Nōndūm sōlĭs ĕquōs dēclīnīs mītĭgăt aēstās,
quāmvīs ēt mădĭdīs īncūmbānt prēlă răcēmīs
ēt spūmēnt raūcō fērvēntĭă mūstă sŭsūrrō.
cērnĭs ŭt ēccĕ pătēr quās trādĭdĭt, Ōrnўtĕ, vāccaē
mōllĕ sŭb hīrsūtā lătŭs ēxsplĭcŭērĕ gĕnīstā?
nōs quŏquĕ vīcīnīs cūr nōn sūccēdĭmŭs ūmbrīs?
tōrrĭdă cūr sōlō dēfēndĭmŭs ōră gălērō?
Hōc pŏtĭūs, frātēr Cŏrўdōn, nĕmŭs, āntră pĕtāmūs
īstă pătrīs Faūnī, grăcĭlēs ŭbĭ pīnĕă dēnsēt
sīlvă cŏmās răpĭdōquĕ căpūt lĕvăt ōbvĭă sōlī,
būllāntēs ŭbĭ fāgŭs ăquās rādīcĕ sŭb īpsā
prōtĕgĭt ēt rāmīs ērrāntĭbŭs īmplĭcăt ūmbrās.
Quō mē cūmquĕ vŏcās, sĕquŏr, Ōrnўtĕ; nām mĕă Leūcē,
dūm nĕgăt āmplēxūs nōctūrnăquĕ gaūdĭă nōbīs,
pērvĭă cōrnĭgĕrī fēcīt sācrārĭă Faūnī.
prōme ĭgĭtūr călămōs ēt sī quă rĕcōndĭtă sērvās.
nēc tĭbĭ dēfŭĕrīt mĕă fīstŭlă, quām mĭhĭ nūpēr
mātūrā dŏcĭlīs cōmpēgĭt hărūndĭnĕ Lādōn.
Ēt iām cāptātaē părĭtēr sūccēssĭmŭs ūmbraē.
sēd quaēnām sācrā dēscrīpta ēst pāgĭnă fāgō,
quām mŏdŏ nēscĭŏ quīs prŏpĕrāntī fālcĕ nŏtāvīt?
āspĭcĭs ūt vĭrĭdēs ĕtĭām nūnc līttĕră rīmās
sērvĕt ĕt ārēntī nōndūm sē lāxĕt hĭātū?
Ōrnўtĕ, fēr prŏpĭūs tŭă lūmĭnă: tū pŏtĕs āltō
cōrtĭcĕ dēscrīptōs cĭtĭūs pērcūrrĕrĕ vērsūs;
nām tĭbĭ lōngă sătīs pătĕr īntērnōdĭă lārgūs
prōcērūmquĕ dĕdīt mātēr nōn īnvĭdă cōrpūs.
Nōn pāstōr, nōn haēc trĭvĭālī mōrĕ vĭātōr,
sēd dĕŭs īpsĕ cănīt: nĭhĭl ārmēntālĕ rĕsūltāt,
nēc mōntānă săcrōs dīstīngŭŭnt iūbĭlă vērsūs.
Mīră rĕfērs; sēd rūmpĕ mŏrās ŏcŭlōsquĕ sĕquācī
quām prīmūm nōbīs dīvīnūm pērlĕgĕ cārmēn.
"Quī iŭgă, quī sīlvā tŭĕōr, sătŭs aēthĕrĕ Faūnūs,
haēc pŏpŭlīs vēntūră cănō: iŭvăt ārbŏrĕ sācrā
laētă pătēfāctīs īncīdĕrĕ cārmĭnă fātīs.
vōs ō praēcĭpŭē nĕmŏrūm gaūdētĕ cŏlōnī,
vōs pŏpŭlī gaūdētĕ mĕī: lĭcĕt ōmnĕ văgētūr
sēcūrō cūstōdĕ pĕcūs nōctūrnăquĕ pāstōr
claūdĕrĕ frāxĭnĕā nōlīt praēsēpĭă crātĕ:
nōn tămĕn īnsĭdĭās praēdātŏr ŏvīlĭbŭs ūllās
āffĕrĕt aūt lāxīs ăbĭgēt iūmēntă căpīstrīs.
aūrĕă sēcūrā cūm pācĕ rĕnāscĭtŭr aētās
ēt rĕdĭt ād tērrās tāndēm squālōrĕ sĭtūquĕ
ālmă Thĕmīs pŏsĭtī iŭvĕnēmquĕ bĕātă sĕquūntūr
saēcŭlă, mātērnīs caūsām quī vīcĭt Ĭūlīs.
dūm pŏpŭlōs dĕŭs īpsĕ rĕgēt, dăbĭt īmpĭă vīctās
pōst tērgūm Bēllōnă mănūs spŏlĭātăquĕ tēlīs
īn sŭă vēsānōs tōrquēbīt vīscĕră mōrsūs
ēt, mŏdŏ quaē tōtō cīvīlĭă dīstŭlĭt ōrbĕ,
sēcūm bēllă gĕrēt: nūllōs iām Rōmă Phĭlīppōs
dēflēbīt, nūllōs dūcēt cāptīvă trĭūmphōs;
ōmnĭă Tārtărĕō sŭbĭgēntūr cārcĕrĕ bēllă
īmmērgēntquĕ căpūt tĕnĕbrīs lūcēmquĕ tĭmēbūnt.
cāndĭdă pāx ădĕrīt; nēc sōlūm cāndĭdă vūltū,
quālīs saēpĕ fŭīt quaē lībĕră Mārtĕ prŏfēssō,
quaē dŏmĭtō prŏcŭl hōstĕ tămēn grāssāntĭbŭs ārmīs
pūblĭcă dīffūdīt tăcĭtō dīscōrdĭă fērrō:
ōmnĕ prŏcūl vĭtĭūm sĭmŭlātaē cēdĕrĕ pācīs
iūssĭt ĕt īnsānōs Clēmēntĭă cōntŭdĭt ēnsēs.
nūllă cătēnātī fērālīs pōmpă sĕnātūs
cārnĭfĭcūm lāssābĭt ŏpūs, nēc cārcĕrĕ plēnō
īnfēlīx rārōs nŭmĕrābīt Cūrĭă pātrēs.
plēnă quĭēs ădĕrīt, quaē strīctī nēscĭă fērrī
āltĕră Sātūrnī rĕfĕrēt Lătĭālĭă rēgnă,
āltĕră rēgnă Nŭmaē, quī prīmŭs ŏvāntĭă caēdĕ
āgmĭnă, Rōmŭlĕīs ĕt ădhūc ārdēntĭă cāstrīs
pācĭs ŏpūs dŏcŭīt iūssītquĕ sĭlēntĭbŭs ārmīs
īntēr sācră tŭbās, nōn īntēr bēllă, sŏnārĕ.
iām nĕc ădūmbrātī făcĭēm mērcātŭs hŏnōrīs
nēc văcŭōs tăcĭtūs fāscēs ĕt ĭnānĕ trĭbūnāl
āccĭpĭēt cōnsūl; sēd lēgĭbŭs ōmnĕ rĕdūctīs
iūs ădĕrīt, mōrēmquĕ fŏrī vūltūmquĕ prĭōrĕ
rēddĕt ĕt āfflīctūm mĕlĭōr dĕŭs aūfĕrĕt aēvūm.
ēxūltēt quaēcūmquĕ nŏtūm gēns īmă iăcēntēm
ērēctūmvĕ cŏlīt bŏrĕām, quaēcūmquĕ vĕl ōrtū
vēl pătĕt ōccāsū mĕdĭōvĕ sŭb aēthĕrĕ fērvīt.
cērnĭtĭs ūt pūrō nōx iām vīcēsĭmă caēlō
fūlgĕăt ēt plăcĭdā rădĭāntēm lūcĕ cŏmētēm
prōfĕrăt? ūt lĭquĭdūm nĭtĕāt sĭnĕ vūlnĕrĕ plēnūs?
nūmquĭd ŭtrūmquĕ pŏlūm, sīcūt sŏlĕt, īgnĕ crŭēntō
spārgĭt ĕt ārdēntī scīntīllāt sānguĭnĕ lāmpās?
āt quōndām nōn tālĭs ĕrāt, cūm Caēsărĕ rāptō
īndīxīt mĭsĕrīs fātālĭă cīvĭbŭs ārmă.
scīlĭcĕt īpsĕ dĕūs Rōmānaē pōndĕră mōlīs
fōrtĭbŭs ēxcĭpĭēt sīc īncōncūssă lăcērtīs,
ūt nĕquĕ trānslātī sŏnĭtū frăgŏr īntŏnĕt ōrbīs
nēc prĭŭs ēx mĕrĭtīs dēfūnctōs Rōmă pĕnātēs
cēnsĕăt, ōccāsūs nĭsĭ cūm rēspēxĕrĭt ōrtūs.
Ōrnўtĕ, iām dūdūm vĕlŭt īpsō nūmĭnĕ plēnūm
mē quătĭt ēt mīxtūs sŭbĭt īntēr gaūdĭă tērrōr.
sēd bŏnă fācūndī vĕnĕrēmūr nūmĭnă Faūnī.
cārmĭnă, quaē nōbīs dĕŭs ōbtŭlĭt īpsĕ cănēndă,
dīcāmūs tĕrĕtīquĕ sŏnūm mŏdŭlēmŭr ăvēnā:
fōrsĭtăn aūgūstās fĕrĕt haēc Mĕlĭboēŭs ăd aūrēs.
Nondum solis equos declinis mitigat aestas,
quamuis et madidis incumbant prela racemis
et spument rauco feruentia musta susurro.
cernis ut ecce pater quas tradidit, Ornyte, uaccae
molle sub hirsuta latus exsplicuere genista?
nos quoque uicinis cur non succedimus umbris?
torrida cur solo defendimus ora galero?
Hoc potius, frater Corydon, nemus, antra petamus
ista patris Fauni, graciles ubi pinea denset
silua comas rapidoque caput leuat obuia soli,
bullantes ubi fagus aquas radice sub ipsa
protegit et ramis errantibus implicat umbras.
Quo me cumque uocas, sequor, Ornyte; nam mea Leuce,
dum negat amplexus nocturnaque gaudia nobis,
peruia cornigeri fecit sacraria Fauni.
prome igitur calamos et si qua recondita seruas.
nec tibi defuerit mea fistula, quam mihi nuper
matura docilis compegit harundine Ladon.
Et iam captatae pariter successimus umbrae.
sed quaenam sacra descripta est pagina fago,
quam modo nescio quis properanti falce notauit?
aspicis ut uirides etiam nunc littera rimas
seruet et arenti nondum se laxet hiatu?
Ornyte, fer propius tua lumina: tu potes alto
cortice descriptos citius percurrere uersus;
nam tibi longa satis pater internodia largus
procerumque dedit mater non inuida corpus.
Non pastor, non haec triuiali more uiator,
sed deus ipse canit: nihil armentale resultat,
nec montana sacros distinguunt iubila uersus.
Mira refers; sed rumpe moras oculosque sequaci
quam primum nobis diuinum perlege carmen.
"Qui iuga, qui silua tueor, satus aethere Faunus,
haec populis uentura cano: iuuat arbore sacra
laeta patefactis incidere carmina fatis.
uos o praecipue nemorum gaudete coloni,
uos populi gaudete mei: licet omne uagetur
securo custode pecus nocturnaque pastor
claudere fraxinea nolit praesepia crate:
non tamen insidias praedator ouilibus ullas
afferet aut laxis abiget iumenta capistris.
aurea secura cum pace renascitur aetas
et redit ad terras tandem squalore situque
alma Themis positi iuuenemque beata sequuntur
saecula, maternis causam qui uicit Iulis.
dum populos deus ipse reget, dabit impia uictas
post tergum Bellona manus spoliataque telis
in sua uesanos torquebit uiscera morsus
et, modo quae toto ciuilia distulit orbe,
secum bella geret: nullos iam Roma Philippos
deflebit, nullos ducet captiua triumphos;
omnia Tartareo subigentur carcere bella
immergentque caput tenebris lucemque timebunt.
candida pax aderit; nec solum candida uultu,
qualis saepe fuit quae libera Marte professo,
quae domito procul hoste tamen grassantibus armis
publica diffudit tacito discordia ferro:
omne procul uitium simulatae cedere pacis
iussit et insanos Clementia contudit enses.
nulla catenati feralis pompa senatus
carnificum lassabit opus, nec carcere pleno
infelix raros numerabit Curia patres.
plena quies aderit, quae stricti nescia ferri
altera Saturni referet Latialia regna,
altera regna Numae, qui primus ouantia caede
agmina, Romuleis et adhuc ardentia castris
pacis opus docuit iussitque silentibus armis
inter sacra tubas, non inter bella, sonare.
iam nec adumbrati faciem mercatus honoris
nec uacuos tacitus fasces et inane tribunal
accipiet consul; sed legibus omne reductis
ius aderit, moremque fori uultumque priore
reddet et afflictum melior deus auferet aeuum.
exultet quaecumque notum gens ima iacentem
erectumue colit boream, quaecumque uel ortu
uel patet occasu medioue sub aethere feruit.
cernitis ut puro nox iam uicesima caelo
fulgeat et placida radiantem luce cometem
proferat? ut liquidum niteat sine uulnere plenus?
numquid utrumque polum, sicut solet, igne cruento
spargit et ardenti scintillat sanguine lampas?
at quondam non talis erat, cum Caesare rapto
indixit miseris fatalia ciuibus arma.
scilicet ipse deus Romanae pondera molis
fortibus excipiet sic inconcussa lacertis,
ut neque translati sonitu fragor intonet orbis
nec prius ex meritis defunctos Roma penates
censeat, occasus nisi cum respexerit ortus.
Ornyte, iam dudum uelut ipso numine plenum
me quatit et mixtus subit inter gaudia terror.
sed bona facundi ueneremur numina Fauni.
carmina, quae nobis deus obtulit ipse canenda,
dicamus teretique sonum modulemur auena:
forsitan augustas feret haec Meliboeus ad aures.