1.
PRAEFATIO
Post deum semper patrem colui secundamque reverentiam genitori meo debui. Sequitur ergo hanc summi dei venerationem epicedion patris mei. Titulus a Graecis auctoribus, defunctorum honori dicatus, non ambitiosus, sed religiosus. Quem commendo lectori meo, sive is filius est seu pater sive utrumque. Neque ut laudet exigo, set ut amet postulo: neque vero nunc patrem meum laudo, quod ille non eget et ego functum oblectatione viventium onerare non debeo. Neque dico nisi quod agnoscunt, qui parti aetatis eius interfuerunt. Falsum me autem morte [eius] obita dicere et verum tacere eiusdem piaculi existimo. Imagini ipsius hi versus subscripti sunt neque minus in opusculorum meorum seriem relati. Alia omnia mea displicent mihi, hoc relegisse amo.
2.
Nomen ego Ausonius, non ultimus arte medendi
et, mea si nosses tempora, primus eram.
Vicinas urbes colui patriaque domoque,
Vasates patria, sed lare Burdigalam.
Curia me duplex et uterque senatus habebat
muneris exsortem, nomine participem.
Non opulens nec egens, parcus sine sordibus egi:
victum, habitum, mores semper eadem habui.
Sermone inpromptus Latio, verum Attica lingua
suffecit culti vocibus eloquii.
Optuli opem cunctis poscentibus artis inemptae
officiumque meum cum pietate fuit.
Iudicium de me studui praestare bonorum:
ipse mihi numquam, iudice me, placui.
Officia in multos diverso debita cultu
personis, meritis, tempore distribui.
Litibus abstinui: non auxi, non minui rem;
indice me nullus, set neque teste perit.
Invidi numquam: cupere atque ambire refugi;
iurare aut falsum dicere par habui.
Factio me sibi non, non coniuratio iunxit:
sincero colui foedere amicitias.
Felicem scivi, non qui quod vellet haberet,
set qui per fatum non data non cuperet.
Non occursator, non garrulus, obvia cernens,
valvis et velo condita non adii.
Famam, quae posset vitam lacerare bonorum,
non finxi et, veram si scierim, tacui.
Ira procul, spes vana procul, procul anxia cura
inque bonis hominum gaudia falsa procul.
Vitati coetus eiuratique tumultus
et semper fictae principum amicitiae.
Deliquisse nihil numquam laudem esse putavi
atque bonos mores legibus antetuli.
[Irasci promptus properavi condere motum
atque mihi poenas pro levitate dedi].
Coniugium per lustra novem sine crimine concors
unum habui: gnatos quattuor edidimus.
Prima obiit lactans at qui fuit ultimus aevi,
pubertate rudi non rudis interiit,
Maximus ad summum columen pervenit honorum,
praefectus Gallis et Libyae et Latio,
tranquillus, clemens, oculis, voce, ore serenus,
in genitore suo mente animoque pater.
Huius ego et natum et generum pro consule vidi.
Consul ut ipse foret, spes mihi certa fuit.
Matronale decus possedit filia, cuius
egregia et nuptae laus erat et viduae.
Quae nati generique et progeneri simul omnium
multiplici inlustres vidit honore domos.
Ipse nec affectans nec detrectator honorum
praefectus magni nuncupor Illyrici.
Haec me fortunae larga indulgentia suasit
numine adorato vitae obitum petere,
ne fortunatae spatium inviolabile vitae
fatali morsu stringeret ulla dies.
Optinui auditaeque preces: spem, vota, timorem
sopitus placido fine relinquo aliis.
Inter maerentes, sed non ego maestus, amicos
dispositis iacui funeris arbitriis.
Nonaginta annos baculo sine, corpore toto
exegi, cunctis integer officiis.
Haec quicumque leges, non aspernabere fari:
«talis vita tibi, qualia vota mihi».
1.
PRAEFATIO
Post deum semper patrem colui secundamque reverentiam genitori meo debui. Sequitur ergo hanc summi dei venerationem epicedion patris mei. Titulus a Graecis auctoribus, defunctorum honori dicatus, non ambitiosus, sed religiosus. Quem commendo lectori meo, sive is filius est seu pater sive utrumque. Neque ut laudet exigo, set ut amet postulo: neque vero nunc patrem meum laudo, quod ille non eget et ego functum oblectatione viventium onerare non debeo. Neque dico nisi quod agnoscunt, qui parti aetatis eius interfuerunt. Falsum me autem morte [eius] obita dicere et verum tacere eiusdem piaculi existimo. Imagini ipsius hi versus subscripti sunt neque minus in opusculorum meorum seriem relati. Alia omnia mea displicent mihi, hoc relegisse amo.
2.
Nōmĕn ĕgo Aūsŏnĭūs, nōn ūltĭmŭs ārtĕ mĕdēndī
ēt, mĕă sī nōssēs ‖ tēmpŏră, prīmŭs ĕrām.
Vīcīnās ūrbēs cŏlŭī pătrĭāquĕ dŏmōquĕ,
Vāsātēs pătrĭā, ‖ sēd lărĕ Būrdĭgălām.
Cūrĭă mē dūplēx ĕt ŭtērquĕ sĕnātŭs hăbēbāt
mūnĕrĭs ēxsōrtēm, ‖ nōmĭnĕ pārtĭcĭpēm.
Nōn ŏpŭlēns nĕc ĕgēns, pārcūs sĭnĕ sōrdĭbŭs ēgī:
vīctum, hăbĭtūm, mōrēs ‖ sēmpĕr ĕādem hăbŭī.
Sērmōne īnprōmptūs Lătĭō, vērum Āttĭcă līnguă
sūffēcīt cūltī ‖ vōcĭbŭs ēlŏquĭī.
Ōptŭli ŏpēm cūnctīs pōscēntĭbŭs ārtĭs ĭnēmptaē
ōffĭcĭūmquĕ mĕūm ‖ cūm pĭĕtātĕ fŭīt.
Iūdĭcĭūm dē mē stŭdŭī praēstārĕ bŏnōrūm:
īpsĕ mĭhī nūmquām, ‖ iūdĭcĕ mē, plăcŭī.
Ōffĭcĭa īn mūltōs dīvērsō dēbĭtă cūltū
pērsōnīs, mĕrĭtīs, ‖ tēmpŏrĕ dīstrĭbŭī.
Lītĭbŭs ābstĭnŭī: nōn aūxī, nōn mĭnŭī rēm;
īndĭcĕ mē nūllūs, ‖ sēt nĕquĕ tēstĕ pĕrīt.
Īnvīdī nūmquām: cŭpĕre ātque āmbīrĕ rĕfūgī;
iūrāre aūt fālsūm ‖ dīcĕrĕ pār hăbŭī.
Fāctĭŏ mē sĭbĭ nōn, nōn cōniūrātĭŏ iūnxīt:
sīncērō cŏlŭī ‖ foēdĕre ămīcĭtĭās.
Fēlīcēm scīvī, nōn quī quōd vēllĕt hăbērēt,
sēt quī pēr fātūm ‖ nōn dătă nōn cŭpĕrēt.
Nōn ōccūrsātōr, nōn gārrŭlŭs, ōbvĭă cērnēns,
vālvīs ēt vēlō ‖ cōndĭtă nōn ădĭī.
Fāmām, quaē pōssēt vītām lăcĕrārĕ bŏnōrūm,
nōn fīnxi ēt, vērām ‖ sī scĭĕrīm, tăcŭī.
Īră prŏcūl, spēs vānă prŏcūl, prŏcŭl ānxĭă cūră
īnquĕ bŏnīs hŏmĭnūm ‖ gaūdĭă fālsă prŏcūl.
Vītātī coētūs ēiūrātīquĕ tŭmūltūs
ēt sēmpēr fīctaē ‖ prīncĭpum ămīcĭtĭaē.
Dēlīquīssĕ nĭhīl nūmquām laūdem ēssĕ pŭtāvī
ātquĕ bŏnōs mōrēs ‖ lēgĭbŭs āntĕtŭlī.
[Īrāscī prōmptūs prŏpĕrāvī cōndĕrĕ mōtūm
ātquĕ mĭhī poēnās ‖ prō lĕvĭtātĕ dĕdī].
Cōniŭgĭūm pēr lūstră nŏvēm sĭnĕ crīmĭnĕ cōncōrs
ūnum hăbŭī: gnātōs ‖ quāttŭŏr ēdĭdĭmūs.
Prīma ŏbĭīt lāctāns āt quī fŭĭt ūltĭmŭs aēvī,
pūbērtātĕ rŭdī ‖ nōn rŭdĭs īntĕrĭīt,
Māxĭmŭs ād sūmmūm cŏlŭmēn pērvēnĭt hŏnōrūm,
praēfēctūs Gāllīs ‖ ēt Lĭbўae ēt Lătĭō,
trānquīllūs, clēmēns, ŏcŭlīs, vōce, ōrĕ sĕrēnūs,
īn gĕnĭtōrĕ sŭō ‖ mēnte ănĭmōquĕ pătēr.
Hūiŭs ĕgo ēt nātum ēt gĕnĕrūm prō cōnsŭlĕ vīdī.
Cōnsŭl ŭt īpsĕ fŏrēt, ‖ spēs mĭhĭ cērtă fŭīt.
Mātrōnālĕ dĕcūs pōssēdīt fīlĭă, cūiūs
ēgrĕgĭa ēt nūptaē ‖ laūs ĕrăt ēt vĭdŭaē.
Quaē nātī gĕnĕrīque ēt prōgĕnĕrī sĭmŭl ōmniūm
mūltĭplĭci īnlūstrēs ‖ vīdĭt hŏnōrĕ dŏmōs.
Īpsĕ nĕc āffēctāns nēc dētrēctātŏr hŏnōrūm
praēfēctūs māgnī ‖ nūncŭpŏr Īllўrĭcī.
Haēc mē fōrtūnaē lārga īndūlgēntĭă suāsīt
nūmĭne ădōrātō ‖ vītae ŏbĭtūm pĕtĕrĕ,
nē fōrtūnātaē spătĭum īnvĭŏlābĭlĕ vītaē
fātālī mōrsū ‖ strīngĕrĕt ūllă dĭēs.
Ōptĭnŭi aūdītaēquĕ prĕcēs: spēm, vōtă, tĭmōrēm
sōpītūs plăcĭdō ‖ fīnĕ rĕlīnquo ălĭīs.
Īntēr maērēntēs, sēd nōn ĕgŏ maēstŭs, ămīcōs
dīspŏsĭtīs iăcŭī ‖ fūnĕrĭs ārbĭtrĭīs.
Nōnāgīnta ānnōs băcŭlō sĭnĕ, cōrpŏrĕ tōtō
ēxēgī, cūnctīs ‖ īntĕgĕr ōffĭcĭīs.
Haēc quīcūmquĕ lĕgēs, nōn āspērnābĕrĕ fārī:
«tālīs vītă tĭbī, ‖ quālĭă vōtă mĭhĭ».