abusum homines,

multa parata manent in longa aetate, Catulle,

ex hoc ingrato gaudia amore tibi.

Nam quaecumque homines bene cuiquam aut dicere possunt

aut facere, haec a te dictaque factaque sunt.

Omnia quae ingratae perierunt credita menti.

Quare iam te cur amplius excrucies?

Quin tu animo offirmas atque istinc teque reducis,

et dis invitis desinis esse miser?

Difficile est longum subito deponere amorem,

difficile est, verum hoc qua lubet efficias:

una salus haec est, hoc est tibi pervincendum,

hoc facias, sive id non pote sive pote.

O di, si vestrum est misereri, aut si quibus umquam

extremam iam ipsa in morte tulistis opem,

me miserum aspicite et, si vitam puriter egi,

eripite hanc pestem perniciemque mihi,

quae mihi subrepens imos ut torpor in artus

expulit ex omni pectore laetitias.

Non iam illud quaero, contra me ut diligat illa,

aut, quod non potis est, esse pudica velit:

ipse valere opto et taetrum hunc deponere morbum.

O di, reddite mi hoc pro pietate mea.

77

Rufe mihi frustra ac nequiquam credite amice

(frustra? Immo magno cum pretio atque malo),

sicine subrepsti mi, atque intestina perurens

ei misero eripuisti omnia nostra bona?

Eripuisti, heu | heu nostrae crudele venenum

vitae, heu | heu nostrae pestis amicitiae.

78

Gallus habet fratres, quorum est lepidissima coniunx

alterius, lepidus filius alterius.

Gallus homo est bellus: nam dulces iungit amores,

cum puero ut bello bella puella cubet.

Gallus homo est stultus, nec se videt esse maritum,

qui patruus patrui monstret adulterium.

78B

* * * * * * * * * * * * *

Sed nunc id doleo, quod purae pura puellae

suavia comminxit spurca saliva tua.

Verum id non impune feres: nam te omnia saecla

noscent et, qui sis, fama loquetur anus.

79

Lesbius est pulcer. Quid ni? Quem Lesbia malit

quam te cum tota gente, Catulle, tua.

Sed tamen hic pulcer vendat cum gente Catullum,

si tria notorum suavia reppererit.

80

Quid dicam, Gelli, quare rosea ista labella

hiberna fiant candidiora nive,

mane domo cum exis et cum te octava quiete

e molli longo suscitat hora die?

Nescio quid certe est: an vere fama susurrat

grandia te medii tenta vorare viri?

Sic certe est: clamat Victoris rupta miselli

ilia, et emulso labra notata sero.

81

Nemone in tanto potuit populo esse, Iuventi,

bellus homo, quem tu diligere inciperes,

praeterquam iste tuus moribunda ab sede Pisauri

hospes inaurata pallidior statua,

qui tibi nunc cordi est, quem tu praeponere nobis

audes, et nescis quod facinus facias?

82

Quinti, si tibi vis oculos debere Catullum

aut aliud si quid carius est oculis,

eripere ei noli, multo quod carius illi

est oculis seu quid carius est oculis.

83

Lesbia mi praesente viro mala plurima dicit:

haec illi fatuo maxima laetitia est.

Mule, nihil sentis? Si nostri oblita taceret,

sana esset: nunc quod gannit et obloquitur,

non solum meminit, sed, quae multo acrior est res,

irata est. Hoc est, uritur et loquitur.

84

Chommoda dicebat, si quando commoda vellet

dicere, et insidias Arrius hinsidias,

et tum mirifice sperabat se esse locutum,

cum quantum poterat dixerat hinsidias.

Credo, sic mater, sic liber avunculus eius,

sic maternus avus dixerat atque avia.

Hoc misso in Syriam requierant omnibus aures:

audiebant eadem haec leniter et leviter,

nec sibi postilla metuebant talia verba,

cum subito affertur nuntius horribilis,

Ionios fluctus, postquam illuc Arrius isset,

iam non Ionios esse sed Hionios.

85

Odi et amo. Quare id faciam, fortasse requiris?

Nescio, sed fieri sentio et excrucior.

86

Quintia formosa est multis. Mihi candida, longa,

recta est: haec ego sic singula confiteor.

Totum illud formosa nego: nam nulla venustas,

nulla in tam magno est corpore mica salis.

Lesbia formosa est, quae cum pulcerrima tota est,

tum omnibus una omnis surripuit Veneres.

87

Nulla potest mulier tantum se dicere amatam

vere, quantum a me Lesbia amata mea est.

Nulla fides ullo fuit umquam foedere tanta,

quanta in amore tuo ex parte reperta mea est.

88

Quid facit is, Gelli, qui cum matre atque sorore

prurit et abiectis pervigilat tunicis?

Quid facit is, patruum qui non sinit esse maritum?

Ecquid scis quantum suscipiat sceleris?

Suscipit, o Gelli, quantum non ultima Tethys

nec genitor Nympharum abluit Oceanus:

nam nihil est quicquam sceleris, quo prodeat ultra,

non si demisso se ipse voret capite.

89

Gellius est tenuis: quid ni? Cui tam bona mater

tamque valens vivat tamque venusta soror

tamque bonus patruus tamque omnia plena puellis

cognatis, quare is desinat esse macer?

Qui ut nihil attingat, nisi quod fas tangere non est,

quantumvis quare sit macer invenies.

90

Nascatur magus ex Gelli matrisque nefando

coniugio et discat Persicum aruspicium:

nam magus ex matre et gnato gignatur oportet,

si vera est Persarum impia religio,

gratus ut accepto veneretur carmine divos

omentum in flamma pingue liquefaciens.

91

Non ideo, Gelli, sperabam te mihi fidum

in misero nostro, hoc perdito amore fore,

quod te cognossem bene constantemque putarem

aut posse a turpi mentem inhibere probro;

sed neque quod matrem nec germanam esse videbam

hanc tibi, cuius me magnus edebat amor.

Et quamvis tecum multo coniungerer usu,

non satis id causae credideram esse tibi.

Tu satis id duxti: tantum tibi gaudium in omni

culpa est, in quacumque est aliquid sceleris.

92

Lesbia mi dicit semper male nec tacet umquam

de me: Lesbia me dispeream nisi amat.

Quo signo? Quia sunt totidem mea: deprecor illam

assidue, verum dispeream nisi amo.

93

Nil nimium studeo, Caesar, tibi velle placere,

nec scire utrum sis albus an ater homo.

94

Mentula moechatur. Moechatur mentula? Certe.

Hoc est quod dicunt: ipsa olera olla legit.

95

Zmyrna mei Cinnae nonam post denique messem

quam coepta est nonamque edita post hiemem,

milia cum interea quingenta Hortensius uno

. . . . . . .

Zmyrna cavas Satrachi penitus mittetur ad undas,

Zmyrnam cana diu saecula pervolvent.

At Volusi annales Paduam morientur ad ipsam

et laxas scombris saepe dabunt tunicas.

95B

Parva mei mihi sint cordi monimenta ***,

at populus tumido gaudeat Antimacho.

96

Si quicquam mutis gratum acceptumve sepulcris

accidere a nostro, Calve, dolore potest,

quo desiderio veteres renovamus amores

atque olim missas flemus amicitias,

certe non tanto mors immatura dolori est

Quintiliae, quantum gaudet amore tuo.

97

Non (ita me di ament) quicquam referre putavi,

utrumne os an culum olfacerem Aemilio.

Nilo mundius hoc, niloque immundius illud,

verum etiam culus mundior et melior:

nam sine dentibus est. Hoc dentis sesquipedalis,

gingivas vero ploxeni habet veteris,

praeterea rictum qualem diffisus in aestu

meientis mulae cunnus habere solet.

Hic futuit multas et se facit esse venustum,

et non pistrino traditur atque asino?

Quem si qua attingit, non illam posse putemus

aegroti culum lingere carnificis?

98

In te, si in quemquam, dici pote, putide Victi,

id quod verbosis dicitur et fatuis.

Ista cum lingua, si usus veniat tibi, possis

culos et crepidas lingere carpatinas.

Si nos omnino vis omnes perdere, Victi,

hiscas: omnino quod cupis efficies.

99

Surripui tibi, dum ludis, mellite Iuventi,

suaviolum dulci dulcius ambrosia.

Verum id non impune tuli: namque amplius horam

suffixum in summa me memini esse cruce,

dum tibi me purgo nec possum fletibus ullis

tantillum vestrae demere saevitiae.

Nam simul id factum est, multis diluta labella

guttis abstersisti omnibus articulis,

ne quicquam nostro contractum ex ore maneret,

tamquam commictae spurca saliva lupae.

Praeterea infesto miserum me tradere amori

non cessasti omnique excruciare modo,

ut mi ex ambrosia mutatum iam foret illud

suaviolum tristi tristius elleboro.

Quam quoniam poenam misero proponis amori,

numquam iam posthac basia surripiam.

100

Caelius Aufillenum et Quintius Aufillenam

flos Veronensum depereunt iuvenum,

hic fratrem, ille sororem. Hoc est, quod dicitur, illud

fraternum vere dulce sodalicium.

Cui faveam potius? Caeli, tibi: nam tua nobis

perspecta ex igni est unica amicitia,

cum vesana meas torreret flamma medullas.

Sis felix, Caeli, sis in amore potens.

101

Multas per gentes et multa per aequora vectus

advenio has miseras, frater, ad inferias,

ut te postremo donarem munere mortis

et mutam nequiquam alloquerer cinerem,

quandoquidem fortuna mihi tete abstulit ipsum,

heu miser indigne frater adempte mihi!

Nunc tamen interea haec, prisco quae more parentum

tradita sunt tristi munere ad inferias,

accipe fraterno multum manantia fletu,

atque in perpetuum, frater, ave atque vale.

102

Si quicquam tacito commissum est fido ab amico,

cuius sit penitus nota fides animi,

meque esse invenies illorum iure sacratum,

Corneli, et factum me esse puta Arpocratem.

103

Aut sodes mihi redde decem sestertia, Silo,

deinde esto quamvis saevus et indomitus:

aut, si te nummi delectant, desine quaeso

leno esse atque idem saevus et indomitus.

104

Credis me potuisse meae maledicere vitae,

ambobus mihi quae carior est oculis?

Non potui, nec, si possem, tam perdite amarem:

sed tu cum Tappone omnia monstra facis.

105

Mentula conatur Pipleium scandere montem:

Musae furcillis praecipitem eiciunt.

106

Cum puero bello praeconem qui videt esse,

quid credat, nisi se vendere discupere?

107

Si quicquam cupido | optantique optigit umquam

insperanti, hoc est gratum animo proprie.

Quare hoc est gratum † nobis quoque † carius auro

quod te restituis, Lesbia, mi cupido.

Restituis cupido atque insperanti, ipsa refers te

nobis. O lucem candidiore nota!

Quis me uno vivit felicior, aut magis †hac est

†optandus vita dicere quis poterit?

108

Si, Comini, populi arbitrio tua cana senectus

spurcata impuris moribus intereat,

non equidem dubito quin primum inimica bonorum

lingua exsecta avido sit data vulturio,

effossos oculos voret atro gutture corvus,

intestina canes, cetera membra lupi.

109

Iucundum, mea vita, mihi proponis amorem

hunc nostrum inter nos perpetuumque fore.

Di magni, facite ut vere promittere possit,

atque id sincere dicat et ex animo,

ut liceat nobis tota perducere vita

aeternum hoc sanctae foedus amicitiae.

110

Aufillena, bonae semper laudantur amicae:

accipiunt pretium, quae facere instituunt.

Tu, quod promisti, mihi quod mentita inimica es,

quod nec das et fers saepe, facis facinus.

Aut facere ingenuae est, aut non promisse pudicae,

Aufillena, fuit: sed data corripere

fraudando officiis, plus quam meretricis avarae ‹est›,

quae sese toto corpore prostituit.

111

Aufillena, viro contentam vivere solo,

nuptarum laus ex laudibus eximiis:

sed cuivis quamvis potius succumbere par est,

quam matrem fratres ex patruo ***.

112

Multus homo es, Naso, neque tecum multus homo ‹est quin›

te scindat: Naso, multus es et pathicus.

113

Consule Pompeio primum duo, Cinna, solebant

Maeciliam: facto consule nunc iterum

manserunt duo, sed creverunt milia in unum

singula. Fecundum semen adulterio.

114

Firmano saltu non falso Mentula dives

fertur, qui tot res in se habet egregias,

aucupium omne genus, piscis, prata, arva ferasque.

Nequiquam: fructus sumptibus exsuperat.

Quare concedo sit dives, dum omnia desint.

Saltum laudemus, dum modo | ipse egeat.

115

Mentula habet instar triginta iugera prati,

quadraginta arvi: cetera sunt maria.

Cur non divitiis Croesum superare potis sit,

uno qui in saltu tot bona possideat,

prata arva ingentes silvas saltusque paludesque

usque ad Hyperboreos et mare ad Oceanum?

Omnia magna haec sunt, tamen ipsest maximus ultro,

non homo, sed vero mentula magna minax.

116

Saepe tibi studioso animo venante requirens

carmina uti possem mittere Battiadae,

qui te lenirem nobis, seu conarere

tela infesta ‹meum› mittere in usque caput,

hunc video mihi nunc frustra sumptum esse laborem,

Gelli, nec nostras hic valuisse preces.

Contra nos tela ista tua evitabimus † amitha

at fixus nostris tu † dabis supplicium.

69

Nōli ādmīrārī, quārē tĭbĭ fēmĭnă nūllă,

Rūfĕ, vĕlīt tĕnĕrūm ‖ sūppŏsŭīssĕ fĕmūr,

nōn si īllām rāraē lăbĕfāctēs mūnĕrĕ vēstīs

aūt pērlūcĭdŭlī ‖ dēlĭcĭīs lăpĭdīs.

Laēdīt tē quaēdām mălă fābŭlă, quā tĭbĭ fērtūr

vāllĕ sŭb ālārūm ‖ trūx hăbĭtārĕ căpēr.

Hūnc mĕtŭūnt ōmnēs, nĕquĕ mīrūm: nām mălă vālde ēst

bēstĭă, nēc quīcūm ‖ bēllă pŭēllă cŭbēt.

Quāre aūt crūdēlēm nāsōrum īntērfĭcĕ pēstēm,

aūt ādmīrārī ‖ dēsĭnĕ cūr fŭgĭūnt.

70

Nūllī sē dīcīt mŭlĭēr mĕă nūbĕrĕ māllĕ

quām mĭhĭ, nōn sī sē ‖ Iūppĭtĕr īpsĕ pĕtāt.

Dīcīt: sēd mŭlĭēr cŭpĭdō quōd dīcĭt ămāntī,

īn vēnto ēt răpĭdā ‖ scrībĕre ŏpōrtĕt ăquā.

71

Sī cuī iūrĕ bŏnō sācēr ălărum ōbstĭtĭt hīrcūs,

aūt sī quēm mĕrĭtō ‖ tārdă pŏdāgră sĕcāt,

aēmŭlŭs īstĕ tŭūs, quī vēstrum ēxērcĕt ămōrēm,

mīrĭfĭce ēst † ā tē ‖ nāctŭs ŭtrūmquĕ mălūm.

Nām quŏtĭēns fŭtŭīt, tŏtĭēns ūlcīscĭtŭr āmbōs:

īllam āffīgĭt ŏdōre, ‖ īpsĕ pĕrīt pŏdăgrā.

72

Dīcēbās quōndām sōlūm tē nōssĕ Cătūllūm,

Lēsbĭă, nēc praē mē ‖ vēllĕ tĕnērĕ Iŏvēm.

Dīlēxī tūm tē nōn tāntum ūt vūlgŭs ămīcām,

sēd pătĕr ūt gnātōs ‖ dīlĭgĭt ēt gĕnĕrōs.

Nūnc tē cōgnōvī: quāre ētsi īmpēnsĭŭs ūrōr,

mūltō mī tămĕn ēs ‖ vīlĭŏr ēt lĕvĭōr.

"Quī pŏtĭs ēst?", īnquīs? Quŏd ămāntem īniūrĭă tālīs

cōgĭt ămārĕ măgīs, ‖ sēd bĕnĕ vēllĕ mĭnūs.

73

Dēsĭnĕ dē quōquām quīcquām bĕnĕ vēllĕ mĕrērī

aūt ălĭquēm fĭĕrī ‖ pōssĕ pŭtārĕ pĭūm.

Ōmnĭă sūnt īngrātă, nĭhīl fēcīssĕ bĕnīgnē

‹prōdēst,› īmmo ĕtĭām ‖ taēdĕt ŏbēstquĕ măgīs;

ūt mĭhĭ, quēm nēmō grăvĭūs nĕc ăcērbĭŭs ūrgēt,

quām mŏdŏ quī me ūnum ātque ‖ ūnĭcum ămīcum hăbŭīt.

74

Gēllĭŭs aūdĭĕrāt pătrŭum ōbiūrgārĕ sŏlērĕ,

sī quīs dēlĭcĭās ‖ dīcĕrĕt aūt făcĕrēt.

Hōc ne īpsi āccĭdĕrēt, pătrŭī pērdēpsŭĭt īpsām

ūxōrem ēt pătrŭūm ‖ rēddĭdĭt Ārpŏcrătēm.

Quōd vŏlŭīt fēcīt: nām, quāmvīs īrrŭmĕt īpsūm

nūnc pătrŭūm, vērbūm ‖ nōn făcĭēt pătrŭūs.

75

Hūc ēst mēns dēdūctă tŭā mĕă, Lēsbĭă, cūlpā

ātque ĭtă se ōffĭcĭō ‖ pērdĭdĭt īpsă sŭō,

ūt iām nēc bĕnĕ vēllĕ quĕāt tĭbĭ, si ōptĭmă fīās,

nēc dēsīstĕre ămāre, ‖ ōmnĭă sī făcĭās.

76

Sī quă rĕcōrdāntī bĕnĕfāctă prĭōră vŏlūptās

ēst hŏmĭnī, cūm sē ‖ cōgĭtăt ēssĕ pĭūm,

nēc sānctām vĭŏlāssĕ fĭdēm, nēc foēdĕre ĭn ūllō

dīvum ād fāllēndōs ‖ nūmĭne ăbūsum hŏmĭnēs,

mūltă părātă mănēnt īn lōnga aētātĕ, Cătūllĕ,

ēx hōc īngrātō ‖ gaūdĭa ămōrĕ tĭbī.

Nām quaēcūmque hŏmĭnēs bĕnĕ cuīquam aūt dīcĕrĕ pōssūnt

aūt făcĕre, haēc ā tē ‖ dīctăquĕ fāctăquĕ sūnt.

Ōmnĭă quae īngrātaē pĕrĭērūnt crēdĭtă mēntī.

Quārē iām tē cūr ‖ āmplĭŭs ēxcrŭcĭēs?

Quīn tu ănĭmo ōffīrmās ātque īstīnc tēquĕ rĕdūcīs,

ēt dīs īnvītīs ‖ dēsĭnĭs ēssĕ mĭsēr?

Dīffĭcĭle ēst lōngūm sŭbĭtō dēpōnĕre ămōrēm,

dīffĭcĭle ēst, vērum hōc ‖ quā lŭbĕt ēffĭcĭās:

ūnă sălūs haēc ēst, hōc ēst tĭbĭ pērvīncēndūm,

hōc făcĭās, sīve īd ‖ nōn pŏtĕ sīvĕ pŏtĕ.

Ō dī, sī vēstrum ēst mĭsĕrēri, aūt sī quĭbŭs ūmquām

ēxtrēmām iam īpsa īn ‖ mōrtĕ tŭlīstĭs ŏpēm,

mē mĭsĕrum āspĭcĭte ēt, sī vītām pūrĭtĕr ēgī,

ērĭpĭte hānc pēstēm ‖ pērnĭcĭēmquĕ mĭhī,

quaē mĭhĭ sūbrēpēns īmōs ūt tōrpŏr ĭn ārtūs

ēxpŭlĭt ēx ōmnī ‖ pēctŏrĕ laētĭtĭās.

Nōn iam īllūd quaērō, cōntrā me ūt dīlĭgăt īllă,

aūt, quōd nōn pŏtĭs ēst, ‖ ēssĕ pŭdīcă vĕlīt:

īpsĕ vălēre ōpto ēt taētrum hūnc dēpōnĕrĕ mōrbūm.

Ō dī, rēddĭtĕ mi hōc ‖ prō pĭĕtātĕ mĕā.

77

Rūfĕ mĭhī frūstra āc nēquīquām crēdĭte ămīcĕ

(frūstra? Īmmō māgnō ‖ cūm prĕtĭo ātquĕ mălō),

sīcĭnĕ sūbrēpstī mi, ātque īntēstīnă pĕrūrēns

eī mĭsĕro ērĭpŭīsti ‖ ōmnĭă nōstră bŏnā?

Ērĭpŭīsti, heū | heū nōstraē crūdēlĕ vĕnēnūm

vītae, heū | heū nōstraē ‖ pēstĭs ămīcĭtĭaē.

78

Gāllŭs hăbēt frātrēs, quōrum ēst lĕpĭdīssĭmă cōniūnx

āltĕrĭūs, lĕpĭdūs ‖ fīlĭŭs āltĕrĭūs.

Gāllŭs hŏmo ēst bēllūs: nām dūlcēs iūngĭt ămōrēs,

cūm pŭĕro ūt bēllō ‖ bēllă pŭēllă cŭbēt.

Gāllŭs hŏmo ēst stūltūs, nēc sē vĭdĕt ēssĕ mărītūm,

quī pătrŭūs pătrŭī ‖ mōnstrĕt ădūltĕrĭūm.

78B

* * * * * * * * * * * * *

Sēd nūnc īd dŏlĕō, quōd pūraē pūră pŭēllaē

suāvĭă cōmmīnxīt ‖ spūrcă sălīvă tŭā.

Vērum īd nōn īmpūnĕ fĕrēs: nām te ōmnĭă saēclă

nōscēnt ēt, quī sīs, ‖ fāmă lŏquētŭr ănūs.

79

Lēsbĭŭs ēst pūlcēr. Quīd nī? Quēm Lēsbĭă mālīt

quām tē cūm tōtā ‖ gēntĕ, Cătūllĕ, tŭā.

Sēd tămĕn hīc pūlcēr vēndāt cūm gēntĕ Cătūllūm,

sī trĭă nōtōrūm ‖ suāvĭă rēppĕrĕrīt.

80

Quīd dīcām, Gēllī, quārē rŏsĕa īstă lăbēllă

hībērnā fīānt ‖ cāndĭdĭōră nĭvē,

mānĕ dŏmō cum ēxīs ēt cūm te ōctāvă quĭētĕ

ē mōllī lōngō ‖ sūscĭtăt hōră dĭē?

Nēscĭŏ quīd cērte ēst: ān vērē fāmă sŭsūrrāt

grāndĭă tē mĕdĭī ‖ tēntă vŏrārĕ vĭrī?

Sīc cērte ēst: clāmāt Vīctōrīs rūptă mĭsēllī

īlĭa, ĕt ēmūlsō ‖ lābră nŏtātă sĕrō.

81

Nēmōne īn tāntō pŏtŭīt pŏpŭlo ēssĕ, Iŭvēntī,

bēllŭs hŏmō, quēm tū ‖ dīlĭgĕre īncĭpĕrēs,

praētērquam īstĕ tŭūs mŏrĭbūnda āb sēdĕ Pĭsaūrī

hōspĕs ĭnaūrātā ‖ pāllĭdĭōr stătŭā,

quī tĭbĭ nūnc cōrdi ēst, quēm tū praēpōnĕrĕ nōbīs

aūdēs, ēt nēscīs ‖ quōd făcĭnūs făcĭās?

82

Quīntī, sī tĭbĭ vīs ŏcŭlōs dēbērĕ Cătūllūm

aūt ălĭūd sī quīd ‖ cārĭŭs ēst ŏcŭlīs,

ērĭpĕre ēĭ nŏlī, mūltō quōd cārĭŭs īllī

ēst ŏcŭlīs seū quīd ‖ cārĭŭs ēst ŏcŭlīs.

83

Lēsbĭă mī praēsēntĕ vĭrō mălă plūrĭmă dīcīt:

haēc īllī fătŭō ‖ māxĭmă laētĭtĭa ēst.

Mūlĕ, nĭhīl sēntīs? Sī nōstri ōblītă tăcērēt,

sāna ēssēt: nūnc quōd ‖ gānnĭt ĕt ōblŏquĭtūr,

nōn sōlūm mĕmĭnīt, sēd, quaē mūlto ācrĭŏr ēst rēs,

īrāta ēst. Hōc ēst, ‖ ūrĭtŭr ēt lŏquĭtūr.

84

Chōmmŏdă dīcēbāt, sī quāndō cōmmŏdă vēllēt

dīcĕre, ĕt īnsĭdĭās ‖ Ārrĭŭs hīnsĭdĭās,

ēt tūm mīrĭfĭcē spērābāt se ēssĕ lŏcūtūm,

cūm quāntūm pŏtĕrāt ‖ dīxĕrăt hīnsĭdĭās.

Crēdō, sīc mātēr, sīc lībĕr ăvūncŭlŭs ēiūs,

sīc mātērnŭs ăvūs ‖ dīxĕrăt ātque ăvĭă.

Hōc mīsso īn Sўrĭām rĕquĭērānt ōmnĭbŭs aūrēs:

aūdĭĕbānt ĕădem haēc ‖ lēnĭtĕr ēt lĕvĭtēr,

nēc sĭbĭ pōstīllā mĕtŭēbānt tālĭă vērbă,

cūm sŭbĭto āffērtūr ‖ nūntĭŭs hōrrĭbĭlīs,

Īŏnĭōs flūctūs, pōstquam īllūc Ārrĭŭs īssēt,

iām nōn Īŏnĭōs ‖ ēssĕ sĕd Hīŏnĭōs.

85

Ōdi ĕt ămō. Quāre īd făcĭām, fōrtāssĕ rĕquīrīs?

Nēscĭŏ, sēd fĭĕrī ‖ sēntĭo ĕt ēxcrŭcĭōr.

86

Quīntĭă fōrmōsa ēst mūltīs. Mĭhĭ cāndĭdă, lōngă,

rēcta ēst: haēc ĕgŏ sīc ‖ sīngŭlă cōnfĭtĕōr.

Tōtum īllūd fōrmōsă nĕgō: nām nūllă vĕnūstās,

nūlla īn tām māgno ēst ‖ cōrpŏrĕ mīcă sălīs.

Lēsbĭă fōrmōsa ēst, quaē cūm pūlcērrĭmă tōta ēst,

tum ōmnĭbŭs ūna ōmnīs ‖ sūrrĭpŭīt Vĕnĕrēs.

87

Nūllă pŏtēst mŭlĭēr tāntūm sē dīcĕre ămātām

vērē, quāntum ā mē ‖ Lēsbĭa ămātă mĕa ēst.

Nūllă fĭdēs ūllō fŭĭt ūmquām foēdĕrĕ tāntă,

quānta ĭn ămōrĕ tŭo ēx ‖ pārtĕ rĕpērtă mĕa ēst.

88

Quīd făcĭt īs, Gēllī, quī cūm mātre ātquĕ sŏrōrĕ

prūrĭt ĕt ābiēctīs ‖ pērvĭgĭlāt tŭnĭcīs?

Quīd făcĭt īs, pătrŭūm quī nōn sĭnĭt ēssĕ mărītūm?

Ēcquīd scīs quāntūm ‖ sūscĭpĭāt scĕlĕrīs?

Sūscĭpĭt, ō Gēllī, quāntūm nōn ūltĭmă Tēthŷs

nēc gĕnĭtōr Nŷmphārum ‖ āblŭĭt Ōcĕănūs:

nām nĭhĭl ēst quīcquām scĕlĕrīs, quō prōdĕăt ūltrā,

nōn sī dēmīssō ‖ se īpsĕ vŏrēt căpĭtē.

89

Gēllĭŭs ēst tĕnŭīs: quīd nī? Cŭĭ tām bŏnă mātēr

tāmquĕ vălēns vīvāt ‖ tāmquĕ vĕnūstă sŏrōr

tāmquĕ bŏnūs pătrŭūs tāmque ōmnĭă plēnă pŭēllīs

cōgnātīs, quāre īs ‖ dēsĭnăt ēssĕ măcēr?

Qui ūt nĭhĭl āttīngāt, nĭsĭ quōd fās tāngĕrĕ nōn ēst,

quāntūmvīs quārē ‖ sīt măcĕr īnvĕnĭēs.

90

Nāscātūr māgūs ēx Gēllĭ mătrīsquĕ nĕfāndō

cōniŭgĭo ēt dīscāt ‖ Pērsĭcum ărūspĭcĭūm:

nām măgŭs ēx mātre ēt gnātō gīgnātŭr ŏpōrtēt,

sī vēra ēst Pērsārum ‖ īmpĭă rēlĭgĭō,

grātŭs ŭt āccēptō vĕnĕrētūr cārmĭnĕ dīvōs

ōmēntum īn flāmmā ‖ pīnguĕ lĭquēfăcĭēns.

91

Nōn ĭdĕō, Gēllī, spērābām tē mĭhĭ fīdūm

īn mĭsĕrō nōstro, hōc ‖ pērdĭto ămōrĕ fŏrē,

quōd tē cōgnōssēm bĕnĕ cōnstāntēmquĕ pŭtārēm

aūt pōsse ā tūrpī ‖ mēntem ĭnhĭbērĕ prŏbrō;

sēd nĕquĕ quōd mātrēm nēc gērmānam ēssĕ vĭdēbām

hānc tĭbĭ, cūiūs mē ‖ māgnŭs ĕdēbăt ămōr.

Ēt quāmvīs tēcūm mūltō cōniūngĕrĕr ūsū,

nōn sătĭs īd caūsaē ‖ crēdĭdĕram ēssĕ tĭbī.

Tū sătĭs īd dūxtī: tāntūm tĭbĭ gaūdĭum ĭn ōmnī

cūlpa ēst, īn quācūmque ‖ ēst ălĭquīd scĕlĕrīs.

92

Lēsbĭă mī dīcīt sēmpēr mălĕ nēc tăcĕt ūmquām

dē mē: Lēsbĭă mē ‖ dīspĕrĕām nĭsi ămāt.

Quō sīgnō? Quĭă sūnt tŏtĭdēm mĕă: dēprĕcŏr īllām

āssīdūĕ, vĕrūm ‖ dīspĕrĕām nĭsi ămō.

93

Nīl nĭmĭūm stŭdĕō, Caēsār, tĭbĭ vēllĕ plăcērĕ,

nēc scīre ūtrūm sīs ‖ ālbŭs ăn ātĕr hŏmō.

94

Mēntŭlă moēchātūr. Moēchātūr mēntŭlă? Cērtē.

Hōc ēst quōd dīcūnt: ‖ īpsa ŏlĕra ōllă lĕgīt.

95

Zmŷrnă mĕī Cīnnaē nōnām pōst dēnĭquĕ mēssēm

quām coēpta ēst nōnāmque ‖ ēdĭtă pōst hĭĕmēm,

mīlĭă cum īntĕrĕā quīngēnta Hōrtēnsĭŭs ūnō

. . . . . . .

Zmŷrnă căvās Sătrăchī pĕnĭtūs mīttētŭr ăd ūndās,

Zmŷrnām cānă dĭū ‖ saēcŭlă pērvōlvēnt.

Āt Vŏlŭsi ānnālēs Pădŭām mŏrĭēntŭr ăd īpsām

ēt lāxās scōmbrīs ‖ saēpĕ dăbūnt tŭnĭcās.

95B

Pārvă mĕī mĭhĭ sīnt cōrdī mŏnĭmēntă ***,

āt pŏpŭlūs tŭmĭdō ‖ gaūdĕăt Āntĭmăchō.

96

Sī quīcquām mūtīs grātum āccēptūmvĕ sĕpūlcrīs

āccĭdĕre ā nōstrō, ‖ Cālvĕ, dŏlōrĕ pŏtēst,

quō dēsīdĕrĭō vĕtĕrēs rĕnŏvāmŭs ămōrēs

ātque ōlīm mīssās ‖ flēmŭs ămīcĭtĭās,

cērtē nōn tāntō mōrs īmmātūră dŏlōri ēst

Quīntĭlĭaē, quāntūm ‖ gaūdĕt ămōrĕ tŭō.

97

Nōn (ĭtă mē di āmēnt) quīcquām rēfērrĕ pŭtāvī,

ūtrūmne ōs ān cūlum ‖ ōlfăcĕrem Aēmĭlĭō.

Nīlō mūndĭŭs hōc, nīlōque īmmūndĭŭs īllūd,

vērum ĕtĭām cūlūs ‖ mūndĭŏr ēt mĕlĭōr:

nām sĭnĕ dēntĭbŭs ēst. Hōc dēntīs sēsquĭpĕdālīs,

gīngīvās vērō ‖ plōxĕni hăbēt vĕtĕrīs,

praētĕrĕā rīctūm quālēm dīffīsŭs ĭn aēstū

mēiēntīs mūlaē ‖ cūnnŭs hăbērĕ sŏlēt.

Hīc fŭtŭīt mūltās ēt sē făcĭt ēssĕ vĕnūstūm,

ēt nōn pīstrīnō ‖ trādĭtŭr ātque ăsĭnō?

Quēm sī qua āttīngīt, nōn īllām pōssĕ pŭtēmūs

aēgrōtī cūlūm ‖ līngĕrĕ cārnĭfĭcīs?

98

Īn tē, si īn quēmquām, dīcī pŏtĕ, pūtĭdĕ Vīctī,

īd quōd vērbōsīs ‖ dīcĭtŭr ēt fătŭīs.

Īstā cūm līnguā, si ūsūs vĕnĭāt tĭbĭ, pōssīs

cūlōs ēt crĕpĭdās ‖ līngĕrĕ cārpătĭnās.

Sī nōs ōmnīnō vīs ōmnēs pērdĕrĕ, Vīctī,

hīscās: ōmnīnō ‖ quōd cŭpĭs ēffĭcĭēs.

99

Sūrrĭpŭī tĭbĭ, dūm lūdīs, mēllītĕ Iŭvēntī,

suāvĭŏlūm dūlcī ‖ dūlcĭŭs āmbrŏsĭā.

Vērum īd nōn īmpūnĕ tŭlī: nāmque āmplĭŭs hōrām

sūffīxum īn sūmmā ‖ mē mĕmĭni ēssĕ crŭcē,

dūm tĭbĭ mē pūrgō nēc pōssūm flētĭbŭs ūllīs

tāntīllūm vēstraē ‖ dēmĕrĕ saēvĭtĭaē.

Nām sĭmŭl īd fāctum ēst, mūltīs dīlūtă lăbēllă

gūttīs ābstērsīsti ‖ ōmnĭbŭs ārtĭcŭlīs,

nē quīcquām nōstrō cōntrāctum ēx ōrĕ mănērēt,

tāmquām cōmmīctaē ‖ spūrcă sălīvă lŭpaē.

Praētĕrĕa īnfēstō mĭsĕrūm mē trādĕre ămōrī

nōn cēssāsti ōmnīque ‖ ēxcrŭcĭārĕ mŏdō,

ūt mi ēx āmbrŏsĭā mūtātūm iām fŏrĕt īllūd

suāvĭŏlūm trīstī ‖ trīstĭŭs ēllĕbŏrō.

Quām quŏnĭām poēnām mĭsĕrō prōpōnĭs ămōrī,

nūmquām iām pōsthāc ‖ bāsĭă sūrrĭpĭām.

100

Caēlĭŭs Aūfīllēnum ēt Quīntĭŭs Aūfīllēnām

flōs Vērōnēnsūm ‖ dēpĕrĕūnt iŭvĕnūm,

hīc frātrem, īllĕ sŏrōrem. Hōc ēst, quōd dīcĭtŭr, īllūd

frātērnūm vērē ‖ dūlcĕ sŏdālĭcĭūm.

Cuī făvĕām pŏtĭūs? Caēlī, tĭbĭ: nām tŭă nōbīs

pērspēcta ēx īgni ēst ‖ ūnĭca ămīcĭtĭā,

cūm vēsānă mĕās tōrrērēt flāmmă mĕdūllās.

Sīs fēlīx, Caēlī, ‖ sīs ĭn ămōrĕ pŏtēns.

101

Mūltās pēr gēntēs ēt mūltă pĕr aēquŏră vēctūs

ādvĕnĭo hās mĭsĕrās, ‖ frātĕr, ăd īnfĕrĭās,

ūt tē pōstrēmō dōnārēm mūnĕrĕ mōrtīs

ēt mūtām nēquīquam ‖ āllŏquĕrēr cĭnĕrēm,

quāndŏquĭdēm fōrtūnă mĭhī tēte ābstŭlĭt īpsūm,

heū mĭsĕr īndīgnē ‖ frātĕr ădēmptĕ mĭhī!

Nūnc tămĕn īntĕrĕa haēc, prīscō quaē mōrĕ părēntūm

trādĭtă sūnt trīstī ‖ mūnĕre ăd īnfĕrĭās,

āccĭpĕ frātērnō mūltūm mānāntĭă flētū,

ātque īn pērpĕtŭūm, ‖ frātĕr, ăve ātquĕ vălē.

102

Sī quīcquām tăcĭtō cōmmīssum ēst fīdo ăb ămīcō,

cūiūs sīt pĕnĭtūs ‖ nōtă fĭdēs ănĭmī,

mēque ēsse īnvĕnĭēs īllōrūm iūrĕ săcrātūm,

Cōrnēli, ēt fāctūm ‖ me ēssĕ pŭta Ārpŏcrătēm.

103

Aūt sōdēs mĭhĭ rēddĕ dĕcēm sēstērtĭă, Sīlŏ,

deīnde ēstō quāmvīs ‖ saēvŭs ĕt īndŏmĭtūs:

aūt, sī tē nūmmī dēlēctānt, dēsĭnĕ quaēsō

lēno ēsse ātque īdēm ‖ saēvŭs ĕt īndŏmĭtūs.

104

Crēdīs mē pŏtŭīssĕ mĕaē mălĕdīcĕrĕ vītaē,

āmbōbūs mĭhĭ quaē ‖ cārĭŏr ēst ŏcŭlīs?

Nōn pŏtŭī, nēc, sī pōssēm, tām pērdĭte ămārēm:

sēd tū cūm Tāppōne ‖ ōmnĭă mōnstră făcīs.

105

Mēntŭlă cōnātūr Pīplēiūm scāndĕrĕ mōntēm:

Mūsaē fūrcīllīs ‖ praēcĭpĭtem ēĭcĭūnt.

106

Cūm pŭĕrō bēllō praēcōnēm quī vĭdĕt ēssĕ,

quīd crēdāt, nĭsĭ sē ‖ vēndĕrĕ dīscŭpĕrē?

107

Sī quīcquām cŭpĭdō | ōptāntīque ōptĭgĭt ūmquām

īnspērānti, hōc ēst ‖ grātum ănĭmō prŏprĭē.

Quāre hōc ēst grātūm † nōbīs quŏquĕ † cārĭŭs aūrō

quōd tē rēstĭtŭīs, ‖ Lēsbĭă, mī cŭpĭdō.

Rēstĭtŭīs cŭpĭdo ātque īnspērānti, īpsă rĕfērs tē

nōbīs. Ō lūcēm ‖ cāndĭdĭōrĕ nŏtā!

Quīs me ūnō vīvīt fēlĭcĭōr, aūt măgĭs †hāc ēst

†ōptāndūs vītā ‖ dīcĕrĕ quīs pŏtĕrīt?

108

Sī, Cŏmĭnī, pŏpŭli ārbĭtrĭō tŭă cānă sĕnēctūs

spūrcāta īmpūrīs ‖ mōrĭbŭs īntĕrĕāt,

nōn ĕquĭdēm dŭbĭtō quīn prīmum ĭnĭmīcă bŏnōrūm

līngua ēxsēcta ăvĭdō ‖ sīt dătă vūltŭrĭō,

ēffōssōs ŏcŭlōs vŏrĕt ātrō gūttŭrĕ cōrvūs,

īntēstīnă cănēs, ‖ cētĕră mēmbră lŭpī.

109

Iūcūndūm, mĕă vītă, mĭhī prōpōnĭs ămōrēm

hūnc nōstrum īntēr nōs ‖ pērpĕtŭūmquĕ fŏrĕ.

Dī māgnī, făcĭte ūt vērē prōmīttĕrĕ pōssīt,

ātque īd sīncērē ‖ dīcăt ĕt ēx ănĭmō,

ūt lĭcĕāt nōbīs tōtā pērdūcĕrĕ vītā

aētērnum hōc sānctaē ‖ foēdŭs ămīcĭtĭaē.

110

Aūfīllēnă, bŏnaē sēmpēr laūdāntŭr ămīcaē:

āccĭpĭūnt prĕtĭūm, ‖ quaē făcĕre īnstĭtŭūnt.

Tū, quōd prōmīstī, mĭhĭ quōd mēntīta ĭnĭmīca ēs,

quōd nēc dās ēt fērs ‖ saēpĕ, făcīs făcĭnūs.

Aūt făcĕre īngĕnŭae ēst, aūt nōn prōmīssĕ pŭdīcaē,

Aūfīllēnă, fŭīt: ‖ sēd dătă cōrrĭpĕrē

fraūdāndo ōffĭcĭīs, plūs quām mĕrĕtrīcĭs ăvārae ‹ēst›,

quaē sēsē tōtō ‖ cōrpŏrĕ prōstĭtŭīt.

111

Aūfīllēnă, vĭrō cōntēntām vīvĕrĕ sōlō,

nūptārūm laūs ēx ‖ laūdĭbŭs ēxĭmĭīs:

sēd cuīvīs quāmvīs pŏtĭūs sūccūmbĕrĕ pār ēst,

quām mātrēm frātrēs ‖ ēx pătrŭō ***.

112

Mūltŭs hŏmo ēs, Nāsō, nĕquĕ tēcūm mūltŭs hŏmo ‹ēst quīn›

tē scīndāt: Nāsō, ‖ mūltŭs ĕs ēt păthĭcūs.

113

Cōnsŭlĕ Pōmpĕĭō prīmūm dŭŏ, Cīnnă, sŏlēbānt

Maēcĭlĭām: fāctō ‖ cōnsŭlĕ nūnc ĭtĕrūm

mānsērūnt dŭŏ, sēd crēvērūnt mīlĭa ĭn ūnūm

sīngŭlă. Fēcūndūm ‖ sēmĕn ădūltĕrĭō.

114

Fīrmānō sāltū nōn fālsō Mēntŭlă dīvēs

fērtūr, quī tōt rēs ‖ īn se hăbĕt ēgrĕgĭās,

aūcŭpĭum ōmnĕ gĕnūs, pīscīs, prāta, ārvă fĕrāsquĕ.

Nēquīquām: frūctūs ‖ sūmptĭbŭs ēxsŭpĕrāt.

Quārē cōncēdō sīt dīvēs, dum ōmnĭă dēsīnt.

Sāltūm laūdēmūs, ‖ dūm mŏdŏ | īpse ĕgĕāt.

115

Mēntŭla hăbēt īnstār trīgīntā iūgĕră prātī,

quādrāgīnta ārvī: ‖ cētĕră sūnt mărĭā.

Cūr nōn dīvĭtĭīs Croēsūm sŭpĕrārĕ pŏtīs sīt,

ūnō qui īn sāltū ‖ tōt bŏnă pōssĭdĕāt,

prāta ārva īngēntēs sīlvās sāltūsquĕ pălūdēsque

ūsque ăd Hўpērbŏrĕōs ‖ ēt măre ăd Ōcĕănūm?

Ōmnĭă māgna haēc sūnt, tămĕn īpsēst māxĭmŭs ūltrō,

nōn hŏmŏ, sēd vērō ‖ mēntŭlă māgnă mĭnāx.

116

Saēpĕ tĭbī stŭdĭōso ănĭmō vēnāntĕ rĕquīrēns

cārmĭna ŭtī pōssēm ‖ mīttĕrĕ Bāttĭădaē,

quī tē lēnīrēm nōbīs, seū cōnārērĕ

tēla īnfēstă ‹mĕūm› ‖ mīttĕre ĭn ūsquĕ căpūt,

hūnc vĭdĕō mĭhĭ nūnc frūstrā sūmptum ēssĕ lăbōrēm,

Gēllī, nēc nōstrās ‖ hīc vălŭīssĕ prĕcēs.

Cōntrā nōs tēla īstă tŭa ēvītābĭmŭs † amitha

āt fīxūs nōstrīs ‖ tū † dăbĭs sūpplĭcĭūm.