Fōrtĕ Mĭcōn sĕnĭōr Cānthūsquĕ, Mĭcōnĭs ălūmnūs,
tōrrēntēm pătŭlā vītābānt īlĭcĕ sōlēm,
cūm iŭvĕnī sĕnĭōr praēcēptă dătūrŭs ălūmnō
tālĭă vērbă rĕfērt trĕmŭlīs tĭtŭbāntĭă lābrīs:
"quās ērrārĕ vĭdēs īntēr dūmētă căpēllās
cānăquĕ lāscīvō cōncīdĕrĕ grāmĭnă mōrsū,
Cānthĕ pŭēr, quōs ēccĕ grĕgēs ā mōntĕ rĕmōtōs
cērnĭs ĭn āprīcō dēcērpĕrĕ grāmĭnă cāmpō,
hōs tĭbĭ dō sĕnĭōr iŭvĕnī pătĕr: īpsĕ tŭēndōs
āccĭpĕ. iām cērtē pŏtĕs īnsūdārĕ lăbōrī,
iām prō mē gnāvām pŏtĕs ēxērcērĕ iŭvēntām.
Ādspĭcĭs ūt nōbīs aētās iām mīllĕ quĕrēlās
āffĕrăt ēt băcŭlūm prĕmăt īnclīnātă sĕnēctūs?
sēd quā lēgĕ rĕgās ĕt ămāntēs lūstră căpēllās
ēt mĕlĭūs prātīs ērrāntēs mōllĭbŭs āgnās,
pērcĭpĕ. vērĕ nŏvō, cūm iām tīnnīrĕ vŏlūcrēs
īncĭpĭēnt nīdōsquĕ rĕvērsă lŭtābĭt hĭrūndŏ,
prōtĭnŭs hībērnō pĕcŭs ōmnĕ mŏvēbĭs ŏvīlī.
tūnc ĕtĕnīm mĕlĭōr vērnāntī gērmĭnĕ sīlvă
pūllăt ĕt aēstīvās rĕpărābĭlĭs īncŏhăt ūmbrās,
tūnc flōrēnt sāltūs vĭrĭdīsquĕ rĕnāscĭtŭr ānnūs,
tūnc Vĕnŭs ēt călĭdī scīntīllāt fērvŏr ămōrīs
lāscīvūmquĕ pĕcūs sălĭēntēs āccĭpĭt hīrcōs.
sēd nōn āntĕ grĕgēs īn pāscŭă mīttĕ rĕclūsōs,
quām fŭĕrīt plācātă Pălēs. tūm cēspĭtĕ vīvō
pōnĕ fŏcūm gĕnĭūmquĕ lŏcī Faūnūmquĕ Lărēsquĕ
sālsō fārrĕ vŏcā; tĕpĭdōs tūnc hōstĭă cūltrōs
īmbŭăt: hāc ĕtĭām, dūm vīvĭt, ŏvīlĭă lūstrā.
nēc mŏră, tūnc cāmpōs ŏvĭbūs, dūmētă căpēllīs
ōrtō sōlĕ dăbīs, sĭmŭl hūnc trānscēndĕrĕ mōntēm
coēpĕrĭt āc prīmaē spătĭūm tĕpĕfēcĕrĭt hōraē.
āt sī fōrtĕ văcēs, dūm mātūtīnă rĕlāxāt
frīgŏră sōl, tŭmĭdīs spūmāntĭă mūlctră păpīllīs
īmplēbīt quōd mānĕ flŭēt; rūrsūsquĕ prĕmētūr
mānĕ quŏd ōccĭdŭaē mūlsūră rĕdēgĕrĭt hōraē.
pārcĕ tămēn fētīs: nē sīnt cōmpēndĭă tāntī,
dēstrŭăt ūt nĭvĕōs vēnālīs cāsĕŭs āgnōs;
nām tĭbĭ praēcĭpŭō fētūră cŏlētŭr ămōrĕ.
tē quŏquĕ nōn pŭdĕāt, cūm sērŭs ŏvīlĭă vīsēs,
sī quă iăcēbĭt ŏvīs pārtū rĕsŏlūtă rĕcēntī,
hānc ŭmĕrīs pōrtārĕ tŭīs nātōsquĕ tĕpēntī
fērrĕ sĭnū trĕmŭlōs ēt nōndūm stārĕ părātōs.
nēc tū lōngīnquās prŏcŭl ā praēsēpĭbŭs hērbās
nēc nĭmĭs āmōtaē sēctābĕrĕ pābŭlă sīlvaē,
dūm pĕrăgīt vērnūm Iŏvĭs īncōnstāntĭă tēmpūs.
vērĭs ĕnīm dŭbĭtāndă fĭdēs: mŏdŏ frōntĕ sĕrēnā
blāndĭŭs ārrīsīt, mŏdŏ cūm cālīgĭnĕ nīmbōs
īntŭlĭt ēt mĭsĕrās tōrrēntĭbŭs ābstŭlĭt āgnās.
Āt cūm lōngă dĭēs sĭtĭēntēs āffĕrĕt aēstūs
nēc fŭĕrīt vāriāntĕ dĕō mūtābĭlĕ caēlūm,
iām sīlvīs cōmmīttĕ grĕgēs, iām lōngĭŭs hērbās
quaērĕ; sĕd āntĕ dĭēm pĕcŭs ēxĕăt: ūmĭdă dūlcēs
ēffĭcĭt aūră cĭbōs, quŏtĭēns fŭgĭēntĭbŭs eūrīs
frīgĭdă nōctūrnō tāngūntūr pāscŭă rōrĕ
ēt mātūtīnaē lūcēnt īn grāmĭnĕ gūttaē.
āt sĭmŭl ārgūtaē nĕmŭs īncrĕpŭērĕ cĭcādaē,
ād fōntēm cōmpēllĕ grĕgēs; nēc prōtĭnŭs hērbās
ēt cāmpōs pērmīttĕ sĕquī, sēd prōtĕgăt īllōs
īntĕrĕā vĕtĕrēs quaē pōrrĭgĭt aēscŭlŭs ūmbrās.
vērum ŭbĭ dēclīnī iām nōnă tĕpēscĕrĕ sōlĕ
īncĭpĭēt sēraēquĕ vĭdēbĭtŭr hōră mĕrēndaē,
rūrsūs pāscĕ grĕgēs ĕt ŏpācōs dēsĕrĕ lūcōs.
nēc prĭŭs aēstīvō pĕcŭs īnclūdātŭr ŏvīlī,
quām lĕvĭbūs nīdīs sōmnōs cāptārĕ vŏlūcrīs
cōgĭtĕt ēt trĕmŭlō quĕrĭbūndă frĭtīnnĭăt ōrĕ.
Cūm iām tēmpŭs ĕrīt mātūrās dēmĕrĕ lānās,
sūcĭdă iām tĕrĕtī cōnstrīngĕrĕ vēllĕră iūncō,
hīrcōrūmquĕ iŭbās ĕt ŏlēntēs caēdĕrĕ bārbās,
āntĕ tămēn sēcērnĕ pĕcūs grĕgĭbūsquĕ nŏtātīs
cōnsĭmĭlēs īnclūdĕ cŏmīs, nē lōngă mĭnūtīs,
mōllĭă nē dūrīs cŏĕānt, nē cāndĭdă fūscīs.
sēd tĭbĭ cūm văcŭās pŏsĭtō vēlāmĭnĕ cōstās
dēnūdāvĭt ŏvīs, cīrcūmspĭcĕ, nē sĭt ăcūtā
fōrpĭcĕ laēsă cŭtīs, tăcĭtūm nē pūstŭlă vīrūs
tēxĕrĭt ōccūltō sūb vūlnĕrĕ: quaē nĭsĭ fērrō
rūmpĭtŭr, ā! mĭsĕrūm frăgĭlī rūbīgĭnĕ cōrpūs
ārrōdēt sănĭēs ēt pūtrĭă cōntrăhĕt ōssă.
prōvĭdŭs (hōc mŏnĕō) vīvēntĭă sūlphŭră tēcūm
ēt scīllaē căpŭt ēt vīrōsă bĭtūmĭnă pōrtēs,
vūlnĕrĭbūs lātūrŭs ŏpēm; nēc Brūttĭă dēsīt
pīx tĭbĭ: tū lĭquĭdō pĭcĭs ūnguĭnĕ tērgă mĕmēntŏ,
sī sīnt rāsă, lĭnās. vīvī quŏquĕ pōndĕră mēllĕ
ārgēntī cŏquĭtō lēntūmquĕ bĭtūmĕn ăhēnō,
īmprēssūrŭs ŏvī tŭă nōmĭnă; nām tĭbĭ lītēs
aūfĕrĕt īngēntēs lēctūs pōssēssŏr ĭn ārmō.
Nūnc ĕtĭām, dūm sīccŭs ăgēr, dūm fērvĭdă tēllūs,
dūm rīmōsă pălūs ēt mūltō tōrrĭdă līmō
aēstŭăt ēt frăgĭlēs nĭmĭūm sōl pūlvĕrăt hērbās,
lūrĭdă cōnvĕnĭēt sūccēndĕrĕ gālbănă sēptīs
ēt tŭă cērvīnō lūstrārĕ măpālĭă fūmō.
ōbfŭĭt īllĕ mălīs ŏdŏr ānguĭbŭs: īpsĕ vĭdēbīs
sērpēntūm cĕcĭdīssĕ mĭnās: nōn strīngĕrĕ dēntēs
ūllă pŏtēst ūncōs, sĕd ĭnānī dēbĭlĭs ōrĕ
mārcĕt ĕt ōbtūsō iăcĕt ēxārmātă vĕnēnō.
Nūnc ăgĕ vīcīnaē cīrcūmspĭcĕ tēmpŏră brūmaē
quā rătĭōnĕ gĕrās. ăpĕrīt cūm vīnĕă sēpēs
ēt pōrtāt lēctās sēcūrūs cīrcĭtŏr ūvās,
īncĭpĕ fālcĕ nĕmūs vīvāsquĕ rĕcīdĕrĕ frōndēs.
nūnc ŏpŭs ēst tĕnĕrās sūmmātīm strīngĕrĕ vīrgās,
nūnc hĭĕmī sērvārĕ cŏmās, dūm pērmănĕt ūmōr,
dūm vĭrĕt ēt trĕmŭlās nōn ēxcŭtĭt Āfrĭcŭs ūmbrās.
hās tĭbĭ cōnvĕnĭēt tĕpĭdīs fēnīlĭbŭs ōlīm
prōmĕrĕ, cūm pĕcŭdēs ēxtrēmūs claūsĕrĭt ānnūs.
hāc tĭbĭ nītēndum ēst, lăbŏr hīc īn tēmpŏrĕ nōstēr,
gnāvăquĕ sēdŭlĭtās rĕdĭt ēt pāstōrĭă vīrtūs.
nē pĭgĕāt rāmōs sīccīs mīscērĕ rĕcēntēs
ēt sūcōs ădhĭbērĕ nŏvōs, nē tōrrĭdă nīmbīs
īnstĕt hĭēms nĭmĭōquĕ gĕlū nĭvĭbūsquĕ cŏāctīs
īncūrsārĕ vĕtēt nĕmŭs ēt cōnstrīngĕrĕ frōndēs;
tū tămĕn aūt lēvēs hĕdĕrās aūt mōllĕ sălīctūm
vāllĕ prĕmēs mĕdĭā. sĭtĭs ēst pēnsāndă tŭōrūm,
Cānthĕ, grĕgūm vĭrĭdāntĕ cĭbō: nĭhĭl ārĭdŭs īllīs,
īngēntī pŏsĭtūs quāmvīs strŭĕ, prōsĭt ăcērvūs.
vīrgĕă sī dēsīnt lĭquĭdō tūrgēntĭă sūcō
ēt quĭbŭs ēst ălĭquīd plēnaē vītālĕ mĕdūllaē.
praēcĭpŭē gĕlĭdūm stĭpŭlā cūm frōndĕ cădūcā
stērnĕ sŏlūm, nē fōrtĕ rĭgōr pĕnĕtrābĭlĕ cōrpūs
ūrăt ĕt īntērnō vāstēt pĕcŭārĭă mōrbō.
Plūră quĭdēm mĕmĭnīssĕ vĕlīm, nām plūră sŭpērsūnt.
sēd iām sēră dĭēs cădĭt ēt iām sōlĕ fŭgātō
frīgĭdŭs aēstīvās īmpēllīt Nōctĭfĕr hōrās."
Forte Micon senior Canthusque, Miconis alumnus,
torrentem patula uitabant ilice solem,
cum iuueni senior praecepta daturus alumno
talia uerba refert tremulis titubantia labris:
"quas errare uides inter dumeta capellas
canaque lasciuo concidere gramina morsu,
Canthe puer, quos ecce greges a monte remotos
cernis in aprico decerpere gramina campo,
hos tibi do senior iuueni pater: ipse tuendos
accipe. iam certe potes insudare labori,
iam pro me gnauam potes exercere iuuentam.
Adspicis ut nobis aetas iam mille querelas
afferat et baculum premat inclinata senectus?
sed qua lege regas et amantes lustra capellas
et melius pratis errantes mollibus agnas,
percipe. uere nouo, cum iam tinnire uolucres
incipient nidosque reuersa lutabit hirundo,
protinus hiberno pecus omne mouebis ouili.
tunc etenim melior uernanti germine silua
pullat et aestiuas reparabilis incohat umbras,
tunc florent saltus uiridisque renascitur annus,
tunc Venus et calidi scintillat feruor amoris
lasciuumque pecus salientes accipit hircos.
sed non ante greges in pascua mitte reclusos,
quam fuerit placata Pales. tum cespite uiuo
pone focum geniumque loci Faunumque Laresque
salso farre uoca; tepidos tunc hostia cultros
imbuat: hac etiam, dum uiuit, ouilia lustra.
nec mora, tunc campos ouibus, dumeta capellis
orto sole dabis, simul hunc transcendere montem
coeperit ac primae spatium tepefecerit horae.
at si forte uaces, dum matutina relaxat
frigora sol, tumidis spumantia mulctra papillis
implebit quod mane fluet; rursusque premetur
mane quod occiduae mulsura redegerit horae.
parce tamen fetis: ne sint compendia tanti,
destruat ut niueos uenalis caseus agnos;
nam tibi praecipuo fetura coletur amore.
te quoque non pudeat, cum serus ouilia uises,
si qua iacebit ouis partu resoluta recenti,
hanc umeris portare tuis natosque tepenti
ferre sinu tremulos et nondum stare paratos.
nec tu longinquas procul a praesepibus herbas
nec nimis amotae sectabere pabula siluae,
dum peragit uernum Iouis inconstantia tempus.
ueris enim dubitanda fides: modo fronte serena
blandius arrisit, modo cum caligine nimbos
intulit et miseras torrentibus abstulit agnas.
At cum longa dies sitientes afferet aestus
nec fuerit uariante deo mutabile caelum,
iam siluis committe greges, iam longius herbas
quaere; sed ante diem pecus exeat: umida dulces
efficit aura cibos, quotiens fugientibus euris
frigida nocturno tanguntur pascua rore
et matutinae lucent in gramine guttae.
at simul argutae nemus increpuere cicadae,
ad fontem compelle greges; nec protinus herbas
et campos permitte sequi, sed protegat illos
interea ueteres quae porrigit aesculus umbras.
uerum ubi declini iam nona tepescere sole
incipiet seraeque uidebitur hora merendae,
rursus pasce greges et opacos desere lucos.
nec prius aestiuo pecus includatur ouili,
quam leuibus nidis somnos captare uolucris
cogitet et tremulo queribunda fritinniat ore.
Cum iam tempus erit maturas demere lanas,
sucida iam tereti constringere uellera iunco,
hircorumque iubas et olentes caedere barbas,
ante tamen secerne pecus gregibusque notatis
consimiles include comis, ne longa minutis,
mollia ne duris coëant, ne candida fuscis.
sed tibi cum uacuas posito uelamine costas
denudauit ouis, circumspice, ne sit acuta
forpice laesa cutis, tacitum ne pustula uirus
texerit occulto sub uulnere: quae nisi ferro
rumpitur, a! miserum fragili rubigine corpus
arrodet sanies et putria contrahet ossa.
prouidus (hoc moneo) uiuentia sulphura tecum
et scillae caput et uirosa bitumina portes,
uulneribus laturus opem; nec Bruttia desit
pix tibi: tu liquido picis unguine terga memento,
si sint rasa, linas. uiui quoque pondera melle
argenti coquito lentumque bitumen aheno,
impressurus oui tua nomina; nam tibi lites
auferet ingentes lectus possessor in armo.
Nunc etiam, dum siccus ager, dum feruida tellus,
dum rimosa palus et multo torrida limo
aestuat et fragiles nimium sol puluerat herbas,
lurida conueniet succendere galbana septis
et tua ceruino lustrare mapalia fumo.
obfuit ille malis odor anguibus: ipse uidebis
serpentum cecidisse minas: non stringere dentes
ulla potest uncos, sed inani debilis ore
marcet et obtuso iacet exarmata ueneno.
Nunc age uicinae circumspice tempora brumae
qua ratione geras. aperit cum uinea sepes
et portat lectas securus circitor uuas,
incipe falce nemus uiuasque recidere frondes.
nunc opus est teneras summatim stringere uirgas,
nunc hiemi seruare comas, dum permanet umor,
dum uiret et tremulas non excutit Africus umbras.
has tibi conueniet tepidis fenilibus olim
promere, cum pecudes extremus clauserit annus.
hac tibi nitendum est, labor hic in tempore noster,
gnauaque sedulitas redit et pastoria uirtus.
ne pigeat ramos siccis miscere recentes
et sucos adhibere nouos, ne torrida nimbis
instet hiems nimioque gelu niuibusque coactis
incursare uetet nemus et constringere frondes;
tu tamen aut leues hederas aut molle salictum
ualle premes media. sitis est pensanda tuorum,
Canthe, gregum uiridante cibo: nihil aridus illis,
ingenti positus quamuis strue, prosit aceruus.
uirgea si desint liquido turgentia suco
et quibus est aliquid plenae uitale medullae.
praecipue gelidum stipula cum fronde caduca
sterne solum, ne forte rigor penetrabile corpus
urat et interno uastet pecuaria morbo.
Plura quidem meminisse uelim, nam plura supersunt.
sed iam sera dies cadit et iam sole fugato
frigidus aestiuas impellit Noctifer horas."